67
AQLLI DEHQONCHILIK DASTURIY TA’MINOT VA SENSORLAR YORDAMIDA
HOSILDORLIKNI OSHIRISH
Qodirov Farrux Ergash o
ְ
‘g‘li
Matematika va ta’limda axborot texnologiyasi kafedrasi mudiri, Ilmiy rahbar
Turayeva Sabrina Kamoliddin qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
Pedagogika fakulteti Biologiya yoʻnalishi 2-kurs talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15180239
Annotatsiya:
Zamonaviy qishloq xo‘jaligi innovatsiyalar bilan boyib, hosildorlikni
oshirish va resurslardan samarali foydalanishga qaratilgan. Aqlli dehqonchilik (Smart
Farming) — axborot texnologiyalari, sensorlar, sun’iy intellekt va boshqa ilg‘or yechimlar
orqali dehqonchilik jarayonlarini optimallashtirishga asoslanadi. Ushbu maqolada dasturiy
ta’minot va sensorlar yordamida hosildorlikni oshirish usullari tahlil qilinadi.
Kalit soʻzlar:
Ob-havo sensorlari, Tuproq sensorlari, CropX, FarmLogs, Climate
FieldView, 5G va IoT, Netafim, O‘simlik sensorlari, Datchiklar, pestitsidlarni qo'llash
Abstract:
Modern agriculture is enriched with innovations, aimed at increasing
productivity and efficient use of resources. Smart farming (Smart Farming) is based on
optimization of farming processes through information technologies, sensors, artificial
intelligence and other advanced solutions. This article analyzes ways to increase productivity
using software and sensors.
Keywords:
Weather Sensors, Soil Sensors, CropX, FarmLogs, Climate FieldView, 5G and
IoT, Netafim, Plant Sensors, Sensors, Pesticide Application
Аннотация:
Современное сельское хозяйство обогащается инновациями,
направленными на повышение производительности и эффективного использования
ресурсов. Умное земледелие (Smart Farming) основано на оптимизации процессов
ведения сельского хозяйства с помощью информационных технологий, датчиков,
искусственного интеллекта и других передовых решений. В этой статье
анализируются способы повышения производительности с помощью программного
обеспечения и датчиков.
Ключевые слова:
датчики погоды, датчики почвы, CropX, FarmLogs, Climate
FieldView, 5G и IoT, Netafim, датчики растений, датчики, внесение пестицидов.
Kirish.
XXI asrda dehqonchilikni rivojlantirish va hosildorlikni oshirishda ilg‘or
texnologiyalarning roli ortib bormoqda. Aqlli dehqonchilik (Smart Farming) — sun’iy
intellekt, Internet of Things (IoT), dronlar, sensorlar va dasturiy ta’minot asosida hosildorlikni
oshirish, resurslarni samarali boshqarish va ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtirishga
xizmat qiladi. Ushbu maqolada aqlli dehqonchilikning asosiy jihatlari, dasturiy ta’minot va
sensor texnologiyalarining hosildorlikka ta’siri va ularning kelajak istiqbollari muhokama
qilinadi. An’anaviy dehqonchilik usullari ko‘pincha tajriba va kuzatuvlarga asoslanadi. Biroq,
texnologik rivojlanish natijasida fermerlar hosildorlikni oshirish va xarajatlarni kamaytirish
uchun aqlli dehqonchilik tizimlaridan foydalanmoqda.
Ushbu tizim quyidagi afzalliklarga ega.
Resurslardan samarali foydalanish – suv, o‘g‘it va energiyani tejash imkoniyati. Aniq
ma’lumotlarga asoslangan qaror qabul qilish – real vaqt rejimida ma’lumotlar asosida ishlash.
Hosildorlik va foyda oshishi – xatolarni kamaytirish va optimal natijalarga erishish. Dasturiy
68
ta’minot fermerlarga hosilni kuzatish, sug‘orish, o‘g‘itlash va zararkunandalarga qarshi
kurashda yordam beradi.
