ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
51
14.
Шевченко
Л
.
И
.
Проблемы
формирования
договорных
отношений
поставки
в
условиях
становления
в
Российской
Федерации
рыночной
экономики
:
Автореф
.
дис
.
докт
.
юрид
.
наук
. – 2001. –
30
с
.
М
.
Болтаев
ТДЮУ
“
Бизнес
ҳуқуқи
”
кафедраси
катта
ўқитувчиси
,
ю
.
ф
.
н
.
ТАДБИРКОРЛИК
ФАОЛИЯТИНИ
ИХТИЁРИЙ
ТУГАТИШНИ
ҲУҚУҚИЙ
ТАРТИБГА
СОЛИШ
МАСАЛАЛАРИ
Аннотация
:
ушбу
мақолада
тадбиркорлик
фаолиятини
ихтиёрий
тугатишнинг
ҳуқуқий
асослари
ўрганилган
.
Ўзбекистон
Республикасида
тадбиркорлик
фаолиятини
ихтиёрий
тугатишнинг
ўзига
хос
хусусиятлари
очиб
берилган
ва
таҳлил
қилинган
.
Таянч
сўзлар
:
тугатиш
,
банкротлик
,
лицензия
,
корхона
.
Аннотация
:
в
этой
статье
рассматриваются
право
-
вые
основы
регулирования
добровольной
ликвидации
предпринимательской
деятельности
.
Проанализиро
-
ваны
и
выделены
отличительные
особенности
добровольной
ликвидации
предпринимательской
деятельности
в
Республике
Узбекистан
.
Ключевые
слова
:
ликвидация
,
банкротство
,
лицензия
,
предприятие
.
Annotation:
in this article studied the legal basis for
regulating the voluntary liquidation of business activities.
Analyzed and highlighted the distinctive features of the
voluntary liquidation of business activities in the Republic
of Uzbekistan.
Keywords:
liquidation, bankruptcy, license, enterprise.
Сўнгги
йилларда
юртимизда
тадбиркорлик
фаолияти
субъектларининг
фаолиятини
ташкил
этиш
,
уларга
имтиёз
ва
енгилликлар
бериш
,
текширишларни
қисқартириш
,
ортиқча
бюрократик
тўсиқларни
бартараф
этишга
алоҳида
эътибор
қаратилмоқда
.
Ислоҳотлар
натижасида
кўплаб
қонун
ҳужжатлари
қабул
қилинди
,
амалдагиларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритилди
.
Бироқ
тадбиркорлик
фаолияти
субъектларини
тугатиш
билан
боғлиқ
масалаларни
истисно
ҳолат
сифатида
эътироф
этиш
мумкин
.
Чунки
бу
йўналишдаги
қонун
ҳужжатларини
такомиллаштириш
нисбатан
суст
амалга
оширилмоқда
.
Тадбиркорлик
фаолиятини
ташкил
этиш
масаласи
улар
фаолиятини
тугатиш
билан
чамбарчас
боғлиқ
ва
ҳуқуқ
нормаларини
такомиллаштириш
икки
йўналишда
параллел
равишда
амалга
оширилиши
мақсадга
мувофиқ
.
Ўзбекистон
Республикасининг
фуқаролик
қонунчилигига
кўра
юридик
шахсни
тугатиш
унинг
ҳуқуқ
ва
бурчлари
ҳуқуқий
ворислик
тартибида
бошқа
шахсга
ўтмасдан
бекор
қилинишига
олиб
келиши
белгиланган
(
ФКнинг
53-
моддаси
биринчи
қисми
).
Ҳуқуқ
ва
бурчларнинг
бекор
бўлиши
тугатишнинг
асосий
мезонидир
.
Ш
.
Асьянов
таъкидлаганидек
,
юридик
шахснинг
ҳуқуқ
лаёқати
у
ташкил
этилган
пайтдан
бошланади
ва
у
тугатилган
пайтдан
тўхтатилади
[1].
