Методы идентификации серотипов пастерелл с помощью серологических реакций

inLibrary
Google Scholar
Журнал:
Выпуск:
CC BY f
312-315
0

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.
Поделиться
Салимов, И., & Нургалиева, Ж. (2024). Методы идентификации серотипов пастерелл с помощью серологических реакций. in Library, 2(2), 312–315. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/archive/article/view/35874
Илхом Салимов, Ветеринарный научно-исследовательский институт

Заведующий лабораторией иммунологии и биотехнологии, доктор ветеринарных наук, старший научный сотрудник Научно-исследовательского ветеринарного института

Ж Нургалиева, Ветеринарный научно-исследовательский институт
базовый докторант
0
Цитаты
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

При проведении серологической типизации пастереллёзных штаммов целесообразно одновременно использовать реакцию преципитации в агаровом геле и реакцию агглютинации. Сопоставление полученных результатов позволяет делать более достоверные выводы о серологической принадлежности проверяемых штаммов. Нами применялась также и реакция непрямой гемагглютинации с использованием в качестве антигена сенсибилизированных эритроцитов «О» группы, однако затруднения с регулярным получением для ее постановки человеческих эритроцитов «О» группы не позволяли изучить ее более широко в параллельных исследованиях с другими реакциями.


background image

Veterinariya sohasidagi dolzarb muammolar yechimi yosh tadqiqotchilar talqinida

|

TO‘PLAM – 1/24

312

28-iyun 2024-yil.

UDK.:619.636.616.24.002.185

PASTERELLA SEROTIPLARINI SEROLOGIK REAKSIYALAR YORDAMIDA

ANIQLASH

Nurgaliyeva J.S.-

tayanch doktorant,

Salimov I.X.

– ilmiy rahbar.

Veterinariya ilmiy-tadqiqot instituti

Annotatsiya:

Pasterella shtammlarini serologic tipizasiya qilish uchun bir vaqtning o‘zida

serologik reaksiyalardan agar gelidagi prisipitasiya reaksiyasi va agllyutinatsiya reaksiyasini
qo

llash maqsadga muvofiqdir. Olingan natijalarni taqqoslash natijasida tekshirilayotgan

shtammlarning serologik mansubligi to

g

risida ishonchliroq xulosalar chiqarish imkonini berdi.

Shu bilan birga bilvosita gemagglyutinatsiya reaksiyasi qo‘llanildi va antigen sifatida
sensibilizatsiyalangan “O” guruhli odam eritrotsitlaridan foydalanildi. Ammo shuni ta’kidlash
joizki doimiy “O” guruhli odam eritrositlarini olishdagi qiyinchiliklar uni boshqa reaksiyalar bilan
parallel ravishda o

rganishda qiyinchiliklar mavjud.

Аннотация:

При проведении серологической типизации пастереллёзных штаммов

целесообразно одновременно использовать реакцию преципитации в агаровом геле и
реакцию агглютинации. Сопоставление полученных результатов позволяет делать более
достоверные выводы о серологической принадлежности проверяемых штаммов. Нами
применялась также и реакция непрямой гемагглютинации с использованием в качестве
антигена сенсибилизированных эритроцитов «О» группы, однако затруднения с регулярным
получением для ее постановки человеческих эритроцитов «О» группы не позволяли изучить
ее более широко в параллельных исследованиях с другими реакциями.

Kalit so

zlar:

shtamm, tipizasiyalash, antigen, kapsulyar, somatik, aglyutinatsiya, tipga xos,

giperimmunizatsiya, virulent, bufer.

Kirish.

Qishloq xo‘jalik hayvonlarining pasterellyozi va ayniqsa parrandalarning

pasterellyozi sezilarli darajada tarqalgan.

O

ziga xos profilaktika vositalarini ko

paytirish uchun mamlakatimizda keng tarqalgan

pasterellyoz qo

zg

atuvchisi shtammlarining o

lgan hayvonlar va parrandalardan ajratilgan

serologik turlari haqida ma’lumotga ega bo

lish kerak. Biologik preparatlar ishlab chiqarish uchun

Pasterella shtammlarini tanlash maqsadida serologik tipizasiyalashning oddiy va qulay usullariga
ega bo

lish kerak. Kasallangan barcha tur hayvonlardan ajratilgan pasterellalarning serologik

turlarini o‘rganish masalasi dolzarb hisoblanadi.