Quyidagi texnologiyalar keng qo‘llaniladi.
FarmLogs, Climate FieldView, CropX kabi platformalar tuproq namligi, harorat va
o‘simliklarning o‘sish holatini kuzatishga yordam beradi.
Dronlar va sun’iy yo‘ldosh tasvirlari dalaning ahvolini tahlil qilishga imkon beradi.
IrriWatch, SmartFarm dasturlari daladagi tuproq namligini doimiy ravishda nazorat
qiladi va optimal sug‘orish rejimini belgilaydi.
Sensorlar va avtomatlashtirilgan tomchilatib sug‘orish tizimlari suv sarfini 30-50%
gacha kamaytirishi mumkin. O‘g‘itlash va kimyoviy ishlov berishni optimallashtirish. Precision
Agriculture texnologiyalari orqali o‘g‘itlar faqat kerakli hududlarga beriladi, bu esa resurslar
tejash va ekologik ta’sirni kamaytirishga yordam beradi. Sensorlarning hosildorlikni
oshirishdagi o‘rni. Sensorlar real vaqt rejimida daladan ma’lumot yig‘ib, fermerlarga
hosildorlikni oshirishga yordam beradi. Eng muhim sensor turlari quyidagilardan iborat:
Tuproq sensorlari.
Tuproq namligi, harorati va ozuqa moddalari darajasini aniqlaydi.
Tuproqning real holatiga qarab avtomatlashtirilgan o‘g‘itlash va sug‘orish tizimlarini
boshqarish imkonini beradi.
Ob-havo sensorlari.
Namlik, harorat, shamol tezligi va boshqa ko‘rsatkichlarni
kuzatadi. Dasturiy ta’minot orqali qurg‘oqchilik, do‘l yoki boshqa xavfli ob-havo sharoitlarini
oldindan bashorat qilishga yordam beradi.
O‘simlik sensorlari.
O‘simlik barglarining rangi va tuzilishini kuzatib, ularning sog‘lom
yoki kasallanganligini aniqlaydi. Fotosintez jarayonini kuzatish orqali optimal o‘stirish
sharoitlarini ta’minlash imkonini beradi.
Aqlli dehqonchilikning kelajagi va istiqbollari.
Aqlli dehqonchilik texnologiyalari
jadal rivojlanmoqda. Sun’iy intellekt, IoT (Internet of Things), 5G va dron texnologiyalari
qishloq xo‘jaligida yanada keng qo‘llanilmoqda.
Kelajakda quyidagi tendensiyalar kuzatilishi mumkin.
To‘liq avtomatlashtirilgan fermer xo‘jaliklari. Sun’iy intellekt yordamida aniq prognozlar
va tavsiyalar. Barqaror qishloq xo‘jaligi uchun ekologik toza yechimlar.
Aqlli dehqonchilikning asosiy jihatlari Aqlli dehqonchilik raqamli texnologiyalarni
qishloq xo‘jaligida qo‘llash orqali fermerlarga quyidagi afzalliklarni taqdim etadi:
Ma’lumotlarga asoslangan qarorlar qabul qilish orqali hosilning miqdor va sifatini oshirish.
Tuproq tarkibini va o‘simlik holatini kuzatish orqali samarali ekish va parvarish qilish tizimini
yo‘lga qo‘yish. Tuproq va o‘simlik holatiga mos ravishda avtomatlashtirilgan sug‘orish va
o‘g‘itlash tizimlari orqali suv, energiya va o‘g‘it sarfini kamaytirish. Dronlar va sensorlar
yordamida pestitsidlarni aniq va optimal miqdorda qo‘llash. Kimyoviy o‘g‘itlar va
pestitsidlarni minimal darajada ishlatish orqali tuproq va suv resurslarini himoya qilish.
Dasturiy ta’minot qishloq xo‘jaligida ma’lumotlarni yig‘ish, tahlil qilish va qaror qabul qilish
jarayonlarini avtomatlashtiradi.