Ш
.
Нуриддинованинг
ёзишича
, “
бекор
бўлиш
” -
қайта
ташкил
этиш
ва
тугатишнинг
йиғиндиси
эканлиги
илмий
нуқтаи
назардан
асослантирилиши
ва
фуқаролик
қонун
ҳужжатларида
“
бекор
бўлиш
”
атамасини
киритишнинг
назарий
жиҳатларини
ишлаб
чиқиш
зарур
[2, 5-
б
].
Назарий
жиҳатдан
юридик
шахслар
тугатиш
ёки
қайта
ташкил
этиш
оқибатида
бекор
бўлади
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
52
Ҳуқуқий
ворислик
масаласига
келсак
,
юридик
шахс
қайта
ташкил
этилиши
натижасида
ҳуқуқ
ва
бурчлар
бошқа
шахсга
ўтади
.
Қайта
ташкил
этиш
–
илгари
мавжуд
бўлган
корхонанинг
бекор
қилиниши
ва
янги
ҳуқуқ
субъекти
сифатида
тадбиркорлик
фаолиятининг
давом
эттириши
демакдир
.
Тугатишдан
фарқли
ўлароқ
қайта
ташкил
этишда
мулк
сақланади
,
мулкий
ҳуқуқий
ва
мажбуриятлар
ҳам
мавжудлигини
йўқотмайди
.
Ишлаб
чиқариш
бўлинмалари
ҳам
ё
қисқарган
ёки
йириклашган
ҳолда
фаолиятини
давом
эттиради
.
Қайта
ташкил
этиш
ҳар
доим
ҳуқуқий
ворислик
билан
боғлиқ
бўлиб
,
бунда
мулкий
ва
бошқа
ҳуқуқлар
бекор
қилинган
бир
ҳуқуқ
субъектидан
бошқасига
,
қайтадан
вужудга
келтирилган
корхонага
ўтади
.
Юридик
шахс
қайта
ташкил
этилган
тақдирда
унга
мулк
ҳуқуқи
асосида
тегишли
мол
-
мулк
янгидан
вужудга
келган
юридик
шахсларга
ўтади
[3].
Шу
нуқтаи
назардан
“
тугатиш
”
тушунчасининг
моҳиятини
ёритишда
“
ҳуқуқий
ворислик
тартибида
бошқа
шахсга
ўтмасдан
”
сўзларидан
фойдаланишга
зарурат
йўқ
.
Юридик
шахсларнинг
тугатилишида
,
худди
уларнинг
пайдо
бўлишидаги
сингари
ташкилотнинг
ўзи
бўлса
ҳам
унинг
ўз
ҳуқуқини
йўқотиши
билан
шу
ташкилотнинг
бутунлай
тугатилиши
ўртасидаги
фарқни
англомоқ
зарур
.
Ҳуқуқ
лаёқатининг
йўқолиш
шакллари
унинг
келиб
чиқиш
усулларига
боғлиқ
[4].
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигининг
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
Қонунида
тадбиркорлик
фаолияти
субъектини
тугатиш
ёки
унинг
фаолиятини
тугатишнинг
мазмуни
очиб
берилмасдан
,
фақат
тугатиш
қандай
шаклда
амалга
оширилиши
мумкинлиги
белгиланган
.
Тугатиш
тадбиркорлик
субъектини
ташкил
этиш
каби
кенг
тушунча
бўлиб
,
у
бир
нечта
чора
-
тадбирларни
ўз
ичига
олади
.
Масалан
,
тугатувчини
тайинлаш
,
рўйхатга
олувчи
органга
ҳужжатларни
тақдим
этиш
,
банкдаги
ҳисоб
рақамларни
ёпиш
кабилар
.
