ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
2020
№4 ♦ ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
57
Ш.Ш.Нуралиева,
ТДЮУ магистранти
СОЦИАЛ ИНВЕСТИЦИЯ ФАОЛИЯТИНИ ҲУҚУҚИЙ
ТАРТИБГА СОЛИШНИНГ ҚИЁСИЙ ҲУҚУҚИЙ
ТАВСИФИ
Аннотация:
ушбу мақолада социал инвестиция
фаолиятини ҳуқуқий тартибга солишнинг миллий
ҳамда хорижий тажрибасининг қиёсий ҳуқуқий таҳлил
қилинди. Шунингдек инвестиция ва социал инвестиция
тушунчасининг
назарий
методологик
асослари
ёритилган. Айниқса, социал инвестиция фаолиятининг
халқаро ҳуқуқий жиҳатлари ва хорижий давлатларнинг
ушбу соҳадаги амалиётининг афзалликлари ва
хусусиятлари тавсифлаб берилган. Қиёсий ҳуқуқий
таҳлиллар асосида социал инвестиция фаолияти
билан боғлиқ муносабатларни ҳуқуқий тартибга
солишнинг самарадорлигини оширишга қаратилган
илмий хулоса ва таклифлар асослантириб берилган.
Калит сўзлар:
инвестиция, социал инвестиция,
инсон капитали, социал инвесторлар, рақамли
иқтисодиёт, миллий ва хорижий тажриба, қонун,
давлат инвестиция дастури, социал инвестиция
тадбиркорлик фаолияти, социал хизмат кўрсатиш.
Аннотация:
в
статье
анализировано
сравнительно-правовой анализ отечественного и
зарубежного опыта по правового регулирования
социальной
инвестиционной
деятельности.
Рассмотрены теоретические и методологические
основы инвестиций и социальных инвестиционной
деятельности. Наряду с этим, описаны международно-
правовые
аспекты
социальной
инвестиционной
деятельности, а также преимущества и особенности
практики зарубежных стран в этой сфере. На основе
сравнительно-правового анализа обоснованы научные
выводы и предложения, направленные на повышение
эффективности правового регулирования отношений,
связанных
с
социальной
инвестиционной
деятельностью.
Ключевые
слова:
инвестиции,
социальные
инвестиции,
человеческий
капитал,
социальные
инвесторы, цифровая экономика, национальный и
зарубежный
опыт,
эакон,
государственная
инвестиционная
программа,
социальное
инвестиционное предпринимательство, социальные
услуги.
Annotation:
this article includes a comparative legal
analysis of national and foreign experience in the legal
regulation of social investment activities. The theoretical
and methodological bases of the concept of investment
and social investment are also covered. In particular, the
international legal aspects of social investment activity and
the advantages and features of the practice of foreign
countries in this area are described. On the basis of
comparative legal analysis, scientific conclusions and
recommendations aimed at improving the effectiveness of
the legal regulation of relations related to social
investment activities are substantiated.
Keywords:
investment, social investment, human
capital, social investors, digital economy, national and
foreign experience, law, government investment program,
social investment entrepreneurship, social services.
Мавзунинг
долзарблиги.
Социал
инвестиция
фаолиятини ҳуқуқий тартибга солиш долзарб аҳамият
касб этади. Айниқса, мавзуга оид қонунчилик
нормаларини
такомиллаштириш
истиқболли
йўналишлар
сирасига
киради.
Инвестиция
фаолиятининг бир тури бўлган социал инвестицияни
комплекс тахлил қилиш, назарий билим ва амалий
кўникмаларни шакллантириш устувор вазифалардан
бўлиб ҳисобланади. Қолаверса, социал инвестиция
фаолиятида хорижий мамалакатлар тажрибаларини
ҳуқуқий таҳлил қилиш эҳтиёжи мавжудлигидан
далолат беради шунингдек, илмий методологик
асослар ишлаб чиқишни тақозо этмоқда.
Ўзбекистон бугун ўз миллий тараққиётининг янги
даврига қадам қўймоқда. Давлатимиз раҳбари Ш.
