ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
36
Ш
.
Рузиназаров
,
ТДЮУ
Бизнес
ҳуқуқи
кафедраси
профессори
,
ю
.
ф
.
д
.
ЭРКИН
ИҚТИСОДИЙ
ЗОНАЛАРДА
ИНВЕСТИЦИЯ
МУҲИТИ
ЖОЗИБАДОРЛИГИНИ
ОШИРИШНИНГ
ТАШКИЛИЙ
-
ҲУҚУҚИЙ
ОМИЛЛАРИ
Аннотация
:
y
шбу
мақолада
эркин
иқтисодий
зоналарда
инвестиция
фаолияти
жозибадорлигини
оширишнинг
ташкилий
-
ҳуқуқий
асослари
таҳлил
этилган
.
Унда
эркин
иқтисодий
зонага
оид
қонунчилик
моҳияти
тавсифланган
.
Мавзуни
тадқиқ
этиш
натижасида
инвестиция
фаолиятини
ҳуқуқий
тартибга
солиш
бўйича
асослантирилган
хулоса
ва
таклифлар
ишлаб
чиқилган
.
Калитли
сўзлар
:
эркин
иқтисодий
зона
,
кичик
саноат
зонаси
,
инвестиция
фаолияти
,
қонунчилик
асослари
,
инвестиция
лойиҳаси
.
Аннотация
:
в
данной
статье
анализируются
специфика
осуществления
инвестиционной
деятель
-
ности
и
их
законодательных
основ
.
В
нём
освещены
сущность
нормативно
-
правовых
основ
свободных
эко
-
номических
зон
.
В
результате
проведенных
исследо
-
вания
разработаны
обоснованные
выводы
и
предло
-
жения
по
совершенствованию
правового
регулирования
инвестиционной
деятельности
в
сво
-
бодных
экономических
зонах
.
Ключевые
слова
:
свободные
экономические
зоны
,
малые
промышленные
зоны
,
инвестиционная
дея
-
тельность
,
законодательные
основы
,
инвестиционные
проекты
.
Annotation:
this article analyzes the specifics of
investment activities and their legislative foundations. It
highlights the essence of the legal framework of free
economic zones. As a result of the research, substantiated
conclusions and proposals for improving the legal
regulation of investment activities in free economic zones
have been developed.
Keywords:
free economic zones, small industrial
zones, investment activities, legislative framework,
investment projects.
Мамлакатимизда
рақамли
иқтисодиётни
шакллантириш
ва
ривожлантиришда
,
айниқса
,
инвестиция
муҳити
жозибадорлигини
оширишда
эркин
иқтисодий
зоналар
муҳим
ўрин
тутади
.
Эркин
иқтисодий
зоналарни
ташкил
этишнинг
энг
муҳим
омиллари
сирасига
ҳудудларни
ижтимоий
–
иқтисодий
ривожлантириш
,
янги
иш
ўринларини
яратиш
,
маҳаллий
ҳом
ашё
ва
материаллар
асосида
рақобатбардош
маҳсулотларни
ишлаб
чиқариш
,
ишлаб
чиқариш
жараёнига
замонавий
рақамли
технологияларни
қўллаш
,
яъни
инновацион
усуллар
асосида
ишлаб
чиқариш
қувватларини
ошириш
,
чет
эл
инвестицияларини
кенг
жалб
қилиш
ва
унинг
жозибадорлигини
ошириш
кабилар
киради
.
Давлатимизда
эркин
иқтисодий
зоналар
нисбатан
янги
институт
бўлсада
,
у
ўзининг
афзаллигини
кўрсатди
десак
,
муболаға
бўлмайди
.
Айниқса
,
ҳудудларни
ривожлантириш
,
жойларда
тадбиркорлик
ва
инвестициявий
муҳит
жозибадорлиги
ва
барқарорлигини
таъминлаш
эркин
иқтисодий
зоналарни
самарали
ташкил
этишга
узвий
боғлиқдир
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2017
йил
7
декабрдаги
“
Ўзбекистон
Республикасини
янада
ривожлантириш
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
тўғрисида
”
ги
[1]
Фармоннинг
3.2
бандига
мувофиқ
таркибий
ўзгартиришларни
чуқурлаштириш
,
миллий
иқтисодиётнинг
етакчи
тармоқларини
модернизация
ва
диверсификация
қилиш
ҳисобига
унинг
рақобатбардошлигини
ошириш
борасидаги
вазифалар
сифатида
фаолият
кўрсатаётган
эркин
иқтисодий
зоналар
,
технологиялар
ва
кичик
саноат
зоналари
самарадорлигини
ошириш
,
янгиларини
ташкил
этиш
белгиланган
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2019
йил
17
январдаги
ПФ
–5635-
сон
“2017–2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегиясини
“
Фаол
инвестициялар
ва
ижтимоий
ривожланиш
йили
ва
амалга
оширишга
оид
давлат
дастури
тўғрисида
”
ги
[2, 17-
бет
]
Фармоннинг
3.8
кичик
бўлими
120-
бандида
эркин
иқтисодий
ва
кичик
саноат
зоналари
фаолиятининг
ҳуқуқий
асосларини
такомиллаштириш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикасининг
қонун
лойиҳасини
ишлаб
чиқиш
кўрсатиб
ўтилган
.
Лойиҳада
эркин
иқтисодий
зоналар
бўйича
қабул
қилинган
қонун
ҳужжатларини
хатловдан
ўтказиш
асосида
“
Махсус
иқтисодий
зоналар
тўғрисида
”
ги
Ўзбекистон
Республикасининг
қонун
лойиҳасини
ишлаб
чиқиш
назарда
тутилган
.
Ушбу
қонунни
ишлаб
чиқишда
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Эркин
иқтисодий
зоналар
фаолиятини
мувофиқлаштириш
ва
бошқариш
тизимини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
2018
йил
21
декабрдаги
ПФ
–5600-
сон
Фармони
ҳамда
кейинчалик
ўз
кучини
йўқотадиган
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Эркин
иқтисодий
зоналар
тўғрисида
”
ги
қонун
нормалари
кўзда
тутилиши
ҳақида
аниқ
вазифалар
белгиланган
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёев
таъкидлаганидек
,
ҳудудларда
замонавий
ишлаб
чиқаришни
ва
муҳандислик
-
коммуникация
тармоқлари
бўйича
лойиҳаларини
давлат
ижтимоий
шериклик
муносабатларини
кучайтириш
орқали
тўлиқ
амалга
оширишлари
зарур
.
Биз
Ўзбекистон
Республикасининг
хорижий
давлатлар
,
халқаро
ташкилотлар
ва
халқаро
молиявий
институтлари
билан
сиёсий
,
савдо
-
иқтисодий
,
маданий
-
гуманитар
соҳаларида
тузилган
шартнома
ва
келишувларни
ўз
вақтида
,
тўлиқ
ва
сифатли
бажариш
бўйича
барча
зарур
чора
-
тадбирларни
кўрамиз
[3, 77-
бет
].
Товарларни
тавсифлаш
ва
кодлаштиришнинг
уйғунлаштирилган
тизими
тўғрисидаги
Халқаро
конвенцияга
(
Брюсель
14
июн
1983
йил
) (
Ўзбекистон
Республикаси
мазкур
конвенцияга
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
1998
йил
29
августдаги
687-1
сонли
қарорига
мувофиқ
қўшилган
)
кўра
товарларнинг
баёни
ва
кодлаштиришнинг
гармонизацияланган
тизими
товар
позицияси
,
субпозицияни
ўз
ичига
олган
,
цифрлаштирилган
код
,
гуруҳ
ва
субпозициялар
бўлимларга
ажратилган
,
гармонизация
тизимини
шарҳлаш
учун
туркумлашнинг
асосий
қоидаларидан
иборат
бўлган
Номенклатура
тушунилади
.
