ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
11
недвижимого
имущества
на
имя
несовершенолетнего
,
сделки
,
связанные
с
распоряжением
этим
имуществом
должны
будут
осуществляться
с
согласия
и
при
участии
родителей
,
с
согласия
районных
отделов
опеки
и
попечительства
.
Это
позволило
бы
предотвратить
распоряжение
таким
имуществом
корыстных
и
иных
подобных
целях
,
а
также
исключить
возможность
совершения
действий
,
могущих
нанести
ущерб
интересам
несовершеннолетних
.
Конечно
же
целесообразным
было
бы
и
закрепление
в
соответствующих
нормативных
актах
случаев
,
при
которых
Комиссии
по
делам
несовершеннолетних
были
бы
вправе
отказать
в
таком
согласии
,
а
также
правила
обжалования
подобного
отказа
в
суд
.
2.
Права
несовершеннолетних
на
пользование
и
проживание
в
жилых
помещениях
является
равными
аналогичным
правам
совершеннолетних
членов
семьи
собственника
,
и
эти
права
должны
защищаться
,
в
первую
очередь
,
их
родителями
,
а
при
их
отсутствии
–
опекунами
и
попечителями
.
При
этом
,
если
совершеннолетние
лица
самостоятельно
распоряжаются
своими
жилищными
правами
,
то
осуществление
этих
прав
несовершеннолетними
требует
согласия
законного
представителя
.
3.
При
обмене
,
дарении
и
продаже
жилых
помещений
интересы
несовершеннолетних
учитываются
так
же
,
как
и
интересы
других
членов
семьи
собственника
,
то
есть
требуется
их
согласие
на
совершение
сделок
,
а
само
это
согласие
оформляется
через
родителей
,
опекунов
и
попечителей
либо
в
их
присутствии
.
И
.
Рустамбеков
ТДЮИ
ката
ўқитувчиси
,
юридик
фанлари
номзоди
ИННОВАЦИОН
ФАОЛИЯТИ
СУБЪЕКТЛАРИ
ВА
УЛАРНИНГ
ҲУҚУҚИЙ
МАҚОМИ
Инновацион
фаолиятнинг
хусусиятларига
кўра
мазкур
фаолият
субъектлари
унда
муҳим
ўрин
эгаллайди
.
Умуман
олганда
инновацион
фаолият
субъектлари
орасида
кредит
,
инвестиция
ташкилотлари
ҳамда
бошқа
молиявий
ташкилотлар
ва
жамғармаларни
,
молиявий
лизинг
,
инжиниринг
,
консалтинг
,
сертификатлаштириш
ва
стандартлаштириш
соҳасида
хизматлар
кўрсатувчи
ташкилотларни
,
шунингдек
инновацияларни
яратиш
ва
тарқатишга
кўмаклашувчи
бошқа
ташкилий
тузилмаларни
фарқлаш
мумкин
.
Инновацион
фаолият
субъектлари
сифатида
мазкур
фаолиятни
амалга
оширадиган
,
яъни
инновацион
фаолиятнинг
ўзига
хос
хусусиятларини
ҳисобга
олган
ҳолда
ушбу
фаолиятни
ташкил
этадиган
,
рағбатлантирадиган
ва
ривожлантирадиган
ташкилотлар
ва
шахслар
эътироф
этилади
1
.
Инновацион
фаолият
субъектлари
ўз
олдида
турган
стратегик
вазифаларга
ва
инновацион
имкониятларига
қараб
инновацион
дастурлар
,
инновацион
фаолиятни
қўллаб
-
қувватлаш
лойиҳалари
ва
дастурларининг
буюртмачилари
,
ижрочилари
ва
инвесторлари
функцияларига
эга
бўлишлари
мумкин
.
Инновацион
фаолият
субъектларини
қуйидаги
гуруҳларга
ҳам
ажратиш
мумкин
:
олимлар
;
ишлаб
чиқувчилар
;
инвесторлар
.
Баъзи
бир
манбаларда
инновацион
фаолиятнинг
бош
субъектлари
уни
амалга
ошириш
бўйича
асосий
функцияларни
бажарувчи
новатор
,
инноватор
ва
инвестор
ҳисобланиши
қайд
этилади
2
.
Новатор
–
инновацион
жараённинг
инновацион
ғояларни
излаш
ва
улар
асосида
инновацияларни
ишлаб
чиқишни
амалга
оширувчи
иштирокчиси
.
Ишлаб
чиқувчилар
сифатида
қуйидагилар
амал
қилишлари
мумкин
:
1.
илмий
-
тадқиқот
ташкилотлари
;
2.
инновацион
кичик
корхоналар
;
3.
инжиниринг
компаниялари
;
4.
йирик
корхоналардаги
илмий
-
тадқиқот
ва
тажриба
-
конструкторлик
ишлари
бўлимлари
;
5.
якка
ихтирочилар
.
Инноватор
–
инновацион
жараённинг
инновацияни
амалга
жорий
этиш
ва
бозорда
илгари
суриш
(
коммерциаллаштириш
)
ни
амалга
оширувчи
иштирокчиси
.
Қуйидагилар
инноваторлар
сифатида
амал
қилади
:
1.
инновацияларни
амалга
жорий
этувчи
фирмалар
;
2.
концернлар
;
3.
молия
-
саноат
гуруҳлари
.
Инвестор
–
инновацион
жараённинг
инновацияларни
ишлаб
чиқиш
ва
амалга
жорий
этишни
молиялаштирувчи
иштирокчиси
.
Қуйидагилар
инновацион
жараён
инвесторлари
ҳисобланади
:
1.
давлат
ва
тижорат
банклари
;
1
Қаранг
:
Маховикова
Г
.
А
.,
Ефимова
Н
.
Ф
.
Инновационный
менеджмент
. –
М
., 2010.
2
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
12
2.
инвестицион
компаниялар
;
3.
суғурта
компаниялари
;
4.
пенсия
жамғармалари
;
5.
ихтисослашган
компаниялар
;
6.
айрим
шахслар
.
Инновацион
жараёнда
иштирок
этувчи
шахсларнинг
қонун
йўли
билан
белгиланган
доираси
мавжуд
бўлмаганда
,
инновацион
фаолият
субъекти
мақомига
эга
бўлган
шахсни
аниқлашда
қўшимча
қийинчиликлар
туғилади
.
Янги
маҳсулотни
яратиш
ва
уни
ишлаб
чиқаришда
ёки
бошқа
фаолият
соҳасида
ўзлаштиришга
қадар
етказиш
жараёнида
шахснинг
иштирок
этгани
уни
инновацион
фаолият
субъекти
сифатида
эътироф
этиш
мезони
ҳисобланади
.
Янги
маҳсулотни
яратиш
ва
амалга
жорий
этиш
жараёнининг
ўзи
(
инновацион
жараён
)
тегишли
босқичлар
мавжудлиги
билан
тавсифланади
.
Шу
туфайли
ҳам
мазкур
жараёнда
шахснинг
иштироки
ё
бир
(
бир
неча
)
босқич
доирасида
содир
бўлиши
,
ё
унинг
барча
босқичлардаги
иштирокида
ифодаланиши
мумкин
.
Биринчи
ҳолда
қисман
(
сингуляр
)
иштирок
,
иккинчи
ҳолда
эса
–
тўлиқ
(
универсал
)
иштирок
мавжуд
бўлади
.
Инновацион
жараён
хусусиятлари
билан
боғлиқ
бўлган
бу
ҳолат
инновацион
фаолиятда
илмий
-
техник
,
илмий
,
ишлаб
чиқариш
,
молиявий
ва
интеллектуал
салоҳиятга
эга
бўлган
шахсларнинг
кенг
доираси
иштирок
этиши
учун
анча
қулай
имкониятлар
яратади
.
Инновацион
жараёнда
ҳам
юридик
,
ҳам
жисмоний
шахслар
иштирок
этишлари
мумкин
.
Айрим
ҳолларда
инновацион
фаолият
иштирокчилари
сифатида
ҳуқуқ
субъекти
бўлмаган
тузилмалар
,
масалан
,
ижодий
жамоалар
,
экспертлар
кенгашлари
ҳам
амал
қилишлари
мумкин
.
Инновация
жараёни
иштирокчилари
хоҳ
жисмоний
шахс
сифатида
,
хоҳ
юридик
шахс
сифатида
иштирок
этишидан
қатъи
назар
(
балки
шунга
боғлиқ
равишда
),
муайян
ҳуқуқий
мақомга
эга
бўлади
.
Жисмоний
шахсларнинг
ҳуқуқий
ҳолати
муаллиф
-
ижодий
фаолият
субъекти
,
якка
тартибдаги
тадбиркор
,
истеъмолчи
ва
бошқа
жиҳатлари
билан
фарқланиши
мумкин
.
Юридик
шахслар
эса
,
давлат
муассасаси
(
илмий
-
тадқиқот
институти
,
давлат
унитар
корхонаси
ва
ҳ
.
к
.)
тижоратчи
юридик
шахслар
,
нотижорат
юридик
шахслар
кўринишида
намоён
бўлиши
мумкин
.
Уларнинг
ҳуқуқиймақомига
қандай
ташкилий
-
ҳуқуқий
шаклларда
ташкил
этилгани
(
МЧЖ
,
АЖ
,
ХК
ва
ҳ
.
к
.)
ва
функционал
вазифалари
(
илмий
-
тадқиқот
ташкилоти
,
лойиҳалаш
,
қурилиш
-
монтаж
,
ахборот
-
сервис
хизмати
кўрсатувчи
корхона
эканлиги
),
шунингдек
,
миллий
ёки
хорижий
давлатга
мансублиги
ҳам
таъсир
қилади
.
Инновация
жараёнининг
ҳар
бир
иштирокчиси
бошқа
иштирокчи
билан
ҳуқуқий
муносаатга
киришишдан
аввал
унинг
ҳуқуқий
ҳолатини
аниқ
билиши
талаб
этилади
.
Инновация
жараёнида
энг
замонавий
техника
ва
технологиялар
фаолият
предмети
ҳисобланади
.
Бинобарин
,
бунда
ҳар
қандай
субъект
ҳам
қатнаша
олмайди
.
Инновация
субъектларини
махсус
ихтисослик
,
лицензия
,
сертификатларга
эга
бўлиши
,
баъзи
ҳолатларда
халқаро
ва
миллий
рейтинг
даражалари
билан
сифатланиши
талаб
этилади
.
Инновация
жараёнида
таваккалчилик
даражаси
юқори
ҳисобланади
.
Инновация
жараёни
иштирокчилари
таваккалчилик
даражасини
ҳисобга
олишда
тижоратчи
шерикларнинг
ташкилий
-
ҳуқуқий
шаклларига
ҳам
эътибор
қаратадилар
1
.
Умуман
олганда
,
инновация
жараёнида
иштирок
этувчи
субъектларнинг
ҳуқуқий
мақоми
фуқаролик
қонун
ҳужжатлари
умумий
қоидалари
асосида
белгиланади
.
Бироқ
айрим
мамлакатлар
қонунчилигида
махсус
инновация
ҳудудлари
ва
ҳатто
махсус
мақомга
эга
субъектлар
шакллана
бошланганлигини
кузатиш
мумкин
.
Гап
бу
ўринда
технополислар
,
технопарклар
(
Россияда
Сколоково
,
Новосибирскдаги
Академиклар
шаҳарчаси
,
АҚШдаги
Силикон
водийси
ҳуқуқий
ҳолатлари
)
ҳақида
бормоқда
2
.
Юқорида
кўрсатилганлардан
ташқари
,
инновацион
фаолият
субъектларининг
барчасини
икки
гуруҳга
ажратиш
мумкин
: 1)
инновацион
фаолиятни
амалга
оширувчи
субъектлар
; 2)
инновацион
фаолиятни
амалга
оширишга
кўмаклашувчи
субъектлар
.
Инновацион
фаолиятни
амалга
ошириш
учун
шароитлар
яратувчи
субъектлар
қаторига
қуйидагилар
киради
:
–
инновацион
муҳит
субъектлари
–
инновацияларни
яратувчилар
билан
муносабатларга
кириувчи
иқтисодий
субъектлар
.
Улар
жумласига
кредит
муассасалари
ва
инвестиция
фондларини
,
шу
жумладан
инновацион
фаолиятни
молиялаштириш
учун
маблағларни
йўналтирувчи
хорижий
кредит
ташкилотлари
ва
инвестиция
фондларини
киритиш
мумкин
;
–
лизинг
,
консалтинг
,
маркетинг
хизматлари
кўрсатувчи
ташкилотлар
,
шунингдек
зарурий
инфратузилмани
таъминловчи
ташкилотлар
(
инновацион
марказлар
,
технопарклар
,
инкубаторлар
);
–
инновацион
тизим
субъектлари
–
инновацияларни
яратувчилар
билан
билвосита
ўзаро
алоқаларга
киришувчи
шахслар
.
Бундай
субъектлар
сифатида
инновацион
фаолиятни
тартибга
солишни
амалга
оширувчи
,
инновацион
лойиҳаларнинг
буюртмачилари
ва
инвесторлари
сифатида
амал
қилувчи
давлат
ҳамда
маҳаллий
ўзини
ўзи
бошқариш
органлари
амал
қилиши
мумкин
3
.
Инновацион
фаолиятни
амалга
оширишни
таъминловчи
субъектлар
қаторига
венчур
ташкилотлари
ва
жамғармалари
ҳам
киради
.
Венчур
бизнесида
инвестицияларни
олишга
даъвогар
компанияларнинг
қуйидаги
таснифи
қабул
қилинган
:
– seed –
моҳият
эътибори
билан
,
бу
фақат
қўшимча
тадқиқотлар
ўтказиш
ёки
бозорга
чиқаришдан
олдин
маҳсулотнинг
“
пилот
”
намуналарини
яратиш
учун
молиялаштириш
зарур
бўлган
лойиҳа
ёки
бизнес
-
ғоя
;
– early stage –
тайёр
маҳсулотга
эга
бўлган
ва
уни
тижорат
шартларида
реализация
қилишнинг
дастлабки
босқичида
турган
компаниялар
;
– start up –
яқинда
таъсис
этилган
,
илмий
-
тадқиқот
ишларини
бажариш
ва
сотувларни
бошлаш
учун
молиялаштириш
талаб
этиладиган
компания
;
1
Қаранг
:
Оқюлов
О
.
Инновациянинг
моҳияти
ва
ҳуқуқий
тартибга
солишнинг
умумий
тавсифи
//
Интеллектуал
мулк
ҳуқуқи
:
ривожлантириш
истиқболлари
. –
Т
.:
Адолат
, 2012. –
Б
.117.
2
Ўша
ерда
. –
Б
.118.
3
Қаранг
:
Гардава
М
.
П
.
Анализ
основных
форм
налогового
стимулирования
инновационной
деятельности
в
условиях
экономического
кризиса
//
Транспортное
дело
России
. 2008. –
№
4. –
Б
.67.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
13
– expansion –
ўз
фаолиятини
молиялаштириш
учун
қўшимча
қўйилмаларга
муҳтож
бўлган
компаниялар
1
.
Билимларни
жамлаш
босқичида
инновацион
жараённинг
асосий
иштирокчиларидан
бири
илмий
ва
таълим
ташкилотлари
:
илмий
-
тадқиқот
муассасалари
,
давлат
фанлар
академиялари
,
олий
ўқув
юртлари
ҳисобланади
.
