311
O‘ZBEKISTONDA RAQAMLI IQTISODIYOTGA TRANSFORMATSIYA
QILISH KOMPANIYALAR RAQOBATBARDOSHLIGINI OSHIRISH OMILI
SIFATIDA
Sarsenbayeva Gulzada Jenisbay qizi Jahon iqtisodiyoti
va diplomatiya universiteti magistranti
Email:
gulzada.sarsenbaeva 19@gmail.com
Annotatsiya.
Ushbu
tadqiqotda
hozirgi
bozor
sharoitida
kompaniyalarning raqamli iqtisodiyotga tranformatsiya qilish jarayoni
o’rganilib tahlil qilingan. Mazkur jarayonda ularning raqobatbordoshligini
oshirish o’rganilgan.
Kalit so‘zlar:
raqamli iqtisodiyot, raqobatbordoshlik, raqamli
transformatsiya innovatsiya, raqamli platforma.
KIRISH.
Hozirgi kunda raqamli iqtisodiyot va u bilan bog’liq bo’lgan yangi
innavatsion texnologiyalar hayotimizga shiddat bilan kirib kelmoqda.
Raqamlashtirish bizning yashash tarizimiz, o’qishimiz, pul topishimiz,
ishlashimiz, muloqat qilishimizni o’zgartirib yuboradi. Iqtisodiyotning
globallashuvi va raqamlashtirilishi davlatga va undagi aholiga katta foyda olib
keladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 2018-yil 28-dekabrdagi 2019-yil
uchun eng muhim ustivor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga Murojaatnomasida
[1] ham mamlakatimizda raqamli iqtisodning rivojlanishi bo’yicha
quyidagilarni aytib o’tdi: “Iqtisodiyotning barcha sohalarini raqamli
texnologiyalar asosida yangilanishini ko’zda tutadigan “Raqamli iqtisodiyot
milliy kontseptsitasi”ni ishlab chiqishimiz kerak. Shu asosda “Raqamli
O‘zbekiston-2030” [2] dasturini hayotga tadbiq etishimiz zarur. Raqamli
iqtisodiyot yalpi ichki mahsulotni kamida 30 foizga o’stirish, korruptsiyani
keskin kamaytirish imkonini beradi. Nufuzli xalqaro tashkilotlar o’tkazgan
tahlillar ham buni tasdiqlamoqda. Shuning uchun hukumatga ikki oy
muddatda raqamli iqtisodiyotga o’tish bo’yicha “yo’l haritasi”ni ishlab chiqish
312
topshiriladi. Yuqoridagilardan kelib chiqib, iqtisodiyot tizimiga bosqichma-
bosqich o’tish mamlakatimizning global miqyosdagi raqobatbardoshliligi
oshirib, fuqarolarning hayot sifatini yanada oshiradi, jadal iqtisodiy o’sishga
imkon yaratadi va milliy mustaqillikni ham ta’minlab beradi.
TADQIQOT NATIJALARI
Strategiya doirasida 2020-2022-yillarga mo‘ljallangan “Yo‘l xaritasi”da
to‘rtta qilish doirasida:
-
aholi punktlarini Internet asosiy sohani, ya’ni elektron hukumatni,
raqamli industriyani, raqamli ta’limni va raqamli infratuzilmani rivojlantirish
nazarda tutilgan va unda, hudud va tarmoqlarni raqamli transformatsiya
tarmog‘iga ulash darajasi, shu jumladan keng polosali ulanish portlarini 2,5
mlngacha ko‘paytirish, 20 ming kilometr optik- tolali aloqa liniyalarini qurish
va mobil aloqa tarmoqlarini rivojlantirish orqali 78 %dan 95 %ga yetkazilishi;
-
hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning turli sohalarida 400
dan ortiq axborot tizimlari, elektron xizmatlar va boshqa dasturiymahsulotlar
joriy etilishi;
-
587 ming nafar kishini, shu jumladan «Bir million dasturchi» loyihasi
doirasida 500 ming nafar yoshlarni qamrab olish orqali kompyuter dasturlash
asoslariga o‘qitish tashkillashtirilishi;
-
iqtisodiyotning real sektori tarmoqlaridagi korxonalarda boshqaruv,
ishlab chiqarish va logistika jarayonlarini avtomatlashtirish bo‘yicha 280 dan
ortiq axborot tizimlari va dasturiy mahsulotlar joriy etilishi belgilangan [3].
