ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1042
TIBBIYOT ZULUKLARINI LABARATORIYA SHAROITIDA
KO’PAYTIRISH
Zamonova Zamira Ural qizi
Termiz davlat universiteti, magistrant.
Xurramov Alisher Shukurovich
Termiz davlat universiteti professori, b.f.d.
https://doi.org/10.5281/zenodo.11065129
Annotatsiya.
Ushbu maqolada tibbiyot zuluklarini sun’iy labaratoriya sharoitida
ko’paytirish usullari va zuluklarning ahamiyati haqida so’z boradi. Maqola davomida zuluklarni
ko’paytirishning keng tarqalgan usullaridan biri tahlilga tortilgan.
Kalit so’zlar:
tibbiyot zuluklari, labaratoriya, zuluklarning ahamiyati, sun’iy ko’paytirish.
BREEDING OF MEDICINE LEECHES IN LABORATORY CONDITIONS
Abstract.
This article discusses the methods of breeding medical leeches in artificial
laboratory conditions and the importance of leeches. One of the common ways of breeding leeches
is analyzed in the article.
Key words:
medical leeches, laboratory, importance of leeches, artificial breeding.
РАЗВЕДЕНИЕ МЕДИЦИНСКИХ ПИЯВОК В ЛАБОРАТОРНЫХ УСЛОВИЯХ
Аннотация.
В данной статье рассказывается о методах разведения медицинских
пиявок в искусственных лабораторных условиях и значении пиявок. В статье
анализируется один из распространенных способов разведения пиявок.
Ключевые слова:
медицинские пиявки, лаборатория, значение пиявок,
искусственное разведение.
1997-yilda tabiat qo’ynida yashayotgan tibbiyot zuluklarni tutish taqiqlangan. Biz hozir
bemalol sun’iy ko’paytirish usulida tibbiyot zuluklarini parvarish qilishimiz va ulardan davolash
maqsadida foydalanishimiz mumkin.
Bu jonivorlarni ko’paytirishning keng tarqalgan usullaridan biri, o’zining tibbiy sifati
bo’yicha tabiat qo’ynida yashayotgan zuluklardan kam emas. Ularning bu sharoitda o’sib-
ulg’ayishi esa ikki barovar tezroq.
Tibbiyot zuluklarini ko’paytirishning eng oddiy usulida hech qanday alohida narsa talab
qilinmaydi, hammasi oddiy va hamma uchun qulay. Zuluklarni parvarish qilishda eng muhimi,
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1043
ularni boqish. Nega deganda bu jonivorlarning to’yib ovqatlanishi uchun sog’lom hayvonning
yangi qoni kerak.
Ularni ko’paytirish uchun oddiy akvarium tubiga namli torf tuprog’i solinishi, usti yo’sin
bilan qoplanishi va namlik mo’tadil bo’lishi zarur. Akvariumda zulukning urg’ochisini
joylashtiramiz. Bu qorni to’q va muayyan bir vazn hamda hajmga ega jonivor yo’sin satxida
eminerkin harakat qiladi va pilla o’rash uchun o’ziga joy tayyorlaydi.
Ma’lum bir vaqt o’tganidan keyin pilla suv solingan idishga ko’chiriladi. Pilladan jajji
zuluklar chiqganidan so’ng ularni kata zuluklarga o’xshab quyuq qon bilan boqish talab etiladi.
Jonivorlarni boqishning bunday usuli judda oddiy, ammo u zuluklarni katta miqdorda
ko’paytirishga mo’ljallanmagan. Ularni katta miqdorda parvarishlash uchun sun’iy va betondan
qilingan hovuzlardan foydalaniladi.
Zuluklar - germafradit (qo’sh jinsli)lar hisoblanadi. Jinsiy qo’shilishda bir yo’la ikkita
jonivor qatnashadi. Uy sharoitida zuluk parvarish qilinmoqchi bo’lsa, asosan quyidagi narsaga
e’tibor qaratilishi lozim. Zuluklarni boqish va ko’paytirish-eng murakkab va uzoq davom etadigan
jarayon hisoblanadi.
Zuluklar judayam harakatchan bo’ladi, shuning uchun ularga yopiq idish kerak. Tabiiy
muhitga o’xshash sharoitni ushlab turish biroz qiyinchilik tug’diradi. Voyaga yetgan jonivorlar
saqlanadigan idishdagi harorat 25-27 darajad bo’lishi kerar. Jinsiy qo’shilishi uchun ularni bir oy
davomida juft-juft holda qoldirish lozim.