Chet el tadqiqotchilaridan Namioka va Myurata, Perro, Todorov, Obreshkov, Bayn

pasterellalarning serologik turlarini o

rganishga ko

plab tadqiqotlar bag

ishladilar. Ushbu ishlarni

tahlil qilishdan kelib chiqadiki, P. Multocida ning antigen tuzilishi juda murakkab va uni o

rganish

ko

pincha qarama-qarshi natijalar beradi.

Ushbu ishlar asosida turli xil hayvonlar turlaridan ajratilgan Pasterella shtammlari turli

mamlakatlar tadqiqotchilari tomonidan kapsulyar antigenga ko

ra shartli ravishda (Karter bo

yicha)

A, B, C, D, E yoki (Robert bo’yicha) I, II, III va IV guruhlarga bo

linadi, va somatik antigeni

bo’yicha Namioka va Myurat ma‘lumotlariga ko

ra 15 guruhga bo‘linadi.

P.Multocida ning antigenik tuzilishi turli "K" (kapsulyar) va "O" guruhi antigenlari

birikmasidan iborat antigenik kompleksini tashkil qiladi.

"A" serologik tipiga mansub Pasterella "O" guruhi antigenlarida farq qilishi mumkin. Ushbu

holat pasterellyozning aktiv profilaktika vositasi sifatida ishlatiladigan vaksinalarni ishlab
chiqarishda hisobga olinishi kerak.

Tadqiqotlarning maqsadi o

ziga xos agglyutinatsiya qiluvchi va prisipitasiyalovchi

zardoblarni olish va ular yordamida laboratoriyada to

plangan Pasterella shtammlarini

tipizasiyalashni amalga oshirishdan iborat.


background image

Veterinariya sohasidagi dolzarb muammolar yechimi yosh tadqiqotchilar talqinida

|

TO‘PLAM – 1/24

313

28-iyun 2024-yil.

Mamlakatning turli hududlarida qoramollardan ajratilgan ko‘p sonli Pasterella shtammlarini

o‘rganish asosida bu shtammlarning asosiy qismini Karter bo‘yicha “B” serologik tipga kiritish
mumkinligi, ammo shu bilan birga, "A" serologik tipga tegishli ajratilgan Pasterella shtammlari
asosan "A" tipga (kapsulyar antigeni bo

yicha) kiritilgan. Odatda yuqori immunli zardoblarni olish

uchun quyonlarni giperimmunizatsiya qilishning turli sxemalari Karterning tipik pasterellyoz
shtammlari yordamida o

rganildi.

Giperimmunizatsiyadan oldin quyonlarning zardobida o

ziga xos aglyutininlar mavjudligi

tekshirildi va faqat zardoblari Pasterella antigeni bilan reaksiyaga kirishgan quyonlar tanlab olindi.
Quyonlarni giperimmunizatsiya qilish uchun turli usullar bilan tayyorlangan o

ziga xos Pasterella

antigenlari ishlatilgan, xususan:
1. Formalin bilan inaktivasiyalangan pasterellaning virulent kulturasidan olingan kapsulali antigeni.
2. Somatik antigen, shuningdek, Pasterellaning virulent kulturasidan tayyorlangan, 18 soat
davomida bir normal xlorid kislota eritmasi bilan oldindan ishlov berilgan, so

ngra bufer

(formalinlashtirilgan) eritma bilan yuvildi (Namioka va Myurata bo

yicha).

NaHPO

4

- 1,9 gr; KH

2

PO

4

- 1,1 gr; NaCl - 4 gr; Formalin - 3 ml; Distillangan suv - 1 litr pH - 7,4.

Keyin yuvilgan Pasterella kulturalari 1 ml antigenda 8 milliard mikrob tanasi konsentratsiyasini
olish uchun o’sha buferda suyultirildi..
3. Bundan tashqari, agglyutinatsiya reaksiyasida tirik antigen o

rganilgan, qaysikim qonli agardan

yuvib olingan Pasterella kulturasi.
4. Mertiolat bilan ishlov berilgan antigen.

Natijalar va ularning tahlili.

Quyonlarni giperimmunizatsiya qilish sxemasi 7-8 siklidan

iborat bo’lib, 5-6 kunlik oraliq bilan antigen qon tomir ichiga yuborildi. Ko

pincha, yetarlicha faol

zardobni olish uchun 40 martagacha antigen in’ektsiyasini amalga oshirish kerak bo‘ldi.
Giperimmunizatsiya davrida quyonlardan qon vaqti-vaqti bilan olindi va zardob titrlandi, titr yuqori
bo’lganda quyonlar to’liq qonsizlantirildi.