Raqamli transformatsiyaning an’anaviy tizimdan asosiy farqi
samaradorlikning
keskin
oshishida
hisoblanadi.
Shuning
uchun
transformatsiyani muvaffaqiyatli amalga oshrilishi, odatda yangi biznes
modellarni yaratilishiga olib keladi.
Raqamli iqtisodiyot sharoitlarida
raqobat kurashining tuzilishi
va
harakteri ham butkul o’zgarib ketadi
.
Raqobat raqamli kompaniyalarning
yanada rivojlanishining asosiy vositasi bo’lib, bozorning yangi ishtirokchilarini
qo'llab-quvvatlash, monopoliyalarning shakllanishiga to'sqinlik qilish;
313
shuningdek, iste'molchilar o'z huquqlarini himoya qilishlari va yaxshiroq
mahsulotlar olishlarini ta'minlaydi. Masalan, yo’lovchilar tashish bozoridagi
agregator-kompaniyalar
(GettTaxi,
Yandex.Taxi
kabilar)
transport
kompaniyalaring ish faoliyatiga ko’pgina o’zgarishlar kiritib, ularni
iste’molchilarga ancha yaqinlashtirishga erishdilar [4]. Oziq-ovqat yetkazib
berish kompaniyalari ham sotuvchilarni iste’molchilarga yaqinlashtirb berdilar
va raqobatli bozorda katta muvaffaqiyatlarga erishdilar. Bularning natijasida
an’anaviy off-layn kompaniyalar o’z bizneslarini transformatsiya qilishga
yohud on-laynga o’tishga majbur bo’ladilar. Bu holat esa tadbirkorlarga
internetda o’z bizneslarini tashkil qilishga undaydi.
Xulosa.
Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish O‘zbekiston Respublikasi uchun
ham uning dunyo miqyosidagi raqobatbardoshligini belgilab beradigan
strategik ahamiyatga molik masalalardan biri hisoblanadi. Shuning uchun
mamlakatimizdagi kompaniyalarning raqamli iqtisodiyotga o’tishi va global
bozorda o’z o’rnini topishi uchun ularni rag’batlantirish zarur. Ushbu
jarayonda qaysi yo’nalishlarni raqamli iqtisodiyotga transformatsiya qilishdan
boshlashga ham alohida e’tibor berish kerak.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning
Oliy Majlisga
Murojaatnomasi//
https://president.uz/oz/lists/view/2228
.//
2018-yil 28-dekabr.
2.
“Raqamli
O’zbekiston-2030”
strategiyasi
to’g’risidagi
//O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining//
https://lex.uz/ru/docs/-5030957
2020-yil 5-oktyabr.
3.
T.I.Boboqulov, Ergashov Isroil Xasanovich// O’zbekistonda
raqamli transformatsiyani amalga
oshirishning yo’nalishlari tadqiqi//
“SCIENCE AND INNOVATION” xalqaro ilmiy jurnali. № 4,
2022-yil (4-5
314
bet).
4.
R.H.Ayupov, G.R.Baltaboeva//Raqamli iqtisodiyot: muammolar
va yechimlar// “Xalqaro moliya va hisob” ilmiy elektron jurnali. № 1 fevral,
2019-yil (3-4 bet).
5.
Nargiza, Kadirova, and Gafurova Sevara. "The perspectives of
consular offices’ activities of Uzbekistan on the development of trade and
economic relations with foreign countries in modern conditions." European
science 1 (11) (2016): 55-57.
6.
Mirkhamidova, Mahinnora Nurullaevna. "Legal Aspects Of
Cooperation Of The Republic Of Uzbekistan Within The Islamic Development
Bank." The American Journal of Political Science Law and Criminology 3.02
(2021): 131-138.
