ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
79
С
.
Ишанходжаев
“
Ўзбек
-
Ҳалқаро
Ҳуқуқ
Ассоциацияси
”
директор
ўринбосари
,
юридик
фанлар
номзоди
ЎЗБЕКИСТОН
РЕСПУБЛИКАСИДА
МЕҲНАТ
МИГРАЦИЯСИГА
ОИД
ҲАЛҚАРО
ҲАМКОРЛИКНИНГ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
МАСАЛАЛАРИ
Аннотация
:
Ушбу
мақолада
Ўзбекистон
Республикаси
меҳнат
мигарциясига
оид
икки
ҳамда
кўп
томонлама
ҳалқаро
ҳамкорлигининг
ҳуқуқий
асослари
кўрастиб
берилган
.
Хусусан
,
Ўз
.
Республикасининг
меҳнат
миграцияси
бўйича
ҳалқаро
-
ҳуқуқий
базасини
такомиллаштири
бўйича
таклиф
ва
тавсиялар
илгари
сурилмоқда
.
Калит
сўзлар
:
Меҳнаткаш
-
мигрантлар
,
конвенция
,
битм
,
меморандум
,
кўчманчи
-
меҳнаткашлар
,
ҳамкорлик
,
донор
давлат
,
ҳалқаро
механизмлар
.
Аннотация
:
В
статье
рассмотрены
международно
-
правовые
основы
двухстороннего
и
многостороннего
сотрудничества
республики
Узбекистан
по
трудовой
миграции
.
В
частности
,
выдвинуты
ряд
предложений
и
рекомендаций
по
дальнейшей
совершенствованию
договорной
прававой
базы
Республики
Узбекистан
по
трудавой
миграции
.
Ключевые
слова
:
трудящийся
-
мигранты
,
конвенции
,
соглашения
,
меморандумы
,
кочевые
-
трудящийся
,
сотрудничество
,
страны
-
доноры
,
международные
механизмы
.
Annotation:
The article deals with the international le-
gal basis of bilateral and multilateral cooperation of the
Republic of Uzbekistan on labor migration. In particular,
put forward a number of proposals and recommendations
for further improvement of the legal framework contract
Republic of Uzbekistan on labor migration.
Key words:
Migrant workers, conventions, agree-
ments, memoranda, nomadic-worker, cooperation, donor
countries, international mechanisms.
М
a
мл
a
к
a
тимизнинг
д
a
вл
a
т
муст
a
қиллигиг
a
эришиши
билан
б
o
шқ
a
д
a
вл
a
тл
a
р
синг
a
ри
xa
лқ
a
р
o
мун
o
с
a
б
a
тл
a
рд
a
муст
a
қил
иштир
o
к
этиш
,
миллий
м
a
нф
aa
тларг
a a
с
o
сл
a
нг
a
н
ҳ
o
лд
a
т
a
шқи
сиёс
a
тни
a
м
a
лг
a
o
ширишга
имк
o
ни
яратилди
б
e
рди
.
Д
a
рҳ
a
қиқ
a
т
,
Пр
e
зид
e
нтимиз
И
.A.
К
a
рим
o
в
т
a
ькидл
a
г
a
нид
e
к
, “
Муст
a
қиллик
в
a
сув
e
р
e
нит
e
т
ж
a
ҳ
o
н
ҳ
a
мж
a
миятиг
a
кириб
б
o
ришимизг
a,
б
a
рч
a
д
a
вл
a
тл
a
р
бил
a
н
т
e
нг
ҳуқуқли
в
a
ўз
a
р
o
м
a
нф
aa
тли
мун
o
с
a
б
a
тл
a
р
ўрн
a
тишимизг
a
имк
o
н
яр
a
тди
”. [1, 3-
бет
.]
Ҳозирги
пайтда
Ўзбекистон
барча
соҳаларда
ўзаро
манфаатли
ҳамкорлик
алоқаларини
ривожлантириб
бормоқда
.
Шу
жумладан
,
тобора
долзарб
аҳамият
касб
этаётган
меҳнат
миграция
соҳасида
ҳам
икки
томонлама
ва
кўп
томонлама
ҳамкорликни
ривожлантирмоқда
.