“
Божхона
иттифоқи
ва
ягона
иқтисодий
ҳудуд
тўғрисида
”
ги
шартнома
(
Москва
1999
йил
26
февраль
)
Ўзбекистон
Республикаси
мазкур
шартномага
Ўзбекистон
Республикасининг
2006
йил
13
октябрдаги
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
37
ЎРҚ
– 61-
сон
Қонунига
мувофиқ
қўшилган
.
Ушбу
шартномада
товарларнинг
эркин
савдоси
режими
белгилаб
қўйилган
.
Унинг
8-
моддасига
кўра
,
ўзаро
савдо
бўйича
томонлар
эркин
савдо
тўғрисидаги
томонларнинг
амалдаги
икки
томонлама
ва
кўп
тамонлама
келишувларига
мувофиқ
товарларни
олиб
қўймасдан
ва
чекламасдан
эркин
савдонинг
режимида
товарларни
реализация
қилишни
таъминлайди
,
шунингдек
шартномада
товарларни
эркин
савдо
режимида
амалда
бўлишининг
мақсади
эътироф
этилган
(
Шартноманинг
9-
моддаси
).
Эркин
иқтисодий
зона
ҳудудларни
ривожлантириш
мақсадида
минтақани
жадал
ижтимоий
иқтисодий
тараққий
эттиришга
ғоятда
катта
туртки
берадиган
тан
олинган
алоҳида
ҳуқуқий
тартиботи
бўлган
махсус
ажратилган
ҳудуддир
.
Божхона
тартиб
–
таомилларини
соддалаштириш
ва
уйғунлаштириш
(
гармонизацияси
)
бўйича
Халқаро
конвенцияга
(
Киота
1973
йил
18
май
)
эркин
зона
(
ёки
франка
зона
)
деганда
мамлакат
ҳудудининг
қисми
бўлиб
,
миллий
божхона
чегарасидан
ташқарида
жойлашган
товар
объекти
сифатида
қаралади
,
шу
сабабли
улар
одатдаги
божхона
назоратига
ва
солиққа
тортилмаслиги
тушунилади
.
Бошқача
айтганда
бу
–
эркин
иқтисодий
зона
махсус
амалдаги
режимга
эга
бўлган
давлат
ҳудудининг
қисмидир
.
Бу
режим
махсус
қонун
ҳужжатлари
билан
тартибга
солиниб
қуйидаги
масалаларни
ўз
ичига
қамраб
олиши
билан
тавсифланади
;
божхона
тартибга
солиниши
;
солиққа
тортилиши
;
лицензиялаш
;
виза
расмийлаштируви
;
банк
фаолияти
;
мулкий
ва
гаров
муносабатлари
(
шу
жумладан
ерга
нисбатан
мулк
ҳуқуқига
ҳам
тааллуқли
);
концессияларни
тақдим
этилиши
,
эркин
зона
бошқаруви
ва
ҳ
.
к
.
Хорижий
давлатлар
амалиётида
эркин
иқтисодий
зоналар
турли
хил
номларда
фаолият
юритади
,
хусусан
,
божхона
зонаси
,
божсиз
зоналар
,
бождан
эркин
зоналар
,
эркин
экспорт
зонаси
,
экспорт
ишлаб
чиқариш
зонаси
,
эркин
ишлаб
чиқариш
зоналари
,
иқтисодий
қулай
зоналар
,
биргаликдаги
тадбиркорлик
зонаси
,
техник
иқтисодий
ривожланиш
зонаси
,
илмий
саноат
зонаси
ва
бошқаларни
кўрсатиш
мумкин
[4,
117-
бет
].
Дарҳақиқат
,
қандай
турдаги
эркин
иқтисодий
зона
бўлишидан
қатъи
назар
,
давлат
ҳудудининг
таркибига
киради
.
Эркин
иқтисодий
зоналарни
ташкил
этиш
муайян
босқичларда
амалга
оширилиши
ўзининг
натижасини
беради
.
Булар
замонавий
инфратузилмаларни
ташкил
этиш
,
ҳамкор
ва
ишончли
чет
эл
инвесторларини
танлаш
,
уларнинг
ихтисослашув
йўналишларини
аниқлаш
,
давлат
томонидан
тартибга
солишнинг
самарали
усулларини
қўллаш
,
давлат
-
хусусий
шериклик
асосида
ишлаб
чиқариш
фаолиятини
йўлга
қўйиш
,
чет
эл
капиталини
қайта
инвестиция
бўйича
шарт
-
шароитларини
яратиш
ва
ҳ
.
к
.
Эркин
иқтисодий
зоналарни
ташкил
этиш
давлат
ва
инвестор
учун
ҳар
томонлама
манфаатлидир
.
Давлат
томонидан
эркин
иқтисодий
зоналарни
ташкил
этиш
тўғридан
-
тўғри
инвестицияларни
жалб
этиш
,
товар
(
ишлар
,
хизматлар
)
ишлаб
чиқариш
соҳасида
илғор
рақамли
технологияларни
қўллаш
,
юқори
малакали
ходимлар
учун
янги
иш
ўринларини
яратиш
,
экспортбоп
маҳсулотларни
ишлаб
чиқариш
кўламини
янада
кенгайтириш
,
импорт
ўрнини
босадиган
товарлар
ишлаб
чиқариш
,
менежмент
ва
меҳнатни
ташкил
қилишнинг
янги
иш
услубларини
ўзлаштириш
мақсадига
йўналтирилгани
билан
аҳамиятлидир
.
Эркин
иқтисодий
зонага
инвесторлар
корпусини
жалб
қилиш
энг
аввало
улар
учун
янги
бозорларни
ўзлаштириш
,
импорт
ва
экспорт
учун
божхона
тўловлари
харажатларини
камайтириш
,
мавжуд
инфратузулмадан
самарали
ва
оқилона
фойдаланиш
имконияти
вужудга
келиши
,
арзон
ишчи
кучидан
фойдаланишга
шароит
яратиш
,
маъмурий
ғов
ва
тўсиқларни
камайтириш
имкониятига
эга
бўлиши
ва
ҳудудларни
ривожлантиришга
боғлиқ
омилларга
бевосита
алоқадордир
.
Эркин
иқтисодий
зонани
инновацион
рақамли
ҳудуд
деб
эътироф
этиш
ҳам
мумкин
.
Чунки
унда
янги
замонавий
инновация
ютуқларини
кенг
қўллаш
ҳудудни
инновацион
ва
рақамли
ривожлантишнинг
муҳим
шарти
ҳисобланади
.
Бундай
ҳудуд
ўз
навбатида
давлат
-
хусусий
шерикликни
амалга
ошириш
учун
муҳит
яратади
.
Эркин
иқтисодий
зонада
инновацион
тадбиркорлик
ҳамда
давлат
ва
хусусий
шерикликни
ривожлантириш
баробарида
ҳудудда
нафақат
миллий
,
балки
хорижий
давлатларнинг
илғор
тажрибаларини
уйғунлаштириш
учун
шароит
вужудга
келади
.
Эркин
иқтисодий
зона
ҳудудини
ривожлантириш
бевосита
хўжалик
ихтисослашувига
ҳам
боғлиқ
.
Шу
сабабли
эркин
иқтисодий
зоналарни
ихтисослаштиришни
бир
қатор
йўналишларини
таъкидлаш
жоиз
.
Булар
жумласига
савдо
(
эркин
божхона
эркин
порт
,
савдо
ишлаб
чиқариш
)
сервис
(
афшор
,
банк
ва
суғурта
хизмати
,
сайёҳлик
хизмати
),
саноат
ишлаб
чиқариш
(
импорт
ўрнини
босувчи
,
экспорт
ишлаб
чиқариш
,
саноат
ва
илмий
саноат
парклар
)
техник
тадбиқ
этиладиган
(
технопарк
,
технополислар
,
инновация
марказлари
)
комплекс
(
мажмуавий
) (
эркин
тадбиркорлик
зоналари
,
махсус
иқтисодий
зоналар
,
махсус
режимдаги
ҳудуд
)
кабиларни
киритиш
мумкин
.