Biz zuluklarni ko’paytirishda tajriba o’tkazdik. Tajribalarni olib borishda rus olimi G.I.
Nikonovning Bankali yopiq sikl usulidan foydalandik [3]. Bunda turli o‘lchamlardagi bankalarni
xona haroratida turgan suv bilan 75 % miqdorda to‘ldirdik.
Bonkalarni suv bilan to‘ldirishda ochiq havoli qism qolishiga alohida e‘tibor berildi.
Shundan so‘ng har bir bonka 10 tadan 15 tagacha tibbiyot zuluk (H. medicinalis)lari bilan
to‘ldirildi. Bunga asosiy sabab zuluklar germofrodit hayvonlar bo‘lishiga qaramay ular o‘z-o‘zini
urug‘lantira olmaydi.
Bunda bir organizmning yetilgan urug‘ hujayralari ikkinchi organizmlarning tuxum
hujayralari bilan qo‘shilishi orqali urug‘lanish sodir bo‘ladi. Shuning uchun ham suv va zuluklar
bilan to‘ldirilgan bonkalar 49 kun davomida suvni yangilab turish orqali urug‘lantirish uchun
qoldiriladi. Bunda xona harorati o‘rtacha 22-23 C ° ni tashkil etishi lozim. Shuningdek, suvning
tozaligi qattiq nazoratga olinishi shart hisoblanadi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1044
Suv tarkibida ayniqsa Cl2 ning konsentratsiyasi normadan oshishi zuluklar hayotining xavf
ostida qolishiga va ularning o‘limiga ham olib keladi. Bundan tashqari havoning namlik darajasi
o‘rtacha 50-60 % RH da bo‘lishi ta‘minlandi.
Chunki havo namligining pasayishi zuluklar biologik faol hayoti uchun salbiy ta‘sir
ko‘rsatadi. Shundan so‘ng urug‘lantirilgan zuluklar biogumus bilan to‘ldirilgan konteynerlarga
ko‘paytirish uchun ko‘chirildi va 22-23 C° harorat, 50-60 % RH tuproq namligi 53 kun davomida
ta‘minlandi.
Olingan natijalarga ko‘ra zuluklar hona harorati o‘rtacha 22-23 C° da 49 kun davomida
urug‘lantirishga va 53 kun davomida esa ko‘paytirishga qo‘yildi. Bundan tashqari havoning
namlik darajasi o‘rtacha 50-60 % RH da bo‘lishi ta‘minlandi. Olingan natijalarga ko‘ra, 10 ta
tibbiyot zulugi (H. medicinalis)dan 14 ta g‘umbak olindi.
Har bir pillalar 10 kun davomida hona harorati 30-35 C ° da nam tuproqqa qo‘yildi. Olingan
natijalarga ko‘ra, har bitta olingan g‘umbakdan minimum 10 ta, maksimum 16 ta yosh zulukchalar
olindi.
Xulosa o‘rnida aytish lozimki tabiatda tibbiyot zuluk (H. medicinalis)lari bir marta nasl
beradigan bo‘lsa, laboratoriya sharoitida esa ikki marta nasl olish imkonini beradi. Natijada esa
biz ularni ham tabiatga qaytarish ham tibbiyot maqsadli foydalanish imkonini beradi.
Ushbularni inobatga olib ularni laboratoriya sharoitida sun‘iy ko‘paytirish orqali tabiatga
qaytarish, tur sifatida saqlab qolish imkoniyatini ta‘minlash barobarida tibbiyot maqsadlari uchun
iqtisodiy arzon va havfsiz tibbiyot zuluk (H. medicinalis)larini yetkazib berish imkoniyati mavjud
bo‘ladi.
REFERENCES
1.
O’zbekiston Respublikasi ―Qizil Kitobi‖, ― Chinor ENK‖, -Toshkent, 2 Tom, - 2019, -
392 bet.
2.
Linnaeus K. Systema Naturae. – Laurentii Salvii, Tom-1, - 1758.
3.
Никонов Г. И. Медицинская пиявка и основы гирудотерапии. - СПб: «СДС», 1998. -
320 с
