ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
2020
№4 ♦ ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
37
Шу
билан
бирга
Вазирлар
Маҳкамасининг
“Боғдорчилик-узумчилик
ширкатлари
тўғрисидаги
низомни тасдиқлаш ҳақида” 2011 йил 1 мартдаги 51-
сон қарорини қайта кўриб чиқиш ҳамда Боғдорчилик-
узумчилик ширкатлари тўғрисидаги низомнинг янги
таҳририни, шу жумладан ширкатлар ҳудудида
ўзбошимчалик билан қурилган иморатларга нисбатан
соддалаштирилган ва шаффоф механизмлар асосида
мулк ҳуқуқини эътироф этиш тартибини назарда тутган
ҳолда қабул қилиш мақсадга мувофиқ.
Хулоса қилиб айтганда, аҳоли пункти ерларининг
ушбу тоифадаги ерлар энг аввало инсонлар яшаши
учун
мўлжалланганлиги
сабабли,
улардан
фойдаланиш ҳуқуқи ана шу мақсаддан келиб чиқади;
қурилиш ерлари аҳоли пункти ерларининг энг муҳим
таркибий қисми бўлиб, уларга нисбатан ер фондининг
бошқа
тоифаларидан
фарқли
равишда
хусусийлаштиришни қўлласа бўлади; аҳоли пункти
ерлари маъмурий-ҳудудий бирлик ҳисобланади; аҳоли
пункти ерларининг ҳуқуқий ҳолати ер ҳуқуқи билан бир
қаторда шаҳарсозлик меъёрлари билан ҳам тартибга
солиниши каби умумий жиҳатларини қайд этиш лозим.
Адабиётлар рўйхати:
1. Усмонов М.Б., Жўраев Й.О. ва бошқ. Ер ҳуқуқи.
Дарслик. – Тошкент: ТДЮИ, 2002. – Б.192.
2.
Коментарий к земельному законодательству
Российской Федерации. – М.: Юрайт, 2002. – С.356.
3.
Воронин А.О. Предоставление земель населен-
ных пунктов для строительства хозяйственных и иных
объектов: Автореф. дисс. … канд. юрид. наук. – Тверь.,
2009.
– С. 7-8.
4. Лисина Н.Л. Правовой режим земель поселений:
Автореф. дисс. ... канд. юрид. наук. – М., 2003.
5.
Красюкова
А.С.
Осуществление
права
собственности на земельные участки поселений:
пределы и ограничения: Автореф. дисс. ... канд. юрид.
наук. – Краснодар, 2006. – С.6-7.
6.
Шатрова
О.В.
Правовое
регулирование
приватизации земельных участков в поселениях:
Автореф. дисс. ... канд. юрид. наук. – М., 2006. – С.9.
7.
Носков
Е.А.
Правовое
регулирование
государственного и муниципального управления
землями городов: Автореф. дисс. ... канд. юрид. наук. –
М., 2003. – С.7-8.
М.С.Болтаев,
Тошкент давлат юридик университетининг
Ихтисослаштирилган филиали кафедра мудири,
юридик фанлар номзоди, доцент
СУҒУРТА ҲОДИСАСИНИНГ ТИББИЙ СУҒУРТАГА
ОИД ШАРТНОМАВИЙ МУНОСАБАТЛАРДА ТУТГАН
ЎРНИ
Аннотация:
мазкур
мақолада
суғуртавий
муносабатларнинг
мамлакат
соғлиқни
сақлаш
тизимида тутажак ўрни, суғурталнган шахсга сифатли
тиббий
ёрдам
кўрсатилишини
кафолатланиши,
даволаниш харажатларининг суғурта компанияси
томонидан
қопланишини
назарда
тутувчи
муносабатлар ўз ифодасини топган. Шу боис барча
суғурта турлари каби тиббий суғурта шартномасида
суғурта ҳодисасини олдиндан белгилаб қўйиш ва юз
бериши эҳтимоли бўлган барча воеалар рўйхатини
назарда тутиш имконияти мавжуд эмас. Тиббий
суғуртанинг ҳуқуқий табиатидаги бундай икки ёқлама
ёндашув эса ўз навбатида, суғурта ҳодисасини ва уни
тиббий суғуртада амал қилиниши илмий-амалий
талқин этиш зарурати кўрсатади. Албатта, бу ўринда
тиббий суғуртанинг ихтиёрий ёки мажбурий тусда
эканлигидан келиб чиқилади.
