4
KOMPYUTER BILAN TANISHUV BO‘LIMINI O‘QITISH METODIKASI
Normurodova Sadoqat Xoliqulovna
Shahrisabz davlat pedagogika instituti Informatika va uni o‘qitish metodikasi kafedrasi
katta o‘qituvchisi.
E-mail: sadoqatnormurodova33@gmail.com
https://orcid.org/0009-0009-1604-7456
Do‘siyorova Setora Ulug‘bek qizi
Asadova Shaxina Halim qizi
Pedagogika fakulteti “Matematika va informatika” yoʻnalishi talabalari
e-mail: dosiyorovasetora@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.14960598
Annotatsiya.
Kompyuter bilan tanishuv bo‘limi o‘quvchilarga kompyuter
texnologiyalarining asosiy prinsiplari, ishlash tamoyillari va dasturiy ta‘minotdan samarali
foydalanish ko‘nikmalarini o‘rgatishning muhim bosqichidir. Ushbu bo‘limda o‘qitish
metodikasi kompyuter bilimlarini o‘rgatishda zamonaviy va interaktiv yondashuvlarni
qo‘llashga qaratilgan. Ta‘lim jarayonida o‘quvchilarga kompyuterning asosiysi – apparat va
dasturiy qismlarini tanish va ulardan foydalanish imkoniyatlarini yaratish maqsad qilinadi.
O‘quvchilarga kompyuterlarning asosiy komponentlari (masalan, protsessor, xotira,
saqlash qurilmalari) va ularning qanday ishlashini tushuntirish, shuningdek, turli xil dasturiy
ta‘minot bilan ishlashni o‘rgatish juda muhimdir. Shu bilan birga, interaktiv mashqlar, amaliy
ishlar va mashq variantlari orqali o‘quvchilarning bilimlari mustahkamlanadi.
Аннотация.
Основная цель курса «Раздел знакомство с компьютером» —
познакомить студентов с основными принципами компьютерных технологий,
принципами применения и эффективного использования программного обеспечения. В
этой части основное внимание уделяется преподаванию методов информатики с
использованием современных и интерактивных подходов. Целью процесса обучения
является освоение основных принципов работы компьютерных аппаратов и
программных компонентов и их использования.
Очень важно, чтобы студенты понимали основные компоненты компьютеров
(такие как процессоры, память, устройства хранения данных) и их производительность,
а также умели использовать различные программы. Кроме того, интерактивные
упражнения, практические занятия и варианты машк-тетрадей совершенствуются за
счет знаний учащихся.
Abstract.
The main objective of the course “Section Introduction to Computers” is to
introduce students to the basic principles of computer technology, principles of application and
effective use of software. In this part, the main focus is on teaching computer science methods
using modern and interactive approaches. The goal of the learning process is to master the basic
principles of operation of computer hardware and software components and their use.
It is very important that students understand the main components of computers (such
as processors, memory, storage devices) and their performance, and also know how to use
various programs. In addition, interactive exercises, practical classes and types of computer
notebooks are improved due to the knowledge of students.
Kalit so‘zlar
: Kompyuter bilimlari, o‘qitish metodikasi, pedagogika, o‘quv jarayoni,
informatika, didaktik usullar, texnologiya, kompyuter bilan tanishuv, axborot texnologiyalari,
dasturlash asoslari, operatsion tizimlar,kompyuter qurilmalari, o‘quvchilarni o‘qitish
5
metodikasi, interaktiv darslar, amaliy mashg‘ulotlar, simulyatorlar, darsni samarali tashkil
etish
Ключевые слова:
Информатика, методы обучения, педагогика, методы обучения,
информатика, дидактические методы, технология, вычислительная техника,
информационные технологии, информационные технологии, программное обеспечение
asoslari, операционные системы, компьютерные устройства, методы обучения,
интерактивные уроки, практические упражнения, тренажеры, методы обучения,
эффективное обучение
Keywords:
Computer science, teaching methods, pedagogy, teaching methods, computer
science, didactic methods, technology, computing technology, information technology,
information technology, asoslari software, operating systems, computer devices, teaching
methods, interactive lessons, practical exercises, simulators, teaching methods, effective
teaching
Kirish.
