Alfraganus
xalqaro ilmiy jurnal
60
DAVLAT VA JAMOAT ARBOBI SHAROF
RASHIDOV XOTIRASINI ABADIYLASHTIRISH
ISHLARIDA MUZEYLARNING TUTGAN O‘RNI
Elmuratova Shoxista Ablakulovna,
Аlfraganus univеrsitеti Xalqaro munosabatlar va tarix kafedrasi o‘qituvchisi
ORCID: 0009-0001-5493- 4357
e-mail: fender4555@mail.ru
Annotatsiya:
Mazkur maqolada bugungi kunda Jizzax shahrida faoliyat koʻrsatib kelayotgan Sharof
Rashidov muzeyi tarixi oʻrganib chiqildi. Mamlakatimizda mavjud uy-muzeylarining asosiy qismi Toshkent
shahrida joylashganligi sababli mazkur maqolada aynan ushbu mintaqadagi uy-muzeylarining tarixi va
faoliyatini oʻrganishga eʼtibor qaratildi.
Kalit so‘zlar:
M
uzey, uy-muzey, muzey kolleksiyalari, «Bolalar burchagi», smart, madaniyat, jamiyat, shaxs.
Abstract:
In this article, the history of the Sharof Rashidov Museum, which is currently operating in the
city of Jizzakh, is studied. Since most of the existing house-museums in our country are located in the city
of Tashkent, this article focused on studying the history and activities of the house-museums in this region.
Key words:
Museum, house-museum, museum collections, «Children’s corner», smart, culture, society,
person.
Alfraganus
xalqaro ilmiy jurnal
61
KIRISH
Muzeylarning birinchi darajadagi vazifasi turli
ashyolar, noyob buyumlar asosida buyuk alloma,
mutafakkirlar hamda davlat, jamoat arboblarining ijodi
va faoliyatini yoritishdir. Uy-muzeylarida namoyish
qilinayotgan har bir eksponat shu xalqning oʻtmish
hayoti, isteʼdodidan darak beradi. Respublikada faoliyat
koʻrsatgan tarixiy shaxslar xotirasini abadiylashtirish
maqsadida tashkil qilingan muzeylar – jamiyatimiz
madaniy hayotidagi ahamiyatli muassasa. Bugungi
kunda Vatanimizda mashhur tarixiy shaxslar xotirasiga
bagʻishlangan bir qancha uy-muzeylari samarali faoliyat
koʻrsatib kelmoqda.
ADABIYOTLAR TAHLILI
VA METODOLOGIYA
Yurtimizda tarixiy shaxslar xotirasini abadiylashtirish
maqsadida tashkil etilgan uy-muzeylarining aksariyati
Sharof Rashidov davrida amalga oshirilganligini alohida
taʼkidlab oʻtish joiz. Mazkur soha rivojiga katta hissa
qoʻshgan Sharof Rashidov xotirasini qayta tiklash, nomini
abadiylashtirish maqsadida davlat miqyosida bir qator
chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Sharof Rashidovich Rashidov (06.11.1917 –
31.10.1983) – davlat arbobi, yozuvchi, «Mehnat
qahramoni» ordeni sohibi. Sharof Rashidov
adabiyotga shoir sifatida kirib keldi va uning ilk sheʼriy
asari «Chegarachilar» deb nomlanib, 1937-yilda nashr
etilgan. Uning 1945-yilda chop etilgan «Qahrim»
sheʼriy toʻplami fashizm gʻoyalariga qarshi kurash
ruhida yozilgan mashhur asarlaridan biri hisoblanadi.
Sharof Rashidov «Gʻoliblar» (1953) qissasini davrning
eng muhim muammolaridan biri – lalmi yerlarni
oʻzlashtirish mavzusida yozgan. U keyinchalik Ikkinchi
jahon urushi yillari front ortida ogʻir mehnat qilgan
xalq hayotiga bagʻishlangan «Boʻrondan kuchli»
(1958), «Qudratli toʻlqin» (1964), «Gʻoliblar» (1972)
romanlarini yaratgan. Rashidov davlat va partiya
arbobi sifatida xalq va yurt hayotida roʻy berayotgan
voqealarni yoritishda adabiyot mezonlaridan koʻra
idealizm tamoyiliga koʻproq eʼtibor bergan. Sharof
Rashidovning hind xalq afsonasi asosida yozilgan
«Kashmir qoʻshigʻi» (1956) lirik qissasi shoir ijodining
xilma-xil ekanligini yaqqol namoyon qiladi.