Мирзиёев таъкидлаганидек, “Жаҳон тажрибаси шуни
кўрсатадики, қайси давлат фаол инвестиция сиёсатини
юритган бўлса, ўз иқтисодиётининг барқарор ўсишига
эришган. Шу сабабли ҳам инвестиция – бу иқтисодиёт
драйвери, ўзбекча айтганда, иқтисодиётнинг юраги,
десак, муболаға бўлмайди. Мамлакатимиз тараққиёти
ва халқимиз фаровонлиги биринчи навбатда ижтимоий
соҳадаги ислоҳотларимиз самараси билан чамбарчас
боғлиқ”[1].
Мавзу таҳлили. Мамлакатимизда инвестиция
фаолиятини тартибга солишга оид норматив-ҳуқуқий
база шакллантирилган бинобарин, 2019 йил 25-
декабрда
қабул
қилинган
Ўзбекистон
Республикасининг ”Инвестициялар ва инвестиция
фаолияти тўғрисида” ги қонуни инвестиция фаолияти
соҳасидаги муносабатларни тартибга солувчи ҳуқуқий
асос ҳисобланади. Ушбу ЎРҚ–598-сон Қонуннинг[2] 5-
моддасига мувофиқ инвестициялар мўлжалланган
объектига кўра капитал, молиявий ва ижтимоий
турларга бўлинади.
Асосий
фондларни
яратиш
ва
такрор
кўпайтиришга,
шу
жумладан
янги
қурилишга,
модернизация қилишга, реконструкция қилишга, техник
жиҳатдан қайта жиҳозлашга, шунингдек моддий ишлаб
чиқаришнинг бошқа шаклларини ривожлантиришга
киритиладиган
инвестициялар
капитал
инвестициялардир.
Ушбу
моддада
акциялар,
корпоратив,
инфратузилмавий
ва
давлат
облигацияларига,
шунингдек қимматли қоғозларнинг бошқа турларига
киритиладиган
инвестициялар
молиявий
инвестициялар жумласига киради.
Энг
муҳими
унда
инсон
салоҳиятини,
кўникмаларини ва ишлаб чиқариш тажрибасини
ривожлантиришга,
шунингдек
номоддий
бойликларнинг бошқа шаклларини ривожлантиришга
киритиладиган инвестициялар ижтимоий инвестиция
унинг алоҳида бир тури сифатида ўз ифодасини
топганлиги фикримизнинг ёрқин далилидир.
Ўзбекистоннинг 2020-2022 йилларга мўлжалланган
“Инвестиция
дастурини
амалга
ошириш
чора-
тадбирлари тўғрисида”ги Президент қарори қабул
қилинди. Қарор билан Ўзбекистоннинг 2020-2022
йилларга
мўлжалланган
Инвестиция
дастури
тасдиқланди.
Дастурда,
жумладан,
қуйидагилар
назарда
тутилган:
-
850,5 трлн сўм инвестициялар, шу жумладан 35,5
млрд
АҚШ
доллари
миқдоридаги
хорижий
инвестицияларни ўзлаштириш;
-
206 та янги ишлаб чиқариш қувватлари ва 31
мингдан зиёд иш ўринлари яратиш[3].
ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
2020
№4 ♦ ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
58
Ушбу мавзуни илмий-амалий таҳлил қилиш
кўрсатаяптики,
социал
инвестиция
фаолияти
Ўзбекистон ҳудудида чуқур қиёсий-ҳуқуқий жиҳатдан
ўрганилмаган. Бу билан боғлиқ ҳуқуқий нормаларни
фақатгина ушбу юқорида келтирилган қонундагина
кўришимиз мумкин. Ваҳоланки, социал инвестиция чет
давлатларда хусусан, АҚШ, Буюк Британия, Россия, ва
бошқа кўплаб ривожланган мамлакатларда ўзининг
ҳуқуқий асосларига эга бўлиб тобора ривожланиб
бормоқда.
Илмий
адабиётларда
социал
инвестиция
тушунчасига кўплаб таърифлар мавжуд. Социал
инвестициянинг моҳиятини тушунишнинг ноаниқлиги
ҳуқуқни қўллаш амалиётида муаммоли саволлар
келтириб чиқаради. Социал инвестиция тушунчасини
илмий-назарий асослаш ҳуқуқий адабиётларда қизғин
муҳокама қилинмоқда. Яъни, юридик адабиётларда
ушбу тушунчага турли хил таърифлар берилган.