Kompyuter bilimlarini o‘rgatish, zamonaviy ta‘lim tizimida eng muhim
yo‘nalishlardan biri hisoblanadi. Bugungi kunda informatika va texnologiyalar jamiyatning har
bir sohasiga kirib bormoqda, shuning uchun ta‘lim muassasalarida ushbu sohalarga oid
bilimlarni yoshlar va talabalarga o‘rgatish zarurati ortib bormoqda. Kompyuter bilan tanishuv
bo‘limi, yoshlarni ushbu soha bilan birinchi bor tanishtirishni maqsad qiladi va uni samarali
o‘qitish metodikasini ishlab chiqishning dolzarbligi oshmoqda. Ushbu maqolada Kompyuter
bilan tanishuv bo‘limining o‘quv jarayonini o‘rgatishning metodologik asoslari va darslarni
tashkil etishning samarali usullari tahlil etiladi.
Kompyuter texnologiyalari zamonaviy dunyoda har bir sohada keng tarqalgan va uning
ta’siri kundan-kunga kuchayib bormoqda. Shuning uchun, kompyuter bilan tanishuv bo‘limi
o‘qitilishi o‘quvchilarga nafaqat texnologik savodxonlikni oshirish, balki butun insoniyat uchun
zarur bo‘lgan muhim kompetensiyalarni rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Kompyuter bilan tanishuv bo‘limi, o‘quvchilarga texnologiya va informatsion
kommunikatsiya tizimlarini samarali va muvofiq foydalanish ko‘nikmalarini o‘rgatishga
qaratilgan. Bu bo‘limni o‘qitish metodikasi o‘quvchilarga kompyuterning asosi, ishlash
prinsiplarini, foydalanuvchi interfeyslarini, dasturiy ta‘minotni va internetni to‘g‘ri va samarali
ishlatish ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan.
Metodikada o‘qitish jarayonida o‘quvchilarga yangi texnologiyalarni tushunish, ularni
amaliyotda qo‘llash, shuningdek, kompyuter texnologiyalari bilan bog‘liq asosiy nazariy
tushunchalarni o‘rgatish muhimdir. Bu o‘qitish metodikasining asosiy maqsadi shundan
iboratki, o‘quvchi texnologik o‘zgarishlarga tezda moslashib, innovatsion ishlanmalarni
samarali ishlatish qobiliyatini rivojlantirishi kerak.
Kompyuter bilan tanishuv bo‘limi metodikasining asosiy prinsiplari quyidagilar:
1.
Tizimli yondashuv
: Kompyuter texnologiyalarini o‘qitish tizimli va bosqichma-bosqich
amalga oshiriladi.
2.
Amaliyot va nazariyaning uyg‘unligi
: Teorik bilimlar amaliy mashqlar va laboratoriya
ishlari bilan boyitiladi.
3.
Interaktiv o‘qitish
: O‘quvchilarga o‘quv jarayonida o‘z bilimlarini sinovdan o‘tkazish va
muammolarni hal etish imkoniyatlari beriladi.
4.
Differentsial yondashuv
: O‘quvchilarning turli darajadagi bilimlarini inobatga olib,
o‘qitishning individual yondashuvlarini qo‘llash.
6
Kompyuter bilan tanishuv bo‘limini samarali o‘qitish metodikasi o‘quvchilarning
texnologik savodxonligini oshirishga, ular uchun zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan
to‘liq foydalanish imkoniyatlarini yaratishga qaratilgan. Bu esa o‘z navbatida o‘quvchilarning
keyingi ta‘lim jarayonida kompyuterga bo‘lgan ko‘nikmalarini mustahkamlashga va dasturiy
ta‘minotdan samarali foydalanish ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.
Bo‘limning metodikasi quyidagi asosiy yo‘nalishlarni o‘z ichiga oladi:
1.
Tezkor va samarali o‘qitish usullari
: Yangi texnologiyalarni o‘rganishda
o‘quvchilarning qiziqishini uyg‘otadigan va ularni faol o‘qishga jalb etadigan metodlarni ishlab
chiqish.
2.
Amaliy mashg‘ulotlar va laboratoriya ishlari
: O‘quvchilarga kompyuterning
funksiyalarini to‘liq o‘rgatish uchun amaliy mashg‘ulotlar, laboratoriya ishlari va projektlar.
3.
Axborot texnologiyalarining ahamiyati va qo‘llanilishi
: Kompyuterlarning kundalik
hayotdagi, ish faoliyatidagi va ta‘lim jarayonidagi o‘rni.
4.
Interfaol va multimedia vositalarini qo‘llash
: O‘quv jarayonida zamonaviy
texnologiyalar, interfaol ta‘lim vositalari va multimedia materiallarini qo‘llash.