Қайд
этилган
хўжалик
ихтисослашуви
замонавий
эркин
иқтисодий
зоналарнинг
барча
жиҳатларини
қамраб
олмайди
.
Эркин
иқтисодий
зоналарни
техник
татбиқ
этиш
билан
узвий
боғлиқликни
назарда
тутсак
,
эркин
иқтисодий
зоналарни
ташкил
этиш
,
яъни
технопарклар
,
технополис
,
янги
ва
юқори
технологияларни
ривожлантириш
борасида
АҚШ
,
Япония
ва
Хитой
тажрибаларини
ўрганиш
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Эркин
иқтисодий
зоналарда
давлат
ва
хусусий
шерикликни
таъминланиши
ҳудудда
инновацион
рақамли
тадбиркорликни
ривожлантириш
ва
хорижий
инвестицияларини
кенг
жорий
этишга
ёрдам
беради
.
Айниқса
,
эркин
иқтисодий
зона
ҳудудида
миллий
ва
хорижий
илмий
ишлаб
чиқариш
қувватларини
тўлиқ
ишга
солиш
,
илм
-
фан
ютуқларини
тижорийлаштириш
,
инновацион
рақамли
технологияларни
кенг
татбиқ
этиш
ҳисобига
рақобатбардош
ва
экспортбоп
маҳсулотларини
ишлаб
чиқаришни
йўлга
қўйиш
имконини
беради
.
Давлат
томонидан
эркин
иқтисодий
зона
ҳудудида
инфратузилма
объектларини
қуришга
хусусий
секторни
кенг
жалб
этиш
,
бошқарув
самарадорлигини
ошириш
ва
эркин
иқтисодий
зоналарни
янада
такомиллаштириш
объектив
заруратдир
.
Эркин
иқтисодий
зона
ҳудудларига
I
Т
технологияларини
жорий
этиш
инновацион
технология
индустириясини
ўз
ичига
олган
хусусий
сектор
субъектлари
инновацион
ишлаб
чиқариш
кучларининг
марказлашувини
таъминланиши
давлат
ва
хусусий
шериклик
асосида
ҳудудни
ривожлантиришга
шароит
яратади
[5].
Эркин
иқтисодий
зоналар
тадбиркорлар
ва
инвесторларнинг
самарали
фаолият
юритиши
учун
кенг
имконият
яратади
.
Айниқса
,
улар
учун
махсус
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
38
ҳуқуқий
режимни
ўрнатилганлиги
товар
бозорларида
фаол
иштирок
этишни
таъминлайди
.
Эркин
иқтисодий
зоналарнинг
ҳуқуқий
мақоми
1996
йил
25
апрелда
қабул
қилинган
“
Эркин
иқтисодий
зоналар
тўғрисида
”
ги
Қонун
[6]
билан
белгиланади
,
Эркин
иқтисодий
зона
–
минтақани
жадал
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантириш
учун
мамлакат
ва
чет
эл
капиталини
,
истиқболли
технология
ва
бошқарув
тажрибасини
жалб
этиш
мақсадида
тузиладиган
,
аниқ
белгиланган
маъмурий
чегаралари
ва
алоҳида
ҳуқуқий
тартиботи
бўлган
махсус
ажратилган
ҳудуддир
.
Эркин
иқтисодий
зоналар
тузишнинг
ўзига
хос
хусусиятларини
ажратиб
кўрсатиш
мумкин
.
Энг
аввало
шуни
таъкидлаш
жоизки
,
эркин
иқтисодий
зоналарнинг
ташкил
этилиши
минтақани
жадал
суръатлар
билан
ривожлантиришга
хизмат
қилади
.
Шунингдек
,
айни
шу
мақсаддаги
катта
миқдордаги
капитал
маблағларни
жалб
этишни
талаб
этади
.
Бунда
нафақат
эркин
иқтисодий
зонада
фаолият
юритадиган
давлат
,
балки
чет
эл
мамлакатларининг
,
халқаро
молия
институтларининг
капиталидан
фойдаланишни
тақазо
этади
.
Яна
бир
муҳим
жиҳати
шундаки
,
мамлакат
ҳудудига
янги
замонавий
рақамли
технологияларни
киритиш
,
инновацион
ғоялар
асосида
ишлаб
чиқаришни
технологик
жиҳатдан
самарали
ташкил
этишга
шароит
яратилади
.
Бундан
ташқари
,
эркин
иқтисодий
зоналарда
илғор
ва
замонавий
бошқарув
тажрибасини
жорий
этиш
ҳисобига
ҳудудни
ривожлантиришга
муваффақ
бўлинади
.
Эркин
иқтисодий
зоналарнинг
характерли
тавсифи
асосан
учта
муҳим
омил
билан
белгиланади
,
биринчидан
,
ҳудуди
аниқ
чегаралар
билан
белгиланган
бўлади
.
Иккинчидан
,
ҳудудда
махсус
ҳуқуқий
тартибот
амал
қилади
;
учинчидан
,
ажратилган
ҳудудни
мақоми
махсус
бўлиб
ва
маъмурий
ҳудудлардан
ишлаб
чиқаришни
ташкил
этиш
билан
боғлиқ
имтиёз
ва
преференциялар
даражасига
қараб
фарқланади
.
Эркин
иқтисодий
зоналар
фаолиятини
ўзига
ҳос
жиҳатлари
бир
қатор
ҳуқуқий
омиллар
билан
боғлиқ
,
улар
жумласига
,
уларни
тузишнинг
махсус
тартиби
белгиланганлиги
,
фаолиятнинг
йўналишига
қараб
бир
қатор
турларга
эга
эканлиги
ва
уларнинг
ўзига
хос
ҳуқуқий
мақоми
мавжудлиги
билан
тавсифланади
.
Эркин
иқтисодий
зонада
фаолият
юритадиган
юридик
ва
жисмоний
шахслар
ҳуқуқлари
ҳамда
кафолатларининг
белгилаб
қўйилганлигини
ҳудудни
махсус
дастур
асосида
ривожлантириш
зарурияти
мавжудлиги
билан
изоҳланади
.
Бундай
дастур
нафақат
ишлаб
чиқариш
ва
бозор
инфратузилмасини
яратишни
,
балки
алоҳида
ҳуқуқий
тартиботни
ўз
ичига
қамраб
оладиган
комплекс
чора
-
тадбирлардан
иборат
бўлиши
мумкин
.
Айниқса
,
ҳудудда
алоҳида
божхона
,
валюта
тартиботи
,
солиқлар
ва
бошқа
мажбурий
тўловлар
бўйича
имтиёзлар
мавжудлиги
,
меҳнат
ресурсларидан
оқилона
файдаланиш
имконияти
,
унда
фаолият
юритаётган
юридик
ва
жисмоний
шахсларга
катта
имконият
яратади
.
Бошқача
айтганда
,
ҳудудни
ривожлантириш
дастурларини
рўёбга
чиқаришни
ташкилий
ҳуқуқий
тартиботлари
улар
иқтисодий
манфаатдорлигини
оширишга
замин
ҳозирлайди
.