Bir nechta giperimmunizatsiya sxemalarini qiyosiy baholash natijasida yuqori titrli zardob

formalin bilan zararsizlangan pasterella suspenziyasida 1 ml dagi 8 mlrd Pasterella konsentratsiyasi
yoki suspenziyasini ifodalovchi antigen yordamida olinganligi aniqlandi. Pasterella bir normal
xlorid kislota eritmasi bilan ishlangan, keyin yuviladi va formalin bilan zararsizlantirilib, buferda
bilan suspenziya qilinadi, Pasterella 1 ml dan 8 mlrd. Shunday qilib, titri 1:3200 bo

lgan "A"

serologik tipdagi zardoblar, titri 1:800 bo

lgan "B" serologik tipdagi zardoblar, titri 1:1600 bo

lgan

"C", titri "D" 1:800 gacha, “E” 1:3200 titrlandi.
Giperimmunli quyonlar to

liq qonsizlantirildi, zardoblar mertiolat yoki borat kislotasi bilan

konservasiyalanadi.

Zardoblar muzlatgichda saqlandi, zardoblarning bir qismi liofilizatsiya qilindi.
Serologik reaksiyalarda ham tabiiy, ham quruq zardoblar teng darajada yaxshi ishladi.
Pasterella shtammlarini serologik tipizasiyalash maqsadida quyidagi reaksiyalardan

foydalanildi: agglyutinatsiya reaksiyasi, agar gelida diffuziyali pretsipitatsiya reaksiyasi, bilvosita
gemagglyutinatsiya reaksiyasi.
Reaksiyalarda turli antigenler sinab ko’rildi: spirtli, isitilgan, tirik va formalinlashtirilgan pasterella
kulturalari. GAR uchun antigen sifatida sensibilizatsiyalangan "O" guruhli odam eritrotsitlaridan
foydalanildi.

Diffuziyali presipitasiya reaksiyasini plastinkalardagi agarda o’yilgan chuqurchalarda

mikromodifikasiya usulida qo’yildi. Ushbu reaksiya uchun antigenni mikroblar kulturasini sulfat
kislota bilan ishlov berilib, so’ngra ekstraksiya qilindi va ishqor bilan pH - 7,4 gacha
neytralizasiyalantirildi. Antigen sifatida pasterellyozdan o

lgan hayvonlarning organlaridan olingan

ekstraktlar ham sinovdan o

tkazildi.

Agarli plastinkalar chuqurchali zardob va antigen bilan to’ldirilib, eksikatorga joylashtirildi

va xona haroratida 24-48 soat davomida qoldirildi, shundan so'ng hosil bo'lgan pretsipitatsiya
chiziqlari tahlil qilindi.


background image

Veterinariya sohasidagi dolzarb muammolar yechimi yosh tadqiqotchilar talqinida

|

TO‘PLAM – 1/24

314

28-iyun 2024-yil.

P.Multocida

ni tipizasiya qilish uchun qo’llanilgan reaksiyalardan o’ta aniq natijalar maxsus

chuqurchalarda tomchili va klassik agglyutinasiya reaksiyasi va agar gelida diffuziyali presipitasiya
reaksiyalarida olindi.

Xulosalar:

Bizning fikrimizcha, Pasterella shtammlarini serologik tipizasiyalashda agar

gelida diffuziyali pretsipitatsiya reaksiyasi va agllyutinatsiya reaksiyasini bir vaqtda qo

llash

maqsadga muvofiqdir. Olingan natijalarni taqqoslash orqali tekshirilayotgan shtammlarning
serologik mansubligi to

g

risida ishonchliroq xulosalar chiqarishga imkon beradi. Bilvosita

gemagglyutinatsiya reaksiyasini ham qo

lladik, antigen sifatida sensibilizatsiyalangan “O” guruhi

odam eritrotsitlari yordamida, ammo uni ishlab chiqarish uchun odamning “O” guruhi
eritrotsitlarini muntazam ravishda olishdagi qiyinchiliklar uni boshqa reaksiyalar bilan parallel
ravishda organishga imkon bermadi.

Ta’riflangan serologik tipizasiyalash usullaridan foydalanib, asosan Karter yoki Robertsga

ko

ra Pasterella shtammlarining ma’lum guruhlarga tegishliligini aniqlashga muvaffaq bo

lindi.

Qiyosiy baholashda bilvosita gemagglyutinatsiya reaksiyasining odamning “O” guruhi

tanglangan eritrotsitlaridan foydalangan holda, bu yo

nalishdagi tadqiqotlarni kengaytirish

maqsadga muvofiqdir.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

1.