Kirish sifatida, kompyuter bilan tanishuv bo‘limi o‘qitilishi o‘quvchilarning jamiyatda
muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi uchun zarur bo‘lgan birinchi qadamdir. Bu bo‘limni o‘qitishda
yondashuvlar, metodikalar va strategiyalarni to‘g‘ri tanlash o‘quvchilarning bilimlarini
chuqurlashtirish va ularga texnologiyalardan foydalanish ko‘nikmalarini shakllantirishga
yordam beradi
Kompyuter bilan tanishuv bo‘limini o‘qitishda zamonaviy pedagogik yondashuvlar
asosida metodik strategiyalar ishlab chiqiladi. O‘quv jarayonini tashkil etish uchun interaktiv
metodlar, ko‘rgazmali materiallar va multimedia texnologiyalari keng qo‘llanilishi zarur.
Darslarning samaradorligini oshirish uchun o‘quvchilarning amaliy faoliyatini rivojlantirishga
alohida e'tibor qaratiladi. Shuningdek, o‘qituvchilarga kerakli metodik ko‘rsatmalar, o‘quv
rejalari va darslarni tashkil etishda mos ravishda foydalaniladigan vositalar tahlil qilinadi.
Kompyuter bilan tanishuv bo‘limini o‘qitishda metodologiya asosida quyidagi
yondashuvlar qo‘llaniladi:
1.
Konstruktivizm:
Konstruktivist yondashuvda o‘quvchilar faol ishtirok etib, o‘z
bilimlarini shakllantiradilar. O‘qituvchilar o‘quvchilarga amaliy mashqlar, laboratoriya
ishlarini bajargan holda bilimni mustahkamlash imkoniyatini yaratadilar. Bu yondashuv
o‘quvchilarni yangi axborotlarni o‘zlashtirishga va tizimli fikrlashga rag‘batlantiradi.
2.
Loyiha asosida o‘qitish:
O‘quvchilarni o‘zlashtirgan bilimlarini amaliy mashg‘ulotlar va
loyihalar orqali ko‘rsatishga undash. Bu metod o‘quvchilarga kompyuter texnologiyalari
yordamida real hayotdagi muammolarni hal qilishni o‘rgatadi.
3.
Differensial yondashuv:
O‘quvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olib, ta‘limni
turli darajada va turli usullar bilan tashkil etish. O‘quvchilarning bilim darajasi, tayyorlik
darajasi va o‘quv uslublari turlicha bo‘lishi mumkin, shuning uchun har bir o‘quvchiga
moslashtirilgan yondashuvlar qo‘llaniladi.
4.
Interfaol ta‘lim:
O‘quvchilarning interfaol ishtirokini ta’minlash uchun turli o‘yinlar,
mashqlar va testlar ishlatiladi. Bu usul o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish va bilimlarni
mustahkamlash uchun samarali hisoblanadi.
5.
Axborot texnologiyalarini integratsiya qilish:
Kompyuter bilan tanishuv bo‘limida
zamonaviy axborot texnologiyalarini o‘qitishda keng qo‘llash. O‘quvchilarni kompyuter
7
yordamida ma'lumot izlash, internet resurslaridan foydalanish va turli dasturlarni ishlatish
kabi ko‘nikmalarga o‘rgatish.
6.
O‘qituvchining faol roli:
O‘qituvchi o‘quvchilarga yo‘naltiruvchi va ko‘rsatmalar
beruvchi sifatida faol ishtirok etadi. O‘qituvchi o‘quvchilarning savollariga javob berib,
murakkab masalalarni tushuntiradi, lekin o‘quvchilar o‘z bilimlarini mustaqil ravishda
rivojlantirishlari uchun imkoniyat yaratadi.
Shunday qilib, Kompyuter bilan tanishuv bo‘limini o‘qitish metodikasi o‘quvchilarga
axborot texnologiyalarini amaliyotda qo‘llashni o‘rgatishga qaratilgan bo‘lib, ularning mustaqil
fikrlash va innovatsion yechimlar ishlab chiqish ko‘nikmalarini rivojlantiradi
Kutilayotgan natijalar:
Kompyuter tushunchalarini tushunish:
O‘quvchilar kompyuterning asosiy
tushunchalarini, uning apparat va dasturiy ta‘minotini farqlashni, shuningdek, kompyuterning
ishlash prinsiplari haqida to‘liq tasavvurga ega bo‘lishadi. Ular kompyuterning funksiyalarini,
xususan, ma'lumotlar saqlash, qayta ishlash va uzatish jarayonlarini tushunishadi.