Эркин
иқтисодий
зоналарнинг
фаолиятини
ташкил
этиш
омил
ва
хусусиятлари
уларнинг
мустақил
бюджетга
эга
бўлишида
,
эркин
иқтисодий
зонага
кириш
,
чиқиш
ва
унинг
ҳудудида
бўлишнинг
соддалаштирилган
тартиби
,
эркин
иқтисодий
зоналар
қатнашчилари
инвестицияларини
ва
таваккалчиликларини
суғурта
қилиш
кафолатларини
яратилганлиги
ҳам
,
ўз
навбатида
,
ҳудудни
ривожлантиришда
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Эркин
иқтисодий
зоналарни
бошқариш
тизимининг
ўзига
хослиги
,
давлат
мулк
ҳуқуқининг
ўзига
хос
жиҳатлари
,
ушбу
зона
ҳудудидаги
хўжалик
фаолияти
қатнашчилари
рўйхатдан
ўтказиш
дирекция
томонидан
амалга
оширилиши
билан
боғлиқ
масалалар
улар
ҳуқуқий
мақомининг
муҳим
белгилари
ҳисобланади
.
Эркин
иқтисодий
зонани
тузиш
тартиби
ва
асослари
қонун
ҳужжатлари
билан
белгиланади
.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Эркин
иқтисодий
зоналар
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
3-
моддасига
мувофиқ
,
эркин
иқтисодий
зона
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
қарори
билан
ташкил
этилади
.
Эркин
иқтисодий
зонанинг
мақоми
,
шунингдек
унинг
қанча
муддатга
ташкил
этилиши
мазкур
зонани
ташкил
этиш
тўғрисидаги
қарор
билан
белгиланади
.
Эркин
иқтисодий
зонанинг
чегаралари
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
томонидан
белгиланади
.
Эркин
иқтисодий
зонанинг
фаолият
кўрсатиш
муддатини
узайтириш
белгиланган
муддат
тугашидан
камида
уч
йил
олдин
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
қарори
билан
амалга
оширилади
[7].
Мамлакатимизда
эркин
иқтисодий
зоналарни
ташкил
этиш
тартиби
ва
асослари
нафақат
устувор
қонунчилик
,
балки
қонуности
ҳужжатлари
ҳам
муҳим
ўрин
тутади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2014
йил
4
декабрдаги
“
Ангрен
эркин
иқтисодий
зонаси
ҳудудида
резинотехника
буюмлари
заводи
қурилишини
ташкил
этиш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
[8],
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2017
йил
7
августдаги
“
Эркин
иқтисодий
зоналар
самарали
фаолият
кўрсатиши
учун
вазирликлар
,
идоралар
ва
жойлардаги
давлат
ҳокимияти
органларини
мувофиқлаштиришни
кучайтириш
ва
уларнинг
масъулиятини
ошириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
[9],
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2017
йил
25
октябрдаги
“
Эркин
иқтисодий
зоналар
ва
кичик
саноат
зоналари
фаолияти
самарадорлигини
ошириш
борасидаги
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
”
ги
[10]
қарори
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Андижон
-
фарм
”
эркин
иқтисодий
зоналар
ташкил
этиш
тўғрисидаги
Фармони
[11],
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2009
йил
27
январдаги
“
Навоий
”
эркин
иқтисодий
зонаси
фаолиятини
ташкил
этиш
чора
-
тадбирлари
тўғрисидаги
[12], 2012
йил
29
майдаги
“
Ангрен
”
эркин
иқтисодий
зонаси
фаолиятини
ташкил
этиш
чора
-
тадбирлари
тўғрисидаги
[13], 2017
йил
10
апрелдаги
“
Эркин
иқтисодий
зоналар
фаолиятини
ташкил
этиш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
[14], 2018
йил
15
майдаги
“
Чорвоқ
”
эркин
туристик
зонаси
фаолиятини
ташкил
этиш
чора
-
тадбирлари
тўғрисидаги
[15], 2018
йил
20
августдаги
“
Балиқ
ишлаб
чиқарувчи
”
эркин
иқтисодий
зонаси
фаолиятини
ташкил
этиш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
[16] 2018
йил
16
январдаги
“
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Эркин
иқтисодий
зоналар
ва
кичик
саноат
зоналари
фаолияти
самарадорлигини
ошириш
борасидаги
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
” 2017
йил
25
октябрдаги
ПҚ
–
3356-
сон
қарорини
амалга
ошириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
[17]
қарорлари
шулар
жумласидандир
.
2018
йил
16
январдаги
“
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Эркин
иқтисодий
зоналар
ва
кичик
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
39
саноат
зоналари
фаолияти
самарадорлигини
ошириш
борасидаги
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
” 2017
йил
25
октябрдаги
ПҚ
– 3356-
сон
қарорини
амалга
ошириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
[18]
қарорига
кўра
,
эркин
иқтисодий
зоналар
тўғрисида
низом
тасдиқланди
.
Ушбу
Низомнинг
2-
бандига
кўра
,
эркин
иқтисодий
зона
–
минтақани
жадал
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантириш
учун
мамлакат
ва
чет
эл
капиталини
,
истиқболли
технология
ва
бошқарув
тажрибасини
жалб
этиш
мақсадида
тузиладиган
,
аниқ
белгиланган
маъмурий
чегаралари
ва
алоҳида
ҳуқуқий
тартиботи
бўлган
махсус
ажратилган
ҳудуд
тушунилади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2018
йил
21
декабрдаги
ПФ
–5600-
сон
“
Эркин
иқтисодий
зоналар
фаолиятини
мувофиқлаштириш
ва
бошқариш
тизимини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
Фармонига
кўра
,
мамлакатимизда
эркин
иқтисодий
зоналар
фаолиятини
тартибга
солувчи
қонунчилик
базаси
шакллантирилганлигига
,
маъмурий
функцияларни
номарказлаштириш
ҳамда
Қорақалпоғистон
Республикаси
,
вилоятлар
ва
Тошкент
шаҳридаги
эркин
иқтисодий
зоналар
ва
кичик
саноат
зоналарининг
маъмурий
кенгашлари
ваколатларини
кенгайтириш
орқали
уларнинг
фаолиятини
бошқариш
механизми
соддалаштирилганлигага
эътибор
қаратилган
.
Эркин
иқтисодий
зоналар
фаолиятини
мувофиқлаштириш
ва
бошқариш
тизимини
янада
соддалаштириш
,
инвестициялар
жалб
қилиш
учун
шароитларни
яхшилаш
,
инвестиция
лойиҳаларини
жадал
амалга
оширишни
таъминлаш
,
шу
асосда
янги
иш
ўринларини
ташкил
этиш
ва
аҳоли
даромадларини
ошириш
мақсадида
инвестиция
лойиҳаларини
амалга
ошириш
учун
ер
майдонлари
ажратиш
,
туман
(
шаҳар
)
ҳокимининг
ер
майдонларини
ажратиш
тўғрисидаги
алоҳида
қарорисиз
,
маъмурий
кенгашларнинг
инвестиция
лойиҳаларини
танлаш
ва
амалга
ошириш
учун
эркин
иқтисодий
зоналар
ҳудудида
жойлаштириш
тўғрисидаги
баённомалари
билан
расмийлаштирилади
.
Эркин
иқтисодий
зоналар
ҳудудида
инвестиция
лойиҳаларини
жойлаштиришнинг
шарти
сифатида
фаолият
бошланганидан
кейин
иккинчи
молиявий
йили
якунларига
кўра
икки
йил
давомида
йиллик
ишлаб
чиқарилган
маҳсулотнинг
25
фоизидан
кам
бўлмаган
,
кейинги
йилларда
50
фоиздан
кам
бўлмаган
миқдорда
экспорт
қилиш
белгиланди
.
Мазкур
шартлар
бажарилмаган
тақдирда
,
тадбиркорлик
субъектининг
эркин
иқтисодий
зонаси
иштирокчиси
мақоми
ҳамда
аввал
тақдим
этилган
имтиёзлар
бекор
қилинади
.
Эркин
иқтисодий
зоналар
ҳудудида
инвестиция
лойиҳасини
амалга
ошириш
бўйича
маъмурий
кенгашлар
томонидан
қарорлар
бизнес
-
режалар
ва
техник
-
иқтисодий
асосларга
Ўзбекистон
Республикаси
Иқтисодиёт
ва
саноат
вазирлиги
ҳузуридаги
“
Лойиҳалар
ва
импорт
контрактларини
комплекс
экспертиза
қилиш
маркази
”
ДУКнинг
ижобий
хулосаси
мавжуд
бўлган
тақдирда
қабул
қилинади
.