Sharof Rashidovning respublikaga rahbarlik qilgan
yillarida yirik bunyodkorlik ishlari bilan bir qatorda,
qishloq xoʻjaligi yerlaridan keng foydalanish natijasida
ekologik vaziyatning yomonlashishi, paxtachilik
masalasining hal etilishi kabi noxush hodisalar roʻy
berdi. Mustaqillik davrida Sharof Rashidov nomi
oqlanib, Oʻzbekiston tarixidan munosib oʻrin oldi.
Birinchi Prezident Islom Karimov tashabbusi va
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi
Vazirlar Mahkamasining 1992-yil 6-iyundagi 267-son
qarori bilan shu yili Sharof Rashidov tavalludining 75
yilligi keng nishonlandi. Jizzax viloyati hokimining
1992-yil 7-maydagi 127-F-son farmoyishi asosida
Sharof Rashidov yodgorlik filiali tashkil etildi.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat
Mirziyoyevning 2017-yil 27-martdagi «Buyuk davlat
arbobi va yozuvchi Sharof Rashidov tavalludining
100 yilligini nishonlash toʻgʻrisida»gi PQ-2854-son
Qarori asosida muzeyni taʼmirlash ishlari olib borilib,
koʻrgazmasi qayta tiklandi.¹
NATIJALAR
Sharof Rashidovga vafotidan soʻng Alisher Navoiy
nomidagi Oʻzbekiston Davlat mukofoti (1994) ham
berilgan. Bugungi kunda Sirdaryo viloyati, Toshkent
va Jizzax shaharlaridagi ayrim koʻchalar, maktablar,
mahallalar uning nomi bilan ataladi. Jizzax viloyati
tarixi va madaniyati davlat muzeyi qoshida «Sharof
Rashidov yodgorlik muzeyi» tashkil etilgan. Mazkur
muzey ekspozitsiyasi respublikani juda murakkab
va ogʻir yillarda boshqarib, Oʻzbekiston taraqqiyoti
yoʻlida samarali xizmat qilgan, ijtimoiy va ijodiy faoliyati
bilan oʻzbek milliy adabiyoti va madaniyati rivojiga
katta hissa qoʻshgan davlat arbobi, taniqli yozuvchi
Sharof Rashidov xotirasini abadiylashtirish maqsadida
tashkil etilgan. Muzey ekspozitsiyasini shakllantirishda
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-
yil 27-martdagi «Atoqli davlat arbobi va yozuvchi
Sharof Rashidov tavalludining 100 yilligini nishonlash
toʻgʻrisida»gi Qarori konseptual-metodologik asos
boʻlib xizmat qilgan.
Sharof Rashidov tavalludining 100 yilligiga
bagʻishlangan ekspozitsiya quyidagi boʻlimlardan
iborat edi:
1. Sharof Rashidov oʻz xalqiga, vataniga fidoyi
farzand;
2. Sharof Rashidov atoqli davlat arbobi;
3. Sharof Rashidov siyosat maydonida;
4. Sharof Rashidovning fan va madaniyat rivojiga
qoʻshgan hissasi;
5. Sharof Rashidov taniqli yozuvchi;
6. Sharof Rashidovning yorqin xotirasini ulugʻlash.
Sharof Rashidov yodgorlik muzeyi filialining ilmiy
xodimi Shohsanam Qurbonova bilan boʻlgan intervyu
jarayonida taʼkidlanganidek, Jizzax viloyati tarixi va
madaniyati davlat muzeyi sanʼat, tabiat, tarix boʻlimlari
hamda Sharof Rashidov yodgorlik muzeyi filiali, Hamid
1. Sharof Rashidov muzeyi maʼlumotnomasidan. (murojaat sanasi: 28.06.2022)
Alfraganus
xalqaro ilmiy jurnal
62
Olimjon va Zulfiya uy-muzeyi filiali, Zomin tumani tarixi
filiallaridan iborat boʻlib, bu boʻlim va filiallarda Jizzax
viloyatining betakror sanʼati, tabiati, tarixini yorituvchi
eksponatlar namoyish etilmoqda².