Dasturiy ta‘minot bilan tanishuv:
O‘quvchilar kompyuterda ishlaydigan asosiy
dasturlarni (matn muharriri, elektron jadval, taqdimot dasturi va boshqalar) ishlatishni
o‘rganadilar. Ular bu dasturlarni kundalik faoliyatda va ta‘lim jarayonida samarali qo‘llashni
o‘zlashtiradilar.
Kompyuter xavfsizligini ta’minlash:
O‘quvchilar kompyuter xavfsizligini ta'minlashga
oid asosiy qoidalarni bilib oladilar. Viruslarga qarshi himoya dasturlarini o‘rnatish,
ma'lumotlar xavfsizligini saqlash va kompyuter tarmoqlarida himoya choralari haqida
tushuncha hosil qiladilar.
Interfaol ta‘lim vositalaridan foydalanish:
O‘quvchilar interfaol ta‘lim vositalari
(simulyatorlar, testlar, o‘yinlar va boshqalar) orqali bilim olishni o‘rganadilar. Bu,
o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish, o‘rganish jarayonini qiziqarli va samarali qilishga yordam
beradi.
Muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish:
O‘quvchilar kompyuter
yordamida kundalik hayotdagi va ta‘limdagi turli muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini
rivojlantiradilar. Ular matematik masalalar, ma'lumotlarni qayta ishlash va tizimlashtirish,
shuningdek, boshqa turli xil vazifalarni hal qilish uchun dasturlarni ishlatishni o‘rganadilar.
Mustaqil ishlash va o‘z-o‘zini baholash:
O‘quvchilar mustaqil ravishda turli dasturlar
bilan ishlashni, o‘z-o‘zini baholash va natijalarni tahlil qilish ko‘nikmalarini o‘zlashtiradilar. Bu,
ularning mustaqil fikrlash va o‘rgangan bilimlarini real hayotda qo‘llash imkoniyatini yaratadi.
Axborot texnologiyalaridan samarali foydalanish:
O‘quvchilar kompyuter va
internetning turli resurslarini samarali va maqsadli ishlatish ko‘nikmalariga ega bo‘lishadi. Ular
internetdan ma'lumot izlash, axborotlarni filtrlash va yangiliklarni kuzatish kabi faoliyatlarni
amalga oshirishni o‘rganadilar.
Natijalar.
Kompyuter bilan tanishuv bo‘limi o‘quv jarayonini o‘qitish metodikasi orqali
o‘quvchilarda zamonaviy texnologiyalarni tushunish va ulardan foydalanish ko‘nikmalari
shakllanadi. Tadqiqotlar natijasida o‘quvchilar o‘quv jarayonida doimiy ravishda yangi
bilimlarni o‘zlashtirishlari va amaliy mashg‘ulotlarda samarali ishlashlari aniqlangan. Darslar
interaktiv usullar bilan o‘qitilganida, o‘quvchilarning motivatsiyasi va qiziqishi oshganligi
kuzatilgan.
8
Kompyuter bilan tanishuv bo‘limini o‘qitish jarayonida, talabalar texnologiya va
kompyuterlar bilan ishlashning asosiy tamoyillari haqida bilib oladi. O‘quvchilar amaliy
mashg‘ulotlar orqali kompyuterda turli dasturlarni ishlatish, ma'lumotlarni boshqarish,
elektron hujjatlar yaratish kabi ko‘nikmalarga ega bo‘lishadi. Ushbu bilimlar va ko‘nikmalar
ularning umumiy ta‘lim darajasini oshirib, kelajakda yanada murakkab kompyuter
texnologiyalarini o‘rganish va qo‘llashga tayyor bo‘lishlariga yordam beradi. O‘qitish
metodikasi samarali qo‘llanilsa, o‘quvchilarning texnologik savodxonlik darajasi sezilarli
darajada oshadi va ular zamonaviy dunyo talablari bilan hamohang rivojlanadilar.
Muhokama.
O‘qitish metodikasining muvaffaqiyati, asosan, o‘qituvchining darsni qanday
tashkil etishiga bog‘liq. Yangi texnologiyalarni o‘rgatishda interaktiv metodlar va amaliy
mashg‘ulotlarning ahamiyati katta. Bunda o‘quvchilarning o‘z bilimlarini real hayotdagi
vaziyatlarda qo‘llash ko‘nikmalari hamda kompyuter dasturlari bilan ishlashda bilimlarni
mustahkamlashga alohida e'tibor qaratiladi. O‘qituvchilar uchun darslarni tashkil etishda
zamonaviy pedagogik texnologiyalarni va vositalarni tanlashda puxta yondashuv talab etiladi.
