ЖИНОЯТ
ҲУҚУҚИ
ВА
ЖИНОЯТ
ЖАРАЁНИ
♦
CRIMINAL LAW AND CRIMINAL PROCESS
♦
УГОЛОВНОЕ
ПРАВО
И
УГОЛОВНЫЙ
ПРОЦЕСС
2007
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
66
Шу
билан
бирга
эҳтиётсизлик
орқасида
икки
ёки
ун
-
дан
ортиқ
шахслар
томонидан
жиноят
содир
этишда
бўлиши
мумкин
бўлмаган
бир
қатор
ҳуқуқий
белгилар
ҳам
мавжудлиги
кузатилади
.
Жумладан
,
эҳтиётсизлик
айбида
иштирокчиликнинг
зарур
белгиси
ҳисобланган
алоҳида
шахслар
ҳаракатлари
ўртасида
ички
келишил
-
ганлик
йўқ
;
бунда
икки
ёки
ундан
ортиқ
шахсларнинг
иродавий
ҳаракатлари
бирлашмайди
;
иштирокчиликда
айбдорларнинг
биргаликдаги
фаолияти
муайян
жиноий
натижага
эришишга
онгли
равишда
қаратилган
.
Шу
фактнинг
ўзи
эҳтиётсизлик
жиноятларида
иштирокчилик
бўлолмасликни
тан
олиш
имконини
беради
.
Айнан
шун
-
дай
белгиларнинг
мавжудлиги
уни
иштирокчилик
ту
-
шунчаси
доирасига
сиғдирмайди
.
Шунинг
учун
ҳам
эҳ
-
тиётсизлик
орқасида
икки
ёки
ундан
ортиқ
шахслар
то
-
монидан
жиноят
содир
этишни
жиноят
қонунида
алоҳи
-
да
белгилаш
мақсадга
мувофиқ
ҳисобланади
.
Юқоридагиларни
инобатга
олиб
икки
ёки
ундан
ор
-
тиқ
шахс
томонидан
эҳтиётсизлик
орқасида
жиноят
содир
этиш
институтини
ЖК
Умумий
қисмида
мустаҳ
-
камлаш
лозим
,
деб
ҳисоблаймиз
ва
Ўзбекистон
Рес
-
публикасининг
Жиноят
коексини
қуйидагича
таҳрирда
-
ги
27
1
-
модда
билан
тўлдиришни
таклиф
қиламиз
:
"
Агар
ягона
эҳтиётсизлик
жиноятини
содир
этиш
чоғида
унда
бир
неча
шахс
ўзаро
боғланган
ва
бир
-
бирини
тақозо
этадиган
тарзда
иштирок
этган
ва
бу
улар
учун
ушбу
Кодекс
Махсус
қисмининг
муайян
нор
-
масида
назарда
тутилган
ягона
жиноий
оқибат
юзага
келишига
сабаб
бўлган
ёки
бундай
оқибатнинг
юзага
келиш
хавфини
туғдирган
бўлса
,
содир
этилган
қилмиш
икки
ёки
ундан
ортиқ
шахс
томонидан
эҳтиётсизлик
орқасида
содир
этилган
жиноят
деб
топилиши
лозим
.
Умуман
олганда
ЖКнинг
Умумий
қисмида
икки
ёки
ундан
ортиқ
шахс
томонидан
эҳтиётсизлик
орқасида
жиноят
содир
этиш
институтини
мустаҳкамлашнинг
мақсадга
мувофиқлиги
бу
,
бир
томондан
,
юқорида
таъкидлаганимиздек
жиноят
иштирокчиларининг
жа
-
вобгарлигини
жиноий
натижага
улар
қўшган
"
ҳисса
"
га
қараб
дифференциациялаш
,
бошқа
томондан
эса
–
икки
ёки
ундан
ортиқ
шахс
томонидан
эҳтиётсизлик
орқасида
жиноят
содир
этишнинг
муайян
турларини
Махсус
қисм
нормаларида
тўлароқ
акс
эттириш
имко
-
нини
беради
.
Резюме
В
вводной
части
статьи
автор
характеризует
пре
-
ступления
,
совершаемые
по
неосторожности
.
В
основной
части
рассматриваются
некоторые
проблемы
ответственности
за
совершения
преступле
-
ния
по
неосторожности
двумя
или
более
лицами
.