Салимов, И. Х., Салимова, Д. И., & Уракова, Р. М. ИЗУЧЕНИЕ КЛИНИЧЕСКИХ

ПРИЗНАКОВ

И

ПАТОЛОГОАНАТОМИЧЕСКИХ

ИЗМЕНЕНИЙ

ПРИ

ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНОМ БРАДЗОТЕ ОВЕЦ.

2.

Хакимов, Ш., & Салимов, И. (2022). Эпизоотология инфекционно-некротического

гепатита овец. Перспективы развития ветеринарной науки и её роль в обеспечении пищевой
безопасности, 1(1), 195-198.

3.

Ҳакимов, Ш., & Салимов, И. Х. (2023). QISHLOQ LANИНФЕКЦИОН НЕКРОТИК

ГЕПАТИТ КАСАЛЛИГИНИ КЛИНИК БЕЛГИЛАРИDSHAFT ARXITEKTURASINING
ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI. AGROBIOTEXNOLOGIYA VA VETERINARIYA
TIBBIYOTI ILMIY JURNALI, 2(5), 62-64.

4.

I Kh, S., & Z Zh, S. (2023). The Spread of Emphysematous Carbuncle in Cattle.

5.

Sarsengalievna, N. J., & Khaitovich, S. I. (2023). PREVENTION OF POULTRY

PASTEURELLOSIS. ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ,
35(1), 100-103.

6.

Тураев, Ш. К., & Салимов, И. Х. (2023). ҚОРАМОЛЛАРНИ ҚОРАСОН

КАСАЛЛИГИГА ДИАГНОЗ ҚЎЙИШ. AGROBIOTEXNOLOGIYA VA VETERINARIYA
TIBBIYOTI ILMIY JURNALI, 2(11), 5-8.

7.

Salimov, I., Salimova, D., Salimov, H., Xudjamshukurov, A., & Qambarov, A. (2024).

Specific prevention of emphysematous carbuncle of cattle and sheep. In BIO Web of Conferences
(Vol. 95, p. 01036). EDP Sciences.

8.

Салимов, И. Х., & Рудзит, Д. Ю. (2024). РАСПРОСТРАНЕННОСТЬ

ТРАВМАТИЧЕСКИХ

ПОРАЖЕНИЙ

СЛИЗИСТОЙ

ОБОЛОЧКИ

РТА

У

ОРТОДОНТИЧЕСКИХ

ПАЦИЕНТОВ.

СОВРЕМЕННЫЕ

ПРОБЛЕМЫ

И

ПЕРСПЕКТИВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ

, 169.

9.

Уракова, Р. М., Салимов, Х. С., Салимов, И. Х., & Джураев, О. А. (2021). ЗНАЧЕНИЕ

ПАТОЛОГОАНАТОМИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ В ДИАГНОСТИКЕ БРАДЗОТА
ОВЕЦ.

Academic research in educational sciences

,

2

(6), 912-917.

10.

Кличов, О., Хакимов, Ш., & Салимов, И. (2022). Диагностика инфекционной

энтеротоксемии овец.

Перспективы развития ветеринарной науки и её роль в обеспечении

пищевой безопасности

,

1

(1), 199-203.

11.

Ilkhomovich, K. O., Shorasul, K., & Khaitovich, S. I. (2022). Infectious Enterotoxemia

Disease of Sheep Epizootology.

Web of Scholars: Multidimensional Research Journal

,

1

(7), 70-73.

12.

Ilkhomovich, K. O., Shorasul, K., & Khaitovich, S. I. (2022). Infectious Enterotoxemia

Disease of Sheep Diagnostics.

Web of Scholars: Multidimensional Research Journal

,

1

(7), 91-95.


background image

Veterinariya sohasidagi dolzarb muammolar yechimi yosh tadqiqotchilar talqinida

|

TO‘PLAM – 1/24

315

28-iyun 2024-yil.

13.

Кличов, О., Хакимов, Ш., & Салимов, И. (2022). Қўйларнинг инфекцион

энтеротоксемия касаллиги диагностикаси.

Перспективы развития ветеринарной науки и её

роль в обеспечении пищевой безопасности

,

1

(1), 199-203.

14.

Klichov, O. I., & Salimov, I. X. (2022). QO ‘YLARNING INFEKSION

ENTEROTOKSEMIYA

KASALLIGI

DIAGNOSTIKASI

VA

PROFILAKTIKASI.

AGROBIOTEXNOLOGIYA

VA

VETERINARIYA

TIBBIYOTI

ILMIY

JURNALI

, 111-116.

15.

Ilkhomovich, K. O., & Khaitovich, S. I. (2023). Infectious Anaerobic Enterotoxemia

Disease of Sheep.