Kompyuter bilan tanishuv bo‘limining o‘qitish metodikasining samaradorligi bir qator
omillarga bog‘liq. Dastlab, o‘qitish jarayonida kompyuterni ishlatishning amaliy va nazariy
jihatlari muvozanatli tarzda o‘rgatilishi kerak. Amaliy mashg‘ulotlar va tajribalar o‘quvchilarga
kompyuterni ishlatish ko‘nikmalarini rivojlantirishga imkon beradi, biroq bu bilan birga
nazariy tushunchalar ham o‘rganilishi muhimdir. O‘qituvchilar o‘quvchilarga kompyuterni
qanday ishlatish, uni maqsadga muvofiq foydalanish hamda texnik muammolarni hal qilishni
o‘rgatish orqali samarali natijaga erishishlari mumkin.
Metodikada zamonaviy pedagogik usullarni qo‘llash, shuningdek, o‘quvchilarga
individual yondashuvni ta'minlash muhim ahamiyatga ega. Har bir o‘quvchi o‘z tempida va
qiziqishiga qarab kompyuter bilan tanishadi, shu sababli interaktiv darslar va o‘yinlar orqali
o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirish zarur. Shuningdek, kompyuter bilan ishlashni
o‘rgatishda xavfsizlik va axborot texnologiyalarining etik tomonlari ham e'tiborga olinishi
lozim.
Bo‘limning samarali o‘qitilishi nafaqat texnik ko‘nikmalarni rivojlantirishga, balki
o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini, problemalarni hal qilish qobiliyatini va kelajakda ilmiy va
texnologik ishlanmalarni amalga oshirishga tayyor bo‘lishiga ham yordam beradi. Shunday
qilib, bu bo‘limning metodikasi o‘quvchilarga hozirgi davrning texnologik talablariga javob bera
oladigan bilim va ko‘nikmalarni o‘zlashtirishda muhim ahamiyatga ega.
Xulosa
. Kompyuter bilan tanishuv bo‘limining o‘qitish metodikasi, texnologiyalarning
o‘sib borayotgan roli va ularga bo‘lgan talabning oshishiga javoban, o‘quvchilarga kompyuter
bilimlarini berish va ularni texnologik jarayonlarga tayyorlashga qaratilgan. Bu metodika
o‘quvchilarga kompyuter texnologiyalarini amaliyotda qo‘llash, muammolarni yechish va
kreativ fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Ushbu bo‘limni o‘qitishda
zamonaviy pedagogik metodlarni qo‘llash, interaktiv usullar va zamonaviy o‘quv
materiallaridan foydalanish, o‘quvchilarning muvaffaqiyatli ta‘lim olishiga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Xoshimov A. Informatika va kompyuter texnologiyalari. Toshkent: "O‘qituvchi" nashriyoti
2019-y.
9
2.
Karimov T. O‘quv jarayonida interaktiv metodlarni qo‘llash. Toshkent: "Iste'dod"
nashriyoti. 2021-y.
3.
Ubaydullaeva N. Kompyuter texnologiyalari va ta‘lim. Samarqand: "Samarqand
universiteti" nashriyoti. 2020-y.
4.
Smith, J. Teaching Computer Science: A Practical Guide. London: Academic Press. 2018-y.
5.
Robinson, P. Pedagogical Approaches to Teaching Information Technology. New York:
Routledge. 2017-y.
6.
Нормуродова, Садокат. "РАЗВИТИЕ ВООБРАЖЕНИЯ И НАВЫКОВ ТВОРЧЕСКОГО
МЫШЛЕНИЯ УЧАЩИХСЯ 1-ГО КЛАССА ПРИ ОБУЧЕНИИ АЛФАВИТУ С ПОМОЩЬЮ
ПРОГРАММЫ SCRATCH." Предпринимательства и педагогика 3.3 (2024): 144-150.
7.
Farrux Qodirov. Zamonaviy trenajyor va simulyatsiya qiluvchi dasturlarning hozirgi
kundagi ahamiyati. Scienceweb academic papers collection. 2023/1/1
8.
Farrux Qodirov. BUSINESS INNOVATION MODEL OF INCOME AND COSTS FROM THE
PROVISION OF MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION. Scienceweb academic papers
collection. 2023/1/1