Юқорида
билдирилган
фикрларга
таянган
ҳолда
“
тадбиркорлик
фаолияти
субъектини
тугатиш
”
тушунчасига
қуйидагича
таъриф
бериш
мумкин
:
“
тадбиркорлик
фаолияти
субъектини
тугатиш
–
тадбиркорлик
фаолияти
субъекти
ҳуқуқ
ва
бурчларининг
бекор
бўлишига
олиб
келадиган
чора
-
тадбирлар
тизими
”.
Ўзбекистон
Республикаси
фуқаролик
қонунчилигида
юридик
шахсларни
,
яъни
тадбиркорлик
субъектларининг
ихтиёрий
ва
мажбурий
усулда
тугатилишини
кўришимиз
мумкин
.
Ихтиёрий
усулда
тадбиркорлик
субъектларини
(
юридик
шахсларни
)
тугатиш
қуйидаги
асосларга
кўра
амалга
оширилади
:
•
муассислар
(
иштирокчилар
)
ёки
таъсис
ҳужжатлари
билан
тугатишга
ваколат
берилган
юридик
шахс
органининг
қарорига
мувофиқ
(
ихтиёрий
тугатишнинг
кенг
тарқалган
усули
);
•
юридик
шахснинг
фаолият
юритиш
муддатининг
тугаши
билан
(
бу
ҳолатни
камдан
-
кам
учратиш
мумкин
);
•
уни
ташкил
этишдан
кўзланган
мақсадга
эришилганлиги
муносабати
билан
;
•
юридик
шахсни
ташкил
этиш
чоғида
қонун
ҳужжатлари
бузилишига
йўл
қўйилганлиги
сабабли
,
агар
бу
бузилишларни
бартараф
этиб
бўлмаса
,
суд
юридик
шахсни
рўйхатдан
ўтказишни
ҳақиқий
эмас
деб
топганда
;
•
муассислар
(
иштирокчилар
)
ёки
юридик
шахс
органи
томонидан
ташкилотни
тугатиш
учун
етарли
бўлган
бошқа
сабабларни
тан
олиши
билан
.
Муассислар
(
иштирокчилар
)
ёки
таъсис
ҳужжатлари
билан
тугатишга
ваколат
берилган
юридик
шахс
органининг
қарорига
мувофиқ
тугатиш
ихтиёрий
тугатишнинг
кенг
тарқалган
усулидир
.
Фаолият
юритиш
муддатининг
тугаши
ва
уни
ташкил
этишдан
кўзланган
мақсадга
эришилганлиги
муносабати
билан
тадбиркорлик
субъектини
тугатиш
ҳолатлари
деярли
вужудга
келмайди
.
Чунки
тадбиркорлик
фаолиятининг
муддати
одатда
олдиндан
белгилашга
зарурат
йўқ
,
деб
ҳисобланади
(
лицензия
ёки
рухсатноманинг
муддати
бўлиши
мумкин
).
Шунингдек
,
тадбиркорлик
фаолияти
ташкил
этишдан
кўзланган
мақсадга
эришиш
учун
амалга
оширилмайди
,
балки
у
доимий
равишда
фойда
олишга
қаратилган
фаолиятдир
.
Бошқа
сабаблар
билан
тадбиркорлик
субъектини
тугатиш
масаласи
баҳсли
ва
бу
ҳолатда
қонун
чиқарувчи
айнан
қайси
вазиятларни
назарда
тутганлигини
аниқлаш
мушкул
.
Шуларга
асосан
айтиш
мумкинки
,
муассислар
(
иштирокчилар
)
ёки
таъсис
ҳужжатлари
билан
тугатишга
ваколат
берилган
шахснинг
қарори
билан
тугатиш
тадбиркорлик
субъектини
ихтиёрий
тугатишнинг
энг
мақбул
йўлидир
ва
ихтиёрий
тугатишнинг
бошқа
усулларини
қонун
ҳужжатларида
баён
қилиш
шарт
эмас
.
Муассислар
(
иштирокчилар
)
нинг
қарори
билан
ихтиёрий
тугатишнинг
бошқа
йўлларини
ҳам
ўз
ичига
олиши
мумкин
.