Калит сўзлар:
суғурталовчи, суғурта қилдирувчи,
тиббий суғурта, суғуртланган шахс, тиббий ёрдам,
шартнома, тиббий муассаса, суғурта ҳодисаси.
Аннотация:
в данной статье рассматривается во-
прос роли страхования в системе здравоохранения
страны, обеспечение оказания качественной медицин-
ской помощи застрахованным лицам, покрытие меди-
цинских расходов страховой компанией. Следователь-
но, как и в случае со всеми видами страхования, дого-
вор медицинского страхования не предусматривает
возможности предварительного определения страхо-
вого случая и предоставления списка всех событий,
которые могут произойти. Такой двусторонний подход
к правовой природе медицинского страхования, в свою
очередь, показывает необходимость научного и прак-
тического толкования страхового случая и его приме-
нения в медицинском страховании. Конечно, это свя-
зано с тем, что медицинское страхование бывает доб-
ровольным или обязательным.
Ключевые слова:
страхователь, страховщик, ме-
дицинское страхование, застрахованное лицо, меди-
цинская помощь, договор, медицинское учреждение,
страховой случай.
Annotation:
this article examines the role of insurance
in the country's health care system, ensuring the provision
of high-quality medical care to insured persons, and
covering medical expenses by an insurance company.
Consequently, as in the case of all types of insurance, the
health insurance contract does not provide for the
possibility of preliminary determination of the insured
event and providing a list of all events that may occur.
Such a two-sided approach to the legal nature of health
insurance, in turn, shows the need for a scientific and
practical interpretation of the insured event and its
application in health insurance. Of course, this is due to
the fact that health insurance is voluntary or compulsory.
Keywords:
policyholder, insurer, health insurance,
insured person, medical assistance, contract, medical
institution, insured event.
ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
2020
№4 ♦ ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
38
Тиббий суғурта фуқаронинг соғлиғини тиклашга
қаратилган
чораларни
назарда
тутиши
билан
анънавий шахсий суғуртадан фарқланади. Чунки,
тиббий суғуртада ҳар қандай кўринишдаги мулкий
зарарлар эмас, балки даволаниш ва муолажа қилиш
билан боғлиқ харажатлар қопланади. Шу сабабли
тиббий суғуртани шахсий ва мулкий суғуртанинг
элементларини ўзида ифодалайдиган суғуртанинг
алоҳида, ўзига хос кўриниши сифатида эътироф этиш
ўринлидир. Хавф-хатар ва турли қалтисликлар инсон
турмуш тарзида ва фаолиятига салбий таъсир
кўрсатар экан, улардан ҳимояланиш ҳар доим
долзарблик касб этаверади. Ана шундай ҳимоя
воситаларидан бири – суғурта, хусусан, тиббий суғурта
ҳисобланади.
Одатда суғурта ҳодисаси рўй бериши эҳтимол
тутилиб шартнома тарафларининг келишуви билан
олдиндан белгиланадиган ва шартномада акс
эттириладиган воқеа ва ҳолатларнинг рўйхати
сифатида тушунилади. Суғурта шартномасининг
муҳим
шартларига
бағишланган
ФКнинг
929-
моддасида суғурта ҳодисаси юз бериши эҳтимол
тутилиб суғурта амалга оширилаётган воқеа эканлиги
назарда тутилган.Айни
пайтда тиббий суғурта
ихтиёрий ва мажбурий тусда бўлишидан келиб чиқиб,
суғуртанинг мазкур турида суғурта ҳодисасини
аниқлаш ва уни талқин этишда тўғри йўлни танлаш
талаб этилади.
