30-Sentabr, 2024-Yil
32
MAKTABGACHA TA’LIMDA ROLLI- O’YINLARNING AHAMIYATI
Baxrinova Munisa Xusniddinovna
Qarshi Xalqaro universiteti o’qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.13763094
Annotatsiya.
Ushbu maqolada maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarbiyalanuvchilariga
rolli o’yinlar orqali mashg’ulotlarni tashkil qilish haqida so’z yuritiladi. Bunda mashg’ulotlarni
bolaning shaxsiy qobiliyatlari, yosh chegarasini hisobga olgan holda tashkil etish va amaliyotga
tatbiq etish nazarda tutiladi.
Kirish So’zlar:
Tasavvur, rolli o’yinlar, til rivojlanishi, tanqidiy fikrlash.
THE IMPORTANCE OF ROLE-PLAY GAMES IN PRE-SCHOOL EDUCATION
Abstract.
This article talks about the organization of training for children of preschool
educational organizations through role-playing games. This includes the organization and
implementation of training taking into account the child's personal abilities and age limit.
Introduction Words:
Imagination, role-playing, language development, critical thinking.
ЗНАЧЕНИЕ РОЛЕВЫХ ИГР В ДОШКОЛЬНОМ ОБРАЗОВАНИИ
Аннотация.
В данной статье говорится об организации обучения дошкольников
посредством ролевых игр. Сюда входит организация и проведение обучения с учетом
личных способностей и возрастного ограничения ребенка.
Вводные слова:
воображение, ролевая игра, развитие речи, критическое мышление.
Bolalik mo’jizaviy tasavvur va cheksiz imkoniyatlarga to’la davr hisoblanadi. Bu davrda
bolalar ongida tezda saqlanadigan jarayon o’yinlar orqali tushuntirish va o’rgatish hisoblanadi.
Bola o’yinlar orqali tezda yodda saqlaydi, qaytaradi, harakat qiladi, o’ylaydi va h.k. Xoh u
maktabgacha ta’lim tashkiloti bo’lsin xoh u uyda rolli o’yinlar o’ynash ko’pgina ijobiy natijalar
keltiradi.
O’yin- bolalar ta’lim jarayonida eng ko’p yordam beradigan ta’limiy jarayonlardan biri
hisoblanib, maktabgacha ta’lim faoliyatida eng qulay va samarali metodlardan hisoblanadi.
Rolli-o’yinlar nima?
Rolli o’yinlar esa bolalar hayolida qahramonlarni jonlantirish va ular o’rnida qahramon
rolini ijro etish tushuniladi. Rolli o’yinlar ilk davrlarda shunchalik muhimki bolalar barcha narsani
hayolda jonlantirish va ertaklarni haqiqiy deb faraz qiladigan davrida eng foydali usullardanadir.
Rolli o’yinlar vaqtida bolalar tanalarini, ovozlarini, harakatlarini qahramon tabiatini
ko’rsatish uchun foydalanadilar va bu tomoshabinlarni ham o’ziga jalb qiladi. Shuningdek, rolli
30-Sentabr, 2024-Yil
33
o’yin judayam qiziqarli bo’lib, uyatchang bolalarni ham qobiliyatlarini namoyish qilishga,
o’zlarini ko’rsata olishlariga sababchi bo’ladi. Bunday o’yinlar orqali bola vaqtini ustozlari, ota-
onasi, do’stlari bilan ham maroqli o’tkazadi va xotirasida bir umrga saqlanib qoladi.
Rolli-o’yinlar bolalarda turli qobilayatlarni rivojlantiradi. Ular quyidagilar:
-tasavvurning shakllanishi;
-tilni rivojlantirish;
-tanqidiy fikrlash va hk.
Tasavvurning shakllanishi.
Tasavvur bola rivojlanishining muhim jihati bo’lib, rolli o’yin uning o’sishi uchun
mukammal zamin yaratadi. Bolalar kiyim-kechak kiyib, turli qahramonlarning poyafzaliga qadam
qo’yishganda, ular ajoyib tasavvur olamiga kiradilar.
Bolalar ochiq dengizda suzib yurgan qaroqchilarga, sehrlangan qasrlarda malikalarga yoki
kasallarni davolovchi shifokorga aylanishlari mumkin - ular xohlagan narsasiga aylanishlari
mumkin.
Ushbu xayoliy stsenariylar orqali bolalar turli rollarni o’rganishlari va tajriba o’tkazishlari,
ijodiy fikrlash qobiliyatlarini kengaytirishlari va atrofdagi dunyoni chuqurroq tushunishlari
mumkin.
Kostyumlar rol o’ynash jarayonida bolaning tasavvurini rag’batlantirishda muhim rol
o’ynaydi. Ular bolaning tashqi qiyofasini bir zumda o’zgartirib, o’zlari tanlagan rolida haqiqiylik
tuyg’usini yaratib, vizual ishora sifatida ishlaydi.