IBM Watson Decision Platform for Agriculture — hosilni prognoz qilish va daladagi
sharoitlarni baholash uchun sun’iy intellektdan foydalanadi.
FarmLogs — tuproq holati, ob-havo sharoiti va hosil o‘sishini kuzatish uchun real vaqt
rejimidagi ma’lumotlarni taqdim etadi.
Avtomatlashtirilgan sug‘orish tizimlari.
SmartFarm va IrriWatch dasturlari dalaning
69
namlik darajasini aniqlash va avtomatlashtirilgan sug‘orish tizimlarini boshqarish imkonini
beradi. Netafim — tomchilatib sug‘orish texnologiyalarini optimallashtirish orqali suv sarfini
50% gacha kamaytirish imkonini beradi.
Hosildorlik monitoringi tizimlari.
CropX va Climate FieldView — dalalarning sun’iy
yo‘ldosh va sensorlar orqali kuzatuvi orqali optimal hosil olishga yordam beradi. Dronlar va
sun’iy yo‘ldosh tasvirlari — dalaning o‘zgarishlarini kuzatish, zararkunandalarga qarshi
kurashish va mahsulot yetishtirishni rejalashtirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Sensorlarning dehqonchilikda qo‘llanilishi.
Sensor texnologiyalari qishloq xo‘jaligida
real vaqt rejimida daladan ma’lumot yig‘ish va hosildorlikni oshirish uchun keng qo‘llaniladi.
Fotosintez va xlorofill sensorlari — o‘simliklarning o‘sish jarayonini nazorat qilish va zarur
oziqlantirish darajasini aniqlash uchun ishlatiladi. Aqlli dehqonchilikning kelajagi va
rivojlanish tendensiyalari
Kelajakda aqlli dehqonchilik yanada rivojlanib, quyidagi yo‘nalishlarda keng qo‘llaniladi:
Sun’iy intellekt va mashinani o‘rganish — hosilni prognoz qilish va muammolarni oldindan
aniqlash uchun yanada samarali algoritmlar ishlab chiqiladi. 5G va IoT — fermer xo‘jaliklarini
to‘liq avtomatlashtirish va ma’lumotlarni real vaqt rejimida qayta ishlash imkoniyatlarini
oshirish. Avtonom dehqonchilik texnikasi — aqlli traktorlar, dronlar va robot
texnologiyalarining keng qo‘llanilishi.
Aqlli dehqonchilik (smart farming) – zamonaviy texnologiyalar, sun’iy intellekt,
sensorlar va dasturiy ta’minot yordamida qishloq xo‘jaligi jarayonlarini optimallashtirishga
qaratilgan innovatsion yondashuvdir. Bu usul orqali fermerlar resurslarni samarali boshqarib,
hosildorlikni oshirishi va ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirishi mumkin.
Aqlli dehqonchilikda sensorlarning o‘rni.
Sensorlar tuproq, havo va o‘simliklarning
holatini kuzatish orqali aniq ma’lumotlarni taqdim etadi. Eng ko‘p ishlatiladigan sensor
turlari: Tuproq namligi sensori – sug‘orish tizimini optimallashtirish uchun tuproqning
namlik darajasini aniqlaydi.
Iqlim sensori – harorat, namlik, shamol tezligi va atmosfera bosimi haqida ma’lumot
beradi. Yerni skanerlash sensori – o‘g‘itlar va kimyoviy moddalarni aniq belgilangan miqdorda
qo‘llashga yordam beradi. O‘simliklar salomatligini kuzatuvchi sensorlar – o‘simlik
barglarining holatini tahlil qilib, kasalliklar yoki zararkunandalar borligini aniqlaydi. GPS va
dron texnologiyalari – maydonni haritalash va monitoring qilishda qo‘llaniladi.
Sensorlardan olingan ma’lumotlar sun’iy intellekt va maxsus dasturlar orqali tahlil
qilinadi. Ba’zi asosiy dasturlar: Fermalar uchun boshqaruv tizimlari – hosildorlikni oshirish
uchun ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilishga yordam beradi. Masalan, Climate FieldView,
FarmLogs, Trimble Ag Software kabi dasturlar. Avtomatlashtirilgan sug‘orish tizimlari –
tuproq namligini real vaqt rejimida baholab, faqat kerakli miqdorda suv yetkazib beradi.
Sun’iy intellekt asosida ishlaydigan kasallik diagnostikasi – dron va sun’iy intellekt
yordamida o‘simlik kasalliklarini erta bosqichda aniqlash mumkin. O‘simliklar o‘sishini
kuzatish dasturlari – hosildorlikni oldindan bashorat qilish va resurslarni optimallashtirishga
yordam beradi.
Hosildorlik oshishi – tuproq va iqlim sharoitlariga qarab optimal ekish strategiyasini
ishlab chiqish mumkin.
Resurslarni samarali boshqarish – suv, o‘g‘it va energiya sarfini kamaytirish orqali
xarajatlarni kamaytirish.
70
Atrof-muhitga ta’sirni kamaytirish – ortiqcha kimyoviy vositalardan foydalanishning
oldini olish.
Kasallik va zararkunandalarga qarshi tezkor choralar – erta aniqlash va to‘g‘ri davolash
strategiyasini ishlab chiqish.
Aqlli dehqonchilikni joriy etish bo‘yicha tavsiyalar.
Loyihani rejalashtirish – qaysi texnologiyalar va sensorlar kerakligini aniqlash.
Tegishli dasturiy ta’minot tanlash – fermer xo‘jaligining ehtiyojlariga mos keluvchi
dasturlarni tanlash.
Ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilish – sun’iy intellekt va Big Data texnologiyalaridan
foydalanish.
Texnik xizmat va integratsiya – mavjud dehqonchilik jarayonlariga aqlli tizimlarni
qo‘shish.
Aqlli fermerlik qishloq xo‘jaligi amaliyotlarini optimallashtirish, hosildorlikni oshirish,
xarajatlarni kamaytirish va fermerlikni yanada barqaror qilish uchun ilg‘or texnologiyalarni,
jumladan, dasturiy ta’minot va sensorlarni qo‘llashni nazarda tutadi. Real vaqt rejimida
ma’lumotlarni to‘plash va tahlil qilish orqali fermerlar hosildorlikni oshiradigan, resurslardan
foydalanishni minimallashtiradigan va muammolarga proaktiv javob beradigan asosli
qarorlar qabul qilishlari mumkin. Quyida mahsuldorlikni oshirish uchun aqlli dehqonchilikda
dasturiy ta’minot va sensorlardan qanday foydalanilayotgani haqida umumiy ma’lumot
berilgan: Aniq qishloq xo'jaligining asosiy jihatlaridan biri o'simliklar o'sishi uchun tuproq
sharoitlarini tushunish va optimallashtirishdir.
Bu sensorlar tuproqdagi namlik darajasini kuzatishga yordam beradi va fermerlarga
sug'orishni samarali boshqarish imkonini beradi. Bu suv isrofgarchiligini kamaytiradi va
ekinlarga kerakli miqdorda suvni o‘z vaqtida olishini ta’minlaydi, hosildorlikni oshiradi va
suvni tejaydi. Tuproqning pH va ozuqa moddalari sensorlari: Bu sensorlar tuproqning pH
darajasini va ozuqa moddalarini (masalan, azot, fosfor va kaliy) aniqlaydi. Tuproqning
ozuqaviy moddalarga bo‘lgan talabini aniq bilgan fermerlar o‘g‘itlarni samaraliroq qo‘llashi,
isrofgarchilikni kamaytirishi va hosildorlikni oshirishi mumkin.
Aqlli fermerlik sug'orishni optimallashtirish uchun datchiklar va dasturiy ta'minotdan
foydalanadi, bu esa ekinlarning o'ziga xos ehtiyojlariga ko'ra sug'orilishini ta'minlaydi, bu esa
suvdan foydalanish samaradorligini oshiradi.
Ob-havo sensorlari va prognozlash: real vaqtda ob-havo ma'lumotlarini integratsiyalash
orqali fermerlar sug'orish jadvallarini yaxshiroq rejalashtirishlari, yomg'ir, harorat va namlik
kabi ob-havo sharoitlariga qarab sug'orishni sozlashlari mumkin. Avtomatlashtirilgan
sug'orish tizimlari: daladagi datchiklar tuproq namligini aniqlaydi va bu ma'lumotlarga
asoslanib, sug'orish tizimlari faqat kerak bo'lganda avtomatik ravishda ekinlarni sug'oradi.
Bu suv sarfini kamaytiradi, shu bilan birga ekinlarning etarli darajada namlanishini
ta'minlaydi.
Datchiklar va tasvirlash texnologiyalari fermerlarga o‘z ekinlarining sog‘lig‘ini
kuzatishga va yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan muammolarni erta aniqlashga yordam beradi,
bu esa kasallik, zararkunandalar yoki ozuqaviy moddalarni yaxshiroq boshqarish imkonini
beradi.
Dronlar va sun'iy yo'ldoshlar yordamida masofadan zondlash: multispektral sensorlar
bilan jihozlangan dronlar ekinlarning tasvirini oladi va ularning sog'lig'ini nazorat qiladi.
71
Dasturiy ta'minot ushbu rasmlarni stress, zararkunandalar invaziyasi yoki ozuqa
moddalarining etishmasligi joylarini aniqlash uchun tahlil qiladi. Fermerlar tezda aralashib,
muammoli joylarni butun maydonni davolashga hojat qoldirmasdan nishonga olishlari
mumkin.
NDVI(Normallashtirilgan Farq O'simliklari indeksi): NDVI sensorlari o'simliklarning
sog'lig'ini ular o'zlashtiradigan va aks ettiradigan yorug'lik miqdorini tahlil qilish orqali
o'lchaydi. Sog'lom o'simlik ko'proq infraqizil nurni aks ettiradi, stressli o'simliklar esa
kamroq aks ettiradi, bu qurg'oqchilik, kasallik yoki ozuqa moddalarining etishmasligi kabi
potentsial muammolarni ko'rsatadi.
Avtomatlashtirish dehqonchilik faoliyati samaradorligini oshirishning kalitidir va
dasturiy ta'minot va sensorlar avtonom qishloq xo'jaligi uskunalarining ajralmas qismidir.
Avtonom traktorlar va kombaynlar: GPS tizimlari va sensorlar traktor va kombaynlarning
avtonom ishlashiga imkon beradi, bu esa qo'l mehnatiga bo'lgan ehtiyojni kamaytiradi. Ushbu
mashinalar yuqori aniqlik bilan ishlov berish, ekish va o'rim-yig'im kabi vazifalarni bajarishi
mumkin, bir xillikni ta'minlaydi va yoqilg'i va urug'lar kabi kirishdan foydalanishni
optimallashtiradi.
O'zgaruvchan tezlik texnologiyasi (VRT): Mashinadagi datchiklar o'g'itlar, pestitsidlar va
gerbitsidlarni qo'llash tezligini avtomatik ravishda sozlashi mumkin, bu kirishlar faqat kerak
bo'lganda ishlatilishini ta'minlaydi. Bu samaradorlikni oshiradi, kirish xarajatlarini
kamaytiradi va atrof-muhitga ta'sirini kamaytiradi. Aqlli dehqonchilik shuningdek,
chorvachilikni boshqarishga ham taalluqlidir, bu erda dasturiy ta'minot va sensorlar
hayvonlarning salomatligi, xatti-harakati va mahsuldorligini kuzatishga yordam beradi.
Hayvonlar uchun taqiladigan sensorlar: chorva mollariga o'rnatilgan datchiklar
(masalan, yoqalar yoki quloq teglari) ularning sog'lig'i, harorati va faolligini nazorat qiladi. Bu
maʼlumotlar fermerlarga kasallik yoki stressning dastlabki belgilarini aniqlashga yordam
beradi, bu esa kasallik tarqalishining oldini olish va umumiy poda salomatligini yaxshilash
uchun tezkor choralar koʻrish imkonini beradi. Chorva uchun GPS kuzatuvi: GPS datchiklari
chorva mollarining harakati va o'tlash tartibini kuzatib boradi. Fermerlar yaylovlardan
foydalanishni optimallashtirish, haddan tashqari o'tlashning oldini olish va hayvonlarning
farovonligini ta'minlash uchun o'zlarining yaylovlarini kuzatishi mumkin.
Dasturiy ta'minot platformalari datchiklardan olingan ma'lumotlarni qayta ishlaydi, bu
esa fermerlarga hosilni bashorat qilish, ob-havoni bashorat qilish va tadbirlarni
rejalashtirishga yordam beradi. Sensorlardan olingan maʼlumotlarni (tuproq namligi, ob-havo
va ekinlar salomatligi) tarixiy hosildorlik maʼlumotlari bilan birlashtirib, fermerlar
hosildorlikni aniqroq bashorat qilishlari mumkin. Bu o'rim-yig'im vaqti, saqlash va bozorda
sotish bilan bog'liq qarorlar qabul qilishda yordam beradi. Qaror qabul qilishni qo'llab-
quvvatlash tizimlari (DSS): Ushbu dasturiy tizimlar turli manbalardan (ob-havo, tuproq,
ekinlar salomatligi) to'plangan ma'lumotlarni tahlil qiladi va fermerlarga sug'orish, o'g'itlash,
zararkunandalarga qarshi kurash va boshqa dehqonchilik faoliyati bo'yicha tavsiyalar beradi,
hosilni maksimal darajada oshiradi va resurslardan foydalanishni minimallashtiradi.
Dasturiy ta'minot qishloq xo'jaligi mahsulotlarini saqlash, tashish va tarqatish kabi
o'rim-yig'imdan keyingi bosqichni optimallashtirishga yordam beradi.
Saqlash va tashish qurilmalaridagi sensorlar tez buziladigan mahsulotlarning harorati va
namligini kuzatib boradi. Bu mahsulotlarning maqbul sharoitlarda saqlanishini ta'minlaydi,
72
buzilishlarni kamaytiradi va ularning bozorga yaxshi holatda etib borishini ta'minlaydi.
Fermer xo'jaligini boshqarish dasturi inventarni kuzatishga yordam beradi, mahsulot
sotilishi yoki samarali saqlanishini ta'minlaydi. Ta'minot zanjiri ma'lumotlarini tahlil qilish
orqali fermerlar chiqindilarni kamaytirishi va talabni yaxshiroq bashorat qilishlari mumkin.
Aqlli dehqonchilik qishloq xo‘jaligi amaliyotlarini optimallashtirish uchun
texnologiyadan foydalangan holda resurslar sarfini va atrof-muhitga ta’sirini kamaytiradi.
Suvdan foydalanishni qisqartirish: Nozik sug'orish va namlik sensorlari yordamida suvdan
foydalanish optimallashtiriladi, isrofgarchilik kamayadi va qimmatli suv resurslarini
saqlashga yordam beradi. Kimyoviy foydalanishni qisqartirish: Sensorlar o'g'itlar va
pestitsidlarni qo'llashni maqsad qilib qo'yishga yordam beradi, ularni faqat kerak bo'lganda
va kerak bo'lganda qo'llaydi. Bu ortiqcha kimyoviy moddalarning atrof-muhitga ta'sirini
kamaytiradi va tuproq va suv ifloslanishining oldini oladi.
Uglerod izini qisqartirish: Avtomatlashtirilgan mashinalar va optimallashtirilgan
ma'lumotlardan foydalanish qishloq xo'jaligida uglerod chiqindilarini kamaytirishga yordam
beradi va barqaror amaliyotlarni ilgari suradi.
Datchiklar va dasturiy ta'minotdan foydalanish, pirovardida, xarajatlarni sezilarli
darajada tejashga va fermer xo'jaligi samaradorligini oshirishga olib keladi.
Kirish xarajatlarini kamaytirish: Sensorlardan faqat kerakli miqdorda suv, o'g'it va
pestitsidlarni qo'llash orqali fermerlar kirish xarajatlarini kamaytiradi. Bu nafaqat
rentabellikni oshiradi, balki resurslardan samarali foydalanishni ham ta'minlaydi.
Mehnat xarajatlarini tejash: Avtomatlashtirish va aniq qishloq xo'jaligi texnikasi qo'l
mehnatiga bog'liqlikni kamaytiradi, fermerlarning vaqtini va mehnat xarajatlarini tejaydi.
Xulosa.
Dasturiy ta'minot va sensorlarni birlashtirgan aqlli qishloq xo'jaligi
texnologiyalari fermerlarga hosildorlikni oshirish va atrof-muhitga ta'sirni minimallashtirish
uchun zarur vositalarni taqdim etadi. Resurslardan foydalanishni optimallashtirish, ekinlar va
chorvachilikni boshqarishni takomillashtirish, vazifalarni avtomatlashtirish va ma’lumotlarga
asoslangan qarorlar qabul qilish imkonini berish orqali aqlli fermerlik qishloq xo‘jaligini
yanada samarali, barqaror va daromadli sanoatga aylantirmoqda. Texnologiyaning uzluksiz
rivojlanishi bilan fermerlikning kelajagi tobora ko'proq ma'lumotlarga asoslangan bo'lib,
fermerlarga oziq-ovqatga bo'lgan global talabni ekologik jihatdan mas'uliyatli tarzda
qondirishga yordam beradi.Aqlli dehqonchilik qishloq xo‘jaligida inqilobiy o‘zgarishlar kiritib,
resurslardan samarali foydalanish, hosildorlikni oshirish va ekologik barqarorlikni ta’minlash
imkonini beradi.
Dasturiy ta’minot va sensor texnologiyalari orqali fermerlar real vaqt rejimida daladan
ma’lumot olib, aniq va samarali qarorlar qabul qilish imkoniga ega bo‘lmoqda. Kelajakda
sun’iy intellekt, IoT va raqamli texnologiyalarning rivojlanishi bilan aqlli dehqonchilik yanada
takomillashadi va global oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashga katta hissa qo‘shadi.Aqlli
dehqonchilik zamonaviy qishloq xo‘jaligining kelajagi hisoblanadi. Sensorlar va dasturiy
ta’minotdan foydalanish orqali hosildorlikni oshirish, xarajatlarni kamaytirish va ekologik
xavfsizlikni ta’minlash mumkin. Texnologiyalarni to‘g‘ri qo‘llash natijasida fermerlar yuqori
sifatli va barqaror hosil yetishtirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Abdievna, Axmedova Barno. "USE OF PROGRAMMING LANGUAGES IN SOLVING
73
TECHNICAL PROBLEMS." International scientific-online conference International scientific-
online conference.
2.
Barno Abdiyevna Axmedova. “TA’LIM XIZMATLARINI SINERGIK SAMARADORLIGINI
OSHIRISH MODELLARI”. ЛУЧШИЕ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНҚЕ ИССЛЕДОВАНИЯ. 2025/2.
Страницы 170-175
3.
Barno Abdiyevna Axmedova. “RAQAMLI IQTISODIYOT SHAROITDA TAʼLIM XIZMATI
SIFATINI OSHIRISHNI EKONOMETRIK MODELLASHTIRISH USULLARI”. ЛУЧШИЕ
ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНҚЕ ИССЛЕДОВАНИЯ. 2025/2. Страницы 176-180.
4.
Axmedova, Barno. "Ta’lim xizmatlari sifatini oshirishning nazariy-ilmiy asoslari."
YASHIL IQTISODIYOT VA TARAQQIYOT 3.2 (2025).
5.