Марказнинг
амалга
оширилаётган
лойиҳалар
бизнес
-
режалари
ёки
уларнинг
техник
-
иқтисодий
асосномалари
бўйича
хулосалар
бериш
муддатлари
йигирма
календарь
кунидан
ошмаслиги
лозим
.
Маъмурий
кенгашлар
томонидан
ишлаб
чиқариш
лойиҳаларини
эркин
иқтисодий
зоналар
ҳудудида
жойлаштириш
бўйича
инвестиция
буюртманомаларини
кўриб
чиқиш
муддати
Марказ
томонидан
хулоса
бериш
жараёни
билан
бирга
ўттиз
календарь
кунидан
ошмаслиги
лозим
.
Эркин
иқтисодий
зоналар
иштирокчилари
томонидан
божхона
имтиёзлари
қўлланган
ҳолда
импорт
қилинган
товарларнинг
божхона
расмийлаштируви
товарлар
рўйхатини
ҳар
томонлама
экспертизадан
ўтказиш
натижалари
бўйича
Марказнинг
ижобий
хулосаси
мавжуд
бўлган
тақдирда
амалга
оширилади
.
Товарлар
рўйхатини
ҳар
томонлама
экспертизадан
ўтказиш
бўйича
Марказнинг
хулоса
бериш
муддати
ўн
беш
календарь
кунидан
ошмаслиги
лозим
.
Эркин
иқтисодий
зоналар
қатнашчиларига
берилган
имтиёзлар
фақат
эркин
иқтисодий
зоналар
ҳудудида
ишлаб
чиқарилган
маҳсулотларга
татбиқ
этилади
.
Мазкур
Фармонга
мувофиқ
,
“
Навоий
”
эркин
иқтисодий
зонаси
дирекцияси
”
ДУКнинг
ташкилий
-
ҳуқуқий
шаклини
акциядорлик
жамиятига
ўзгартириб
,
унинг
балансига
“
Навоий
”
эркин
иқтисодий
зонаси
ҳудудидаги
муҳандислик
-
коммуникация
тармоқлари
объектларини
давлат
улуши
сифатида
,
шунингдек
“
Навоий
”
эркин
иқтисодий
зонасининг
барча
ер
майдонларини
доимий
фойдаланиш
ҳуқуқи
асосида
бериш
; “
Навоий
”
эркин
иқтисодий
зонаси
дирекцияси
томонидан
эркин
иқтисодий
зона
иштирокчиларига
,
шу
жумладан
маркетинг
,
консалтинг
,
логистика
,
коммунал
-
маиший
,
меҳмонхона
,
таълим
,
суғурта
ва
қонун
ҳужжатларида
тақиқланмаган
бошқа
турдаги
хизматлар
кўрсатиш
; “
Навоий
”
эркин
иқтисодий
зонаси
ҳудудида
соддалаштирилган
виза
режими
ва
ходимларни
,
шу
жумладан
чет
эл
фуқароларини
ишга
ёллаш
тартибини
жорий
қилиш
;
эркин
иқтисодий
зона
қатнашчилари
учун
лицензия
ва
рухсатнома
олишнинг
соддалаштирилган
тартибини
жорий
қилиш
.
Бунда
“
Навоий
”
эркин
иқтисодий
зонаси
дирекциясига
қатнашчини
кузатиш
ва
талабгорнинг
малака
талабларига
мувофиқлигини
тасдиқлаш
ваколати
берилди
;
“
Навоий
”
эркин
иқтисодий
зонаси
иштирокчиси
лойиҳаларни
жойлаштириш
шартларини
бажармаган
тақдирда
у
билан
тузилган
шартномани
фақатгина
суд
тартибида
бекор
қилиш
тартибини
ўрнатиш
; “
Навоий
”
эркин
иқтисодий
зонаси
ҳудудида
чет
эл
фуқаролари
учун
қулай
яшаш
ва
меҳнат
шароитларини
яратиш
кўзда
тутилди
.
Эркин
иқтисодий
зонада
инвестиция
муҳити
жозибадорлигини
оширишда
унда
инвесторлар
учун
яратилган
шарт
-
шароитлар
муҳим
тутади
.
Амалдаги
қонун
ҳужжатлари
таҳлили
асосида
инвесторлар
учун
мўътадил
ҳуқуқий
режимнинг
айрим
ўзига
хос
хусусиятларини
ажратиб
кўрсатиш
мумкин
.
Бундай
ҳуқуқий
режим
,
биринчидан
,
солиқ
ва
божхона
режими
,
иккинчидан
,
фуқароларнинг
мамлакатга
кириш
,
ундан
чиқиш
ҳамда
бўлишнинг
соддалаштирилган
имтиёзли
шартлар
,
учинчидан
,
эркин
иқтисодий
зонада
фаолият
юритувчи
фуқароларнинг
меҳнат
муносабатлари
,
тўртинчидан
,
эркин
иқтисодий
зонадаги
субъектларнинг
молия
-
кредит
фаолияти
билан
боғлиқ
кафолатларни
қамраб
олиш
мумкин
.
Эркин
иқтисодий
зоналарда
тадбиркорлик
субъектлари
учун
белгиланган
ҳуқуқий
режимдан
кўзланган
асосий
мақсад
инвестицияни
жалб
қилиш
учун
инвесторларга
муносиб
шарт
-
шароит
яратиш
,
ҳудудда
тадбиркорлик
фаолиятини
ривожлантиришни
рағбатлантириш
,
инновацион
рақамли
технологияларни
кенг
қўллаш
орқали
эркин
иқтисодий
зона
ҳудудини
ҳар
томонлама
ижтимоий
-
иқтисодий
жадаллаштиришдан
иборат
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
40
Мамлакатимизда
инвесторлар
учун
давлат
томонидан
берилган
имтиёз
ва
кафолатлар
қонун
ҳужжатларида
ифодасини
топган
.
Энг
муҳими
,
инвесторлар
нафақат
амалдаги
имтиёз
ва
кафолатлардан
,
балки
мамлакатда
инвестициявий
жозибадорликнинг
самарадорлигини
оширишга
қаратилган
қўшимча
кафолатлардан
фойдаланиш
имконияти
ҳам
яратилган
.
Бундай
рағбатлантирувчи
ҳуқуқий
омиллар
инвесторларни
жалб
қилиш
кўламини
янада
кенгайтиришга
хизмат
қилади
.
Эркин
иқтисодий
зоналарда
инвестиция
муҳити
жозибадорлигини
оширишда
бир
қатор
муаммоларни
ҳал
қилиш
лозим
.
Биринчидан
,
ҳар
бир
иқтисодий
зонани
ривожлантиришнинг
келажак
дастурларидан
келиб
чиқиб
,
унинг
ҳудудида
инвестиция
лойиҳасини
амалга
оширишнинг
хусусиятларини
инобатга
олиш
лозим
.
Иккинчидан
,
эркин
иқтисодий
зоналарда
инвестиция
муҳити
жозибадорлигини
ошириш
мақсадида
рақобатни
ривожлантириш
,
экспортбоп
товар
,
ишлар
ва
хизматлар
кўрсатишнинг
самарадорлигига
эришиш
зарур
.
Учинчидан
,
эркин
иқтисодий
зонада
рақамли
инвестициявий
муҳитни
яратиш
мақсадида
технологик
ва
инновацион
тадбиркорлик
фаолиятини
яратиш
бўйича
тизимли
чора
-
тадбирларни
амалга
оширишни
тақозо
этади
.