Qaroqchilar shlyapasi yoki superqahramon shlyapasi kabi oddiy narsalarni kiyish bolani
xarakterga o’tkazishi mumkin, bu ularga rolga to’liq kirishiga imkon beradi. To’liq kostyumni
ajratsangiz, bu bolaga chin dildan shug'ullanishga imkon beradi va bu darajadagi majburiyat
ularning tasavvur qobiliyatini oshiradi, ularni o’zlari tasvirlayotgan qahramon kabi fikrlash va
harakat qilishga undaydi.
Tilni rivojlantirish.
Bolalar go’yo o’yin bilan shug’ullanar ekan, ular odatdagidek boshqalar bilan muloqot
qilishlari talab qilinadi. Ushbu suhbat almashinuvi ularning so’z boyligi, grammatika va hikoya
qilish qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi.
Sehrlangan tropik o’rmonda sayohat qilish, qaroqchilarning xazina ovida muzokaralar olib
borish yoki to’ldirilgan hayvonlari bilan choy ziyofatida o’tirish kabi rollar orqali, bolalar o’z
fikrlari, g’oyalari va his-tuyg’ularini ijodiy va hayoliy tarzda ifodalashni o’rganadilar.
30-Sentabr, 2024-Yil
34
Bu jarayon nafaqat ularning til ko’nikmalarini oshiradi, balki og’zaki muloqotga bo’lgan
ishonchini ham oshiradi.
Bundan tashqari, rolli o'yin uyatchanlikni kamaytirishga va ijtimoiy ko’nikmalarni
yaxshilashga yordam beradi. Ko’pgina bolalar tabiatan introvert yoki uyatchan bo’lib, rolli o'yinlar
ularning qobig’idan chiqib ketishlari uchun xavfsiz joy sifatida ko’riladi.
Turli xil rollarni o’z zimmalariga olish orqali ular turli xil ijtimoiy dinamikani o’rganishlari
va boshqalar bilan o'zaro munosabatlarning turli usullarini sinab ko’rishlari mumkin. Ushbu o’yin
shakli hamkorlikni, almashishni va navbatni qabul qilishni rag’batlantiradi, chunki bolalar
birgalikda xayoliy stsenariylarni yaratish va ijro etish uchun ishlaydi.
Ular turli nuqtai nazarlarni tushunish va hurmat qilishni, empatiyani rivojlantirishni va
tengdoshlari bilan kuchli ijtimoiy a’loqalarni o’rnatishni o’rganadilar.
Tanqidiy fikrlash
Rolli o’yin, shuningdek, muammolarni hal qilish va tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini
rivojlantiradi. Bolalar xayoliy o’yinlar bilan shug’ullanar ekan, ular turli vaziyatlar va to’siqlarga
duch keladilar, ularni yengish uchun esa ijodiy fikrlash zarur bo’ladi.
Ular muammolarni tahlil qilishni, yechim topishni va shunga mos ravishda harakatlarini
moslashtirishni o’rganadilar. Ushbu ko’nikmalar real hayotda juda muhim, chunki ular bolalarga
yanada zukko, chidamli va moslashuvchan shaxslar bo’lishga yordam beradi.
Xulosa o’rnida, maktabgacha ta’lim tashkiloti bolalarda ilk ta’lim va tarbiya
maskanlaridan biri hisoblanib, kelajakdagi hayotlari uchun poydevor bo’lib xizmat qiladi. Ana shu
jarayonda ularni qiziqishlari, yoshlari, qobiliyatlarini hisobga olib mashg’ulotlar o’tish, ularning
qobiliyatlari rivojlanishiga turtki bo’ladi. Rolli- o’yinlardan foydalanish yuqorida nazarda
tutilganidek ularning tasavvurlarini rivojlantirishga, o’zlarini namoyon qilib haqiqiy beg’ubor
bolalikda yashashga imkon beradi. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida rolli-o’yinlarga ko’proq
urg’u berib, mashg’ulot jarayonlarida ham foydalanish o’z ijobiy natijasini ko’rsatadi.
REFERENCES
1.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 30-sentabrdagi “Maktabgacha ta’lim
tizimini boshqarishni takomillashtirish chora- tadbirlari to’g’risida”gi PQ-3955-sonli qarori.
2.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 8-maydagi “O’zbekiston Respublikasi
maktabgacha ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash
to’g’riida”gi PQ-4312-sonli qarori
30-Sentabr, 2024-Yil
35
3.
M. Berdiyeva, S. Bo’ranova Maktabgacha va boshlang’ich ta’limda nutq o’stirish
mashg’ulotlari orqali bolalrning mustaqil fikrlash qobiliyatlarini shakllantirishning samarali
usullari.
4.
Zemchenkova T.V. English for preschoolers. - M .: VAKO, 2008.
5.
https://www.careforkids.com.au/blog/the-importance-of-role-play-in-the-early-years