Умуман
олганда
,
меҳнаткаш
-
мигрантларнинг
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилишга
оид
давлатлараро
ҳамкорлик
алоқалари
:
–
Универсал
миқиёсда
БМТ
,
ХМТ
,
Ҳалқаро
мигарция
ташкилоти
доирасида
;
–
минтақалараро
миқиёсда
ЕХҲТ
доирасида
;
–
минтақавий
миқиёсда
ЕИ
,
Европа
кенгаши
,
МДХ
каби
мамлакатлар
доирасида
ривожлантирилмоқда
. [2,
66-86-
белар
.]
Ўзбекистоннинг
универсал
халқаро
ташкилотлар
билан
ҳамкорлиги
соҳасида
фикр
юритганда
,
бу
ҳамкорлик
жуда
ҳам
қизғин
кетмоқда
,
деб
айтиш
қийин
.
Мамлакатимизнинг
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти
билан
ҳамкорлиги
кўп
соҳаларда
ижобий
ривожланаётгани
ҳолда
[3, 23-
бет
.] ,
меҳнаткаш
-
мигрантлар
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
соҳасидаги
механизмлар
билан
ҳамкорлиги
жуда
ҳам
суст
бормоқда
.
Шу
билан
бирга
,
бу
соҳада
кўриб
чиқилган
асосий
ҳужжатларга
,
жумладан
, 1990
йилдаги
Барча
Меҳнаткаш
-
мигрантлар
ва
улар
оила
аъзоларининг
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
тўғрисидаги
конвенцияга
Ўзбекистон
ҳали
қўшилгани
йўқ
.
Фикримизча
,
ишчи
кучи
бўйича
донор
давлат
сифатида
Ўзбекистоннинг
ушбу
ҳужжатга
қўшилиши
муҳим
.
Ўзбекистоннинг
Халқаро
меҳнат
ташкилоти
билан
ҳамкорлиги
нисбатан
яхши
ривожланмоқда
[4, 276-279-
бетлар
.]
Бугунги
кунда
Ўзбекистон
ХМТнинг
инсон
ҳуқуқларига
риоя
этилишини
таъминлашда
ижобий
натижаларга
эришишга
қаратилган
асосий
конвенцияларига
қўшилган
[5].
Жумладан
,
мамлакатимиз
Кўчманчи
меҳнаткашлар
тўғрисидаги
97-
конвенцияга
,
Кўчиш
соҳасида
суиистеъмолликлар
ҳамда
кўчманчи
-
меҳнаткашларга
имкониятлар
ва
муомала
тенглигини
таъминлаш
тўғрисидаги
143-
конвенцияга
қўшилган
.
Аммо
,
алоҳида
қайд
этиш
лозимки
,
ушбу
ташкилот
билан
ҳамкорлик
кўпроқ
мамлакатнинг
ичида
фуқароларнинг
меҳнат
ҳуқуқларини
таъминлаб
бериш
масалаларига
қаратилган
.
Меҳнат
миграцияси
,
меҳнаткаш
-
мигрантлар
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилишга
қаратилган
лойиҳалар
ва
амалий
ишларнинг
кўлами
ва
самарадорлиги
эса
етарли
эмас
.
Бугунги
кунд
a
Ўзб
e
кист
o
н
Р
e
спублик
a
сининг
Х
a
лқ
a
р
o
мигр
a
ция
т
a
шкил
o
ти
бил
a
н
ўз
a
р
o
ҳ
a
мк
o
рлиги
т
o
б
o
р
a
муҳим
a
ҳ
a
мият
к
a
сб
этмоқда
.
Аммо
Ўзбекистон
ҳали
ушбу
ташкилотга
аъзо
бўлгани
йўқ
.
Шунга
қарамай
,
Ташкилот
одамлар
с
a
вд
o
сидан
жабр
кўрганл
a
рни
ўз
в
a
т
a
ниг
a
қ
a
йтариш
в
a
р
ea
билит
a
циясиг
a
ёрд
a
м
б
e
риш
,
одамлар
с
a
вд
o
си
му
a
мм
o
л
a
ри
бўйич
a
ж
a
м
oa
тчиликнинг
xa
б
a
рд
o
рлик
д
a
р
a
ж
a
сини
o
шириш
,
одамлар
с
a
вд
o
сининг
o
лдини
o
лиш
в
a
ж
a
з
o
л
a
шг
a
o
ид
д
a
стурл
a
рни
a
м
a
лг
a
o
ширишда
Ўзб
e
кист
o
н
Р
e
спублик
a
си
ҳукум
a
тиг
a
кўм
a
кл
a
шиш
,
шунингдек
,
мигр
a
цияга
д
a
хлд
o
р
б
o
шқ
a
м
a
с
a
л
a
л
a
р
,
жумл
a
д
a
н
,
м
e
ҳн
a
т
мигр
a
цияси
м
a
с
a
л
a
л
a
ри
борасида
мамлакатимиз
билан
ҳ
a
мк
o
рлик
алоқаларини
олиб
бормоқда
.