Ўз
ташкилий
-
ҳуқуқий
шаклига
кўра
мазкур
субъектлар
аксарият
ҳолларда
давлат
(
бюджет
)
муассасаларидир
.
Амалдаги
қонунчилик
ҳамда
инновацион
жараёндаги
илмий
ва
ўқув
ташкилотларининг
таҳлили
мазкур
ташкилотлар
ҳам
инновацион
фаолиятни
амалга
оширишни
таъминловчи
субъектлар
қаторига
,
ҳам
инновацион
фаолиятни
бевосита
амалга
оширувчи
субъектлар
қаторига
кириши
мумкин
,
деган
хулосага
келиш
имконини
беради
.
Давлат
ва
унинг
субъектлари
ҳамда
давлат
ҳокимияти
ва
маҳаллий
ўзини
ўзи
бошқариш
органлари
сиймосидаги
муниципал
тузилмалар
инновацион
фаолиятни
амалга
оширишни
таъминловчи
асосий
субъектлар
ҳисобланади
.
Улар
мамлакат
,
минтақани
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантиришнинг
асосий
йўналишларини
,
фан
ва
технологиялар
соҳасидаги
вазифаларни
,
қўйилган
мақсадларга
эришиш
шакллари
ва
воситаларини
белгилайди
.
Чет
эл
мамлакатларида
инновацион
фаолият
субъектларини
ажратиш
масаласи
турлича
ҳал
қилинади
.
Масалан
,
Хитойда
корхоналар
инновацион
фаолиятнинг
асосий
субъектига
айланади
. 2007
йилда
илмий
-
техника
тараққиёти
соҳасида
эришган
ютуқлари
учун
давлат
мукофоти
билан
тақдирланганлар
рўйхати
ҳам
буни
тасдиқлайди
.
Асосан
технологиялар
ва
тизимли
интеграцияга
доир
инновациялар
,
шунингдек
маҳаллий
мутахассисларнинг
чет
элдан
ўзлаштирилган
технологиялар
асосидаги
новаторлиги
маҳсули
саналган
инновациялар
мукофотлаш
объектлари
ҳисобланади
.
Айни
вақтда
ишлаб
чиқариш
,
илмий
тадқиқотлар
ва
техник
ишланмаларни
биргаликда
амалга
оширишни
рағбатлантиришга
алоҳида
эътибор
қаратилади
.
Шу
нарса
диққатга
сазоворки
,
рўйхатга
киритилган
лойиҳалар
22%
дан
ортиғининг
иштирокчилари
–
нодавлат
корхоналари
.
Бу
нодавлат
сектори
илмий
-
техник
инновациялар
соҳасида
қудратли
кучга
айланганидан
далолат
беради
2
.
Украина
қонунида
инновацион
фаолият
субъектлари
белгиланган
.
Украинада
инновацион
фаолият
олиб
борувчи
ва
(
ёки
)
мулкий
ва
интеллектуал
бойликларни
жалб
қилувчи
,
Украинада
инновацион
лойиҳаларни
амалга
оширишга
ўз
маблағлари
ёки
жалб
қилинган
маблағларни
жойлаштирувчи
Украина
жисмоний
ва
(
ёки
)
юридик
шахслари
,
чет
эл
давлатларининг
жисмоний
ва
(
ёки
)
юридик
шахслари
,
фуқаролиги
бўлмаган
шахслар
,
мазкур
шахсларнинг
бирлашмалари
инновацион
фаолият
субъектлари
ҳисобланади
3
.
Россия
Федерациясининг
“
Россия
Федерациясида
инновацион
фаолият
ҳамда
инновацияга
оид
давлат
сиёсати
тўғрисида
”
ги
Қонунига
мувофиқ
,
қуйидагилар
инновацион
фаолият
субъектлари
ҳисобланади
:
1
Қаранг
:
Худокормова
О
.
И
.
Правовое
регулирование
иннова
-
ционной
деятельности
в
Российской
Федерации
:
Дис
. …
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
., 2010. – 91–92-
б
.
2
http://www.china-business-today.ru/novosti-kitaya
3
http://meget.kiev.ua/pgprnt.php?i=319
инновацияларни
яратувчи
ташкилотлар
;
интеллектуал
мулки
ёки
интеллектуал
мулкка
бўлган
ҳуқуқларидан
инновацияларни
яратишда
фойдаланиладиган
ташкилотлар
ва
жисмоний
шахслар
;
инновацион
фаолиятни
молиялаштиришга
маблағларни
йўналтирувчи
кредит
муассасалари
ва
инвестицион
институтлар
,
шунингдек
бошқа
молиявий
ташкилотлар
ва
жамғармалар
;
инновацион
фаолият
субъектларига
молиявий
лизинг
,
инжиниринг
,
консалтинг
,
сертификатлаштириш
ва
стандартлаштириш
,
маркетинг
ва
сотувлар
,
ахборот
билан
таъминлаш
соҳасида
хизматлари
кўрсатувчи
ташкилотлар
,
шунингдек
инновацияларни
яратиш
ва
тарқатишга
кўмаклашувчи
технополислар
,
технопарклар
,
бизнес
инкубаторлари
ва
бошқа
ташкилий
тузилмалар
;
инновацион
дастурлар
ва
лойиҳаларнинг
буюртмачилари
,
кафолатчилари
ва
инвесторлари
функцияларини
бажарувчи
,
шунингдек
инновацион
фаолиятни
тартибга
солишни
амалга
оширувчи
Россия
Федерациясининг
давлат
ҳокимияти
органлари
,
Россия
Федерацияси
субъектларининг
давлат
ҳокимияти
органлари
ва
маҳаллий
ўзини
ўзи
бошқариш
органлари
;
инновацион
фаолиятда
иштирок
этувчи
ёки
бошқа
манфаатдор
тарафлар
топшириғига
биноан
иш
кўрувчи
жамоат
бирлашмалари
4
.
Қозоғистон
Республикасида
инновацион
фаолият
субъектлари
мазкур
фаолият
билан
шуғулланувчи
халқаро
ташкилотларга
мустақил
равишда
қўшилиш
,
халқаро
инновацион
дастурлар
ва
лойиҳаларда
иштирок
этиш
,
шартномалар
ва
бошқа
хил
битимлар
тузиш
ҳуқуқига
эга
5
.
Турли
мамлакатларда
инновацион
фаолиятнинг
ривожланиш
жараёни
таҳлили
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатлари
субъектлари
сингари
,
инновацион
фаолият
субъектларига
ҳам
қуйидаги
хусусиятлар
хос
бўлиши
керак
,
деган
хулосага
келиш
имконини
беради
:
–
фуқаролик
ҳуқуқий
муносабатлари
иштирокчилари
сифатида
мустақиллик
;
–
ҳуқуқий
тартибга
солишнинг
диспозитивлиги
ва
сиёсатдан
чиқарилганлиги
.
Бу
ерда
тарафларнинг
эркин
ифодаланган
хоҳиш
-
иродаси
асосий
юридик
фактлар
ҳисобланади
;
–
субъектив
ҳуқуқларни
ҳимоя
қилиш
чоралари
ҳамда
жавобгарлик
чоралари
мулкий
хусусиятга
эга
эканлиги
ва
ш
.
к
.
Шундай
қилиб
,
инновацион
фаолиятни
амалга
оширишни
таъминловчи
субъектлар
рўйхати
анча
кенг
.
Уларнинг
орасида
инновацияларни
молиялаштиришни
таъминловчи
ва
инновацион
фаолиятни
қўллаб
-
қувватлаш
инфратузилмасини
яратишда
иштирок
этувчи
субъектлар
биринчи
даражали
аҳамият
касб
этади
.
Мазкур
субъектлар
фаолиятини
давлат
томонидан
тартибга
солишнинг
мақсади
қулай
инвестиция
муҳитини
таъминлашга
қодир
бўлган
ва
инновацион
фаолиятнинг
таваккалчиликка
асосланган
хусусиятини
ҳисобга
оладиган
иқтисодий
шароитлар
ва
ҳуқуқий
базани
яратишдан
иборат
бўлиши
лозим
.
Инновацион
фаолиятни
амалга
ошириш
жараёнида
юзага
келувчи
муносабатларнинг
субъектлар
ва
объектлар
таркиби
хусусиятларидан
кўринадики
,
интеллектуал
мулк
институтига
кирувчи
фуқаролик
-
ҳуқуқий
нормалар
,
шунингдек
мажбурият
ҳуқуқининг
мулкий
ва
номулкий
ҳуқуқлар
муомаласини
тартибга
солувчи
нормалари
ҳамда
тажриба
-
4
5
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
14
конструкторлик
ва
илмий
-
тадқиқот
ишларини
бажариш
тартиби
тўғрисидаги
шартномалар
нормаларининг
ўзи
етарли
эмас
.
Давлат
иштироки
зарурияти
,
субъектлар
фаолиятининг
пировард
мақсадлари
,
инновацияларнинг
потенциал
объектлари
яратиладиган
илмий
соҳанинг
хусусияти
бошқарув
соҳасидаги
фаолиятни
тартибга
солувчи
,
субъектларнинг
ҳуқуқий
мақомини
тавсифловчи
бошқа
ҳуқуқий
нормаларни
,
шунингдек
молия
ва
бюджет
ҳуқуқи
институтларини
ҳисобга
олишга
даъват
этади
.
Шу
туфайли
ҳам
инновацион
тадбиркорлик
иштирокчиларининг
ҳуқуқий
таъминланганлиги
инновацион
фаолият
субъектларининг
хулқ
-
атвори
замирида
қонун
йўли
билан
белгиланган
диспозитив
модель
ётувчи
бозорнинг
бошқа
иқтисодий
мустақил
иштирокчилари
билан
ҳам
(
юридик
тенглик
муносабатлари
),
ваколатига
инновацион
тадбиркорлик
субъектларига
нисбатан
рухсат
бериш
,
кўмаклашиш
,
ресурс
билан
таъминлаш
ва
назорат
қилиш
борасидаги
ҳаракатларни
амалга
ошириш
кирувчи
ҳокимият
органлари
билан
ҳам
(
субординацион
бошқарув
муносабатлари
)
муносабатларини
расмийлаштирувчи
самарали
юридик
механизмнинг
мавжудлигини
назарда
тутади
.
Инновацион
муносабатларни
тартибга
солувчи
нормалар
тўплами
инновацион
тадбиркорликнинг
ҳуқуқий
муҳитини
ҳосил
қилади
ва
мазкур
фаолият
иштирокчиларининг
самарали
иқтисодий
хулқ
-
атворини
таъминлайди
.
Н
.
Инаятова
ТДЮИ
кичик
илмий
ходими
ОИЛАВИЙ
-
ҲУҚУҚИЙ
ЖАВОБГАРЛИК
ТУШУНЧАСИ
ВА
ЎЗИГА
ХОС
ХУСУСИЯТЛАРИ
Кишилик
жамияти
ривожланишининг
бутун
тарихи
давомида
оила
алоҳида
аҳамиятга
эга
бўлган
,
у
жамиятнинг
асосидир
,
унда
инсон
шахси
ривожланиши
ва
ўзини
ифода
қилиши
учун
шароитлар
яратилади
,
энг
муҳими
,
ижтимоий
жиҳатдан
аҳамиятли
вазифалар
айнан
унда
амалга
оширилади
.
Хусусан
,
Президентимиз
Ислом
Каримов
таъкидлаганидек
: “
Айнан
оила
бағрида
,
ота
-
онанинг
ўзаро
меҳр
-
муҳаббати
,
ғамхўрлиги
муҳитида
фарзанднинг
дунёга
келиши
,
унинг
шахс
ва
фуқаро
сифатида
камол
топиши
ҳақида
узоқ
гапириб
ўтиришга
ҳожат
йўқ
,
деб
ўйлайман
.
Ҳалоллик
,
эзгулик
ва
меҳрибонлик
ҳақидаги
тушунчалар
,
катталарга
хурмат
туйғуси
,
аввало
,
оилада
пайдо
бўлади
,
инсоннинг
дунёқараши
миллий
ва
умуминсоний
қадриятлар
руҳида
айнан
шу
муҳитда
шаклланади
”
1
.
Таъкидлаш
жоизки
, 1948
йил
10
декабрда
БМТ
Бош
Ассамблеяси
томонидан
қабул
қилинган
Инсон
ҳуқуқлари
бўйича
умумжаҳон
декларацияси
16-
моддасининг
3-
бандида
: “
Оила
жамиятнинг
табиий
ва
асосий
бўғинидир
ҳамда
жамият
ва
давлат
томонидан
ҳимоя
қилиниш
ҳуқуқига
эга
”,
деб
белгилаб
қўйилган
.
Шу
асосда
айтиш
мумкинки
,
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
63-
моддасида
эътироф
этилган
қуйидаги
қоида
ниҳоятда
рамзий
ва
теран
маънони
англатади
: "
Оила
жамиятнинг
асосий
бўғинидир
хамда
жамият
ва
давлат
мухофазасида
бўлиш
ҳуқуқига
эга
".
Ўзбекистон
Шарқ
мамлакатлари
сирасига
кирувчи
давлатдир
.
Маълумки
,
Шарқда
қадимдан
оила
муқаддас
маскан
саналган
.
Унга
бундай
эъзозли
муно
-
сабат
бугунги
кунда
ҳам
ўз
аҳамиятини
йўқотмаган
.
Хусусан
,
Президентимиз
Ислом
Каримов
таъкидлаганларидек
: "
Оила
ҳаётнинг
абадийлигини
,
авлодларнинг
давомийлигини
таъминлайдиган
,
муқаддас
урф
-
одатларимизни
сақлайдиган
,
шу
билан
бирга
,
келажак
насллар
қандай
инсон
бўлиб
етишишига
бевосита
таъсир
кўрсатадиган
тарбия
ўчоғи
..."
2
.
Мамлакатимизда
оила
муқаддас
ҳисобланар
экан
,
бунда
энг
аввало
,
мустаҳкам
оилавий
ҳуқуқий
муносабатлар
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Оилавий
ҳуқуқий
муносабатларнинг
мустаҳкамлиги
ва
барқарорлигини
таъминлашда
оилавий
ҳуқуқий
жавобгарлик
ҳам
алоҳида
ўрин
эгаллайди
.
Давлат
жавобгарлик
институтлар
воситасида
оилага
доир
ҳуқуқбузарликнинг
олдини
олиш
,
зарурият
туғилганда
эса
ҳуқуқбузарни
жазолашга
мажбурдир
.
Жавобгарлик
масаласи
фақатгина
назарий
жиҳатдан
эмас
,
балки
оилавий
муносабат
иштирокчиларининг
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилишда
амалий
жиҳатдан
ҳам
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
1
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизни
модернизация
қилиш
йўлини
изчил
давом
эттириш
–
тараққиётимизнинг
муҳим
омили
.
/
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси
қабул
қилинганлигининг
18
йиллигига
бағишланган
тантанали
маро
-
симдаги
маърузаси
//
Халқ
сўзи
, 2010
йил
, 8
декабрь
.
2
1998
йил
–
Оила
йили
. 1998
год
–
год
Семьи
. –
Т
.:
Ўзбекистон
, 1998, 9-10-
бетлар
.