MUHOKAMA
Sharof Rashidov yodgorlik muzeyi filialining
xodimlari tomonidan yil davomida «Jizzax haqiqati»
gazetasida turkum maqolalar nashr etib borilmoqda.
Muzeyga tashrif buyurgan ziyoratchilarga muzey
xodimlarining namunali xizmat koʻrsatishi yoʻlga
qoʻyilgan. Shu bilan birga muzey filialiga yiliga jami
2400 dan ortiq tomoshabinlar tashrif buyurib, jami 4,8
million soʻmdan ortiq pul kirim qilingani qayd etilgan.
Taʼkidlash lozimki, muzey faoliyatini samarali tashkil
etish uchun quyidagi vazifalarni amalga oshirish lozim
boʻladi:
— Jizzax viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyi
binosini taʼmirlash va muzey koʻrgazmasini yangilash;
— muzeyni aholiga yaqinlashtirish maqsadida
viloyatning chekka tumanlariga koʻchma koʻrgazmalar
tashkil etish uchun muzeylarga maxsus avtomobillar
ajratish;
— xalqaro hamkorlikni yoʻlga qoʻyish uchun muzey
rahbarlarini chet el muzeylarida malaka oshirishlarini
tashkil etish;
— muzey xodimlarining koʻp yillik mehnatlarini
munosib ragʻbatlantirish maqsadida lavozim maoshiga
har oyda qoʻshimcha ustamalar berishni joriy qilish.
Tashrif buyuruvchilar tomonidan muzey va
Sh.Rashidov haqida «Faxriy mehmonlar kitobi» mavjud
boʻlib, unda yozib qoldirilgan fikrlar va taassurotlar
alohida ahamiyatga ega. Ushbu katta hajmdagi
kitobning ilk sahifasida mamlakat Prezidenti Shavkat
Mirziyoyev oʻzining quyidagi samimiy fikrlarini yozib
qoldirgan: «Xalqimizning buyuk farzandi, atoqli davlat
arbobi, yozuvchi Sharof Rashidov el-yurtimiz uchun
fidoyi rahbar, betakror va benazir shaxs edi. Bu ulugʻ
inson oʻzining noyob aql-zakovati, boy bilim va tajribasi,
mehnatkashligi, kamtarligi, yuksak insoniy fazilatlari
bilan eʼtibor qozongan edi. Sobiq mustabid tuzum
davrida turli tazyiq va sinovlarga qaramasdan, u kishi
ogʻir kurashlarga bardosh berib xalqimiz va millatimizga
sadoqat bilan xizmat qildi. Har qanday murakkab
sharoitda ham el-yurtimiz manfaatini oʻylab yashagan
Sharof Rashidovning buyuk xizmatlari xalqimiz xotirasida
abadiy saqlanib qoladi. Bugun Jizzax shahrida ish
boshlayotgan Sharof Rashidov memorial muzeyi ana
shu ezgu maqsadga xizmat qiladi, deb ishonaman³.
XULOSA
Mazkur kitobda bir qancha taniqli shaxslar va chet
eldan tashrif buyurgan mehmonlarning ijobiy fikrlari ham
muhrlangan. Bu esa muzeylarning fuqarolar madaniy
hayoti uchun yuksak ahamiyati va zaruratini koʻrsatadi.
Chunki oʻz oʻtmishini, ajdodlari tarixini yaxshi bilgan
insonning irodasi kuchli boʻladi, uni har xil aqidalar
girdobiga tushishdan saqlaydi.
2.Jizzax viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyi Sharof Rashidov yodgorlik muzeyi filiali ilmiy xodimi Shohsanam Qurbonova
nutqidan. (murojaat sanasi: 28.06.2022)
3. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Jizzax shahridagi Sh.Rashidov muzeyida yuritilayotgan «Faxriy
mehmonlar kitobi»ining 1-sahifasi. 2017-yil 6-noyabr. (murojaat sanasi: 28.06.2022)
1. Sharof Rashidov muzeyi maʼlumotnomasidan. (murojaat sanasi: 28.06.2022)
2. Oʻsha joyda. (murojaat sanasi: 28.06.2022)
3. Jizzax viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyi Sharof Rashidov yodgorlik muzeyi
filialining ilmiy xodimi Shohsanam Qurbonova nutqidan. (murojaat sanasi: 28.06.2022)
Adabiyotlar:
