YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
56
WEB DASTURLASHDA ZAMONAVIY TEXNALOGIYALAR
O‘ktamov Madadjon O‘ktam o‘g‘li
SHDPI Matematika va ta’limda axborot texnologiyasi kafedrasi o‘qituvchisi
Eshonqulov Muhammad Alisher o‘g‘li
SHDPI Matematika va informatika yunalishi talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14998172
Annotatsiya.
Ushbu maqolada zamonaviy web dasturlash texnologiyalari, jumladan
frontend, backend, ma'lumotlar bazalari, bulutli texnologiyalar va API texnologiyalari haqida
batafsil ma'lumot beriladi. Web dasturlashning muhim yo‘nalishlari va ilg‘or texnologiyalar
ko‘rib chiqilib, ularning afzalliklari va qo‘llanilish sohalari yoritib beriladi. Mazkur maqola
dasturchilar va IT mutaxassislari uchun foydali qo‘llanma bo‘lib xizmat qiladi.
Kalit so‘zlar
: Ma'lumotlar Bazalari, Frontend, HTML, CSS, Sun'iy Intellekt,
Innovatsiyalar, Blokcheyn texnologiyasi, AI va ML texnologiyalar
Абстрактный
. В статье представлена подробная информация о современных
технологиях веб-программирования, включая фронтенд, бэкенд, базы данных,
облачные технологии и технологии API. Рассмотрены важные направления веб-
программирования и передовые технологии, выделены их преимущества и области
применения. Эта статья послужит полезным руководством для программистов и ИТ-
специалистов.
Ключевые слова:
Базы данных, Внешний интерфейс, HTML, CSS, Искусственный
интеллект, Инновации, Технология блокчейн, Технологии искусственного интеллекта
и машинного обучения.
Abstract.
This article provides detailed information about modern web programming
technologies, including frontend, backend, databases, cloud technologies, and API
technologies. Important areas of web programming and advanced technologies are reviewed,
their advantages and areas of application are highlighted. This article serves as a useful guide
for programmers and IT specialists.
Keywords:
Databases, Frontend, HTML, CSS, Artificial Intelligence, Innovations,
Blockchain technology, AI and ML technologies.
Web dasturlash bugungi kunda eng talabgir va rivojlanayotgan sohalardan biri
hisoblanadi. Internet tarmog'ining global miqyosda kengayishi, mobil qurilmalarning
ommalashuvi va yangi texnologiyalarning tez sur'atlar bilan rivojlanishi web dasturlashga
bo'lgan talabni yanada oshirdi. Bu soha nafaqat dasturchilar uchun, balki bizneslar va
foydalanuvchilar uchun ham yangi imkoniyatlarni taqdim etadi.
Bugungi kunda web dasturlashda foydalanilayotgan texnologiyalar juda keng va har bir
texnologiyaning o'ziga xos xususiyatlari mavjud. Ushbu tezisda, web dasturlashda
qo'llaniladigan zamonaviy texnologiyalar va ularning ahamiyati haqida so'z boradi.
Shuningdek, bu texnologiyalarni qo'llash orqali yaratish mumkin bo'lgan yuqori samarali va
foydalanuvchi uchun qulay tizimlar tahlil qilinadi.
Web dasturlashda ikkita asosiy soha mavjud: frontend va backend dasturlash. Frontend
dasturlash – bu foydalanuvchi bilan bevosita aloqada bo'lgan qismni yaratishni o'z ichiga
oladi, masalan, veb-sahifalarning ko'rinishi, interaktivligi, animatsiyalar va boshqa elementlar.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
57
Backend dasturlash esa server, ma'lumotlar bazasi va boshqa tizimlarni boshqarishni o'z
ichiga oladi.
Web dasturlashning arxitekturasi esa web-sayt yoki ilovaning ishlashini ta'minlaydigan
asosiy tuzilma va dizaynni anglatadi. Bu arxitektura, odatda, foydalanuvchi so'rovlari va
server javoblarini ishlov beradigan tizimni tashkil etadi. Internetning asosiy protokollari,
xususan HTTP/HTTPS, web dasturlashda muhim o'rin tutadi. Frontend web dasturlash uchun
ko'plab texnologiyalar mavjud, eng asosiylari HTML, CSS, va JavaScript hisoblanadi. HTML –
bu web sahifalarni yaratish uchun ishlatiladigan asosiy markup tili, CSS esa sahifalarning
tashqi ko'rinishini boshqaradi. JavaScript esa sahifalarga interaktivlik qo'shadi. Zamonaviy
frontend texnologiyalari, shuningdek, quyidagi frameworklar va kutubxonalar yordamida
rivojlanmoqda Facebook tomonidan ishlab chiqilgan va hozirda eng mashhur frontend
kutubxonasidir. Bu kutubxona, virtual DOM va komponentlarga asoslangan yondashuvni
taqdim etadi. Oson o'rganiladigan va ko'plab qulayliklarni taqdim etadigan JavaScript
framework. Google tomonidan ishlab chiqilgan va murakkab web ilovalarini yaratishda
ishlatiladigan to'liq framework. CSS preprocessorlari, masalan, Sass va LESS, CSS kodining
samaradorligini oshiradi va yanada kuchliroq uslubni yaratishda yordam beradi.
Web dasturlashda muhim konsepsiyalar web dasturlashda eng muhim konsepsiyalar
sifatida mvc dizayn patterni, restful api, graphql, va websocket kabilar kiritiladi. Bu
konsepsiyalar web ilovalarining samaradorligini va modullikni oshirishda yordam beradi.
Mvc (model-view-controller) – bu dastur dizaynining asosiy patterni bo'lib, ma'lumotlar
(model), foydalanuvchi interfeysi (view) va ularni boshqaruvchi logika (controller) o'rtasida
ajratish imkonini beradi. Restful api – bu web xizmatlarining arxitekturasi bo'lib, http
protokoli orqali ma'lumotlarni almashtirishda ishlatiladi. Graphql – restful api ga o'xshash,
ammo foydalanuvchi so'rovi bo'yicha aniq ma'lumotlarni olish imkonini beradi. Web
dasturlashda responsive dizayn asosiy talabdir. Bu dizayn uslubi yordamida saytlar turli xil
qurilmalarda (mobil, planshet, kompyuter) bir xil tarzda ko'rinadi va foydalanuvchi uchun
qulaylik yaratadi. Ux/ui dizayn esa web ilovaning foydalanuvchi tajribasini
optimallashtirishga qaratilgan. Ux dizayn - bu foydalanuvchi ehtiyojlarini qondirishga, ui
dizayn esa interfeysni chiroyli va intuitiv qilishga qaratilgan.
Web dasturlashda sun'iy intellekt va mashina o'rganish. Sun'iy intellekt (ai) va mashina
o'rganish (ml) texnologiyalari web dasturlashda yangi imkoniyatlarni yaratib, dasturchilarga
va foydalanuvchilarga yanada samarali va interaktiv tizimlar yaratish imkonini bermoqda.
Bugungi kunda, ai va ml texnologiyalari web ilovalariga yangi funktsiyalar qo'shmoqda,
masalan, tavsiyalar tizimi, foydalanuvchi ehtiyojlarini aniqlash, chatbotlar yaratish,
xatoliklarni aniqlash va optimizatsiya qilish kabi sohalarda keng qo'llaniladi. Ushbu bo'limda,
web dasturlashda ai va ml texnologiyalarining qo'llanilishi, ularning afzalliklari va web
ilovalaridagi integratsiyasi haqida so'z boradi. Sun'iy intellekt (ai) – bu kompyuter tizimlari
tomonidan inson aqlini taqlid qilish va o'rganish imkoniyatlarini yaratish texnologiyasidir. Ai
tizimlari, odatda, odamlar kabi qarorlar qabul qilish, muammolarni hal qilish, tafsiyalarni
berish va boshqa intellektual vazifalarni bajaradi. Mashina o'rganish (ml) esa ai ning bir
bo'lagi bo'lib, kompyuterlarning ma'lumotlar asosida o'z-o'zini yaxshilash imkoniyatini
beradi. Mashina o'rganishning asosiy maqsadi tizimning avtomatik ravishda yangi tajribalarga
asoslanib, o'z-o'zini optimallashtirishini ta'minlashdir. Ml algoritmlari odatda ikkita asosiy
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
58
usulga bo'linadi. 1 supervised learning (nazoratli o'rganish): bu usulda, tizim oldindan
belgilangan ma'lumotlar asosida o'rganadi. Tizimga kiradigan ma'lumotlar va natijalar
(etiketlar) beriladi, va tizim bu ma'lumotlarga asoslanib, yangi kiritilgan ma'lumotlar uchun
prognozlar chiqarishga harakat qiladi.2 unsupervised learning (nazoratsiz o'rganish): bu
usulda, tizim ma'lumotlardan mustaqil ravishda o'rganadi, ya'ni natijalar oldindan berilmaydi.
Bu usul ko'pincha ma'lumotlar orasidagi ko'rsatkichlarni aniqlash va guruhlash uchun
ishlatiladi.
Web dasturlashning kelajagi bugungi kunda texnologiyalarning jadal rivojlanishi bilan
bog'liq. Dasturchilar va web dizaynerlar yangi innovatsiyalar va imkoniyatlarni kashf etib,
foydalanuvchi tajribasini yaxshilashga va tizimlarni yanada samarali qilishga harakat
qilmoqdalar. Web dasturlash sohasida kelajakda yuz berishi kutilayotgan o'zgarishlar va
innovatsiyalar bir qator yangi texnologiyalar va yondashuvlarga asoslanadi. Ularning ba'zilari
endi mavjud bo'lsa, boshqalari esa hali rivojlanayotgan bosqichda. Blokcheyn texnologiyasi
internetni xavfsizroq va yanada ishonchli qilish uchun foydalanilmoqda. Blokcheyn — bu
markazlashmagan, tarmoq orqali ma'lumotlarni shifrlash va saqlash tizimi bo'lib, uning
yordamida har qanday turdagi ma'lumotlar yoki tranzaksiyalar xavfsiz va o'zgarmas tarzda
saqlanadi. Web dasturlashda blokcheyn texnologiyasi bir nechta muhim sohalarda
qo'llaniladi. Blokcheynni web dasturlarida qo'llash, foydalanuvchilarning ma'lumotlarini
yanada xavfsiz saqlash imkonini beradi. Har bir tranzaksiya yoki ma'lumot blokga kiritiladi va
shu blokga ulanadi, bu esa tizimga hujum qilishni qiyinlashtiradi. Smart kontraktlar — bu
avtomatik ravishda bajariladigan va internetda kod yordamida yaratilgan shartnomalardir. Bu
kontraktlar web dasturlarda bir qator jarayonlarni avtomatlashtirish, masalan, to'lovlarni
qabul qilish, mahsulotlarni yetkazib berish va xizmatlarni ko'rsatish jarayonlarini o'z ichiga
oladi.Blokcheyn texnologiyasining kelajagi. Kriptovalyutalar va moliya tizimlari: blokcheyn
asosida ishlaydigan kriptovalyutalar (masalan, bitcoin, ethereum) va to'lov tizimlari global
miqyosda tarqalmoqda va ularga bo'lgan talab ortmoqda. Raqamli identifikatsiya: blokcheyn
asosidagi tizimlar yordamida foydalanuvchilar o'z shaxsiy identifikatsiyasini va
ma'lumotlarini xavfsiz tarzda saqlay olishadi.
Kelajakda, web dasturlashda tavsiyalar tizimlari, chatbotlar, metaverse va yangi veb
standartlar kabi texnologiyalar ko'proq qo'llaniladi, bu esa foydalanuvchilar uchun yanada
yaxshiroq va samarali xizmatlarni taqdim etadi. Shuningdek, yangi ai va ml texnologiyalar
yordamida web dasturlar o'z-o'zini optimallashtirib, foydalanuvchilarni yanada
shaxsiylashtirilgan tajriba bilan ta'minlaydi. Web dasturlashda xavfsizlik va maxfiylik muhim
ahamiyat kasb etadi, shu sababli yangi texnologiyalar yordamida tizimlarning himoyasini
mustahkamlash va foydalanuvchilarning ma'lumotlarini himoya qilish eng muhim
vazifalardan biriga aylanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "IMPORTANCE OF KASH-HEALTH WEB PORTAL IN THE
DEVELOPMENT OF MEDICAL SERVICES IN THE REGIONS." Conferencea (2022): 80-83.
2.
Qodirov, Farrux. "THE ROLE OF ICT IN THE DEVELOPMENT OF HEALTH SERVICES."
RAQAMLI TRANSFORMATSIYA JARAYONIGA AXBOROT TEXNOLOGIYALARINI JORIY
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
59
ETISHDA MA’LUMOTLARNI HIMOYALASH MUAMMOLARI VA YECHIMLARI RESPUBLIKA
ILMIY-AMALIY ANJUMANI MA’RUZALAR TO’PLAMI (2022).
3.
Фаррух Қодиров. Аҳолига хизмат кўрсатиш соҳасининг моделлаштиришни
тизимли имитация қилиш. Biznes-Эксперт. Том 173. Номер №5. Страницы 102-106. Дата
публикации 2022.
4.
Farrux, Qodirov. "Foreign experience in the development of medical services to the
population." Хоразм Маъмун академияси (2022).
5.
ҚОДИРОВ,
Фаррух.
"АҲОЛИГА
СОҒЛИҚНИ
САҚЛАШ
ХИЗМАТЛАРИ
КЎРСАТИШНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШИ ТАҲЛИЛИ." AGRO ILM
(2022).
6.
Qodirov, Farrux. "VEKTOR VA SKALYAR MAYDONLAR. GRADIYENT VA YO’NALISH
BO’YICHA HOSILA. DIVERGENSIYA VA ROTOR. SATH CHIZIQLARI. GRADIYENT MAYDONLAR.
OQIMLAR." Analytical Journal of Education and Development (2022).
7.
Qodirov, Farrux. "FURYE QATORI FUNKSIYALARNI FURYE QATORIGA YOYISH."
МАТЕМАТИК ФИЗИКА ВА МАТЕМАТИК МОДЕЛЛАШТИРИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ
МУАММОЛАРИ Халқаро илмий-амалий анжуман материаллари тўплами (2021).
8.
Qodirov, Farrux. "MASOFAVIY TA’LIMDA MOODLE. TUITKF. UZ PLATFORMASINING
O’RNI VA AHAMIYATI." ИЖТИМОИЙ СОҲАЛАРНИ РАҚАМЛАШТИРИШДА ИННОВАЦИОН
ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ РЕСПУБЛИКА ИЛМИЙ-АМАЛИЙ
АНЖУМАНИ МАЪРУЗАЛАР ТЎПЛАМИ (2020).
9.
Qodirov, Farrux. "RASPBERREY PI QURILMASINING TEXNIK XUSUSIYATLARI VA UNING
IMKONIYATLARI." ИЖТИМОИЙ СОҲАЛАРНИ РАҚАМЛАШТИРИШДА ИННОВАЦИОН
ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ РЕСПУБЛИКА ИЛМИЙ-АМАЛИЙ
АНЖУМАНИ МАЪРУЗАЛАР ТЎПЛАМИ (2020).
10.
Qodirov, Farrux. "PROTECTING WEBSITES FROM VARIOUS ATTACKS." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА
ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР
ТУПЛАМИ (2019).
11.
Кодиров, Ф. "PROTSESS RAZRABOTKI IGROVOGO DVIJKA UNITY." Scienceweb
academic papers collection (2019).