В
заключении
автор
дает
конкретные
предложения
о
совершенствовании
норм
уголовного
законодатель
-
ства
по
разрешению
данной
проблематики
.
Abstract
In the introductory part of the article the author charac-
terizes the crimes made on imprudence.
In the basic part some problems of the responsibility
for fulfillment of a crime on imprudence two or more per-
sons are considered.
In the conclusion the author gives specific proposals
about perfection of norms of the criminal legislation under
the sanction of the given problem.
О
.
Маҳкамов
ТДЮИ
магистранти
Б
.
Исломов
ТДЮИ
магистранти
МАЖБУРИЙ
ИШЛАР
ЖИНОИЙ
ЖАЗО
ТУРИ
СИФАТИДА
(
ҚИЁСИЙ
ТАҲЛИЛ
)
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
кодексига
мувофиқ
,
жазо
тизимида
энг
енгилидан
энг
оғирига
қараб
саккизта
жазо
тури
мустаҳкамланган
бўлиб
,
жа
-
рима
,
ахлоқ
тузатиш
ишлари
,
хизмат
бўйича
чеклаш
,
қамоқ
,
интизомий
қисмга
жўнатиш
,
озодликдан
маҳрум
қилиш
ва
ўлим
жазоси
фақат
асосий
жазо
сифатида
,
муайян
ҳуқуқдан
маҳрум
қилиш
эса
асосий
жазо
сифа
-
тида
ҳам
,
қўшимча
жазо
сифатида
ҳам
қўлланилади
.
Бундан
ташқари
,
маҳкумларга
ҳарбий
ёки
махсус
ун
-
вондан
маҳрум
қилиш
тарзидаги
қўшимча
жазо
ҳам
қўлланилиши
мумкин
.
Таъкидлаш
жоизки
,
жиноий
жа
-
золарнинг
либераллаштирилиши
муносабати
билан
,
ўта
оғир
жиноятлар
(
ЎзР
ЖК
97-
модданинг
иккинчи
қисми
, 155-
модданинг
учинчи
қисми
)
учун
тайинлана
-
диган
ўлим
жазоси
Ўзбекистон
Республикаси
Прези
-
дентининг
"
Ўзбекистон
Республикасида
ўлим
жазосини
бекор
қилиш
тўғрисида
"
ги
ПФ
-3641-
сонли
Фармони
ҳамда
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
томонидан
2007
йил
15
июнда
қабул
қилинган
ва
Сенати
томонидан
2007
йил
29
июнда
маъқулланган
Ўзбекистон
Республикасининг
"
Ўлим
жазоси
бекор
қилиниши
муносабати
билан
Ўзбекистон
Республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатла
-
рига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
"
ги
Қонунига
мувофиқ
, 2008
йилнинг
1
январидан
жиноий
жазо
тури
сифатида
ўлим
жазоси
бекор
қилинди
ва
унинг
ўрнига
умрбод
ёки
узоқ
муддатга
озодликдан
маҳрум
этиш
жазоси
жорий
этилди
.
Шу
билан
бирга
,
жиноят
ҳуқуқи
назариясида
шундай
жазо
турлари
ҳам
мавжудки
,
улар
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
қо
-
нунида
назарда
тутилмаган
.
Биз
қуйида
Россия
Феде
-
рациясининг
жиноят
қонун
ҳужжатлари
мисолида
шун
-
дай
жазо
турларидан
бири
бўлган
мажбурий
ишлар
тўғрисида
сўз
юритамиз
.
Мажбурий
ишлар
–
бу
маҳкумнинг
асосий
иш
ва
ўқиш
вақтидан
бўш
бўлган
пайтда
текинга
жамоат
иш
-
ларининг
бажарилишига
жалб
этилишида
ифодалана
-
диган
янги
жазо
тури
ҳисобланади
.
Ушбу
жазо
тури
кўпчилик
МДҲ
давлатларининг
жиноят
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
бўлиб
,
Россия
Федерацияси
,
Тожикистон
Республикаси
жиноят
қо
-
нунларида
худди
шундай
ном
остида
,
Озарбайжон
,
Беларус
,
Арманистон
,
Қирғизистон
республикалари
Жиноят
кодексларида
жамоатчилик
ишлари
,
Грузия
жиноят
қонунида
ижтимоий
фойдали
меҳнат
,
Молдова
республикаси
Жиноят
кодексида
эса
жамият
фойдаси
-
га
ҳақ
тўланмайдиган
меҳнат
номи
билан
мустаҳкам
-
ланган
.
Гарчи
МДҲ
мамлакатлари
жиноят
қонунчили
-
гида
ушбу
жазо
турли
хил
ном
остида
ўз
ифодасини
топган
бўлса
-
да
,
улар
мазмунан
бир
хил
жазо
тури
ҳисобланади
,
фақатгина
бир
-
биридан
жазо
муддати
,
тайинлашнинг
айрим
шартлари
билан
фарқланади
.
РФ
ЖИК
(25-
м
.)
да
мажбурий
ишларнинг
ижро
қили
-
ниши
тартиби
белгиланган
бўлиб
,
унга
кўра
мажбурий
ишлар
жиноят
-
ижроия
инспекцияси
томонидан
маҳ
-
кумнинг
яшаш
жойи
бўйича
ташкилотда
,
фуқаролар
-
нинг
ўзини
ўзи
бошқариш
органларида
ижро
этилиб
,
ЖИНОЯТ
ҲУҚУҚИ
ВА
ЖИНОЯТ
ЖАРАЁНИ
♦
CRIMINAL LAW AND CRIMINAL PROCESS
♦
УГОЛОВНОЕ
ПРАВО
И
УГОЛОВНЫЙ
ПРОЦЕСС
2007
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
67
уларнинг
рўйхати
жиноят
-
ижроия
инспекциялари
би
-
лан
биргаликда
келишилган
ҳолда
тузилиши
шарт
.
Мажбурий
ишлар
турли
хил
кўринишда
бўлиши
мум
-
кин
,
хусусан
,
оғир
меҳнат
талаб
қиладиган
ёки
бундай
меҳнатни
талаб
қилмайдиган
кўринишда
бўлиб
,
улар
маҳкумнинг
асосий
машғулоти
ва
мутахассислиги
би
-
лан
боғлиқ
бўлмайди
ҳамда
маҳкум
ушбу
ишларни
бажаришдан
узрли
сабабларсиз
бўйин
товлаши
мум
-
кин
эмас
.
Мажбурий
ишлар
тариқасидаги
жазонинг
ўзига
хос
хусусиятларидан
бири
маҳкумнинг
жамият
-
дан
ажратилмаган
ҳолда
,
ўз
яшаш
жойида
,
оиласи
даврасида
,
илгариги
иш
жойида
қолдирилади
ҳамда
жазо
тайинлашдан
кўзланган
мақсадга
эришиш
учун
маҳкумнинг
барча
ижтимоий
алоқалари
сақлаб
қоли
-
нади
.
1
Мажбурий
ишлар
тариқасидаги
жазо
маҳкум
-
нинг
обрўи
,
шаъни
ва
қадр
-
қимматига
путур
етказмас
-
лиги
лозим
,
шунингдек
,
бундай
жазонинг
ижро
этили
-
ши
жараёнида
унга
жисмоний
аъзоб
-
уқубат
етказиш
таъқиқланади
.
Шу
билан
бирга
,
маҳкум
кўча
тозалаш
ишларига
жалб
қилинган
тақдирда
,
бундай
ҳолат
маҳ
-
кумнинг
обрўи
,
шаъни
ва
қадр
-
қимматига
зиён
етказиш
деб
тан
олинмайди
ҳамда
маҳкум
ушбу
мажбурий
иш
-
ларни
бажариши
шарт
саналади
.
Дам
олиш
кунлари
ва
маҳкумга
асосий
иш
жойидан
берилган
таътиллар
мажбурий
ишлар
тарзидаги
жазонинг
ижросини
тўхтатмайди
.
Айни
пайтда
маҳкум
касалликка
чалин
-
ганда
ёки
жазонинг
ижро
қилинишига
тўсқинлик
қила
-
диган
бошқа
ҳоллар
вужудга
келган
тақдирда
,
шахс
мажбурий
ишларнинг
бажарилишига
жалб
қилиниши
мумкин
эмас
.