Тўртинчидан
,
давлат
томонидан
рақамли
инвестицияни
ҳуқуқий
тартибга
солиш
механизмларини
такомиллаштириш
мақсадида
рақамли
инвестицияга
асосланган
юқори
технологик
маҳсулотлар
ишлаб
чиқариш
,
ишлар
бажариш
ва
хизмат
кўрсатиш
соҳасига
тегишли
имтиёз
ва
кафолатларни
назарда
тутадиган
рағбатлантирувчи
нормалар
ролини
оширишга
оид
норма
ижодкорлигининг
истиқболларини
белгилаш
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Бешинчидан
,
кичик
саноат
зоналарида
илғор
нанотехнологияларни
қўллаш
ва
унда
фаолият
юритувчи
тадбиркорлик
субъектларининг
рақамли
инвестицияни
шакллантириш
борасидаги
амалий
кўникмаларни
ошириш
чораларини
кўриш
ҳам
ўз
ечимини
кутаётган
масалалардан
ҳисобланади
.
Кичик
саноат
зонасида
инвестициявий
жозибадорликнинг
самарадорлигини
назарда
тутган
ҳолда
унда
фаолият
юритувчи
тадбиркорлик
субъектларига
давлат
хизматини
кўрсатишнинг
самарадорлигини
ошириш
,
айниқса
,
бизнес
субъектларига
юридик
хизмат
кўрсатишнинг
замонавий
инновацион
усул
ва
воситаларидан
самарали
фойдаланишни
йўлга
қўйиш
лозим
.
Олтинчидан
,
кичик
саноат
зоналарини
ихтисослаштириш
йўналишларидан
келиб
чиқиб
,
ҳуқуқий
тартибга
солишнинг
хусусиятларини
инобатга
олиш
ҳам
муҳим
аҳамиятга
эга
.
Кичик
саноат
зоналарда
инвестицияларни
кенг
жалб
қилиш
учун
маркетинг
стратегиясини
рўёбга
чиқариш
чораларини
кўриш
зарур
.
Эркин
иқтисодий
зоналарнинг
турли
типлардан
иборат
бўлишига
қарамай
улар
учун
x
арактерли
бўлган
умумий
белги
ва
хусусиятларни
ҳам
эътироф
этиш
жоиз
,
яъни
эркин
иқтисодий
зона
қайси
турда
бўлишидан
қатъи
назар
,
муайян
ҳудудда
ташкил
этилади
.
Бу
ҳудуд
мамлакатнинг
бошқа
минтақаларига
қараганда
махсус
режимга
эга
бўлиш
билан
бир
қаторда
,
молиявий
-
иқтисодий
ва
ташкилий
-
ҳуқуқий
имтиёзли
хусусиятга
эга
бўлади
.
Эркин
иқтисодий
зона
маъмурий
кенгаши
ҳудудни
бошқариш
ва
кўплаб
иқтисодий
масалаларни
ҳал
қилиш
бўйича
мустақил
қарорлар
қабул
қилишга
ҳақли
бўлади
.
Энг
муҳими
,
эркин
иқтисодий
зона
ҳукумат
томонидан
қўллаб
қувватланган
ва
барқарор
давлат
кафолатлари
тизими
яратилган
тақдирда
у
ўз
олдига
қўйган
вазифа
ва
функциясини
бажаришга
қодир
бўлади
.
Яна
бир
муҳим
жиҳати
шундан
иборатки
,
эркин
иқтисодий
зонада
тадбиркорлик
ва
инвестиция
фаолияти
ихтисослашувини
амалга
ошириш
имконияти
яратилади
.
Барча
ҳудудларни
эркин
иқтисодий
зоналарга
ажратиш
имконияти
ҳам
чегараланган
.
Шу
боис
,
ҳар
бир
давлат
эркин
иқтисодий
зона
ҳудудини
танлашда
жуда
кўплаб
ижтимоий
иқтисодий
омилларни
инобатга
олади
.
Шу
боис
,
эркин
иқтисодий
зона
ҳудудини
ривожлантиришга
нафақат
чет
эл
инвестицияси
,
балки
миллий
тадбиркорлик
субъектлари
жалб
қилиниши
мумкин
.
Эркин
иқтисодий
зоналарни
хусусиятлари
кўплаб
бундай
режимга
эга
бўлган
ҳудудлар
билан
ўхшаш
белгиларга
эга
.
Эркин
иқтисодий
зоналарни
белгиларига
кўра
у
муайян
давлат
ҳудудида
ташкил
этилган
ва
аниқ
маъмурий
чегаралари
белгиланган
бўлади
.
Эркин
иқтисодий
зона
ҳудудларида
махсус
божсиз
ва
савдо
режимига
эга
бўлган
ҳолда
функционал
фаолиятини
амалга
оширади
;
унинг
ҳудудига
чет
эл
инвестициялари
жалб
этилади
;
ҳудудда
товарларни
экспорт
қилиш
учун
шароит
яратилди
;
унинг
ҳудудида
фаолият
юритадиган
чет
эл
инвесторлари
давлат
томонидан
кафолатланган
солиқ
,
божхона
ва
бошқа
молиявий
имтиёзлардан
фойдаланади
;
эркин
иқтисодий
зона
ҳудудини
давлат
ва
x
усусий
шериклиги
асосида
ишлаб
чиқаришни
ташкил
этиш
имконияти
мавжуд
бўлади
;
унинг
ҳудудида
юқори
инновацион
рақамли
технологияларни
ишлаб
чиқариш
жараёнига
татбиқ
этиш
орқали
ҳаридоргир
ва
рақобатбарош
маҳсулотларни
чет
элга
экспорт
қилиш
учун
шароит
вужудга
келтиради
;
аҳолини
иш
билан
таъминлаш
мақсадида
иш
ўринлари
яратилиб
улар
бандлигига
эришилади
;
замонавий
бошқарув
тажрибасини
татбиқ
этишга
муваффақ
бўлинади
.
Эркин
иқтисодий
зоналар
билан
кичик
саноат
зоналар
ҳуқуқий
мақоми
жиҳатдан
фарқланади
.
Кичик
саноат
зонаси
муайян
ер
участкасини
қамраб
олган
ҳудуд
,
алоҳида
ҳолларда
муҳандислик
-
техник
коммуникациялар
билан
таъминланган
ишлаб
чиқариш
майдони
ҳисобланади
.
Кичик
саноат
зоналарининг
ҳуқуқий
мақоми
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2014
йил
31
декабрдаги
“
Кичик
саноат
зоналарини
барпо
этиш
ва
уларнинг
фаолиятини
ташкил
қилиш
тартиби
тўғрисидаги
Низомни
тасдиқлаш
ҳақида
”
ги
[19]
қарор
билан
белгиланади
.
Кичик
саноат
зоналари
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
қарорлари
билан
зарар
кўриб
ишлаётган
,
иқтисодий
ночор
ва
паст
рентабелли
ташкилотларининг
фойдаланилмаётган
ҳудудларида
ташкил
этилади
.
Бир
кичик
саноат
зонада
бир
қанча
фойдаланилмаётган
ишлаб
чиқариш
ҳудудлари
,
давлат
мулкчилигидаги
амалда
фаолият
кўрсатмаётган
ишлаб
чиқариш
майдонларини
бирлаштиришга
йўл
қўйилади
бунда
улар
орасидаги
масофа
500
метргача
бўлиши
лозим
.
Мамлакатимиз
кичик
саноат
зоналарида
фаолият
кўрсатадиган
корхоналарга
киритиладиган
инвестициялар
ҳажмига
қараб
солиқ
ва
божхона
имтиёзлари
ҳамда
переференциялар
қўлланилишидан
ташқари
у
ерда
фаолият
кўрсатаётган
корхоналарга
барча
қулай
шарт
-
шароит
яратилмоқда
.
Жумладан
,
кичик
саноат
зонасида
фаолият
кўрсатувчи
субъектлар
2
йил
барча
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
41
солиқлардан
озод
этилган
.