Тиббий суғуртада ҳам суғурта объекти бўлган
фуқаронинг ҳаёти ва соғлиғига нисбатан хавф, яъни
унинг тиббий ёрдамга эҳтиёжининг юзага келишига
сабаб – суғурта ҳодисаси сифати ҳисобланади. Чунки
тиббий суғуртада мақсад зарар қоплаш учун зарур
бўлган пул маблағлари эмас, соғлиқни тиклаш ва
тиббий ёрдам учун қилинадиган харажатларни
қопланиши саналади. Бу ҳолатда суғурта хавфи
объекти тиббий ёрдам ва у билан боғлиқ бошқа тиббий
тадбирлар
(ташҳис,
муолажа,
даволаниш,
профилактика, олдини олиш) заруратини юзага
келтирадиган
фуқаронинг
соғлиғи
ҳисобланади.
Мутахассисларнинг фикрича, мулкий суғуртанинг
барча турлари суғуртанинг муайян хавф билан боғлиқ
турларига
мансублиги
боис,
мулкий
суғурта
шартномаларини тузишда юз бериши эҳтимол тутилиб
мулкий суғурта амалга оширилаётган воқеа суғурта
объектига нисбатан зарарли хусусиятга эга бўлиши
лозим[1].
Суғурта ҳодисаси ўзига хос юридик факт сифатида
суғурта
муносабатларини
вужудга
келтириш,
ўзгартириш ёки бекор қилишга олиб келадиган ҳодиса
бўлиб, унинг рўй бериши ёки рўй бермаслиги суғурта
шартномаси
тарафларининг
хоҳиш-иродаларига
боғлиқ бўлмайди. Таъкидлаш лозимки, суғурта
муносабатларида суғурта ҳодисаси муҳим аҳамиятга
бўлган
элемент
ҳисобланади.
Одатда
суғурта
ҳодисаси сифатида турли хилдаги табиат ҳодисалари,
енгиб бўлмас куч, шартномавий муносабатларда
форс-мажор ҳолатлари деб номладиган ҳолатлар
билан бирга эҳтимол тутилган турли воқеалар,
кишининг саломатлиги билан боғлиқ ҳолатлар назарда
тутилади. Албатта суғурта ҳодисаси суғурта турлари
ва предметининг келиб чиқиб ўзига хосликларга эга
бўлади. Масалан, мулкий суғурта шартномасининг
предмети сифатида мол-мулк, тадбиркорлик хавфи ва
фуқаролик-ҳуқуқий жавобгарлик хавфи белгиланади ва
бунда суғурта ҳодисаси сифатида муайян объектга
нисбатан шикаст етиши мумкин деб ҳисобланган
ҳолатлар шартномада суғурта ҳодисаси сифатида
киритилади.
Суғурта ҳодисаси баъзи ҳолларда суғурта хатари
деб ҳам юритилади. Суғурта ҳодисаси - суғурта
шартномасида кўзда тутиладиган ва юз бериши
мумкин бўлган воқеа тушунилади. “Суғурта хатари”
атамаси эса, турлича маъноларда қўлланилиши
мумкин. Аксарият ҳолларда, суғурта хатари деб
қуйидагиларга айтилади:
1)
Воқеа ва бир қанча воқеалар ва булар
натижасида,
суғурта
қилувчи
ўзининг
асосий
мажбуриятини бажариши - суғурта товонини (суғурта
суммасини) тўлаши керак бўлган ҳолат.
2)
Рўй бериш эҳтимоли бўлган хавф-хатар, шу
хавф-хатарнинг юз бериш эҳтимолидан суғурта қилиш.
