36
5-8-SINF O‘QUVCHILARI BILAN O‘TKAZILADIGAN HARAKATLI O‘YINLAR
Rajabov Avazbek
Bekbo‘tayev Nodirbek
Ilmiy rahbar:
G‘aniyev Suxrob Abduvali o‘g‘li
Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti, Jismoniy tarbiya va sport kafedrasi
o‘qituvchisi, suxrobganiyev5@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.15364866
Kirish
Harakatli o‘yinlar umumta’lim maktablarining 5-8-sinf o‘quvchilari uchun jismoniy tarbiya
darslarining muhim qismidir. Bu yoshdagi o‘quvchilar faol, o‘zgaruvchan va jamoaviy faoliyatga
qiziqish bildiradi. Harakatli o‘yinlar nafaqat jismoniy salomatlikni mustahkamlaydi, balki jamoada
ishlash, liderlik va mas’uliyatni rivojlantiradi. Ushbu maqola o‘qituvchilarga 5-8-sinf o‘quvchilari
bilan o‘tkaziladigan harakatli o‘yinlarni tashkil qilish va o‘rgatish bo‘yicha amaliy yo‘riqnoma
taqdim etadi.
Harakatli o‘yinlarning ta’limiy ahamiyati
5-8-sinf o‘quvchilari o‘smirlik davriga kirayotgan bo‘lib, ularning jismoniy va ijtimoiy
rivojlanishi uchun harakatli o‘yinlar quyidagi afzalliklarni beradi:
Jismoniy rivojlanish
: Chidamlilik, chaqqonlik va mushaklarning muvofiqlashuvini oshiradi.
Ijtimoiy ko‘nikmalar
: O‘quvchilar jamoada ishlash, bir-biriga hurmat va mas’uliyatni
o‘rganadi.
Ruhiy salomatlik
: O‘yinlar stressni kamaytiradi va ijobiy muhit yaratadi.
Motivatsiya
: Qiziqarli o‘yinlar darslarga qatnashishni rag‘batlantiradi.
Harakatli o‘yinlar turlari va misollar
5-8-sinf o‘quvchilari uchun harakatli o‘yinlar oddiy va murakkab turlarga bo‘linadi. Quyida bir
nechta misollar keltiriladi:
1.
“Estafe ta o‘yini”
o
Maqsad
: Chaqqonlik va jamoaviy ishni rivojlantirish.
o
Qoidalar
: O‘quvchilar ikki jamoaga bo‘linadi. Har bir jamoa a’zosi belgilangan masofani
yugurib, tayoqchani keyingi o‘yinchiga uzatadi. Birinchi bo‘lib yakunlagan jamoa g‘olib bo‘ladi.
o
Foydasi
: Tezlik va muvofiqlashtirishni oshiradi.
2.
“To‘p o‘yini”
o
Maqsad
: Diqqatni jamlash va reflekslarni rivojlantirish.
o
Qoidalar
: O‘quvchilar doira shaklida turadi, bir-biriga to‘p tashlaydi. To‘pni tushurgan
o‘quvchi o‘yindan chiqadi yoki qo‘shimcha vazifa bajaradi.
o
Foydasi
: Diqqat va jamoaviy hamkorlikni oshiradi.
3.
“Topishmoq o‘yini”
o
Maqsad
: Jismoniy faollikni ijodiy fikrlash bilan birlashtirish.
o
Qoidalar
: O‘qituvchi harakatli topshiriqlar (masalan, 5 marta sakrash) bilan topishmoqlar
beradi. O‘quvchilar javob topib, topshiriqni bajaradi.
o
Foydasi
: Aqliy va jismoniy faollikni birlashtiradi.
O‘yinlarni tashkil qilish metodikasi
Harakatli o‘yinlarni muvaffaqiyatli o‘tkazish uchun quyidagi qadamlarga amal qilish lozim:
1.
Rejalashtirish
37
o
O‘yin maqsadini aniqlang (masalan, chaqqonlikni oshirish yoki jamoaviy ishni
rivojlantirish).
o
O‘quvchilarning yoshi, jismoniy tayyorgarligi va qiziqishlarini hisobga oling.
2.
Tayyorgarlik
o
O‘yin uchun xavfsiz maydon (sport zali yoki ochiq maydon) tayyorlang.
o
Kerakli jihozlar (to‘p, tayoqcha, belgilar) oldindan ta’minlang.
o
O‘yin qoidalarini oddiy va tushunarli tarzda tushuntiring.
3.
O‘tkazish
o
Darsni qisqa isinma mashqlari bilan boshlang (5-7 daqiqa).
o
O‘yin jarayonida o‘quvchilarni rag‘batlantiring, lekin tartibni saqlang.
o
Har bir o‘yin 10-15 daqiqa davom etishi maqsadga muvofiq.
4.
Baholash va fikr-mulohaza
o
O‘quvchilarning faolligi va jamoaviy ishtirokini baholang.
o
Dars so‘ngida o‘yin haqida qisqa muhokama o‘tkazing: nimalar yoqdi, nimalarni yaxshilash
mumkin?
Xulosa
5-8-sinf o‘quvchilari bilan o‘tkaziladigan harakatli o‘yinlar jismoniy tarbiya darslarini
qiziqarli va samarali qilishning eng muhim usullaridan biridir. Bu o‘yinlar nafaqat jismoniy
salomatlikni mustahkamlaydi, balki o‘quvchilarda ijtimoiy ko‘nikmalar, mas’uliyat va jamoaviy
ruhni shakllantiradi. O‘qituvchilar ushbu o‘yinlarni to‘g‘ri rejalashtirib, xavfsiz va qiziqarli
muhitda tashkil qilsa, o‘quvchilarning darslarga bo‘lgan qiziqishi sezilarli darajada oshadi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Xolmurodov, R. (2020).
Jismoniy tarbiya darslarida harakatli o‘yinlardan foydalanish
.
Toshkent: Fan va texnologiya.
2.
Usmonov, A. (2022).
Umumta’lim maktablarida jismoniy tarbiya metodikasi
. Samarqand:
SamDU nashriyoti.
3.
G‘aniyev, S. (2023).
Milliy va harakatli o‘yinlarning pedagogik ahamiyati
. Ilmiy maqola, Denov
tadbirkorlik va pedagogika instituti.
4.
“Harakatli o‘yinlar bo‘yicha qo‘llanma”. (2024). O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi
vazirligi veb-sayti: www.uzedu.uz