Ушбу
ташкилот
мамлакатда
ўз
лойиҳаларини
кўпроқ
нодавлат
ташкилотларни
жалб
этиш
орқали
амалга
оширмоқда
.
Ўзбекистон
Республикаси
билан
Европа
Иттифоқи
[6, 29-
бет
.]
ва
унинг
аъзо
-
давлатлари
ўртасидаги
Шерикчилик
ва
Ҳамкорлик
тўғрисидаги
битим
1996
йил
21
июнда
имзоланиб
,
ЕИ
давлатлари
томонидан
1999
йилнинг
июлида
ратификация
қилинди
.
Ушбу
битимнинг
меҳнат
-
мигарция
соҳаларига
оид
нормалар
[7, 126-
бет
.]
ни
таҳлил
этилганда
,
уларнинг
такомиллаштирилиши
талаб
этилади
.
Чунки
,
унинг
нормаларида
:
–
Меҳнат
-
мигарциясига
тааллуқли
,
меҳнаткаш
-
мигрантлар
ҳуқуқларини
қамраб
олувчи
хуқуқий
мақом
хақида
тўхталиб
ўтилмаган
.
–
Битимда
,
алоҳида
аҳоли
мигарциясининг
хуқуқий
асослари
ёритиб
берилмаган
.
–
Миграция
соҳасини
тартибга
солишга
қаратилган
,
виза
режимини
соддалаштирилиган
тизимини
ўрнатиш
акс
этмаган
.
Фикримизча
,
ижтимоий
,
иқтисодий
,
маданий
соҳаларни
қамраб
олган
ушбу
хужжат
,
Ўзбекистон
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
80
Республикаси
ҳамда
Европа
Ҳамжамияти
аъзо
давлатлари
ўртасидаги
ҳамкорлик
ва
шерикчиликнинг
янада
янги
босқичга
кўтарилишига
сабаб
бўлади
.
Ўзбекистон
МДҲ
доирасида
миграция
соҳасида
,
хусусан
,
аҳолининг
меҳнат
миграцияси
масалалари
бўйича
ҳужжатлар
ишлаб
чиқиш
ва
қабул
қилишда
фаол
иштирок
этмоқда
.
Ўзбекистон
МДҲнинг
тўла
ҳуқуқли
аъзоси
сифатида
МДҲ
давлат
бошлиқлари
томонидан
1992
йилда
қабул
қилинган
“
МДҲ
фуқаролари
унинг
аъзолари
ҳудудида
визасиз
ҳаракатланиши
тўғрисида
”
ги
Битимнинг
аъзоси
ҳисобланади
.
Унга
кўра
,
Ҳамдўстлик
мамлакатлари
фуқаролари
унинг
ҳудуди
бўйлаб
эркин
ҳаракатланиши
мумкин
.
Ушбу
битим
собиқ
совет
республикалари
ҳудудида
меҳнат
миграцияси
имкониятларини
таъминлаб
беради
.[8, 88-
бет
.]
Кейинги
йилларда
Ўзбекистоннинг
Корея
Республикаси
билан
ишчи
кучи
алмашиш
бўйича
самарали
тизими
шакллантирилди
.
Мамлакатимиз
фуқаролари
Корея
Республикасининг
ваколатли
ташкилотлари
томонидан
бу
мамлакатга
меҳнат
фаолиятига
кенг
қамровли
жалб
этилмоқда
.
Иккала
мамлакатнинг
тегишли
ташкилотлари
томонидан
имзолаган
шартнома
бу
фаолиятнинг
ҳуқуқий
асоси
ҳисобланади
.
Масалан
, 2006
йил
29
мартдаги
“
Бандликни
ҳал
этиш
тизими
бўйича
Корея
Республикасига
ишчиларни
жўнатиш
тўғрисида
Ўзбекистон
Республикасининг
Меҳнат
ва
аҳолини
ижтимоий
муҳофаза
қилиш
вазирлиги
ва
Корея
Республикасининг
Меҳнат
вазирлиги
ўртасидаги
Тушуниш
Меморандуми
”
Ўзбекистон
фуқаролари
Кореяда
меҳнат
фаолиятини
амалга
оширишини
ҳуқуқий
ҳимоя
қилишга
қаратилгандир
.
Кореяга
жўнатилган
фуқароларимиз
касб
-
ҳунар
ўрганиш
ва
меҳнат
фаолияти
шароитларидан
келиб
чиқиб
,
текин
ётоқҳона
ва
уч
маҳал
овқат
билан
таъминланади
.
Фуқароларимиз
,
шунингдек
,
тиббий
суғуртага
ҳам
эга
,
улар
ишлаб
чиқаришдаги
ва
ишлаб
чиқаришдан
ташқаридаги
бахтсиз
ҳодисалардан
ва
ўз
вақтида
ойлик
маошини
тўламасликдан
ҳам
суғурта
қилинган
.
Ундан
ташқари
агентлик
томонидан
касб
-
ҳунар
ўрганиш
даври
ишлаб
чиқаришда
ва
ундан
ташқарида
бевақт
тўхтатиб
қўйилган
ҳолларда
ҳам
суғурта
ва
компенсация
тўловларини
тўлатиб
олиш
бўйича
ҳуқуқий
ёрдам
кўрсатилади
.
Саноат
соҳасида
касб
-
ҳунар
ўрганишга
жалб
қилинаётган
чет
эллик
ишчилар
маҳаллий
аҳоли
учун
рақобатчи
эмаслиги
,
балки
Жанубий
Кореянинг
меҳнат
бозорини
тўлдиришга
ёрдам
беришини
алоҳида
қайд
этиб
ўтиш
лозим
.
Шу
боис
уларни
меҳнатга
жалб
этиш
кореялик
иш
берувчилар
учун
ҳам
,
маҳаллий
меҳнат
бозори
учун
ҳам
муҳим
.
Кореянинг
бу
соҳадаги
тажрибаси
иқтисодиётни
аҳолининг
кам
сонли
қисми
ишлаётган
соҳаларини
аниқлаш
ва
уларга
тезлик
билан
чет
эл
ишчи
кучини
жалб
этиш
ҳамда
уларни
назорат
қилишнинг
самарали
тизими
яратилганлигидан
далолат
бермоқда
.
Корея
Республикаси
Ҳукумати
томонидан
чет
эл
ишчи
кучини
танлаб
олишнинг
аниқ
ва
соддалаштирилган
тизими
ишлаб
чиқилганки
,
у
ишчи
кучини
жўнатаётган
ва
қабул
қилиб
олаётган
давлатлар
ўртасида
қизғин
ҳамкорлик
олиб
боришга
ёрдам
беради
.
Яъни
2003
йил
16
августдаги
“
Чет
эл
фуқароларини
ишга
жалб
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонунга
кўра
,
бу
ерда
2004
йилнинг
1
августидан
бошлаб
рухсат
берилган
бандлик
тизими
(
эркин
ёллаш
тизими
)
кучга
киритилган
.
Юқорида
тилга
олинган
,
Корея
Республикасининг
Меҳнат
вазирлиги
ва
Ўзбекистон
Республикасининг
Меҳнат
ва
аҳолини
ижтимоий
муҳофаза
қилиш
вазирлиги
ўртасидаги
Меморандум
ушбу
тизимга
асосланган
.
Ушбу
ҳужжатнинг
имзоланиши
Жанубий
Кореянинг
меҳнат
бозорида
Ўзбекистондан
меҳнат
кучини
эркин
ёллаш
имконини
беради
.
Шу
билан
бирга
,
фуқароларимиз
Жанубий
Кореянинг
йирик
корхоналарида
ишга
жойлашиш
ва
маҳаллий
ишчилар
бир
қаторда
барча
меҳнат
ва
ижтимоий
ҳуқуқларга
эга
бўлиш
имконияти
билан
таъминланади
.
Кейинги
йилларда
Россия
Федерацияси
билан
ҳамкорлик
алоқалари
ривожланиб
бормоқда
. 2016
йил
12-
апрелдаги
Россия
федерал
миграция
хизмати
томонидан
мамалакатга
келаётган
чет
эл
фуқаролари
ҳақидаги
маълумот
эълон
қилинди
.
Россия
федерал
миграция
хизматнинг
статистик
маълумотларига
кўра
,
ҳозирги
кунда
Россия
Федерацияси
ҳудудудида
рўйхатга
олинган
ўзбекистон
фуқароларининг
сони
1.755.781 (
улардан
1.428.107
эркаклар
ва
327.614
аёллар
)
нинг
мавжудлигини
маълум
қилади
. [8]
Шунингдек
,
Россия
Федерациясининг
Марказий
банкининг
маълумотига
асосан
2016
йилнинг
биринчи
чорагида
ўзбекистонлик
меҳнаткаш
-
мигрантлар
томонидан
жўнатилган
пул
маблағлари
914
млн
.
Долларни
ташкил
этган
. [9]
Ташқи
меҳнат
миграцияси
хизмати
ташкил
этилганлигига
қарамай
,
Ўзбекистондаги
қонуний
миграциянинг
кўлами
жуда
тордир
.
Шу
билан
бирга
Ўзбекистонда
ишчи
кучи
жуда
ҳам
кўп
,
талаб
-
чет
эллардаги
ҳамкорларимиз
томонидан
ажратилаётган
квоталарнинг
сони
эса
жуда
кам
.
Бу
ҳол
ноқонуний
миграциянинг
тобора
кўпайиб
боришига
олиб
келмоқда
.
Ишчи
кучини
олиб
чиқиш
тўғрисида
давлатлар
билан
узоқ
муддатли
шартномаларни
тузиш
кўпинча
жуда
ҳам
оғир
кечади
.
Кўп
ҳолларда
узоқ
муддатга
чўзилиб
кетадиган
музокаралар
мақсадлар
тўғрисидаги
шартномаларни
тузиш
билан
кифояланиб
қолмоқда
.
Тузилган
қатор
шартномаларда
ҳам
Ўзбекистондан
келувчи
ишчиларга
ажратилиши
кўзда
тутилаётган
квоталар
сони
кам
.[10, 193-
бет
.]
Ўзбекистон
чет
элда
ишга
жойлаштириш
бўйича
амалда
бошқа
давлатларга
нисбатан
жуда
ҳам
орқада
қолиб
кетмоқда
.
У
меҳнат
миграцияси
бўйича
жуда
оз
хорижий
ҳамкорларга
эга
.
Алоҳида
мамлакатлар
билан
меҳнат
соҳасида
ҳамкорлик
қилиш
ва
ишчи
кучини
экспорт
қилиш
тўғрисидаги
музокаралар
йиллаб
чўзилиб
кетади
ва
охир
-
оқибатда
барча
саъй
–
ҳаракатлар
бекордан
бекорга
йўққа
чиқади
.
Ўзбекистон
Республикасининг
меҳнаткаш
-
мигрантлар
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
соҳасидаги
кўп
томонлама
ва
икки
томонлама
ҳамкорлик
алоқалари
тўғрисида
хулоса
қилиб
шуни
айтиш
мумкинки
,
бу
соҳадаги
Ўзбекистон
ҳамкорлигини
қуйидагиларга
бўлиш
мумкин
.
Биринчидан
,
Ўзбекистоннинг
универсал
механизмлар
билан
соҳадаги
ҳамкорлиги
етарли
даражада
эмас
.
Бу
соҳадаги
энг
муҳим
халқаро
ҳуқуқий
ҳужжатларга
мамлакатимиз
ҳали
қўшилгани
йўқ
.
Донор
давлат
сифатида
Ўзбекистоннинг
Барча
Меҳнаткаш
-
мигрантлар
ва
улар
оила
аъзоларининг
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
тўғрисидаги
конвенцияга
қўшилиши
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Шунингдек
,
БМТ
ва
унинг
бу
соҳадаги
ихтисослашган
ташкилотлари
билан
ҳамкорликнинг
амалий
жиҳатлари
ҳам
етарли
даражада
эмас
.
Иккинчидан
,
минтақавий
ташкилотлар
билан
ҳамкорлик
ҳам
етарли
даражада
ривожланмаган
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
81
Айниқса
,
Европа
Иттифоқи
,
МДҲ
доирасида
бу
соҳадаги
ҳамкорликни
кучайтириш
лозим
бўлади
.
