ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
29
О
.
А
.
Камалов
Ўзбекистон
Республикаси
ИИВ
Академияси
кафедра
бошлиғи
,
юридик
фанлар
номзоди
,
доцент
.
ИЧКИ
ИШЛАР
ОРГАНЛАРИ
ИШТИРОКИДАГИ
МАҲСУЛОТ
ЕТКАЗИБ
БЕРИШ
ШАРТНОМАЛАРИНИНГ
ЎЗИГА
ХОС
ХУСУСИЯТЛАРИ
Мустақиллик
йилларида
республикамизда
ички
ишлар
органлари
фаолиятини
такомиллаштиришга
қаратилган
бир
қатор
қонун
ҳужжатлари
қабул
қилин
-
ди
1
ҳамда
уларнинг
ижтимоий
ўзгаришга
мос
тарзда
такомиллашуви
таъминланмоқда
2
.
Маълумки
,
ички
ишлар
органлари
ҳуқуқни
муҳофа
-
за
қилиш
фаолиятида
тегишли
вазифани
бажарадиган
ижро
этувчи
давлат
органи
ҳисобланади
.
Бошқа
то
-
мондан
эса
Ўзбекистон
Республикасининг
Фуқаролик
кодекси
ва
тегишли
идоравий
-
норматив
ҳужжатлар
унинг
фуқаролик
муносабатларида
иштирок
этиши
учун
«
юридик
шахс
»
мақомини
белгилаб
берган
.
Хусу
-
сан
,
ФКнинг
42-
моддасига
мувофиқ
,
юридик
шахслар
мулкдор
ёки
у
вакил
қилган
шахс
томонидан
ёхуд
ва
-
колатли
органнинг
фармойиши
асосида
,
шунингдек
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
тартибда
таш
-
кил
этилади
.
Бинобарин
,
ички
ишлар
органлари
тизи
-
мида
«
юридик
шахс
»
мақомига
эга
бўлган
тузилмалар
-
нинг
вужудга
келиши
ва
тугатилиш
тартиби
Вазирлар
Маҳкамасининг
1991
йил
25
октябрдаги
«
Ўзбекистон
Республикаси
Ички
ишлар
вазирлиги
ҳақида
»
ги
270-
сонли
қарори
билан
узвий
боғлиқдир
.
Чунончи
,
ушбу
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжат
билан
«
юридик
шахс
»
мақомига
эга
бўлган
вазирлик
вужудга
келди
.
Айни
пайтда
таъкидлаш
жоизки
,
ички
ишлар
орган
-
ларининг
фуқаровий
-
ҳуқуқий
лаёқати
унинг
давлат
бошқарув
идораси
сифатида
эга
бўлган
ваколатлари
таркибига
кирмайди
ва
унинг
фуқаровий
-
ҳуқуқий
ла
-
ёқатининг
нафақат
мазмуни
,
балки
махсус
хусусияти
ҳам
хўжалик
вазифаларини
бажариш
орқали
аниқла
-
нади
.
Бошқача
айтганда
,
ички
ишлар
органларининг
хўжалик
фаолияти
пудрат
,
ижара
,
олди
-
сотди
,
маҳсу
-
лот
етказиб
бериш
3
ва
бошқа
фуқаролик
-
ҳуқуқий
шартномаларни
тузиш
орқали
ифодаланади
ҳамда
1
Ўзбекистон
Республикасининг
2012
йил
25
декабрдаги
“
Тезкор
-
қидирув
фаолияти
тўғрисида
”
ги
ЎРҚ
-344-
сонли
қонуни
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
ахборотномаси
. –
Тошкент
, 2012. – 12-
сон
. –
335-
м
.;
Ўзбекистон
Республикасининг
2014
йил
14
майдаги
“
Ҳуқуқбузарликлар
профилактикаси
тўғрисида
”
ги
ЎРҚ
-371-
сонли
қонуни
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
ахборотномаси
. –
Тошкент
, 2014. – 5-
сон
. –
129-
м
.;
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
«
Ўзбекистон
Республикаси
Ички
ишлар
вазирлиги
ҳақида
»
ги
1991
йил
25
октябрдаги
270-
сонли
қарори
//
Ўзбекистон
Республикаси
ҳукуматининг
қарорлари
тўплами
. –
Тошкент
,
1991. – 10-
сон
. – 36-
м
.;
2
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2001
йил
27
мартдаги
«
Ўзбекистон
Республикаси
ички
ишлар
органлари
фаолиятини
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
»
ги
ПФ
2822-
сонли
фармони
.
3
Изоҳ
:
Ички
ишлар
органлари
тизимида
маҳсулот
етказиб
беришга
оид
муносабатлар
Ўзбекистон
Республикаси
ИИВ
Моддий
-
техник
ва
ҳарбий
таъминот
бошқармасининг
1999
йил
30
октябрдаги
«
Пудрат
,
хизматлар
кўрсатиш
,
товар
(
маҳсулот
)
лар
тайёрлаш
,
маҳсулот
етказиб
бериш
ва
бошқа
шартномаларни
тайёрлаш
,
тузиш
ва
қайд
этиш
тартиби
тўғрисида
»
ги
40-
сонли
буйруғи
билан
тартибга
солинган
.
ушбу
жараёнларни
ИИВ
ва
юридик
шахс
ҳуқуқига
эга
бўлган
тузилмалари
фаолиятида
кузатиш
мумкин
.
Шу
билан
бирга
,
уларнинг
«
юридик
шахс
»
мақоми
-
ни
,
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатлардаги
иштироки
билан
боғлиқ
қоидаларни
аниқ
белгилаш
тегишли
нор
-
матив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларга
зарур
қўшимча
ва
ўзгар
-
тишлар
киритиш
заруриятини
келтириб
чиқармоқда
.
Жумладан
,
давлатимиз
раҳбари
Ислом
Каримов
таъкидланганидек
, «
агарки
,
биз
иқтисодий
ва
социал
соҳани
ислоҳ
этиш
жараёнларини
ижтимоий
-
сиёсий
ва
суд
-
ҳуқуқ
тизимини
мунтазам
янгилаб
бориш
жараён
-
лари
билан
ўзаро
аниқ
ва
чуқур
,
узвий
боғлиқ
ҳолда
амалга
оширишни
таъминламас
эканмиз
,
мамлакати
-
мизни
модернизация
қилиш
борасида
белгилаб
олган
юксак
марраларимизга
эриша
олмаймиз
»
4
.
Бинобарин
,
қонунчилик
ва
норматив
-
ҳуқуқий
базадаги
камчилик
ва
нуқсонларга
имкон
қадар
тезроқ
барҳам
бериш
,
ҳуқуқни
қўллаш
амалиётида
ғоят
жиддий
ўзгаришлар
-
ни
жорий
этиш
,
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
ва
суд
орган
-
ларининг
фаолиятида
фақат
ва
фақат
қонунга
риоя
этилишини
таъминлаш
билан
боғлиқ
ишларни
тако
-
миллаштириш
даркор
5
.
Назаримизда
,
юқорида
таъкидлаб
ўтилганлардан
ҳамда
давлатимиз
раҳбари
томонидан
белгилаб
бе
-
рилган
устувор
вазифалардан
келиб
чиқиб
,
қуйидаги
ташкилий
-
ҳуқуқий
чора
-
тадбирларни
амалга
ошириш
лозим
:
биринчидан
,
«
Ўзбекистон
Республикаси
Ички
ишлар
вазирлиги
ҳақида
»
ги
Низомда
унинг
юридик
шахс
сифатидаги
ҳуқуқ
ва
мажбуриятларини
алоҳида
норма
қилиб
белгилаш
мақсадга
мувофиқдир
.
Шу
ўринда
таъкидлаш
жоизки
,
айрим
МДҲ
давлатлари
-
нинг
меъёрий
ҳужжатларида
6
ички
ишлар
органлари
,
шу
жумладан
ИИВ
,
шаҳар
,
туман
ИИБ
юридик
шахс
мақомига
эга
эканликлари
,
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муноса
-
батларда
«
давлат
муассасаси
»
шаклида
иштирок
эти
-
ши
,
мустақил
баланс
,
банкда
ҳисоб
-
китоб
рақамига
эгалиги
,
судда
даъвогар
ва
жавобгар
сифатида
қат
-
нашиши
мумкинлигига
оид
қоидалар
мавжудлигини
кузатиш
мумкин
;
иккинчидан
,
хорижий
давлатлар
тажрибасидан
7
ке
-
либ
чиқиб
, «
Ички
ишлар
органлари
тўғрисида
»
ги
Қонунни
қабул
қилиш
ва
соҳага
оид
қонунлар
(
Фуқаро
-
4
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизни
модернизация
қилиш
ва
кучли
фуқаролик
жамияти
барпо
этиш
–
устувор
мақсадимиздир
/
Президент
Ислом
Каримовнинг
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
2010
йил
27
январда
бўлиб
ўтган
қўшма
мажлисида
сўзлаган
маърузаси
//
Халқ
сўзи
. – 2010. – 28
янв
.
5
Ўша
манба
.
6
Типовое
положение
о
Министерстве
внутренних
дел
,
в
глав
-
ном
управлении
,
управлении
внутренних
дел
по
субъекту
Российской
Федерации
,
утверждённым
с
приказом
МВД
Рос
-
сии
от
25
октября
2006
года
,
№
846,
зарегистрировано
в
Ми
-
нистерстве
юстиции
РФ
17
ноября
2006
года
,
№
8490.
7
Изоҳ
:
Молдова
Республикасининг
1990
йил
18
февралдаги
«
Полиция
тўғрисида
»
ги
,
Украина
Республикасининг
1990
йил
20
декабрдаги
«
Милиция
тўғрисида
»
ги
,
Белорусь
давлати
-
нинг
1991
йил
26
февралда
қабул
қилинган
«
Милиция
тўғри
-
сида
»
ги
,
Қозоғистон
Республикасининг
1995
йил
21
декабр
-
даги
«
Қозоғистон
Республикасининг
ички
ишлар
органлари
тўғрисида
»
ги
,
Тожикистон
Республикасининг
2004
йил
17
майдаги
«
Милиция
тўғрисида
»
ги
қонунлари
,
шунингдек
,
Мустақил
Давлатлар
Ҳамдўстлиги
иштирокчи
-
давлатлари
Парламентлараро
Ассамблеясининг
2002
йил
7
декабрда
Санкт
-
Петербург
шаҳрида
20-12-
сонли
Қарори
билан
тасдиқланган
«
Полиция
(
милиция
)
тўғрисида
»
ги
намунавий
(
модель
)
қонун
қабул
қилинган
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
30
лик
кодекси
, «
Тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигининг
кафолатлари
тўғрисида
»
ги
, «
Хўжалик
юритувчи
субъ
-
ектлар
фаолиятининг
шартномавий
-
ҳуқуқий
базаси
тўғрисида
»
ги
қонунлар
ва
бошқ
.)
талабларини
ҳамда
ички
ишлар
органлари
фаолиятининг
ўзига
хос
хусуси
-
ятларини
инобатга
олган
ҳолда
,
унда
юридик
шахс
мақоми
ва
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатлардаги
иштироки
билан
боғлиқ
қоидаларни
белгилаш
зарур
.
Бундан
ташқари
,
ИИВ
тизимидаги
тижоратчи
(«
Қўриқлаш
»
бирлашмаси
,
Жазони
ижро
этиш
бош
бошқармаси
тизимидаги
манзил
-
колониялари
ва
ш
.
к
)
ҳамда
нотижоратчи
юридик
шахслар
мақомига
эга
бўлган
тузилмаларнинг
мавжуд
мол
-
мулкка
нисбатан
хўжалик
юритиш
ҳуқуқи
ҳамда
оператив
бошқариш
ҳуқуқи
(
ФКнинг
176–181
моддалари
)
га
оид
нормаларни
ҳисобга
олиш
мақсадга
мувофиқ
;
учинчидан
,
ИИВ
тизимида
юридик
шахс
мақомига
эга
бўлган
тузилмаларнинг
кўп
сонли
эканлигини
,
бундан
ташқари
,
уларнинг
аксарияти
оператив
бошқарув
ҳуқуқига
,
айримлари
хўжалик
юритиш
ҳуқуқига
эгалиги
ҳамда
уларни
ташкил
этиш
,
қайта
ташкил
этиш
ва
тугатиш
тартиби
ўзига
хос
хусусият
-
ларга
эга
эканликларини
инобатга
олиб
,
махсус
низо
-
мларни
ишлаб
чиқиш
зарур
;
тўртинчидан
,
нафақат
ИИВ
,
балки
бошқа
давлат
органлари
(
масалан
,
Мудофаа
вазирлиги
қошидаги
ва
ҳ
.
к
.)
тизимидаги
тузилмаларни
юридик
шахс
сифатида
рўйхатга
олиш
ва
фуқаролик
муносабатларида
улар
-
нинг
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
механизмларини
ишлаб
чиқиш
лозим
.
Бунда
ФКнинг
44-
моддасига
асосан
,
яъни
юридик
шахсларни
давлат
рўйхатидан
ўтказиш
ҳақидаги
маълумотлар
барча
танишиб
чиқиши
учун
очиқ
бўлган
юридик
шахсларнинг
ягона
давлат
ре
-
естрига
киритилиши
,
мазкур
тузилмалар
фаолиятида
«
давлат
сири
», «
хизмат
сири
»
каби
тушунчалар
амал
қилишини
ҳисобга
олиш
тақозо
этилади
;
бешинчидан
,
ИИВ
,
шунингдек
бошқа
давлат
бошқаруви
органлари
тизимидаги
“
муассаса
”
мақомига
эга
бўлган
юридик
шахслар
фаолиятини
ҳуқуқий
тар
-
тибга
солиш
самарадорлигини
ошириш
мақсадида
,
ФКнинг
умумий
қоидалари
асосида
Ўзбекистон
Рес
-
публикасининг
“
Муассасалар
тўғрисида
”
ги
қонуни
лойиҳасини
ишлаб
чиқиш
ва
қабул
қилиш
масаласини
муҳокама
қилиш
зарур
.
Маълумки
,
ички
ишлар
органлари
жиноятчиликнинг
олдини
олиш
,
очиш
ва
жамоат
тартибини
сақлаш
каби
вазифаларни
бажариш
жараёнида
турли
ижтимоий
муносабатларга
,
жумладан
шартномавий
муноса
-
батларга
ҳам
киришади
.
Хусусан
,
Ички
ишлар
вазир
-
лиги
тизимида
зарур
моддий
-
техник
воситалар
билан
таъминлаш
каби
тузилмалар
эҳтиёжларини
қондириш
мақсадида
,
шу
билан
бирга
,
маҳсулотни
ишлаб
чиқариш
(
етиштириш
)
ва
реализация
қилиш
ваколати
берилган
айрим
тузилмалар
(
масалан
,
Жазони
ижро
этиш
бош
бошқармаси
тизимидаги
манзил
-
колониялари
)
томонидан
маҳсулот
етказиб
бериш
шартномалари
кенг
қўлланиб
келинмоқда
.
Албатта
,
ички
ишлар
органларининг
шартномавий
муносабатлардаги
иштироки
ИИВ
ва
унинг
алоҳида
тузилмаларининг
юридик
шахс
ҳуқуқлари
ва
мажбури
-
ятларига
эга
бўлиши
билан
узвий
боғлиқдир
.
Бошқача
айтганда
,
ички
ишлар
органлари
фуқаролик
-
ҳуқуқий
шартномаларни
тузишда
давлат
бошқаруви
органи
сифатида
эмас
,
балки
юридик
шахс
сифатида
қат
-
нашади
.
Шу
билан
бирга
,
маъмурий
ҳуқуқ
соҳасидаги
айрим
манбаларда
ички
ишлар
органлари
томонидан
фуқаролик
-
ҳуқуқий
шартномаларнинг
тузилишини
бошқарув
фаолиятининг
муайян
шакли
сифатида
эътироф
этилганлигини
кузатиш
мумкин
1
.
Бинобарин
,
мазкур
нуқтаи
назар
ўз
мақсадига
эга
бўлмай
,
шартно
-
манинг
маъмурий
ҳуқуқнинг
юридик
воситаси
эмас
,
балки
шартнома
тушунчаси
,
уни
тузиш
,
бажариш
ва
тугатиш
тартиби
мустаҳкамлаб
қўйилган
фуқаролик
ҳуқуқи
нормалари
билан
тартибга
солиниши
ҳисобга
олинмаганлигини
қайд
этиш
лозим
.
Ўзбекистонда
давлат
идораси
сифатида
ички
ишлар
органларининг
фуқаролик
ҳуқуқи
ва
мажбури
-
ятлари
шартномага
ва
маъмурий
ҳужжатга
2
ёхуд
фуқаролик
-
ҳуқуқий
шартномани
тузиш
зарурияти
наза
-
рда
тутилган
маъмурий
ҳужжат
асосида
вужудга
кели
-
ши
кузатилади
.
Фикримизча
,
ички
ишлар
органларининг
шартнома
муносабатларидаги
иштироки
ва
уларнинг
ўзига
хос
хусусиятларининг
асосий
омиллари
сифатида
қуйидагиларни
таъкидлаб
ўтиш
жоиз
.
Жумладан
:
–
ички
ишлар
органларининг
қўшимча
даромадлар
-
га
эга
бўлиш
имконияти
сабабли
,
ушбу
муносабатлар
-
да
иштирок
этишдан
манфаатдор
эканликлари
(
маса
-
лан
,
объектларни
қўриқлаш
шартномаси
асосида
);
–
ушбу
субъектларнинг
шартнома
муносабатлари
-
даги
иштирокидан
давлатнинг
амалий
эҳтиёжи
мавжудлиги
;
–
ички
ишлар
органлари
фаолияти
асосий
йўнали
-
шларининг
улар
иштирокида
вужудга
келадиган
шарт
-
нома
муносабатлари
мазмуни
ва
ўзига
хос
хусусият
-
ларига
мос
келиши
.
Алоҳида
таъкидлаш
жоизки
,
ички
ишлар
органла
-
рининг
шартнома
мажбуриятларини
бажармаслик
ёки
лозим
даражада
бажармаслик
учун
вужудга
келадиган
жавобгарлик
асослари
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексида
назарда
тутилган
шартлар
ҳисо
-
бланиб
,
бу
борада
айрим
ҳолларда
махсус
шартлар
:
ваколатли
орган
томонидан
ўғирлик
,
талон
-
тарож
,
мулкка
зарар
етказиш
ёки
йўқотиш
кабилар
ҳам
белги
-
ланиши
мумкин
.
Бинобарин
,
юридик
адабиётларда
тўғри
таъкидланганидек
,
зарар
мавжудлиги
фактининг
аниқланмаганлиги
хўжалик
судларида
ишларни
кўришда
даъвони
рад
этишга
асос
бўлиб
хизмат
қили
-
ши
мумкин
3
.
Жумладан
,
даъвогар
– “
Фарғона
нефть
базаси
”
унитар
корхонаси
хўжалик
судига
даъво
аризаси
билан
мурожаат
қилиб
,
жавобгар
– “
Фарғона
нефтни
қайта
ишлаш
заводи
”
шўъба
корхонасидан
3 760 422
сўм
(
камомад
)
асосий
қарзни
ундиришни
сўраган
.
Биринчи
инстанция
судининг
2013
йил
2
июлдаги
ҳал
қилув
қарори
билан
даъво
қаноатлан
-
тирилган
.
Кассация
шикоятида
“
Фарғона
нефтни
қайта
ишлаш
заводи
”
шўъба
корхонаси
“
Денов
нефть
база
-
си
”
манзилига
вагон
-
цистернада
юборилган
автобен
-
зин
маҳсулоти
Охунбобоев
темир
йўл
станциясида
техник
носозлиги
сабабли
темир
йўл
томонидан
уму
-
мий
далолатнома
расмийлаштирилганлиги
,
далолат
-
номада
маҳсулот
қайта
ўлчанганда
,
темир
йўл
юк
ха
-
1
Административное
право
:
Методы
и
формы
государственно
-
го
управления
. –
М
., 1994. –
С
. 28.
2
Изоҳ
:
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексининг
8-
моддасида
фуқаролик
ҳуқуқ
ва
бурчлари
давлат
органларининг
ёки
фуқароларнинг
ўзини
ўзи
бошқариш
органлари
ҳужжатлари
асосида
ҳам
вужудга
келиши
мумкинлиги
белгиланган
.
3
Ручкин
О
.
Ю
.
Организационно
-
правовые
аспекты
участия
органов
внутренних
дел
РФ
в
договорных
обязательствах
:
Дис
...
канд
.
юрид
.
наук
. –
Москва
, 1997. –
С
.143.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
31
тида
кўрсатилган
миқдорга
нисбатан
3437
кг
камомад
борлиги
кўрсатилганлиги
,
вагон
-
цистерна
носозлиги
учун
Уставга
кўра
темир
йўл
компанияси
жавоб
бери
-
ши
лозимлиги
,
лекин
суд
томонидан
камомад
суммаси
“
Фарғона
нефтни
қайта
ишлаш
заводи
”
шўъба
корхо
-
насидан
ундирилганлиги
,
ишга
темир
йўл
компанияси
жалб
этилмаганлиги
баён
қилиниб
,
ҳал
қилув
қарорини
бекор
қилиш
ва
“
Фарғона
нефтни
қайта
ишлаш
заводи
”
шўъба
корхонасини
жавобгарликда
озод
қилиш
ва
иш
-
га
Транспорт
ИИБ
Нефть
маҳсулотларини
кузатиш
бўйича
алоҳида
милиция
батальонини
жалб
этиш
сўралган
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
хўжалик
судининг
судлов
ҳайъати
жавобгар
вакилининг
тушунтириши
ва
прокурорнинг
ҳал
қилув
қарорини
бекор
қилиб
,
ишни
янгидан
кўриш
учун
биринчи
инстанция
судига
юбориш
ҳақидаги
фикрини
тинглаб
,
кассация
шикоятида
келти
-
рилган
важларни
иш
ҳужжатлари
билан
биргаликда
муҳокама
қилиб
, 2013
йил
7
октябрдаги
қарорига
мувофиқ
,
қуйидаги
асосларга
кўра
ҳал
қилув
қарори
ўзгаришсиз
қолдирилган
:
ишдаги
ҳужжатлардан
аниқланишича
, “
Фарғона
нефть
базаси
”
унитар
корхо
-
наси
ва
“
Фарғона
нефтни
қайта
ишлаш
заводи
”
шўъба
корхонаси
ўртасида
2012
йил
25
декабрда
нефть
маҳсулотини
етказиб
бериш
тўғрисида
243-
сб
-
сонли
шартнома
тузилган
ва
вагон
-
цистернада
“
Денов
нефт
базаси
”
унитар
корхонаси
манзилига
42982
кг
АИ
-80
бензин
маҳсулоти
милиция
батальони
кузатувида
жўнатилган
.
Бироқ
,
темир
йўл
бекатида
цистернанинг
маҳсулот
тўкиш
қисмида
нефть
маҳсулоти
оқаётганлиги
аниқланган
ва
бу
ҳақда
тегишли
тижорат
далолатно
-
маси
тўлдирилган
ҳамда
унда
3437
кг
маҳсулот
кам
чиққанлиги
кўрсатилган
ва
ушбу
ҳолат
“
Фарғона
нефть
базаси
”
унитар
корхонаси
томонидан
маҳсулотни
қабул
қилиш
далолатномасида
ҳам
қайд
этилган
.
Фарғона
транспорт
прокуратураси
томонидан
ва
-
гон
-
цистернадан
нефть
маҳсулотининг
йўқолиш
ҳолати
юзасидан
Жиноят
кодексининг
169-
моддаси
“
б
”
ва
“
в
”
бандлари
асосида
жиноят
иши
қўзғатилган
.
Аммо
,
иш
бўйича
айбланувчи
тариқасида
иштирок
этишга
жалб
қилиниши
лозим
бўлган
шахс
аниқланмаганлиги
са
-
бабли
,
дастлабки
тергов
ҳаракатлари
тўхтатилган
.
Судлов
ҳайъати
юқоридагилардан
келиб
чиқиб
,
би
-
ринчи
инстанция
суди
нефть
маҳсулоти
“
Денов
нефть
базаси
”
унитар
корхонасига
милиция
батальони
куза
-
тувида
жўнатилган
бўлса
-
да
,
шартнома
бўйича
“
Фарғона
нефтни
қайта
ишлаш
заводи
”
шўъба
корхо
-
наси
томонидан
ҳақиқатан
тўлиқ
етказиб
берилмаган
-
лиги
сабабли
, “
Фарғона
нефть
базаси
”
унитар
корхо
-
насининг
даъвосини
қаноатлантириш
ҳақида
тўғри
ху
-
лосага
келганлиги
эътироф
этилган
.
Шунингдек
, “
Темир
йўл
устави
”
нинг
125-
бандида
темир
йўл
юкнинг
йўқолиши
,
шикастланганлиги
ва
бу
-
зилганлиги
учун
агар
тарафларнинг
ўзаро
келишувига
мувофиқ
,
ваколатли
шахслар
томонидан
қўриқланган
ҳолда
ташиб
берилган
бўлса
,
жавобгарликдан
озод
қилиниши
белгиланганлиги
сабабли
,
судлов
ҳайъати
томонидан
“
Фарғона
нефтни
қайта
ишлаш
заводи
”
шўъба
корхонасининг
нефть
маҳсулоти
камомади
бўйича
темир
йўл
жавоб
бериши
лозимлиги
ҳақидаги
важи
қабул
қилинмаган
ва
кассация
шикояти
қаноат
-
лантирилмасдан
қолдирилган
1
.
1
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
хўжалик
суди
кассация
инстанцияси
томонидан
2013
йил
7
октябрда
кўрилган
15-13-
Мазкур
иш
мазмунидан
кўриниб
турибдики
,
хўжалик
суди
маҳсулот
етказиб
бериш
шартномаси
бўйича
учинчи
шахс
сифатида
ички
ишлар
органини
жавоб
-
гарликдан
озод
қилишда
,
унинг
айби
йўқлигини
асо
-
слашда
Фуқаролик
кодексида
назарда
тутилган
уму
-
мий
асослар
билан
бир
қаторда
,
махсус
шартларни
ҳам
инобатга
олган
.
Шу
билан
бирга
,
назаримизда
,
ички
ишлар
органлари
эҳтиёжлари
учун
давлат
буюртмачиси
сифатида
ИИВ
ёки
унинг
тегишли
тузилмаларига
буюртмани
шартнома
ёки
маъмурий
ҳужжат
асосида
бериш
масаласини
муҳокама
қилиш
ва
тегишли
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларда
белгилаш
долзарб
аҳамиятга
эга
ҳисобланади
.
Фикримизча
,
ИИВнинг
тегишли
тузилмаси
давлат
буюртмачиси
функцияларини
амалга
ошириши
учун
юридик
шахс
мақомига
эга
бўлиши
ва
Вазирлик
билан
шартнома
тузиш
тартиб
-
таомиллари
қабул
қилиниши
лозим
бўлган
“
Ички
ишлар
вазирлиги
тузилмаларининг
кимошди
савдоларида
(
танловларда
)
иштирок
этиш
тартиби
тўғрисидаги
”
низом
лойиҳасида
белгилаб
берилиши
зарур
.
Бундан
ташқари
,
ҳуқуқни
қўллаш
амалиёти
таҳлилларидан
келиб
чиқиб
,
ички
ишлар
органлари
билан
бир
қаторда
,
бошқа
давлат
органлари
томонидан
ўз
эҳтиёжлари
учун
маҳсулотларни
сотиб
олишда
бюджет
харажатларини
қисқартириш
мақсадида
,
давлат
контрактларини
жойлаштиришнинг
муқобил
усуллари
(
танлов
,
баҳоларни
котировкалаш
усули
,
ягона
манбадан
сотиб
олиш
ва
ҳ
.
к
.)
ни
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексида
белгилашни
назарда
тутиб
,
Кодекснинг
460-
моддаси
тўртинчи
қисмига
қуйидаги
қўшимчани
киритиш
таклиф
этилади
:
“
Қонун
ҳужжатларида
белгиланган
ҳолларда
маҳсулот
етказиб
берувчини
танлаш
жараёнида
давлат
контракти
баҳоларни
котировкалаш
ва
яго
-
на
манбадан
товарларни
сотиб
олиш
орқали
тузи
-
лиши
мумкин
”.
Бундан
ташқари
,
ИИВ
томонидан
етказиб
бериладиган
маҳсулотларнинг
ўзига
хос
хусусиятларини
ҳисобга
олган
ҳолда
,
намунавий
шартномалар
туркумини
ишлаб
чиқиш
ва
тузилмалар
томонидан
қўлланилишини
таъминлаш
ҳуқуқни
қўллаш
амалиётида
соҳага
оид
қонун
ҳужжатлари
талабларининг
тўлақонли
бажарилишида
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Хулоса
қилиб
айтганда
,
ички
ишлар
органлари
тизимида
маҳсулот
етказиб
бериш
шартномаларини
тузиш
ва
унга
амал
қилиш
маданиятини
юқори
босқичга
кўтариш
мақсадида
тегишли
ташкилий
-
ҳуқуқий
чора
-
тадбирларни
амалга
ошириш
зарурияти
мавжуд
бўлиб
,
уларнинг
амалга
оширилиши
келгусида
жиноятчиликка
қарши
кураш
,
жамоат
тартибини
сақлаш
,
ҳуқуқбузарликларнинг
олдини
олиш
каби
асосий
вазифаларни
самарали
бажаришда
,
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларда
иштирокини
янада
мустаҳкамлашга
хизмат
қилади
.
Аннотация
:
мақолада
ички
ишлар
органлари
иштирокидаги
маҳсулот
етказиб
бериш
шартномаларининг
ўзига
хос
хусусиятлари
атрофлича
ёритилган
.
Хусусан
,
ички
ишлар
органларининг
пудрат
,
ижара
,
олди
-
сотди
,
маҳсулот
етказиб
бериш
ва
бошқа
15/11869-
сонли
иш
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
хўжалик
судининг
архив
материалларидан
. –
Тошкент
, 2013.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
32
фуқаровий
-
ҳуқуқий
шартномаларни
тузиш
орқали
ифодаланадиган
хўжалик
фаолияти
ҳамда
ушбу
жараёнларда
иштирок
этувчи
ИИВнинг
юридик
шахс
ҳуқуқига
эга
бўлган
тузилмалари
фаолияти
амалиётдаги
мисоллар
билан
кўрсатиб
берилган
.
Шунингдек
,
мақолада
мамлакатимиз
ижтимоий
ҳаётининг
барча
соҳаларида
жадал
суръатларда
амалга
оширилаётган
кенг
кўламли
ислоҳотлар
талаблари
ҳамда
ички
ишлар
органлари
олдида
турган
устувор
вазифалардан
келиб
чиққан
ҳолда
,
бир
қатор
ташкилий
-
ҳуқуқий
чора
-
тадбирларни
амалга
ошириш
юзасидан
амалий
таклифлар
билдирилган
.
Калит
сўзлар
:
ички
ишлар
органлари
,
пудрат
,
ижара
,
олди
-
сотди
,
маҳсулот
етказиб
бериш
шартномаси
,
хўжалик
юритиш
ҳуқуқи
,
оператив
бошқариш
ҳуқуқи
,
мустақил
баланс
,
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатлар
,
юридик
шахс
,
мулкдор
,
фуқаровий
-
ҳуқуқий
лаёқат
.
Аннотация
:
в
статье
раскрываются
особенности
договоров
поставки
продукции
с
участием
органов
внутренних
дел
.
В
частности
,
на
конкретных
примерах
характеризуется
хозяйственная
деятельность
органов
внутренних
дел
,
выражающаяся
в
заключении
договоров
подряда
,
аренды
,
купли
-
продажи
,
поставки
продукции
и
других
гражданско
-
правовых
договоров
,
а
также
практика
участвующих
в
этих
процессах
структур
МВД
,
обладающих
правами
юридического
лица
.
Ключевые
слова
:
органы
внутренних
дел
,
подряд
,
аренда
,
купля
-
продажа
,
договор
поставки
продукции
,
право
хозяйствования
,
право
оперативного
управления
,
независимый
баланс
,
гражданско
-
правовые
отношения
,
юридическое
лицо
,
собственник
,
гражданско
-
правовая
способность
.
Annotation:
The article deals with the specific
features of product delivery contract with participation of
the organs of internal affairs. Particularly, there were
shown economical activities of law enforcement bodies in
making a civil-legal contract and delivery contract,
purchase and sale, lease, contract and the practical
activities of juridical persons who take part in this proce-
dure.
Key words:
Organs of internal affairs, contract, lease,
purchase and sale, product delivery contract, economy
law, operational administrative law, independent balance,
civil-legal relations, juridical person, owner, civil-legal abil-
ity.
Аадабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизни
модернизация
қилиш
ва
кучли
фуқаролик
жамияти
барпо
этиш
–
устувор
мақсадимиздир
/
Президент
Ислом
Каримовнинг
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
2010
йил
27
январда
бўлиб
ўтган
қўшма
мажлисида
сўзлаган
маърузаси
//
Халқ
сўзи
. – 2010. – 28
янв
.
2.
Ўзбекистон
Республикасининг
2012
йил
25
декабрдаги
“
Тезкор
-
қидирув
фаолияти
тўғрисида
”
ги
ЎРҚ
-344-
сонли
қонуни
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
ахборотномаси
. –
Тошкент
, 2012. – 12-
сон
. – 335-
м
.
3.
Ўзбекистон
Республикасининг
2014
йил
14
майдаги
“
Ҳуқуқбузарликлар
профилактикаси
тўғрисида
”
ги
ЎРҚ
-371-
сонли
қонуни
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
ахборотномаси
. –
Тошкент
, 2014. – 5-
сон
. – 129-
м
.
4.
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
«
Ўзбекистон
Республикаси
Ички
ишлар
вазирлиги
ҳақида
»
ги
1991
йил
25
октябрдаги
270-
сонли
қарори
//
Ўзбекистон
Республикаси
ҳукуматининг
қарорлари
тўплами
. –
Тошкент
, 1991. –
10-
сон
. – 36-
м
.
5.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2001
йил
27
мартдаги
«
Ўзбекистон
Республикаси
ички
ишлар
органлари
фаолиятини
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
»
ги
ПФ
2822-
сонли
фармони
.
6.
Типовое
положение
о
Министерстве
внутренних
дел
,
в
главном
управлении
,
управлении
внутренних
дел
по
субъекту
Российской
Федерации
,
утверждён
-
ным
с
приказом
МВД
России
от
25
октября
2006
года
,
№
846,
зарегистрировано
в
Министерстве
юстиции
РФ
17
ноября
2006
года
,
№
8490.
7.
Административное
право
:
Методы
и
формы
гос
-
ударственного
управления
. –
М
, 1994.
8.
Ручкин
О
.
Ю
.
Организационно
-
правовые
аспекты
участия
органов
внутренних
дел
РФ
в
договорных
обя
-
зательствах
:
Дис
...
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
., 1997.