3) Бир ёки бир неча суғурта бўйича суғурта
қилувчининг
зиммасига
тушадиган
масъулият
даражаси.
Ҳар қандай суғурта шартномасида ҳам, суғурта
ҳодисаси рўй берганида, суғурта қилувчи суғурта
товонини тўлаши лозим бўлган воқеалар аниқ кўзда
тутилади[2].
Ю.Б.Фогельсон юз берган ҳолларда суғурта амалга
ошириладиган воқеа мураккаб таркибга эга ва у
қуйидагиларни қамраб олади: суғуртани келтириб
чиқарган хавф, зарар ва улар ўртасидаги сабабий
боғлиқлик. Суғурта ҳодисаси юз берган пайт сифатида
тегишли хавф-хатар манфаатлари суғурталанган
шахсга зарар етказа бошлаганлиги эътироф этилиши
лозим. Суғурта хавфи эҳтимол тутилган ҳодисадан
ташқари, ушбу ҳодисани тавсифлаш эҳтимолини ҳам
назарда тутади[3].
П.З.Иванишин умумий қоидага кўра суғурта
шартномаси, умуман суғурта шартномаси келажакда
содир бўлиши мумкин бўлган ёки эҳтимоли мавжуд
бўлган воқеаларни белгилаш ва унинг оқибатларини
бартараф этиш юзасидан тузилади. Тиббий суғуртада
бу воқеалар сифатида суғурталанган шахснинг ҳаёти
ва соғлиғи, касалланиши ҳамда тиббий ёрдамга
эҳтиёжнинг юзага келиши назарда тутилади[4].
А.Г.Аракеляннинг ёзишича, суғурта ҳодисаси рўй
бериши суғурта пули ва товони тўланиши учун асос
бўладиган ва шартномада олдиндан белгилаб
қўйиладиган, юз бериши эҳтимол тутилган воқеалар
рўйхатидир. Ушбу воқеаларнинг рўй бериши суғурта
қилдирувчида суғурта пули доирасида суғурта
товонини тўлаш мажбуриятини юклайди[5].
В.В.Кущенконинг
фикрича,
мажбурий
тиббий
суғуртада суғурта ҳодисаси бўлиб, суғурталанган шахс
касалланиши ёки унга тиббий ёрдам кўрсатиш, шу
жумлада, профиликтика ва эпедимияга қарши чоралар
кўриш зарур бўлган бошқа ҳолларда тегишли давлат
дастурларида назарда тутилган тегишли тиббий ёрдам
олиш зарурати ҳисобланади[6].
Бизнингча, суғурта ҳодисаси юз бериши эҳтимол
тутилган воқеа бўлиб, унинг оқибатида вужудга келган
мулкий йўқотишлар бартараф этилиши назарда
тутилади. Суғурта муносабатларида суғурта ҳодисаси
сифатида эътироф этиладиган воқеалар шартномада
ёки қонунда аниқ белгиланиши талаб этилади. Мазкур
воқеалардан ташқарида содир бўлган воқеа суғурта
ҳодисаси ҳисобланмайди. Масалан, тиббий суғурта
шартномасида
суғурта
ҳодисаси
сифатида
суғурталанган шахсни тиббий ёрдам, муолажа ёки
даволанишга эҳтиёжнинг юзага келиши ва бу тегишли
ташҳис ва тиббий хулосалар асосида тасдиқланиши
ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
2020
№4 ♦ ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
39
лозим. Бевосита суғурталанган шахснинг шунчаки
соғлиғидан шикояти ёки чарчоқ аломатлари сабабли
профилактик чораларни кўришни сўраши қонун ёки
шартномада тиббий суғурта шартномасида суғурта
ҳодисаси ҳисобланмаслиги мумкин. Шу сабабли
тиббий суғуртада ҳам суғурта ҳодисасини тасдиқлаш
асослари ва фактини белгилаш, айнан қайси касаллик
турлари ва уларнинг рўйхатини шартномада назарда
тутиш масалаларини аниқлаш талаб этилади. Албатта,
бунда тиббий суғуртанинг турлари: ихтиёрий ёки
мажбурий тиббий суғуртадан келиб чиқиш лозим.