Ихтиёрий
тугатиш
тадбиркорлик
субъектининг
иродасига
боғлиқ
ва
у
ўз
фаолиятини
нима
сабабдан
тугатишини
ҳам
ўзи
белгилайди
.
Юридик
шахсни
тугатиш
мураккаб
ва
кўп
вақт
талаб
қилувчи
иш
ҳисобланади
.
Шунинг
учун
юридик
шахсни
тугатиш
тартиби
жараёни
бир
неча
босқични
ўз
ичига
олади
.
Юридик
шахс
унинг
муассислари
(
иштирокчилари
)
нинг
ёки
таъсис
ҳужжатлари
билан
тугатишга
ваколат
берилган
юридик
шахс
органининг
қарорига
биноан
тугатилиши
мумкин
.
Одатда
муассислар
ҳам
иштирокчилар
ҳам
ўз
ихтиёрлари
билан
ҳар
қандай
вақтда
тугатиш
тўғрисидаги
қарорни
қабул
қилишлари
мумкин
.
Бу
уларга
берилган
ҳуқуқдир
.
Лекин
шу
билан
биргаликда
тугатиш
тўғрисидаги
қарор
қабул
қилиш
улар
учун
мажбуриятни
ҳам
келтириб
чиқаради
.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексининг
53–56-
моддалари
,
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигининг
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
Қонунининг
49-
моддасида
кўрсатилган
нормалардан
ташқари
тадбиркорлик
фаолияти
субъектларини
тугатиш
билан
боғлиқ
муносабатлар
бир
нечта
қонун
ости
ҳужжатлар
билан
тартибга
солинади
.
Масалан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2007
йил
27
апрелдаги
ПҚ
–630-
сон
қарори
билан
Тадбиркорлик
субъектларини
ихтиёрий
тугатиш
ва
уларнинг
фаолиятини
тўхтатиш
тартиби
тўғрисида
низом
тасдиқланган
.
Ушбу
низомнинг
қоидалари
тўловга
қобилиятсизлик
белгиларига
эга
бўлган
корхоналарга
тадбиқ
этилмайди
.
Мазкур
низом
тугатувчи
(
тугатиш
комиссияси
ёки
жисмоний
шахс
)
нинг
ваколатлари
ва
уларни
тўхтатиш
,
давлат
рўйхатидан
ўтказилган
вақтдан
бошлаб
молия
-
хўжалик
фаолиятини
юритмаётган
корхоналарни
ихтёрий
тугатиш
тартиби
,
якка
тартибдаги
тадбиркор
фаолиятини
ихтиёрий
тўхтатиш
каби
масалаларни
ўз
ичига
олади
.
Низомга
молия
хўжалик
фаолиятини
амалга
ошираётган
ва
амалга
оширмаётган
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
53
корхоналарни
ихтиёрий
тугатиш
схемалари
илова
қилинган
.
Юридик
шахсни
тугатиш
тўғрисида
қарор
қабул
қилган
юридик
шахс
муассислари
(
иштирокчилари
)
ёки
орган
бу
ҳақда
юридик
шахсларни
давлат
рўйхатидан
ўтказувчи
органга
дарҳол
ёзма
хабар
беришлари
керак
,
давлат
рўйхатидан
ўтказувчи
орган
юридик
шахс
тугатиш
жараёнида
эканлиги
ҳақидаги
маълумотларни
юридик
шахсларнинг
ягона
давлат
реестрига
киритиб
қўяди
.
Юридик
шахсни
тугатиш
тўғрисида
қарор
қабул
қилган
юридик
шахс
муассислари
(
иштирокчилари
)
ёки
орган
тугатувчини
–
тугатиш
комиссиясини
ёки
жисмоний
шахсни
тайинлайдилар
ҳамда
ушбу
кодексга
мувофиқ
тугатиш
тартиби
ва
муддатини
белгилайдилар
.
Юридик
шахсни
тугатиш
тўғрисидаги
қарор
суд
томонидан
қабул
қилинган
тақдирда
,
тугатувчи
юридик
шахсларни
давлат
рўйхатидан
ўтказувчи
орган
билан
келишилган
ҳолда
тайинланади
.
Тугатувчи
оммавий
ахборот
воситаларида
юридик
шахснинг
тугатилиши
ҳақида
,
шунингдек
унинг
кредиторлари
томонидан
талабларни
баён
этиш
тартиби
ва
муддати
тўғрисида
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
тартибда
эълон
беради
.
Бу
муддат
тугатиш
ҳақида
хабар
эълон
қилинган
пайтдан
бошлаб
икки
ойдан
кам
бўлиши
мумкин
эмас
.
Тугатувчи
кредиторларни
аниқлаш
ва
дебиторлик
қарзини
олиш
чораларини
кўради
,
шунингдек
кредиторларни
юридик
шахс
тугатилиши
ҳақида
ёзма
равишда
хабардор
қилади
.
Кредиторлар
томонидан
талабларни
қўйиш
учун
белгиланган
муддат
тамом
бўлганидан
кейин
тугатувчи
оралиқ
тугатиш
балансини
тузади
,
бу
баланс
тугатилаётган
юридик
шахс
мол
-
мулкининг
таркиби
,
кредиторлар
қўйган
талаблар
рўйхати
,
шунингдек
уларни
қараб
чиқиш
натижалари
тўғрисидаги
маълумотларни
ўз
ичига
олади
.
Оралиқ
тугатиш
баланси
юридик
шахсни
тугатиш
тўғрисида
қарор
қабул
қилган
юридик
шахс
муассислари
(
иштирокчилари
)
ёки
орган
томонидан
тасдиқланади
.
Агар
тугатилаётган
юридик
шахс
(
муассасалардан
ташқари
)
ихтиёридаги
пул
маблағлари
кредиторларнинг
талабларини
қондириш
учун
етарли
бўлмаса
,
тугатувчи
юридик
шахснинг
мол
-
мулкини
кимошди
савдоси
орқали
суд
қарорларини
ижро
этиш
учун
белгиланган
тартибда
сотади
.
Юридик
шахснинг
кредиторлар
талаблари
қондирилганидан
кейин
қолган
мол
-
мулки
унинг
шу
мол
-
мулкка
ашёвий
ҳуқуқларга
ёки
ушбу
юридик
шахсга
нисбатан
мажбурий
ҳуқуқларга
эга
бўлган
муассисларига
(
иштирокчиларига
)
агар
қонун
ҳужжатларида
ўзгача
тартиб
назарда
тутилмаган
бўлса
,
топширилади
.
Юридик
шахс
тугатилаётганида
биринчи
навбатда
фуқароларнинг
меҳнатга
оид
ҳуқуқий
муносабатларидан
келиб
чиқадиган
,
алиментларни
ундиришдан
ва
муаллифлик
шартномалари
бўйича
мукофот
тўлаш
ҳақидаги
талаблари
,
шунингдек
ҳаётига
ёки
соғлиғига
зарар
етказганлиги
учун
тугатилаётган
юридик
шахс
жавобгар
бўлган
фуқароларнинг
талаблари
ҳам
тегишли
вақтбай
тўловларни
капиталлаштириш
йўли
билан
қаноатлантирилади
.
2007
йил
1
июлдан
бошлаб
тадбиркорлик
субъектларини
ихтиёрий
тугатиш
(
фаолиятини
тўхтатиш
)
нинг
соддалаштирилган
тартиби
жорий
этилган
.
Шунингдек
,
рўйхатдан
ўтказган
орган
тадбиркорлик
субъектини
–
юридик
шахсни
ихтиёрий
тугатиш
тўғрисида
қабул
қилинган
қарор
ҳақида
хабардор
қилинган
кундан
бошлаб
корхонанинг
молия
-
хўжалик
фаолияти
тўхтатилади
,
шу
муносабат
билан
ер
солиғи
,
ягона
ер
солиғи
,
мулк
солиғи
,
сув
ресурсларидан
фойдаланганлик
солиғи
,
шунингдек
барча
турдаги
солиқлар
ва
бошқа
мажбурий
тўловлар
бўйича
пеняларни
ҳисоблаб
ёзиш
тўхтатилади
;
муассислар
(
қатнашчилар
)
нинг
ихтиёрий
тугатилаётган
тадбиркорлик
субъекти
–
юридик
шахснинг
мажбуриятларини
бажаришга
йўналтирилаётган
маблағларидан
солиқ
олинмайди
.
Тугатувчи
ихтиёрий
тугатиш
тўғрисида
қарор
қабул
қилингандан
сўнг
кейинги
иш
кунидан
кечикмай
:
а
)
рўйхатдан
ўтказган
органга
–
ихтиёрий
тугатиш
тўғрисидаги
қарор
нусхасини
;
б
)
корхонанинг
талаб
қилиб
олинадиган
асосий
депозит
ҳисоб
рақамига
(
кейинги
ўринларда
асосий
ҳисоб
рақами
деб
аталади
)
хизмат
кўрсатувчи
банкка
ва
корхонанинг
хорижий
валютадаги
маблағлари
жамланадиган
ваколатли
банкка
:
ихтиёрий
тугатиш
тўғрисидаги
қарор
нусхасини
;
имзолар
намуналари
ва
тугатувчи
муҳрининг
босма
изи
қўйилган
,
нотариал
тасдиқланган
карточкаларнинг
икки
нусхасини
;
в
)
корхонанинг
миллий
валютадаги
иккиламчи
депозит
ҳисоб
рақамларига
,
жамғарма
депозит
ҳисоб
рақамларига
ва
муддатли
депозит
ҳисоб
рақамларига
хизмат
кўрсатувчи
банкларга
–
уларни
ёпиш
ҳамда
маблағларнинг
мавжуд
қолдиқларини
унинг
миллий
валютадаги
асосий
ҳисоб
рақамига
ўтказиш
тўғрисидаги
ариза
-
топшириқномани
;
г
)
корхонанинг
хорижий
валютадаги
талаб
қилиб
олинадиган
депозит
ҳисоб
рақамлари
,
жамғарма
депозит
ва
муддатли
депозит
ҳисоб
рақамлари
очилган
банкларга
–
уларни
ёпиш
ҳамда
маблағларнинг
мавжуд
қолдиқларини
унинг
депозит
ҳисоб
рақамларига
,
унинг
миллий
валютадаги
асосий
ҳисоб
рақами
очилган
жойда
очилган
хорижий
валютадаги
талаб
қилиб
олинадиган
депозит
ҳисоб
рақамига
ёки
агар
унинг
асосий
ҳисоб
рақамига
хизмат
кўрсатувчи
банк
ваколатли
банк
ҳисобланмаса
,
бошқа
ваколатли
банкдаги
хорижий
валютадаги
талаб
қилиб
олинадиган
депозит
ҳисоб
рақамига
ўтказиш
тўғрисидаги
ариза
-
топшириқномани
жўнатади
.
Тадбиркорлик
субъекти
унинг
тугатилиши
ҳақидаги
ёзув
рўйхатдан
ўтказувчи
органнинг
тегишли
давлат
реестрига
киритилганидан
кейин
,
яъни
давлат
реестридан
чиқарилгандан
кейин
тугатилган
ҳисобланади
.
Якка
тартибдаги
тадбиркорнинг
фаолиятини
тугатиш
(
тўхтатиш
)
унинг
рўйхатдан
ўтказган
органга
тақдим
қилган
аризаси
асосида
амалга
оширилади
.
Аризага
қуйидаги
ҳужжатлар
илова
қилинади
:
давлат
солиқ
хизмати
органининг
солиқлар
ва
бошқа
мажбурий
тўловлар
бўйича
қарзи
йўқлиги
тўғрисидаги
хулосаси
.
Хулоса
давлат
солиқ
хизмати
органи
томонидан
тадбиркорлик
субъекти
–
жисмоний
шахс
мурожаат
қилгандан
кейин
икки
иш
кунидан
кечиктирмай
,
солиқлар
ва
бошқа
мажбурий
тўловлар
бўйича
қарзлар
мавжуд
бўлганда
эса
улар
тўлангандан
кейин
икки
иш
кунидан
кечиктирмай
берилади
;
муҳр
ва
штамплар
,
агар
улар
мавжуд
бўлса
;
барча
лицензиялар
(
рухсатномалар
)
нинг
асл
нусхалари
,
агар
улар
мавжуд
бўлса
;
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
54
давлат
рўйхатидан
ўтказилганлиги
тўғрисидаги
гу
-
воҳнома
;
агар
мавжуд
бўлса
,
асосий
ҳисоб
рақами
ёпилгани
тўғрисидаги
банк
маълумотномаси
.
Тадбиркорлик
субъекти
сифатида
фаолиятининг
тўхтатилиши
жисмоний
шахсни
кредиторлар
олдидаги
унинг
тадбиркорлик
фаолиятини
амалга
ошириш
билан
боғлиқ
мажбуриятларидан
озод
қилмайди
.
Юқорида
билдирилган
фикрларга
асосланган
ҳолда
қуйидаги
хулосаларга
келиш
мумкин
:
–
ҳуқуқ
ва
бурчларнинг
бекор
бўлиши
тадбиркорлик
фаолиятини
тугатишнинг
асосий
меъзонидир
;
–
тадбиркорлик
фаолияти
субъектини
тугатиш
–
тадбиркорлик
фаолияти
субъекти
ҳуқуқ
ва
бурчларининг
бекор
бўлишига
олиб
келадиган
чора
-
тадбирлар
тизими
;
–
муассислар
(
иштирокчилар
)
ёки
таъсис
ҳужжатлари
билан
тугатишга
ваколат
берилган
шахснинг
қарори
билан
тугатиш
тадбиркорлик
субъектини
ихтиёрий
тугатишнинг
энг
мақбул
йўлидир
ва
ихтиёрий
тугатишнинг
бошқа
усулларини
қонун
ҳужжатларида
баён
қилишга
зарурат
мавжуд
эмас
;
–
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2007
йил
27
апрелдаги
ПҚ
– 630-
сон
қарори
билан
Тадбиркорлик
субъектларини
ихтиёрий
тугатиш
ва
уларнинг
фаолиятини
тўхтатиш
тартиби
тўғрисида
низом
қоидаларини
янги
ташкил
этилган
ҳуқуқий
механизмлар
(
давлат
хизматлари
,
электрон
имзо
ва
бошқалар
)
га
мувофиқ
такомиллаштириш
лозим
.
Адабиётлар
рўйхати
1.
Асьянов
Ш
.
Юридик
шахс
тушунчаси
ва
унинг
ҳуқуқ
лаёқати
. //
Хўжалик
ва
ҳуқуқ
. 1996.
№
10/11. –
Б
.
17.
2.
Нуриддинова
Ш
.
Т
.
Юридик
шахсларнинг
бекор
бўлиш
усуллари
ва
уларни
қўллашнинг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муаммолари
.
Юрид
.
фан
.
ном
. ...
дис
. –
Т
.:
2008. –
Б
. 5.
3. Tadbirkorlik (biznes) huquqi. Darslik. Mualliflar
jamoasi //
Mas’ul muharrir: y.f.n., dots. X. Azizov. – T.:
TDYU nashriyoti, 2018. – B. 90.
4.
Шукуруллаев
А
.
Х
.
Қишлоқ
хўжалик
корхоналарини
қайта
ташкил
этиш
ва
тугатишнинг
фуқаролик
ҳуқуқий
тартибга
солиниши
.
Юрид
.
фан
.
ном
. ...
дис
. –
Т
., 2001. –
Б
. 97.
Б
.
М
.
Ҳамроқулов
ЖИДУ
“
Халқаро
хусусий
ва
фуқаролик
ҳуқуқи
”
кафедраси
ўқитувчиси
ю
.
ф
.
н
.
ШАРТНОМАВИЙ
МУНОСАБАТЛАРДА
МАЪНАВИЙ
ЗИЁННИ
ҚОПЛАШНИ
ҚЎЛЛАШНИНГ
ХУСУСИЯТЛАРИ
Аннотация
:
ушбу
мақолада
шартномавий
муносабатларда
маънавий
зиённи
қоплашнинг
ўзига
хос
хусусиятлари
ўрганилган
.
Бу
йўналишдаги
қонунларни
такомиллаштириш
юзасидан
таклифлар
берилган
.
Фуқаролар
тузадиган
ҳар
қандай
шартнома
шартларини
бажармаслик
оқибатида
унга
нафақат
моддий
зарар
балки
маънавий
зиён
ҳам
етказилиши
мумкин
деган
хулосага
келинган
.
Таянч
сўзлар
:
зарар
,
маънавий
зиён
,
жисмоний
зиён
,
азоб
,
шартнома
,
шартномавий
ҳуқуқий
муносабат
,
шартномадан
ташқари
ҳуқуқий
муносабат
,
истеъмолчи
,
интеллектуал
мулк
,
товон
.
Аннотация
:
в
статье
изучено
особенности
возмещения
морального
вреда
договорных
правоотношений
.
Дано
предложение
об
усовершенствовании
законодательства
в
данном
направлении
.
Представлено
заключение
о
том
,
что
в
случае
если
сторона
подписавшая
договор
с
физическим
лицом
не
выполняет
договорных
обязательства
,
пострадавший
может
требовать
возмещение
не
только
материального
вреда
но
и
морального
вреда
.
Ключевые
слова
:
вред
,
моральный
вред
,
физический
вред
,
страдание
,
договор
,
договорные
правоотношения
,
внедоговорные
правоотношения
,
потребитель
,
интеллектуальная
собственность
,
компенсация
.
Annotation:
this article studies the peculiarities of
compensation for moral damage of contractual legal
relations and offers proposal of improving the legislation in
this sphere. It concludes that in the event that a party that
has signed a contract with an individual does not fulfill
contractual
obligations,
the
victim
may
claim
compensation not only for material damage but also for
moral damage.
Keywords:
damage, moral damage, physical damage,
suffering, contract, contractual legal relations, non-
contractual legal relations, consumer, intellectual property,
compensation.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексининг
маънавий
зиённи
ҳуқуқий
тартибга
солувчи
моддаларига
назар
ташласак
,
бир
қарашда
бундай
муносабатлар
фақат
шартномадан
ташқари
муносабатларда
(
делект
)
юзага
келади
деган
хулоса
қилишимиз
мумкин
.
Бундай
хулоса
қилишимизга
сабаб
Фуқаролик
кодексининг
58-
бобининг
(“
Зарар
етказишдан
келиб
чиқадиган
мажбуриятлар
”)
“
Маънавий
зарарни
қоплаш
”
деб
номланган
4-§
да
баён
этилганлигидир
.
Республикамиз
ҳуқуқшунос
олимлари
ҳам
маънавий
зиён
шартномадан
ташқари
муносабатларда
ҳамда
номулкий
ҳуқуқлар
бузилиши
оқибатида
келиб
чиқади
деган
фикрларни
илгари
сурадилар
[1, 12-14
бетлар
].
Маънавий
зиён
нафақат
шартномадан
ташқари
(
делект
)
муносабатларда
,
балким
шарномавий
муносабатларда
ҳам
келиб
чиқиши
ва
қўлланиши