Чунки
бу
минтақаларга
фуқароларимизнинг
миграцияси
кейинги
пайтларда
янада
кенгаймоқда
.
Учинчидан
,
меҳнаткаш
-
мигрантлар
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
икки
томонлама
алоқаларда
,
жумладан
,
Корея
Республикаси
билан
самарали
олиб
борилмоқда
,
аммо
у
ҳам
мамлакатнинг
бу
соҳадаги
эҳтиёжини
қондира
олмайди
.
Россия
Федерацияси
билан
бу
соҳада
ўзаро
ҳуқуқий
асослар
энди
йўлга
қўйилмоқда
.
Аммо
бугунги
кунда
хориждаги
фуқароларимизнинг
катта
қисми
Россия
Федерацияси
ва
Қозоғистон
Республикаларида
меҳнат
фаолияти
билан
шуғулланишмоқда
.
Бу
эса
,
ушбу
давлатлар
билан
меҳнат
миграцияси
бўйича
самарали
ҳамкорлик
алоқаларини
кучайтиришни
талаб
қилади
.
Тўртинчидан
,
Япония
,
Малайзия
,
Саудия
Арабистони
,
шунингдек
,
қатор
Европа
мамлакатлари
каби
ривожланган
меҳнат
бозорлари
билан
икки
томонлама
ҳамкорлик
алоқаларини
кучайтириш
лозим
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1. Ka
римов
И
.A.
Хозирги
босқичд
a
демократик
ислоҳатларни
чуқурлаштиришнинг
муҳим
вазифалари
. – T.:
Ўзбекистон
, 1996. -
Б
.3.
2.
Таран
П
.
Глобализация
и
трудовая
миграция
:
необходимость
политики
основнной
на
правах
человека
.
Век
глобализвции
1/2010. –
С
.66-86.
3.
Батафсил
маълумотлар
учун
қаранг
:
Хамидова
А
.
Ўзбекистон
Республикасининг
БМТ
билан
ҳамкорлигининг
халқаро
-
ҳуқуқий
жиҳатлари
:
Юрид
.
фанл
.
номз
.
дис
. …
автореф
. –
Тошкент
:
ЖИДУ
, 2008. –
23
б
.
4.
Всеобщая
декларация
прав
человека
и
нацио
-
нальная
система
защиты
прав
человека
в
Узбекистане
/
Отв
.
ред
.
А
.
Х
.
Саидов
. –
Ташкент
:
Национальный
центр
Республики
Узбекистан
по
правам
человека
,
2009. –
С
.276-279.
5.
Инсон
ҳуқуқлари
бўйича
халқаро
шартномалар
:
тўплам
. –
Т
.:
Адолат
, 2004. -
Б
.XIII.
6.
Ўзбекистон
Республикаси
ва
Европа
Иттифоқи
ўртасидаги
муносабатларнинг
халқаро
-
ҳуқуқий
масалаларининг
таҳлили
бўйича
батафсил
маълумотлар
учун
қаранг
:
Юнусов
Х
.
Европа
Иттифоқи
ва
Ўзбекистон
Республикаси
ўзаро
алоқаларининг
ҳуқуқий
асослари
:
Юрид
.
фанл
.
номз
.
дис
. …
автореф
.
–
Тошкент
:
ЖИДУ
, 2008. –29
б
.
7.
Батафсил
маълумотлар
учун
қаранг
:
Шерикчилик
ва
ҳамкорлик
тўғрисидаги
битим
бўйича
қўлланма
.
Ўзбекистон
Республикаси
билан
Европа
Ҳамжамиятлари
ва
уларга
Аъзо
-
давлатлар
ўртасидаги
Шерикчилик
ва
Ҳамкорлик
тўғрисидаги
битим
қоидаларига
тушунтириш
. –
Т
.:
ЕвропЭйд
. -
Б
.126.
8.
Максакова
Л
.
Миграция
нселения
:
проблемы
ре
-
гулирования
. –
Ташкент
: «
Эльдинур
», 2001. -
С
.88.
9.
Количество
трудовых
мигрантов
из
центральной
азии
в
россии
несколько
сократилось
portal.ru/article:27846.
10.