Хусусан, социал инвестиция – бу бизнес социал
фаоллигининг бир тури эканлиги келтирилган. Бу
корхонанинг моддий ва номоддий ресурслари бўлиб,
ижтимоий
дастурларни
амалга
оширишга
йўналтирилган. Бу дастур муайян социал иқтисодий
самара олиш мақсадида ҳар томоннинг манфаатлари
асосида ишлаб чиқилади[4]. Социал инвестиция ўз
давлати фуқароларининг ҳаётида алоҳида муҳим ўрин
тутади, чунончи, унинг миқдори ва сифати ижтимоий
ҳаётнинг даражасига сезиларли таъсир кўрсатади[5].
Айниқса, ҳозирги шароитда ҳамма нарса инсон учун,
унинг бахт-саодати учун деган ҳаётий тамоилнинг
ёрқин
ифодаси
учун
инсон
салоҳиятини
ривожлантиришга социал инвестицияни жалб этиш ва
социал инвесторлар учун унинг жозибадорлигини
ошириш давлатнинг ижтимоий-иқтисодий тараққиёти
учун жуда ҳам ноёб бўлган иқтисодий рағбатлантириш
воситаси эканлигини алоҳида эътироф этиш жоиз.
И.В.Леонованинг фикрича, социал инвестиция
деганда, одатда, ижтимоий соҳани йўналтиришга
қаратилган
инвестиция
тушунилади.
Бошқача
айтганда, ижтимоий соҳа объектларига инвестиция
маблағи воситаларини киритиш маъносида ҳам талқин
этилади[6].
Хорижий
юридик
адабиётларида
социал
инвестиция тушунчасига шундай таъриф берилади:
ижтимоий сармоялар - бу ташкилотга ижтимоий
мақсадга
эришишда
ёрдам
бериш
учун
қайтариладиган
маблағлардан
фойдаланишдир.
Ижтимоий
сармоялар
кўпинча
фойда
билан
қайтарилади. Хайрия ташкилотлари ва ижтимоий
корхоналар савдо фаолияти, грантлар ва хайр-
эҳсонлар ёки уларнинг бир нечтасини ёки барчасини
бирлаштириш орқали ортиқча фойда келтириши
мумкин.
Ушбу
ортиқча
маблағ
кейинчалик
инвесторларни қайтариш учун ишлатилади. Ижтимоий
сармоялар грант ёки хайр-эҳсон эмас[7]. Шунинг учун,
бизнинг фикримизча, биз хайрия жамғармалари ва
ижтимоий корхоналарни ижтимоий соҳасини қўллаб-
қувватловчи
бўғин
ёки
фақатгина
ижтимоий
корхоналар ёки хайрия жамғармалари ижтимоий
сармоя киритади деган талқин уни моҳиятини тўлиқ
очиб бермайди. Аксинча, социал инвесторларни
ижтимоий соҳаларга инвестиция киритишга жалб
қилиш бугунги ижтимоий ҳаётда долзарб бўлиб
қолмоқда. Айни пайтда тадқиқот доирасида ушбу
масалани илмий қиёсий таҳлил этиш унинг мазмунини
тор манода эмас балки кенг мазмунда тўғри изоҳлаб
беришга ёрдам беради.
Й.А.Корчагин ва И.П.Маличенконинг фикрига кўра
“социал сармоялашнинг мақсади ҳар доим ҳам фойда
олиш эмас, балки ижтимоий соҳа ва таълимни
ривожлантиришга қаратилган бўлиши мумкин”[8].
Бироқ бу фикр мақсадга мувофиқ эмас деб
ҳисоблаймиз, чунки инвестициялар тадбиркорлик
фаолияти билан боғланган бўлиб, ўз навбатида
мунтазам равишда фойда олишни назарда тутади.
Агар инвестор фойда кўрмаса, инвестиция фаолияти
учун ҳеч қандай туртки мавжуд бўлмайди. Шунинг учун
инвестициялар келажакда фойда олиш шарти билан
хорижий ёки миллий сармоядорлар томонидан амалга
оширилади. Шуни таъкидлаш керакки, инвестиция
тадбиркорлик фаолияти бўлиб, таваккалчиликка
асосланади ва доим ҳам кўзланган мақсадга эришиб
бўлмайди.
Юқоридаги келтирилган илмий таърифлардан
келиб чиққан ҳолда, социал инвестиция – бу
давлатнинг
ижтимоий
ҳаётига
киритиладиган
ҳиссалардир.
Бошқача
қилиб
айтганда,
бу
инсонларнинг малакаси ва қобилиятини мустаҳкамлаш
ҳамда уларни иш ва ижтимоий ҳаётда тўлиқ иштирок
этишларини қўллаб – қувватлашга қаратилган сиёсат
дейишимиз мумкин. Давлат сиёсатининг асосий
йўналишлари қаторига таълим, соғлиқни сақлаш,
аҳоли бандлигини таъминлаш кабиларни киритиш
мумкин.
Шу
туфайли
социал
инвестициялар
давлатнинг мазкур йўналишини ривожлантиришга
қаратилган муҳим омил сифатида намоён бўлади.
Ижтимоий инвестициялар бугунги ижтимоий ҳамда
иқтисодий шароитда тобора муҳим ўрин тутмоқда,
Иқтисодий
ҳамкорлик
ва
ривожланиш
ташкилотининг(OECD) бир қатор давлатлари, хусусан,
Франция,
Буюк
Британия
ва
АҚШ
ижтимоий
инвестицияларни
ривожлантиришда
етакчи
рол
ўйнайди. Сўнгги бир неча йил ичида кўплаб бошқа
ривожланган ва ривожланаётган мамлакатларда янги
моделлар ва ёндашувларнинг ривожланишига ҳисса
қўшадиган муҳим ўзгаришлар ва тажрибалар бўлиб
ўтди[9].
Xорижий давлатларда, хусусан, Россия
Федерациясининг 2013 йил 28 декабрда 422-ФҚ
“Социал хизмат кўрсатиш асослари тўғрисида”[10]ги
Қонун қабул қилинган, шу боис социал соҳани шу
жумладан, социал инвестиция фаолиятини ҳуқуқий
тартибга солиш бўйича норма ижодкорлик фаолиятини
амалга ошириш ўз истиқболига эга. Социал
инвестиция
тадбиркорлик
фаолиятини
ҳуқуқий
тартибга солиш деганда, инвестор томонидан фойда
олиш мақсадида ижтимоий соҳа, тадбиркорлик, илмий
ва бошқа фаолият турлари объектларига инвестиция
таваккалчилиги ва жозибадорлигини ошириш асосида
моддий ва номоддий бойликлар ва уларга бўлган
ҳуқуқларни қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда
амалга
ошириладиган
ҳуқуқий
нормалар
йиғиндисидир.
Ҳуқуқ
социал
инвестициявий
муносабатларни тартибга солувчи муҳим восита
бўлиб, социал инвестиция қонунчилик асосларига оид
ўзига хос ёндашувларни ишлаб чиқишни талаб этади.
Ижтимоий соҳани ҳуқуқий тартибга солишнинг
асослари турли –туманлиги ва ягона методик
ёндашувлар ишлаб чиқилмаганлиги соҳага оид
норматив-ҳуқуқий базани ривожлантиришнинг устувор
асосларини белгилашни тақазо этади. Амалдаги
қонунчилигимиз таҳлили шуни кўрсатмоқдаки, социал
инвестиция тадбиркорлиги фаолиятига оид нормалар
жуда ҳам тарқоқ бўлиб, бундай турдаги инвестиция
фаолиятини
ҳуқуқий
тартибга
солишнинг
ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
2020
№4 ♦ ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
59
хусусиятларини
инобатга
олиб
махсус
норма
ижодкорлик фаолиятини амалга ошириш унинг
истиқболли йўналиш эканлигидан далолат беради.
Шуни таъкидлаш лозимки, ҳеч бир давлатда
аҳолининг ижтимоий муаммоларини ҳал қилишда
давлат бюджет маблағларини жалб қилишнинг ўзи
етарли бўлиб ҳисобланмайди. Шу сабабли, рақамли
иқтисодиёт
шароитида
социал
инвестициявий
тадбиркорлик
ва
краудфандинг(crowdfounding)
имкониятларидан
мақсадли
фойдаланиш
аҳоли
муаммоларини ҳал қилишнинг муҳим омили сирасига
киради. Ўзбекистон Республикаси Халқаро ижтимоий
таъминот ассоциацияси(MACO)га қўшилди. Ушбу
ассоциация 1927 йилда ташкил этилган. Ҳозирги
пайтда 150 та давлатнинг 320 та муассасаси аъзо
бўлиб
кирган.