Мажбурий
ишлар
тариқасидаги
жазонинг
муддати
дам
олиш
кунларида
,
шунингдек
,
маҳкум
асосий
иш
,
ўқиш
машғулотларидан
бўш
бўлган
вақтда
тўрт
соат
-
дан
ошмаслиги
лозим
;
иш
кунларида
эса
иш
тугагани
-
дан
,
ўқув
машғулотларидан
,
хизмат
вақтидан
сўнг
икки
соатдан
,
маҳкумнинг
розилиги
билан
эса
тўрт
соатдан
ошмаслиги
керак
.
Мажбурий
ишлар
фақатгина
асосий
жазо
сифатида
тайинланиши
мумкин
.
Бундан
ташқари
,
жарима
жазоси
тайинланган
шахс
уни
тўлашдан
очиқ
-
дан
-
очиқ
бўйин
товлаган
тақдирда
,
жарима
жазосининг
ўрнига
мажбурий
ишлар
тайинланиши
мумкин
.
Агар
шахс
суд
томонидан
тайинланган
мажбурий
ишларни
ўташдан
очиқдан
-
очиқ
бўйин
товласа
,
суд
мажбурий
ишларни
озодликни
чеклаш
,
қамоқ
ёҳуд
озодликдан
маҳрум
қилиш
тариқасидаги
жазо
билан
алмаштиради
.
Мажбурий
ишлар
тариқасидаги
жазони
бошқа
жазо
тури
билан
алмаштираётганда
,
мажбурий
ишларнинг
ижро
этилган
муддати
суд
томонидан
ал
-
маштирилган
бошқа
жазо
муддатига
қўшиб
ҳисобла
-
нади
.
Бунда
мажбурий
ишларнинг
ўталмаган
қисми
-
нинг
ҳар
саккиз
соати
озодликни
чеклаш
,
қамоқ
ёки
озодликдан
маҳрум
қилиш
тариқасидаги
жазонинг
бир
кунига
тўғри
келади
.
Шахс
қуйидаги
ҳолларда
мажбурий
ишларни
ўташдан
очиқдан
-
очиқ
бўйин
товлаган
ҳисобланади
:
1)
бир
ой
давомида
узрли
сабабларсиз
мажбурий
ишларни
ўташга
камида
икки
марта
келмаса
;
2)
бир
ой
давомида
камида
икки
марта
меҳнат
ин
-
тизомини
бузган
ҳолда
;
3)
мажбурий
ишларни
ўташдан
бўйин
товлаш
мақ
-
садида
яширинган
тақдирда
.
Мажбурий
ишларнинг
ижроси
бевосита
жисмоний
меҳнат
билан
боғлиқдир
.
Қуйидаги
шахсларга
нисба
-
тан
мажбурий
ишлар
тарзидаги
жазо
қўлланилиши
мумкин
эмас
:
1
Здравомыслов
Б
.
В
.
Уголовное
право
РФ
.
М
., 1996. .96-
б
.
– I
ёки
II
гуруҳ
ногирони
деб
топилган
маҳкумлар
.
Агар
илгари
маҳкум
I
ёки
II
гуруҳ
ногирони
деб
топил
-
ган
тақдирда
,
жиноят
-
ижроия
инспекцияси
томонидан
судга
шахсни
жазодан
озод
қилиш
тўғрисида
тақдим
-
нома
берилган
бўлса
,
ҳозирда
РФнинг
жиноят
қонун
ҳужжатларига
киритилган
ўзгартиришларга
мувофиқ
,
маҳкумнинг
ўзига
бундай
мурожаат
қилиш
ҳуқуқи
ҳам
берилди
.
Шунингдек
,
маҳкум
жазонинг
ўталишига
тўсқинлик
қиладиган
оғир
касалликка
чалинган
ёки
I
гуруҳ
ногирони
деб
топилган
тақдирда
,
маҳкум
судга
жазонинг
қолган
қисмини
ўташдан
озод
қилиш
тўғрис
-
ида
илтимоснома
билан
мурожаат
қилишга
ҳақли
бўлади
.
–
Мажбурий
ишлар
тариқасидаги
жазо
тайинланган
аёл
ҳомиладор
бўлиб
қолган
тақдирда
,
у
жазонинг
ўталишини
кечиктириш
тўғрисидаги
илтимоснома
би
-
лан
мурожаат
қилишга
ҳақли
,
фақат
бундай
ҳолга
жи
-
ноят
-
ижроия
ҳужжатларига
асосан
,
ҳомиладорлик
ва
туғиш
таътили
берилиши
мумкин
бўлган
кундан
бош
-
лаб
йўл
қўйилади
.
2
Юқоридагилардан
ташқари
,
ушбу
жазо
уч
ёшгача
бўлган
фарзанди
бор
аёлларга
,
эллик
ёшга
тўлган
аёлларга
,
шунингдек
,
чақирув
бўйича
ҳарбий
хизматни
ўтаётган
ҳарбий
хизматчиларга
ҳамда
контракт
бўйича
ҳарбий
хизматни
ўтаётган
рядовой
ва
сержантлик
тар
-
кибига
кирувчи
ҳарбий
хизматчиларга
нисбатан
,
агар
улар
суд
томонидан
ҳукм
чиқарилган
пайтда
қонунда
ўрнатилган
харбий
хизмат
муддатини
ўтаб
бўлмаган
тақдирда
тайинланиши
мумкин
эмас
.
3
Кўпчилик
МДҲ
мамлакатлари
жиноят
қонун
ҳуж
-
жатларида
назарда
тутилган
ушбу
жазо
турини
Ўзбе
-
кистон
Республикаси
Жиноят
кодексида
мустаҳкам
-
ланган
ахлоқ
тузатиш
ишлари
тарзидаги
жазо
билан
қиёсий
таҳлил
қиладиган
бўлсак
,
улар
ўртасидаги
асо
-
сий
ўхшаш
хусусият
сифатида
ҳар
иккала
ҳолатда
ҳам
маҳкумнинг
мажбуран
меҳнатга
жалб
этилиши
ҳамда
жазони
ўтаётган
шахсларнинг
яшаш
тарзи
бошқа
фуқароларнинг
яшаш
тарзидан
фарқ
қилмаслиги
,
яъни
шахснинг
жамиятдан
ажратилмаган
ҳолда
жазони
ўташини
кўрсатиш
мумкин
.
Мажбурий
ишларнинг
ахлоқ
тузатиш
ишларидан
фарқ
қилувчи
белгиларига
қуйида
-
гиларни
киритиш
мумкин
:
биринчидан
,
мажбурий
иш
-
ларда
шахс
асосий
иш
ва
ўқиш
вақтидан
бўш
вақтда
тўрт
соатдан
кўп
бўлмаган
муддатга
ижтимоий
фойда
-
ли
ишларга
жалб
қилинадиган
бўлса
,
ахлоқ
тузатиш
ишлари
эса
6
ойдан
3
йилгача
бўлган
муддатга
тайин
-
ланади
.
Шуни
эътиборга
олиш
лозимки
, "
иш
"
тушунча
-
сининг
мазмуни
моҳияти
фақат
меҳнат
шартномаси
бўйича
амалга
ошириладиган
фаолияти
билан
чегара
-
ланмайди
,
балки
бунда
мустақил
тарзда
(
ташаббус
)
амалга
ошириладиган
фаолият
(
масалан
,
тадбиркор
-
лик
фаолияти
)
тушунилади
.
4
Иккинчидан
,
ахлоқ
туза
-
тиш
ишлари
жазосида
шахснинг
иш
ҳақидан
суд
ҳук
-
мида
кўрсатилган
қисми
(
иш
ҳақининг
ўн
фоизидан
ўттиз
фоизигача
)
ушлаб
қолинади
,
яъни
маҳкумга
маълум
даражада
моддий
жафо
келтириш
ва
шу
йўл
билан
қилган
гуноҳини
ювиш
имконияти
яратилади
.
5
2
Комментарий
к
Уголовному
кодексу
Российской
Федерации
/
Отв
.
ред
.
В
.
М
.
Лебедев
. 6-
е
изд
.,
перераб
.
и
доп
.
М
.:
Юрайт
-
Издат
, 2007.
С
.147–150.
3
Уголовное
право
:
учебник
/
Под
.
ред
.
д
.
ю
.
н
.,
проф
.
Н
.
И
.
Вет
-
рова
,
д
.
ю
.
н
.,
проф
.
Ю
.
И
.
Ляпунова
. 4-
е
изд
.,
испр
.
и
доп
.
М
.:
ИД
Юриспруденция
, 2007.
С
.216–217.
4
Рустамбоев
М
.
Ҳ
.
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодекси
-
га
шарҳлар
(
Умумий
қисм
).
Тошкент
: ILM ZIYO, 2006. 347-
б
.
5
Жиноят
ҳуқуқи
:
Умумий
қисм
.
Олий
ўқув
юртлари
учун
дарс
-
лик
/
М
.
Усмоналиев
.
Тошкент
:
Янги
аср
авлоди
, 2005. 388-
б
.
ЖИНОЯТ
ҲУҚУҚИ
ВА
ЖИНОЯТ
ЖАРАЁНИ
♦
CRIMINAL LAW AND CRIMINAL PROCESS
♦
УГОЛОВНОЕ
ПРАВО
И
УГОЛОВНЫЙ
ПРОЦЕСС
2007
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
68
Мажбурий
ишлар
эса
текинга
бажариладиган
жазо
тури
ҳисобланиб
,
бунда
маҳкумнинг
иш
ҳақига
умуман
тегилмайди
,
чунки
шахс
иш
ва
ўқиш
вақтидан
ташқа
-
рида
,
яъни
ўз
иш
вақтидан
бўшаган
пайтдагина
ижти
-
моий
фойдали
ишларга
жалб
этилади
.
Учинчидан
,
шахс
мажбурий
ишлар
жазосини
асо
-
сий
иш
ва
ўқиш
вақтидан
бўш
бўлган
вақтда
ўтайди
,
ахлоқ
тузатиш
ишлари
жазосини
эса
шахс
ўз
асосий
иш
вақти
билан
банд
бўлган
пайтнинг
ўзида
,
демакки
ўз
иш
жойида
ўтаб
боради
,
фақатгина
юқорида
таъкидланганидек
,
маошининг
бир
қисми
давлат
бюд
-
жетига
ўтказиб
борилади
.
Бундан
ташқари
,
миллий
қонунчилигимизда
ахлоқ
тузатиш
ишларининг
иккинчи
тури
–
ҳукм
чиқариш
вақтида
ҳеч
қаерда
ишламаган
ёки
доимий
иш
жойи
бўлмаган
шахсларга
нисбатан
ушбу
жазо
ижросини
назорат
қилувчи
органлар
белги
-
лаб
берадиган
бошқа
жойда
ўталадиган
ахлоқ
тузатиш
ишлари
ҳам
назарда
тутилади
.
Шу
билан
бир
вақтда
судлар
,
хизмат
ёки
касб
вазифаси
билан
боғлиқ
бўлган
жиноят
содир
этган
шахсларга
нисбатан
ахлоқ
тузатиш
ишлари
жазосини
ўз
иш
жойида
илгариги
хизмат
ман
-
сабида
ёки
касбида
ўташни
қўлламасликлари
мақсадга
мувофиқ
,
чунки
айбдорни
ўз
иш
жойида
қолдириш
жа
-
зонинг
тарбиявий
аҳамияти
ва
таъсир
этиш
кучини
сусайтириши
мумкин
.
1
Тўртинчидан
,
агар
шахс
суд
томонидан
тайинлан
-
ган
ахлоқ
тузатиш
ишлари
муддатининг
жами
бўлиб
ўндан
бир
қисмидан
кўпроғини
ўташдан
бўйин
товласа
,
суд
ахлоқ
тузатиш
ишларининг
ўталмаган
муддатини
худди
шу
муддатга
озодликдан
маҳрум
қилиш
тариқа
-
сидаги
жазо
билан
алмаштиради
.
Жазони
ўташдан
бўйин
товлаган
вақт
жазонинг
ўталган
муддатига
қўшиб
ҳисобланмайди
.
Бунда
ахлоқ
тузатиш
ишлари
-
нинг
ҳар
уч
куни
озодликдан
маҳрум
қилишнинг
бир
кунига
тўғри
келади
(
ЎзР
ЖК
61-
м
.).