Чунки, мажбурий тиббий суғуртада суғурта ҳодисаси
қонун
ҳужжатларида
аниқ
белгиланади
ва
суғурталанган шахснинг ҳар қандай ҳолатда ҳам
тиббий ёрдам, даволаниш ва муолажа эҳтиёж сезиши
тиббий суғурта ҳодисаси сифатида баҳоланади.
М.А.Аминжонова
суғурта
ҳодисасининг[7]
шартномада тутган ўрнини тадқиқ этар экан, суғурта
тушунчасининг қуйидаги таърифини таклиф қилади:
суғурта - юридик ва жисмоний шахслар тўлайдиган
бадаллар
ҳисобига
шакллантириладиган
пул
фондлари
ҳисобидан
шу
шахсларга
суғурта
шартномасида белгиланган ҳолат, воқеа, ҳодиса ва
табиий офатлар содир бўлиши натижасида етказилган
зарар ҳамда талофатларни қисман ёки тўлиқ миқдорда
қоплаш йўли билан ҳимоялаш демакдир[8].
А.У.Эргашевнинг
фикрига
кўра,
суғурта
ҳодисаси юридик факт сифатида суғурта қилдирувчига
нисбатан суғурта пулини тўлаш мажбуриятини юзага
келтирувчи шартномада назарда тутилган эҳтимол
тутилган ҳолат ҳисобланади ва эҳтимолликнинг
ҳақиқатга айланиши ва амалда содир бўлиши ҳодиса
сифатида баҳоланади[9].
Назаримизда тиббий суғуртада суғурта ҳодисаси
тиббий ёрдамга эҳтиёж ва уни амалга ошириш билан
боғлиқ
харажатларни
қоплаш
билан
боғлиқ
мажбуриятларни қамраб олади. Тиббий ёрдамга
эҳтиёж эса турли кўринишларда ва шаклларда мавжуд
бўлади ва у қонунчиликда белгиланган тартибда
амалга
оширилади.
ЎЗбекистон
Республикаси
Конституциясининг 40-моддаси ҳар кимнинг малакали
тиббий хизматдан фойдаланиш ҳуқуқи мавжудлиги
белгиланган. Шундан келиб чиқиб, “Фуқаролар
соғлиғини сақлаш тўғрисида”ги қонуннинг 3-моддасида
аҳолининг барча қатламлари тиббий ёрдамдан
баҳраманд бўла олиши принципи назарда тутилган.
Ушбу қонунда белгиланишича, давлат соғлиқни
сақлаш
тизимининг
даволаш-профилактика
муассасалари
аҳолига
давлат
томонидан
кафолатланган бепул тиббий ёрдам кўрсатади (8-
модданинг учинчи қисми). Бироқ ушбу қоидадан
истисно ҳам мавжуд бўлиб, давлат томонидан
кафолатланган
тиббий
ёрдам
ҳажмининг
белгилангандан ортиқча тиббий ва бошқа хил
хизматлар кўрсатиш қўшимча хизматлар бўлиб, аҳоли
томонидан белгиланган тартибда ҳақ тўланиши
назарда тутилган (8-модданинг тўртинчи қисми).
Ушбу қонунинг III-бўлимида тиббий-ижтимоий
ёрдамнинг бир қатор турлари келтириб ўтилган бўлиб,
улар жумласига бирламчи тиббий-санитария ёрдами,
шошилинч ва тез тиббий ёрдам, ихтисослашган
тиббий
ёрдам,
ижтимоий
аҳамиятга
молик
касалликларга
чалинган
фуқароларга
тиббий-
ижтимоий ёрдам, атрофдагилар учун хавфли бўлган
касалликларга
чалинган
фуқароларга
тиббий-
ижтимоий ёрдам кўрсатиш киради.
Юридик адабиётларда келтирилишича, тиббий
ёрдам – ташкилий-техник тадбирлар, эпедимологик
барқарорлик, дори-дармон етказиб беришга оид
соғлиқни сақлашга оид чоралар йиғиндиси тушанилади
ва унинг таркибига даволаниш ва тиббий муолажа
билан боғлиқ барча ишлар киради. Тиббий ёрдамни
фақатгина тиббий даволаш, ташҳис қўйиш ва муолажа
қилиш қамраб олмайди, бунда беморни яшаши,
даволаш-профилактик тадбирларда қатнашиши ва шу
каби ташкилий ишлар ҳам унинг таркибига киради[10].
Зеро, тиббий ёрдам ташҳис қўйиш, соғлиқни
сақлаш, муолажа ва даволаш каби чора-тадбирлар ва
тиббий
хатти-ҳаракатларнинг
жамланмаси
ҳисобланади[11].
Тиббий ёрдам ўзига ёрдам кўрсатиш, бир-бирига
ёрдам кўрсатиш ва бошқа шаклларда амалга
оширилиши мумкин. Тегишинча тиббий ёрдамни
мутахассислар каби тиббий касб вакиллари бўлмаган
шахслар ҳам ўз билим ва қобилиятларига қараб
кўрсатиши мумкин[12].
Фикримизча, тиббий ёрдам, биринчи ўринда
фуқароларнинг соғлиғини сақлаш соҳасидаги асосий
босқич саналади ва касалликларнинг олдини олиш,
уларни эрта аниқлаш ва даволашда муҳим саналади.
Шу сабабли тиббий ёрдам комплекс тушунча бўлиб,
унга эҳтиёжнинг юзага келиши суғурта ҳодисаси
ҳисобланади. Шунинг учун ҳам тиббий суғурта, хусусан
мажбурий тиббий суғурта шартномасида суғурта
ҳодисаси сифатида суғурталанган шахснинг тиббий
ёрдамга бўлган ҳар қандай эҳтиёжи эътироф этилади.
Суғурта назарияси ва амалиётида, муайян шартлар
ишлаб чиқилган бўлиб, бу шартларга кўра, бирон бир
тарздаги ҳодиса (воқеа) суғурта қилувчи зиммасига
оладиган масъулият деб ҳисобланиши мумкин. Бундай
шартлар бир неча суғуртада кўзда тутилган воқеалар,
рўй беришлиги (реал) ва тасодифий тусда бўлиши
керак акс ҳолда, суғуртанинг зарурияти бўлмай қолади.
Суғурта объектига нисбатан воқеанинг рўй бериш
факти, унинг қачон рўй бериши ва таъсир кучи, суғурта
қилувчига ҳам, суғурта қилдирувчига ҳам, олдиндан
маълум
бўлмаслиги
ва
суғурта
шартномаси
иштирокчилари томонидан уюштирилган бўлмаслиги
керак[13].
Шу муносабат билан суғурта ҳодисасининг иккинчи
шарти – “суғурталанган шахснинг майиб бўлиши,
касалликка чалиниши ёки соғлиғининг бошқача тарзда
бузилиши оқибатида тиббий ёрдамга эҳтиёжи”
ҳисобланади ва бу ҳолат юқорида таъкидланганидек
реал ва тасодифий тусда бўлиши керак. Акс ҳолда
бунда майиб бўлиш, касб касаллигига чалиниш ёки
соғлиққа бошқа шикаст етказиш суғурта ҳодисаси
сифатида баҳоланмайди.
ФКнинг 953-моддасида: “Агар суғурта ҳодисаси
суғурта қилдирувчи, наф олувчи ёки суғурталанган
шахснинг қасд қилиши оқибатида юз берган бўлса,
суғурталовчи суғурта товонини ёки суғурта пулини
тўлашдан озод қилинади, қасддан зарурий мудофаа
ёки охирги зарурат ҳолатида қилинган ҳаракатлар
бундан
мустасно”,
деб
белгиланган.
Суғурта
ҳодисасига қўйилган бу талабга кўра, суғурта ҳодисаси
суғурта товонини тўлашни ҳал қилишда аҳамиятга эга.
Шунинг учун ҳам, суғурта ҳодисасининг келиб чиқиш
сабаблари, махсус органлар томонидан ўрганилиб,
тегишли хулосалар асосида суғурта товони тўлаш ёки
тўламаслик ҳақида қарор чиқарилади. Масалан,
шахсий суғурта шартномалари бўйича суғурталанувчи
шикастланганда, шу шикастланиш даражаси, унинг
ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
2020
№4 ♦ ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
40
келиб чиқиш сабаблари ва келгусидаги оқибатлари
ҳақида, албатта, тиббиёт хулосаси талаб этилади.
Баъзида, суғурталанувчи келиб чиққан бахтсиз ҳодиса
туфайли эмас, балки унинг оқибатлари натижасида,
катта зарар кўриши мумкин.
Тиббий суғуртада суғурта ҳодисаси қайд этилиши
суғурталанган шахснинг тегишли тиббий муассасага
мурожаат
этиши
билан
амалга
оширилади.
Суғурталанган шахсга тиббий ёрдам кўрсатиш, унга
ташҳис қўйиш ва муолажа тайинлаш суғурта товони
сифатида белгиланади. Чунки, тиббий суғурта
шартномасида суғурталанган шахс тиббий ёрдам
кўрсатилишини сўраб мурожаат қиладиган тиббий
муассаса назарда тутилади.
Суғуртанинг бошқа турларидан фарқли равишда
тиббий суғуртада суғурта ҳодисаси эҳтимол тутилган
воқеанинг юз бериши, яъни мол-мулк ёки фуқаронинг
ҳаёти ва соғлиғига зарар етиш факти айнан
шартномада белгиланган воқеа оқибат бўлиши талаб
этилмайди. Чунки, тиббий ёрдамга эҳтиёж вужудга
келишининг барча сабаблари ва ҳолатларини суғурта
шартномасида олдиндан белгилаб қўйишнинг, бундай
сабаблар ва ҳолатлар рўйхатини назарда тутишнинг
имкони мавжуд эмас. Шу сабабли тиббий суғурта
шартномаси
суғурта
ҳодисаси
умумий
тарзда
“суғурталанган шахснинг тиббий ёрдамга эҳтиёжи ва
шу муносабат билан тиббий муассасага мурожаат
қилиши” сифатида белгиланиши лозим. Албатта,
бунда профилактик мурожаат муайян даврлар билан
белгиланиб қўйиш, тўлиқ тиббий текширувдан ўтиш
муддатлари назардан тутилиши мумкин. Масалан,
суғурталанган шахснинг ҳар олти ойдан тиббий
текширувдан ўтиши, йилда бир маротаба соғлиғини
тиклашга бўлган эҳтиёждан келиб чиқиб санатория ва
курортларда даволаниши суғурта шартномасига
киритилишига йўл қўйилади.
Бундан ташқари, тиббий суғурта шартномасида
суғурталанган шахсга тиббий ёрдамнинг барча
турларини кўрсатиш эҳтиёжи, бу эҳтиёжнинг қандай
даражада эканлигидан қатъий назар суғурта ҳодисаси
сифатида эътироф этилиши зарур. Тиббий ёрдам
эҳтиёжи одатдаги тиббий маслаҳатдан тортиб, зарурий
муолажалар, даволаниш ташҳиси ва жарроҳлик
амалиётигача бўлган соғлиқни сақлаш билан боғлиқ
барча тамоилларни қамраб олади. Шу боис тиббий
суғурта шартнома амал қилиб турган бутун муддат
мобайнида суғурталанган шахснинг даволаниши билан
боғлиқ барча харажатларни суғурталовчи томонидан
қопланиши назарда тутувчи ҳуқуқий конструкция
саналади.