Халқаро
ижтимоий
таъминот
ассоциацияси ўз аъзоларига ижтимоий таъминот
соҳасидаги
динамик
сиёсатни
ишлаб
чиқишга
кўмаклашиш мақсадида касбий-рахбарий кўрсатмалар,
касбий стандартлар, тадқиқот ва таҳлил ишлаб чиқиб
тақдим этади[11]. Ўзбекистоннинг бундай нуфузли
ташкилотга
аъзо
бўлиши
ижтимоий
таъминот
стандартлар талабларини бажариш учун ижтимоий
соҳа шу жумладан, социал инвестиция тадбиркорлик
фаолиятини жадал суратлар билан ривожлантиришни
тақазо этади. Жаҳон банки Ўзбекистонга 200 млн АҚШ
доллари молиявий ёрдам кўрсатганлиги ва бу
маблағларни коронавирус билан кураш учун жорий
этилган чеклов чора-тадбирларнинг оқибатларини
юмшатишга йўналтирилганлиги, ижтимоий соҳанинг
энг муҳим соҳаси бўлмиш тиббий хизмат кўрсатишга
халқаро молиявий инвестициявий маблағлардан
фойдаланиш имкониятини янада кенгайтиради[12].
Ўзбекистонда социал инвестицияларни жалб
қилишга эҳтиёж ва зарурият ортиб бормоқда.
Демократик омилларнинг ўзига хослиги, аҳолининг сон
жиҳатдан мунтазам даврий кўрсаткичларга асосланиб
ривожланиши, социал инвестиция соҳасидаги энг
устувор йўналиш поғонасига кўтарилишини тақозо
этади. Мамлакатнинг иқтисодий ўсиши ва социал
ривожланиши асосан 4 устувор чорани назарда
тутади:
1.
Инсон капиталини мустаҳкамлаш учун
таълим, соғлиқни сақлаш ва озиқ-овқат истеъмоли
сифатини ошириш;
2.
Мослашувчан иқтисодиёт ва тадбиркорликни
ривожлантиришга устуворлик бериш;
3.
Технология ва инновацияга кенг имконият
яратиш;
4.
Хотин-қизлар
ва
ёшларнинг
ижтимоий
фаоллигига кўмаклашиш.
Ўзбекистон инсон капиталини ривожлантириш учун
базавий хизмат кўрсатиш имкониятини кенгайтириш ва
сифатини яхшилаш, асосан, болаларни эрта ёшдан
ривожлантириш, ўрта ва олий таълимни касбий
йўналишларини ҳамда аҳолининг ночор қатлами учун
истеъмол
сифатини
ва
соғлиқни
сақлашни
ривожлантириш бўйича тавсия этилганлиги[13] ҳам
ижтимоий
муаммоларни
ҳал
қилиш,
социал
инвестицияни жалб қилишнинг кенг қўлланилишини
тақазо этади. Инвестицияни жалб этишнинг самарали
воситаларидан бири бўлган давлат-хусусий шериклик
механизмларини,
транспорт,
энергетика,
йўл,
коммунал хизмат, тиббиёт, таълим каби соҳаларга кенг
татбиқ этиш керак[14].
Мавзу
бўйича
олиб
борилган
тадқиқот
натижаларидан келиб чиқиб қуйидаги хулосаларга
келинди:
миллий ва чет эллик олимлар томонидан берилган
таърифлар таҳлили натижасида қуйидаги тушунчаси
ишлаб чиқилди. Хусусан, социал инвестиция – бу
давлатнинг
ижтимоий
ҳаётига
киритиладиган
ҳиссалардир.
Бошқача
қилиб
айтганда,
бу
инсонларнинг малакаси ва қобилиятини мустаҳкамлаш
ҳамда уларни иш ва ижтимоий ҳаётда тўлиқ иштирок
этишларини қўллаб – қувватлашга қаратилган сиёсат
дейишимиз мумкин. Давлат сиёсатининг асосий
йўналишлари қаторига таълим, соғлиқни сақлаш,
аҳоли бандлигини таъминлаш кабиларни киритиш
мумкин.
Шу
туфайли
социал
инвестициялар
давлатнинг мазкур йўналишини ривожлантиришга
қаратилган муҳим омил сифатида намоён бўлади;
Ўзбекистон Республикасида Социал инвестициявий
муҳитни яхшилаш, мамлакатда амалга оширилаётган
ислоҳотларни ҳуқуқий жиҳатдан таъминлаш, чет эл
инвестицияларини ижтимоий ҳаётимизга кенг жалб
қилиш олдимизда турган муҳим вазифалардан бири
саналади. Бундан ташқари, замон талаблари ҳамда
иқтисодий жиҳатдан ривожланган давлатларнинг
ижобий тажрибаларидан келиб чиққан ҳолда амалдаги
инвестицион муҳитни ҳуқуқий жиҳатдан тартибга
солувчи
норматив-ҳуқуқий
ҳужжатларни
такомиллаштириш устувор йўналишлардан бўлиб
ҳисобланади.
Мавзуни ўрганиш натижасида социал инвестиция
фаолиятининг
ҳозирги
ҳолати
ҳамда
хорижий
тажрибани ўрганиш натижасида қуйидаги таклифлар
ишлаб чиқилди:
Ўқув-методологик таклифлар
Биринчидан, инвестиция ҳуқуқи фанига социал
инвестиция фаолиятини ҳуқуқий тартибга солиш
мавзусини
киритиш
лозим
шунингдек,
социал
инвестиция ҳуқуқи бўйича ўқув қўлланмаларини
яратиш истиқболдаги муҳим вазифалардан бўлиб
саналади. Бундан ташқари, социал инвестиция
фаолиятини ҳуқуқий тартибга солиш бўйича туркум
кўрсатувлар ва оммавий ахборот воситаларида
оммабоп мақолаларни нашр этиш масалаларига
аҳамият бериш унинг мазмун моҳиятини тушуниб
олишга ёрдам беради.
Иккинчидан,
айниқса,
социал
инвестиция
фаолиятини ҳуқуқий тартибга солиш мавзуси бўйича
магистрлик ва докторлик диссертацияларини ва
монографик тадқиқотларни амалга ошириш ва
тадқиқотлар
натижаси
бўйича
илмий-назарий
асослантирилган хулоса ва таклифларни ишлаб
чиқилиши соҳага оид муносабатларни ташкилий -
ҳуқуқий таминлашнинг самарадорлигини оширишга
катта имконият яратиб беради;
Қонунчиликка таклифлар
Илғор хорижий мамлакатлар тажрибасидан келиб
чиққан ҳолда Ўзбекистон республикасининг социал
инвестиция фаолияти тўғрисидаги махсус қонунни
қабул қилиш зарурияти вужудга келмоқда чунки
социал инвестиция ўзига хос хусусиятга эга бўлиб бу
ҳақидаги нормаларни алоҳида қонунда ифода этиб
берилиши соҳага оид муносабатларни ҳуқуқий
тартибга солишнинг муҳим омили бўлиб хизмат
қилади.
Юқоридагиларга асосан хулоса қилиб айтиш
мумкинки,
социал
инвестицияни
инвестиция
фаолиятининг бир тури сифатида ҳуқуқий тартибга
ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
2020
№4 ♦ ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
60
солиш асосларининг тадрижий ривожлантирилиши ва
хорижий давлатларнинг энг яхши тажрибаларини ҳар
томонлама қиёсий ҳуқуқий таҳлил этиб чуқур
ўрганилиши мамлакатимизда социал инвестиция
муносабатларини ҳуқуқий таъминлашнинг муҳим
омили бўлиб ҳисобланади.
Адабиётлар рўйхати:
1.Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат
Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси -Т.:
Ўзбекистон НМИУ, 2019, Б 9-10.
2.
Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси,
26.12.2019 й., 03/19/598/4221-сон.
3. 2020-2022-
йилларга-мулжалланган-инвестиция-
дастури-тасдиқланди https://www.uzreport.news/society/
4.Социальные инвестиции и социалные инвесторы
// spravochnik/ru
5. Тестина Я.С. Пучерица Е.В. Социалныее
инвестиции как форма реализации корпоротивной со-
циалной ответственности// Фундаменталные исследо-
вания.
–2016,
№7-1
С
185-189;
URL:http:/www.fundamental.research.ru/ru/article/view?id
=40482
6.
Леонова
И.В.
Социально
ответственные
инвестиции
как
инструмент
формирования
корпоративной социальной ответственности// Вестник
РГГУ
№15
(116)
научной
журнал.
Серия
экономические науки. – М.:2013. С 70-79.
7. www.goodfinance.org.uk
8. Корчагин Ю.А., Маличенко И.П. Инвестиции и
практика. Ростов н/Д, 2008. С. 5.
9. Wilson, K. E. (2014), “New Investment Approaches
for Addressing Social and Economic Challenges”, OECD
Science, Technology and Industry Policy Papers, No. 15,
OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/5jz2bz8g00jj-
en
10.
Карсаненкова
Ю.Б.
Проблемы
правового
регулирования современного института социального
обслуживания граждан Российской Федерации //
Социальное и пенсионное право 2017. №2 С. 10-14.
11. www.uzdailiy.uz
12. Podrobno.uz
13.
Поколение
2030
Ўзбекистан:
Время
инвестировать в развитие детей и молодежи для
демографического диаеденда// Детский фонд ООН
(UNICEF)
июль 2018. Отдел по данным, исследовани-
ям и Политика Плаза Организации объединенных
Наций,3
Нь-Йорк
10017
США
/
www.unicef.org/publications.
14.
Мирзиёев Ш. Ўзбекистон Республикаси Олий
Мажлисига Мурожаатномаси. – Т.: “Ўзбекистон” 2020
й
.
Д.Суюнова
ТДЮУ профессори в.б., ю.ф.д.
ЖИНОЯТ ИШИ БЎЙИЧА ДАСТЛАБКИ ЭШИТИШ
ИНСТИТУТИНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ
Аннотация.
Мақолада
жиноят-процессуал
қонунчилигига кириталаётган жиноят ишини суд
мажлисида дастлабки эшитиш босқичини киритиш
масаласи муҳокама қилинмоқда, ушбу мавзу бўйича
айрим хорижий давлат тажрибалари таҳлил қилинади,
ушбу
институтнинг
моҳияти
ва
вазифалари
аниқланади, дастлабки эшитиш институтини ҳуқуқий
тартибга
солишнинг
баъзи
хусусиятлари
ўрганилмоқда, уни самарали амалга ошириш учун
айрим тавсиялар берилган.
Калит сўзлар.
Жиноят процессуал қонунчилиги,
ишни судга тайинлаш босқичи, дастлабки эшитиш,
процессуал камчиликларни бартараф этиш.
Annotation.
The article discusses the issue of
introducing into the criminal procedural legislation the
stage of preparing a criminal case for trial in the form of a
preliminary hearing, analyzes the foreign experience of
individual countries on this topic, identifies the essence
and tasks of this institution, discusses some features of its
legal regulation, formulates proposals for the purpose of
effective enforcement of this institution.
Keywords.
Criminal procedural legislation, the stage
of assigning a case to trial, preliminary hearing, elimination
of procedural deficiencies.
Мустақиллик
йилларида
амалга
оширилган
ислоҳотлар суд-ҳуқуқ соҳасини демократлаштириш ва
эркинлаштиришга, суд ҳокимиятининг фуқароларнинг
ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш
борасидаги роли ва аҳамиятини оширишга замин яратди.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
тўғрисида”ги
фармонида
қўйилган
устувор
вазифалар
суд
ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлашга;
фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли
ҳимоя қилиш кафолатларини кучайтиришга; одил
судловга эришиш даражасини оширишга қаратилган
бўлиб, шу билан бирга оқлов ҳукмини чиқариш,
судланганлик ҳолатининг тугалланишига боғлиқ бир
қатор норматив-ҳуқуқий ҳужжатларга, моддий ва
процессуал қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва
қўшимчалар киритишни тақозо этади.
Бу борада Ўзбекистон Республикаси Президенти
Ш.М.Мирзиёевнинг Олий Мажлисга ва халқимизга
йўллаган
Мурожаатномада
“инсон
ҳуқуқ
ва
эркинликларини кафолатли ҳимоя қилиш, қонун
устуворлигини таъминлашга қаратилган ислоҳотлар
янги йилда ҳам изчил давом эттирилиши белгиланган.
Президентимиз тўғри тақидланганидек “Адолат бу –
давлатчиликнинг мустаҳкам пойдеворидир. Адолат ва
қонун устуворлигини таъминлашда эса суд ҳокимияти
ҳал қилувчи ўринни эгаллайди”.
Мурожаатномада давлат раҳбаримиз “келгуси
йилдан суд муҳокамасига қадар судда ишларни
дастлабки эшитиш амалиёти янги тартиб сифатида
жорий этилади. Бунда ишни тўхтатиш ёки тугатишга
асос етарли бўлса, суд ишни аввалгидай тергов ёки
прокурорга қайтармасдан, ўзининг якуний қарорини