Шунингдек
,
йиллик
пул
айланмаси
энг
кам
иш
ҳақининг
2
минг
бараваридан
кам
бўлмаганда
ва
ишлаб
чиқарилаётган
маҳсулотнинг
камида
30
фоизи
миқдорида
экспорт
қилинганда
мазкур
корхона
қўшимча
яна
2
йилга
солиқдан
озод
этилиши
белгилаб
қўйилди
[20].
Кичик
саноат
зонаси
қатнашчилари
танлов
асосида
фаолиятини
амалга
оширади
.
Танлов
ҳақидаги
маълумотда
ер
участкалари
,
ишлаб
чиқариш
майдон
-
лари
номи
,
сони
,
тавсифи
,
улар
жойлашган
ери
ва
му
-
хандислик
-
техник
коммуникацияларининг
мавжудлиги
,
кичик
саноат
зонасининг
фаолият
йўналиши
,
янги
иш
ўринларининг
минимал
миқдоридаги
сони
,
буюртмала
-
рини
қабул
қилишнинг
охирги
муддати
(
кун
ва
соат
кўрсатилган
ҳолда
),
танлов
комиссияси
номи
манзили
,
почта
манзили
,
телефони
,
телефакс
,
электрон
почтаси
ва
ҳ
.
к
кўрсатилади
.
Танлов
ғолиби
аниқлангандан
сўнг
уларни
жойлаштириш
масаласи
ҳал
этилади
,
яъни
кичик
саноат
зонаси
дирекцияси
билан
келишув
тузи
-
лади
,
унда
келишув
предмети
,
лойиҳани
амалга
оши
-
риш
,
бажариш
ҳажми
,
тури
ва
бажариш
жадвали
(
шу
жумладан
янги
иш
ўринларини
яратиш
,
кичик
саноат
зона
фаолиятини
бошлаш
пайтида
янги
ишга
қабул
қилинаётганлар
ҳам
инобатга
олинади
),
келишувни
бекор
қилиш
тартиби
,
низоларни
ҳал
қилиш
тартиби
,
шунингдек
тарафларнинг
келишуви
бўйича
лойиҳани
амалга
ошириш
билан
боғлиқ
бошқа
шартлар
ҳам
кўрсатилиши
мумкин
.
Келишув
тузилгандан
сўнг
3
кун
ичида
ҳоким
лойиҳани
амалга
ошириш
учун
ер
участкасини
ажратиш
тўғрисида
қарор
қабул
қилади
.
Башарти
танлов
,
предмети
,
кичик
саноат
ҳудудидаги
ишлаб
чиқариш
майдонларини
узоқ
муддатли
ижарага
олиш
билан
боғлиқ
бўлса
,
ижарага
берувчи
дирекция
ва
танлов
ғолиби
ўртасида
ишлаб
чиқариш
майдонини
10
йилгача
узоқ
йиллик
ижара
шартномаси
тузилади
.
Дарҳақиқат
,
кичик
саноат
зонаси
мақоми
эркин
иқтисодий
зоналарда
юридик
ва
жисмоний
шахсларни
фаолиятини
ташкил
этишдан
фарқ
қилади
.
Кичик
саноат
зоналари
энди
ривожланаётганини
назарда
тутсак
,
улар
фаолиятини
тизимли
ўрганиш
соҳага
оид
қонун
ҳужжатлари
нормаларини
амалиётда
қўллаш
масалаларини
тадқиқ
этиш
қолаверса
,
бу
борадаги
ҳорижий
давлатларнинг
илғор
тажрибасини
инобатга
олиб
,
кичик
саноат
зоналарининг
рақамли
иқтисодиётдаги
ролини
янада
ошириш
лозим
.
Илмий
ва
тизимли
таҳлил
натижасида
қуйидаги
бир
қатор
хулоса
ва
таклифлар
асослаб
берилди
:
Биринчидан
,
махсус
иқтисодий
зоналар
ва
кичик
саноат
зоналари
фаолиятини
махсус
ҳуқуқий
тартибга
солиш
асослари
шакллантирилаётгани
боис
,
унинг
устувор
ҳуқуқий
асосини
яратиш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Махсус
иқтисодий
зоналар
ҳақида
”
ги
ва
“
Кичик
саноат
зоналари
тўғрисида
”
ги
қонунларининг
қабул
қилини
бу
борада
қонунчиликни
ривожлантиришнинг
замонавий
тенденцияларига
ҳамоҳангдир
.
Қолаверса
,
хорижий
давлатларнинг
қонунчилик
тажрибаларига
ҳам
мос
келади
.
Энг
муҳими
соҳага
оид
қонун
ҳужжатларини
тизимлаштириш
борасидаги
вазифаларни
ижросини
таъминлашга
хизмат
қилади
.
Иккинчидан
,
миллий
қонунчилик
тажрибасидан
келиб
чиқиб
,
инвестиция
ва
инвестиция
фаолияти
тўғрисидаги
янги
қонун
лойиҳасини
“
Инвестициявий
фаолиятни
ташкилий
,
илмий
-
услубий
ва
ахборот
билан
таъминлаш
.
Инвесторларнинг
малакасини
ва
ҳуқуқий
билимини
ошириш
”
деб
номланган
боб
билан
тўлдириш
мақсадга
мувофиқ
.
Шу
мақсадда
унда
қуйидаги
нормаларни
назарда
тутиш
лозим
:
“
Инвестиция
фаолиятини
ташкилий
,
илмий
ва
услубий
таъминлаш
”
мақсадида
Инвестиция
фаолиятини
ташкилий
ва
илмий
,
услубий
таъминлаш
тегишли
ваколатли
орган
томонидан
амалга
оширилади
;
Инвестиция
фаолиятини
илмий
-
услубий
таъминлаш
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ҳузуридаги
Лойиҳа
бошқарув
миллий
агентлиги
ва
Инвестиция
ва
ташқи
савдо
вазирлиги
томонидан
мувофиқлаштирилади
;
Инвестиция
фаолиятини
ривожлантиришнинг
идоралараро
хусусиятга
эга
бўлган
энг
муҳим
масалаларини
кўриб
чиқиш
ваколатли
давлат
органи
зиммасига
юклатилади
.
Учинчидан
,
инвестиция
фаолияти
субъектларининг
рақамли
инвестиция
бўйича
малакаси
ва
ҳуқуқий
билимини
оширишни
назарда
тутиб
,
ваколатли
давлат
органи
инвестиция
фаолияти
субъектларининг
рақамли
технология
бўйича
малакаси
ва
ҳуқуқий
билимини
ошириш
шарт
.
Инвесторларнинг
малакасини
ва
ҳуқуқий
билимларини
ошириш
тартиби
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
томонидан
белгиланади
.
Малака
ва
ҳуқуқий
билимларини
ошириш
бўйича
ўқув
курсларидан
ўтаётган
инвесторларга
ўқишнинг
бутун
даври
мобайнида
асосий
иш
жойи
бўйича
эгаллаб
турган
лавозими
ва
ўртача
ойлик
иш
ҳақи
сақлаб
қолинади
”
деган
нормаларни
белгилаш
мақсадга
мувофиқ
.
Тўртинчидан
,
эркин
иқтисодий
зоналарда
инвестиция
муҳити
жозибадорлигини
оширишда
ҳудуднинг
иқтисодий
ривожланиш
даражаси
,
минтақада
инвестициявий
инфратузилманинг
ҳолати
ва
демография
даражаси
билан
боғлиқ
омиллар
ҳам
муҳим
ўрин
тутади
.
Энг
муҳими
,
ҳуқуқий
жиҳатдан
инвесторга
тегишли
имтиёз
ва
кафолатларнинг
яратилиши
инвестициявий
жозибадорликни
оширишга
хизмат
қилади
.
Шу
сабабли
инвестиция
ҳуқуқи
асосларини
тизимли
ўрганиш
,
халқарор
инвестиция
ҳуқуқига
оид
дарслик
ва
қўлланмалар
тайёрлаш
,
инвестицияга
оид
қонунларга
шарҳ
тайёрлаш
,
инвестицияга
оид
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
тарғиботини
тизимли
амалга
ошириш
, “
Инвестицияга
оид
халқаро
ва
минтақавий
стандартларни
”
ва
соҳага
оид
техник
тартибга
солиш
ҳужжатларининг
моҳиятини
ўрганишни
тизимли
ташкил
этиш
,
юридик
ва
иқтисодий
таълим
муассасаларида
инвестиция
ҳуқуқини
ўрганишни
махсус
дастурлар
асосида
ўқитишнинг
самарадорлигини
ошириш
чораларини
кўриш
,
инновацион
рақамли
инвестицион
тадбиркорлик
ўқув
марказларини
ташкил
этиш
,
эркин
иқтисодий
зоналар
инвестиция
жозибадорлигини
рейтингини
белгилаш
билан
боғлиқ
ташкилий
-
ҳуқуқий
масалаларни
ҳал
этиш
лозим
.
Бешинчидан
,
эркин
иқтисодий
зоналарда
инвестициявий
жозибадорликни
оширида
бизнес
юритишнинг
халқаро
ва
минтақавий
стандартларни
инобатга
олиш
,
эркин
иқтисодий
зоналар
фаолиятини
ихтисослаштиришнинг
ўзига
хос
ҳусусиятларини
инобатга
олиб
,
инвестицияни
жалб
қилишнинг
ҳуқуқий
механизмларини
такомиллаштириш
,
эркин
иқтисодий
зоналар
маъмурий
бошқарув
органларининг
инвестор
-
хорижий
фуқароларнинг
уй
-
жой
ва
бошқа
ижтимоий
муаммоларини
комплекс
ҳал
қилиш
бўйича
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органлари
билан
ҳамкорлигининг
самарадорлигини
ошириш
,
Ўзбекистон
Республикаси
Лойиҳа
бошқарув
агентлигида
эркин
иқтисодий
зона
ишлари
бўйича
махсус
бошқарма
ташкил
этиш
лозим
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
42
Хусусан
,
Хитойда
эркин
иқтисодий
зона
маъмурий
бошқарувнинг
олий
органи
бўлиб
,
Хитой
давлат
кенгашининг
ЭИЗ
ишлари
бўйича
Канцелярия
ҳисобланади
.
Шунингдек
,
эркин
иқтисодий
зонада
ишловчи
хорижий
ходимлар
ва
раҳбарларга
солиқ
имтиёзларини
жорий
этиш
ҳам
муҳим
аҳамиятга
эга
.
Масалан
,
Корея
давлатида
чет
эл
инвестицияси
корхоналарида
фаолият
юритадиган
хорижий
ходимлар
ва
раҳбарлар
ва
чет
эл
фирмасининг
корейс
филиаллари
ходимлари
ҳам
бундай
солиқ
имтиёзларидан
фойдаланади
.
Улар
умумий
дароммаддан
ёки
солиқ
ставкаси
миқдоридан
келиб
чиққан
ҳолда
имтиёзли
ҳуқуқдан
бирини
танлашлари
мумкин
.
Зеро
,
тегишли
давлат
органлари
ходимлари
,
тадбиркорлик
субъектларининг
,
айниқса
,
инвесторларнинг
инвестиция
қонун
ҳужжатларини
амалиётга
қўллаш
бўйича
ҳуқуқий
моҳиятини
ошириш
,
ўз
навбатида
,
ҳудудларда
замонавий
рақамли
инвестиция
лойиҳаларини
амалга
оширишнинг
энг
муҳим
омили
ҳисобланади
.
Хулоса
қилиб
айтганда
,
эркин
иқтисодий
зоналарга
оид
қонун
ҳужжатлари
ривожланишининг
янги
тенденциялари
мамлакатимизда
рақамли
иқтисодиётни
шакллантиришда
ва
инвестиция
муҳити
ва
жозибадорлигини
оширишда
муҳим
ҳуқуқий
кафолат
ҳисобланади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Фармони
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантириш
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
тўғрисида
/
расмий
нашр
/
Ўзбекистон
Республикаси
Адлия
вазирлиги
. –
Т
.:
Адолат
, 2018. –17
б
.
2.
ҚҲММБ
, 18.01.2019
йил
, 06/19/5635/2502-
сон
.
3.
Мирзиёев
Ш
.
М
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Шавкат
Мирзиёевнинг
Олий
Мажлисга
Мурожаатномаси
. – T.:
Ўзбекистон
, 2017. –
Б
. 64-65
ва
77.
4.
Самарходжаев
Б
.
Б
.
Инвестиция
ҳуқуқи
.
Олий
ўқув
юртлари
учун
Дарслик
. – T.:
ТДЮИ
, 2014. – 117
б
.
5.
Макаров
И
.
Н
.
Территория
инновация
:
свабодный
инвестиционный
зона
как
среда
реализация
государственно
–
частного
партнерства
//
Креативний
эканомика
. 2009 –
№
4.
Том
.3. –C.87-92. https: //
creativeconomu.ru//4001.
6.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 1996
й
., 5-6-
сон
, 58-
модда
; 2003
й
., 5-
сон
, 67-
модда
;
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2005
й
., 49-50-
сон
, 365-
модда
;
2006
й
., 41-
сон
, 405-
модда
; 2009
й
., 39-
сон
, 424-
модда
;
2015
й
., 33-
сон
, 439-
модда
;
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
базаси
, 19.04.2018
й
.,
03/18/476/1087-
сон
.
7.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 1996
й
., 5-6-
сон
, 58-
модда
;
8.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2014
й
., 51-
сон
, 602-
модда
;
Ўзбекистон
Рес
-
публикаси
Президентининг
2017
йил
16
мартдаги
ПФ
–
4986-
сонли
Фармони
таҳририда
—
ЎР
ҚҲТ
, 2017
й
., 12-
сон
, 182-
модда
9.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2017
й
., 32-
сон
, 798-
модда
;
10.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
база
-
си
, 25.10.2017
й
.
12.
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкама
-
сининг
2017
йил
25
мартдаги
155-
сонли
қарори
таҳририда
—
ЎР
ҚҲТ
, 2017
й
., 13-
сон
,
207-
модда
13.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2012
й
., 22-
сон
, 243-
модда
; 2013
й
., 35-
сон
,
469-
модда
; 2017
й
., 1-
сон
, 12-
модда
; 13-
сон
, 207-
модда
;
15-
сон
,
252-
модда
,
18.01.2018
й
.,
09/18/29/0587-
сон
)
14.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2017
й
., 15-
сон
, 252-
модда
,
15.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
база
-
си
, 21.05.2018
й
., 09/18/365/1235-
сон
16.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
база
-
си
, 20.08.2018
й
., 09/18/677/1781-
сон
17.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
база
-
си
, 18.01.2018
й
., 09/18/29/0587-
сон
, 21.05.2018
й
.,
09/18/365/1235-
сон
, 20.08.2018
й
., 09/18/677/1781-
сон
)
18.
Қонун
ҳужжатлари
маълумотлари
миллий
база
-
си
, 18.01.2018
й
., 09/18/29/0587-
сон
, 21.05.2018
й
.,
09/18/365/1235-
сон
, 20.08.2018
й
., 09/18/677/1781-
сон
19.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2015
й
., 1-
сон
, 10-
модда
, 2016
йил
17-
сон
,
176-
модда
; 18-
сон
, 197-
модда
; 2017
йил
33-
сон
, 863-
модда
;
20.
Кичик
саноат
зоналари
илғор
технологик
ишлаб
чиқариш
марказлари
// parlament.gov.uz