Хулоса ўрнида тиббий суғурта шартномасида
суғурта ҳодисаси тиббий эҳтиёжнинг юзага келиши ва
суғурталанган
шахснинг
суғурта
шартномасида
кўрсатилган
тиббий
муассасага
мурожаати
ҳисобланади. Бунда суғурталанган шахснинг шу
муассаса
даволаниши,
дори-дармон
билан
таъминланиши ва профилактик тиббий таомиллардан
фойдаланиши
суғурталовчи
томонидан
кафолатланади ва шартномада кўрсатилган муассаса
томонидан
амалга
оширилади.
Бу
ҳолатда
суғурталанган шахснинг тегишли тиббий муассасага
мурожаат қилганида унга тиббий ёрдамга эҳтиёж бўла
туриб бундай ёрдам кўрсатилмаслиги, яъни суғурта
ҳодисаси рўй бермаган деб ҳисобланишига йўл
қўйилмайди.
Адабиётлар рўйхати:
1.
Ўзбекистон
Республикасининг
Фуқаролик
кодексига
шарҳлар
//
https://www.osce.org/uz/uzbekistan/106233
2. Фуқаролик ҳуқуқи. II-қисм.-Тошкент: Илм-Зиё,
2008.-
533 б.
3.
Иванишин П.З. Гражданско-правовое регулиро-
вание договора добровольного медицинского страхо-
вания: автореф. докт. юрид. наук. – Казань: 2004. – 19
с.
4.
Иванишин П.З. Гражданско-правовое регулиро-
вание договора добровольного медицинского страхо-
вания: автореф. докт. юрид. наук. – Казань: 2004. – 19
с.
5.
Аракелян А.Г. Проблемы понятия и квалифика-
ции договора страхования в современном граждан-
ском праве // Вестник ВолГУ. 2009. Серия 5. Вып. 11. -
С. 57.
6.
Кущенко В.В. Страхование в медицине // Рацио-
нальная Фармакотерапия в Кардиологии. 2006. - №2. –
С. 103.
7.
Аминжонова М.А. Суғурта хизмати кўрсатиш
шартномасида суғурта ҳодисасининг тутган ўрни //
ТДЮИ «Суд-ҳуқуқ ислоҳотларининг истиқболлари:
кеча ва бугун» мавзусидаги Республика илмий-амалий
конференция тўплами. –Тошкент, 2010. –Б. 196-201.
8.
Аминжонова М.А. Суғурта шартномасида
тарафларнинг
мажбурияти
ва
жавобгарлиги
масалалари: юрид. фан. докт. дис. ... автореф. –
Тошкент: 2019. – 27 б.
9.
Эргашев А.У. Транспорт воситалари эгалари
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
шартномасини қўллаш муаммолари: юрид. фан. номз.
дис. ... автореф. – Тошкент: 2012. – Б. 71-72.
10.
Ковалевский М.А. Правовые проблемы оказа-
ния платной медицинской помощи / Кодекс – info. –
2002.
– № Б. 9 – 10.
11. Мохов А.А. Основы медицинского права России.
– Волгоград: 2004. – С. 15.
12.
Ваитова
Ф.А.
Тиббий
хизмат
кўрсатиш
соҳасидаги
фуқаролик-ҳуқуқий
муносабатларни
тартибга солиш: юрид. фан. номз. дис. ...–Тошкент:
2012.
– 27 б.
13. Фуқаролик ҳуқуқи. II-қисм.-Тошкент: Илм-Зиё,
2008.
– 534 б.