Mukhitdinov Khudayar Suyunovich, Axmedova Barno Abdiyevna. “TRANSFORMATION
OF EDUCATIONAL BUSINESS LEARNING PROCESSES IN IMPROVING THE QUALITY OF
REGIONAL EDUCATIONAL SERVICES”. Journal of Survey in Fisheries Sciences. 2023/3/9.
Страницы 3200-3216.
6.
Mukhitdinov Khudoyar Suyunovich, Axmedova Barno Abdiyevna. “Econometric
modeling and forecasting of educational services to the population of the region”. To Secure
Your Paper As Per UGC Guidelines We Are Providing A Electronic Bar Code. 2021/1.
Страницы 241-251.
7.
Барно Абдиевна Ахмедова. “Рақамли иқтисодиёт шароитида таълим хизмати
сифатини оширишнинг моҳияти ва вазифалари”. ЎзМУ ХАБАРЛАРИ. 2022. Страницы
28-31.
8.
Барно Абдиевна Ахмедова. “Ways to Improve the Quality of Educational Services Using
ICT”. Eurasian Journal of History, Geography and Economics. 2022. Страницы 34-38.
9.
Барно Абдиевна Ахмедова. “Econometric Methods Aimed at Improving the Quality and
Digitalization Of Educational Services”. Eurasian Research Bulletin. 2022. Страницы 66-70.
10.
Барно Абдиевна Ахмедова. “Raqamli iqtisodiyot sharoitida ta’lim xizmati sifatini
oshirishda ekonometrikadan foydalanish metodikasi“. ЎзМУ ХАБАРЛАРИ. 2022. Страницы
42-45.
11.
Барно Абдиевна Ахмедова. “Ta'limda raqamli iqtisodiyot muammolari tahlili”.
O‘ZBEKISTONNING YANGI TARAQQIYOT DAVRIDA TA’LIM-TARBIYA VA ILM-FAN
SOHALARINI TAKOMILLASHTIRISH MUAMMOLARI. 2022/5. Страницы 639-642.
12.
Барно Абдиевна Ахмедова. ”Raqamli iqtisodiyotda ekonometrik usullardan foydalanib
t’alim xizmati sifatini oshirish”. O‘ZBEKISTONNING YANGI TARAQQIYOT DAVRIDA TA’LIM-
TARBIYA VA ILM-FAN SOHALARINI TAKOMILLASHTIRISH MUAMMOLARI. 2022/5.
Страницы 642-644.
13.
Барно
Абдиевна
Ахмедова.
“Raqamli
iqtisodiyotda
ta’lim
xizmatlarini
takomillashtirish”. O‘ZBEKISTONNING YANGI TARAQQIYOT DAVRIDA TA’LIM-TARBIYA VA
ILM-FAN SOHALARINI TAKOMILLASHTIRISH MUAMMOLARI. 2022/5. Страницы 644-646.
14.
Akhmedova Barno Abdiyevna. “PRINCIPLES OF IMPROVING THE QUALITY OF
EDUCATION BASED ON THE USE OF ICT”. Journal of Management Value & Ethics (A quarterly
Publication of GMA). 2023. Страницы 48-59.
15.
Барно Ахмедова. “РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ ДИСТАНЦИОННОГО ОБРАЗОВАНИЯ В
ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКЕ”. Международная конференция академических наук.
2023/3/4. Страницы 8-24.
74
16.
Барно Ахмедова. “ДИСТАНЦИОННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ КАК КЛЮЧЕВОЙ ФАКТОР
ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКИ”. Development of pedagogical technologies in modern sciences.
2023/3/4. Страницы 11-26.
17.
Barno Axmedova. “MASOFAVIY TA’LIM IQTISODIYOTNI RAQAMLASHTIRISH
SHAROITDAGI O’RNI VA AHAMIYATI”. Наука и технология в современном мире.
2023/3/5. Страницы 63-73.
18.
Barno Axmedova. “MASOFAVIY TA’LIM IQTISODIYOTNI RAQAMLASHTIRISH
SHAROITDA ASOSIY OMIL SIFATIDA”. Наука и технология в современном мире.
2023/3/5. Страницы 74-84..