Узбекистан
лидирует
среди
стран
СНГ
по
де
-
нежным
переводам
физлиц
из
РФ
:
http://ru.sputniknews-
uz.com/economy/20160614/3025691.html
М
.
Нурматов
,
ТДЮУ
катта
илмий
ходим
-
изланувчиси
,
ю
.
ф
.
н
,
доцент
ЎСИМЛИК
ДУНЁСИНИ
МУҲОФАЗА
ҚИЛИШ
ВА
УНДАН
ФОЙДАЛАНИШ
СОҲАСИДАГИ
ҚОНУН
ҲУЖЖАТЛАРИНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ
АЙРИМ
МАСАЛАЛАРИ
Аннотация
:
мақолада
ўсимлик
дунёсини
муҳофаза
қилиш
ва
ундан
фойдаланиш
қонун
ҳужжатларини
такомиллаштириш
истиқболларига
оид
Ўзбекистон
Республикасининг
қонунчилиги
таҳлил
этилган
,
ушбу
масалалар
илмий
-
назарий
нуқтаи
назардан
таҳлил
этилган
ҳамда
уни
такомиллаштириш
юзасидан
таклифлар
илгари
сурилган
.
Калит
сўзлар
:
ўсимлик
дунёси
объектлари
,
ўсимлик
дунёсидан
умумий
фойдаланиш
,
экологик
назорат
,
ўсимлик
дунёси
,
ўсимлик
дунёсини
муҳофаза
қилиш
.
Аннотация
:
в
статье
проанализированы
вопросы
дальнейшего
совершенствования
законодательства
Республики
Узбекистан
в
области
охраны
и
использо
-
вания
растительного
мира
,
также
данный
вопрос
рас
-
сматривается
в
теоретико
-
научном
аспекте
и
обосно
-
вываются
авторские
предложения
.
Ключевые
слова
:
объекты
растительного
мира
,
общее
пользование
растительным
миром
,
экологиче
-
ский
контроль
,
растительный
мир
,
охрана
раститель
-
ного
мира
.
Annotation:
article analyzes the issues of further im-
provement of the legislation of the Republic of Uzbekistan
in the field of protection and use of flora, as the issue is
considered theoretical and scientific aspect and justified
proposals copyrights.
Key words:
the objects of flora, fauna general use,
environmental control, plant life, the protection of the plant
world.
Табиат
объектлари
орасида
ўсимлик
дунёси
ўзига
хос
ўринга
эга
.
Ўзбекистон
ўсимлик
дунёси
ҳозирги
кунда
4500
га
яқин
ёввойи
ўсимлик
турларини
ўз
ичига
олади
,
уларнинг
9
фоизи
эндемик
,
яъни
фақат
муайян
географик
ҳудудга
хос
бўлган
турлардан
иборат
.
Бу
ҳолат
Ўзбекистон
жуда
бой
ўсимлик
дунёсига
эга
эканлигини
намоён
этади
[1, 127-
бет
].
Ўсимликлар
Ерда
мавжуд
бўлган
барча
тирик
организмлар
ҳаётида
катта
аҳамиятга
эга
.
Ҳайвонлар
ва
одамнинг
ҳаётини
ўсимликларсиз
тасаввур
қилиб
бўлмайди
.
Фақат
яшил
хлорофиллга
эга
бўлган
ўсимликлар
анорганик
моддалардан
органик
бирикмаларни
синтезлаш
орқали
қуёш
нури
энергиясини
тўплайди
;
айни
вақтда
ўсимликлар
атмосферадан
СО
2
газини
олиб
,
атмосферага
деярли
барча
тирик
организмларнинг
нафас
олиши
учун
зарур
бўлган
кислород
чиқаради
.
Шу
йўл
билан
яшил
ўсимликлар
атмосфера
таркибининг
доимийлигини
сақлаб
туради
.
Ўсимликлар
органик
моддаларни
ҳосил
қилувчи
продуцентлар
сифатида
озиқ
занжирининг
асосини
ташкил
этади
.
Ер
юзидаги
ўсимликлар
турли
ҳаётий
формалар
(
ўтлар
,
буталар
,
дарахтлар
,
лианалар
,
эпифитлар
ва
б
.)
ни
ҳосил
қилади
.
Ўсимликларнинг
хилма
-
хил
турларидан
таркиб
топган
фитоценозлар
Ер
юзи
ландшафти
ва
бошқа
организмлар
учун
экологик