Маҳкум
мажбурий
ишлар
тариқасидаги
жазони
бажаришдан
бош
тортган
тақдирда
эса
,
ушбу
жазо
озодликни
чеклаш
,
қамоқ
ёҳуд
озодликдан
маҳрум
қилиш
жазоси
билан
алмаш
-
тирилиши
мумкин
.
Ушбу
ҳолатда
мажбурий
ишлар
тарзидаги
жазонинг
ҳар
саккиз
соати
озодликни
чек
-
лаш
,
қамоқ
ёки
озодликдан
маҳрум
қилиш
тариқасида
-
ги
жазонинг
бир
кунига
тўғри
келади
(
РФ
ЖК
49-
м
.).
Демак
,
ушбу
жазо
турининг
ўзига
хос
белгиларига
,
биринчидан
,
тайинланаётган
ишларнинг
мажбурийли
-
ги
,
иккинчидан
,
бундай
ишларнинг
текинга
бажарили
-
ши
,
учинчидан
эса
ушбу
жазо
маҳкумнинг
асосий
иш
вақтидан
ташқарида
ҳамда
ўз
иш
жойи
бўйича
бажа
-
рилиши
киради
.
МДҲ
мамлакатлари
жиноят
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
жазо
тизимини
Россия
Федерацияси
жи
-
ноий
жазо
тизими
мисолида
қиёсий
таҳлил
қилган
ҳол
-
да
шуни
таклиф
қиламизки
,
мажбурий
ишлар
(
ёки
иж
-
тимоий
фойдали
ишлар
)
тариқасидаги
жазо
турини
илмий
-
амалий
эксперимент
сифатида
маълум
бир
маъмурий
-
ҳудудий
бирлик
(
вилоят
,
шаҳар
,
туман
)
да
қўллаш
мақсадга
мувофиқ
бўлар
эди
.
Чунки
илмий
эксперимент
натижалари
асосида
мажбурий
ишлар
тариқасидаги
жазо
ижросининг
ижобий
ва
салбий
то
-
монларини
аниқлаш
,
кейинчалик
эса
ушбу
жазо
турини
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодексига
импле
-
ментация
қилиш
масаласини
кўриб
чиқиш
учун
реал
имконият
яратилади
.
1
Рустамбоев
М
.
Ҳ
.
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодекси
-
га
шарҳлар
(
Умумий
қисм
).
Тошкент
: ILM ZIYO, 2006. 347-
б
.
Резюме
Статья
посвящена
вопросу
об
уголовном
наказании
в
виде
обязательных
работ
,
которая
существует
в
за
-
конодательстве
стран
СНГ
.
На
основании
изучения
научной
литературы
по
данному
вопросу
авторами
даётся
ударение
на
положительные
аспекты
примене
-
ния
к
лишению
свободы
альтернативных
видов
нака
-
заний
,
в
том
числе
обязательных
работ
.
Авторами
подчеркиваются
также
основные
призна
-
ки
,
сроки
,
время
и
условия
отбывания
обязательных
работ
.
На
основании
сравнительного
анализа
данного
ви
-
да
уголовного
наказания
с
наказанием
в
виде
исправи
-
тельных
работ
предлагается
в
качестве
научно
-
практического
эксперимента
применить
обязательные
работы
в
одном
из
учреждений
исполнения
наказания
или
в
одном
регионе
Республики
Узбекистан
,
что
дало
бы
возможность
сделать
практические
выводы
об
этом
виде
наказания
и
в
будущем
рассмотреть
вопрос
об
имплементации
обязательных
работ
в
систему
уго
-
ловных
наказаний
Республики
Узбекистан
.
Abstract
Article is devoted to a question on criminal punishment
in the form of obligatory works which exists in the legisla-
tion of the CIS countries. On the basis of studying the sci-
entific literature on the given question authors give an ac-
cent on positive aspects of application to imprisonment of
alternative kinds of punishments, including obligatory
works.
Also, authors express the basic attributes, terms, time
and conditions of serving of obligatory works.
On the basis of the comparative analysis of the given
kind of criminal punishment with punishment in the form of
corrective works, it is offered to apply as scientific-practical
experiment obligatory works in one of establishments of
execution of punishment or in one region of Republic Uz-
bekistan that would enable to draw practical conclusions
on this kind of punishment and in the future to consider the
problem on implementation obligatory works in the system
of criminal punishments of the Republic Uzbekistan.