Central Asian Journal of Medical and Natural Science

,

4

(3), 99-105.

16.

Salimov, X. S., Qambarov, A. A., & Salimov, I. X. Epizootologiya va infeksion

kasalliklar.

Darslik Toshkent-2020 yil

.

17.

Сатторов, Д., Курбонов, Ф., & Салимов, И. (2022). Грибные заболевания рыб.

Сапролегниоз.

Перспективы развития ветеринарной науки и её роль в обеспечении пищевой

безопасности

,

1

(2), 137-141.

18.

Салимов, И. (1997). Инфекционный ринотрахеит у телят.

Ветеринария Узбекистана

,

(2), 6.

19.

Салимов, И. Х. (1994). Среднее Поволжье.

Книга для чтения по краеведению

.

20.

Khatamov, A. K., & Salimov, H. S. Results of a Study to Determine the Lethal Doses

(Ld100 and Ld50) of S. Typhimurium in Experiments on Laying Chickens.

International Journal

on Integrated Education

,

4

(1), 164-168.

21.

Давлатов, Р. Б., Насимов, Ш. Н., Ниёзов, Х. Б., Жабборов, Ш. А., Хўджамшукуров, Ш.

А., & Сафаров, Х. А. (2019). Парранда касалликларини профилактикаси ва даволаш бўйича
ТАВСИЯЛАР.

Тошкент-2019

, 21-26.

22.

Давлатов, Р. Б., Салимов, Х. С., & Худжамшукуров, А. Н. (2018). Парранда

касалликлари" ўқув қўлланма Самарқанд.

23.

Давлетов, Р. Б., Салимов, Х. С., & Тоиров, Ж. Э. (2019). ЧУВСТВИТЕЛЬНОСТЬ

КОЛИБАКТЕРИОЗА ПТИЦ К АНТИБИОТИКАМ. In

СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ,

ТРАДИЦИИ И ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В РАЗВИТИИ АПК

(pp. 39-44).

24.

Газнакулов, Т. К., Орипов, А. О., Сафаров, А. А., Хушназаров, А. Х., Давлатов, Р. Б.,

Абдухакимов, Ш., & Мавланов, С. (2023). ХС Салимов, МК Бутаев, ЗЭ Рузиев,–
Биохавфсизлик.

25.

Давлатов, Р. Б., Салимов, Х. С., & Хўджамшукуров, А. Н. (2018). Паррандалар

касалликлари.

Ўқув қўлланма, Самарқанд-2018

,

10

.

26.

Давлатов, Р. Б., Салимов, Х. С., & Тоиров, Ж. Э. (2018). ВОПРОСЫ

ЭПИЗООТОЛОГИИ ЭШЕРИХИОЗА ПТИЦ В УЗБЕКИСТАНЕ. In

Современное состояние,

традиции и инновационные технологии в развитии АПК

(pp. 67-73).

27.

Ниязов, Ф. А., Давлатов, Р. Б., & Дурдиев, Ш. К. (2007). Особенности

ассоциированного течения эймериоза и колибактериоза птиц. In

Болезни птиц в

промышленном птицеводстве. Современное состояние проблемы и стратегия борьбы.
Матер. научно-произв. конф

(pp. 324-327).

28.

Butaeva, I. М., Salimov, H. S., & Davlatov, R. B. (2020). On The Diagnosis Of Mixed

Bacterial Infections Of Birds.

International Journal of Advanced Science and Technology

,

29

(9s),

2308-2315.

29.

Salimov, H. S., & Kambarov, A. A. (2016). Epizootology, textbook.

30.

Salimov, X. S., Qambarov, A. A., & Salimov, I. X. Epizootologiya va infeksion kasalliklar”

darslik 2021 yil.

F. Nasimov nashriyoti

.

31.

Davlatov, R. B., Salimov, X. S., & Xudjamshukurov, A. N. (2018). Parranda kasalliklari, O

‘quv qo ‘llanma.

Samarqand:“Zarafshon

.

32.

Менглиев, А., & Салимов, Х. С. (2004). Мониторинг распространения и

предотвращение особо опасных болезней животных: сб. материалов конф.

Самарканд, 26-27.

09

, (2004), 107.

Библиографические ссылки

Салимов, И. X., Салимова, Д. И., & Уракова, Р. М. ИЗУЧЕНИЕ КЛИНИЧЕСКИХ ПРИЗНАКОВ И ПАТОЛОГОАНАТОМИЧЕСКИХ ИЗМЕНЕНИЙ ПРИ ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНОМ БРАДЗОТЕ ОВЕЦ.

Хакимов, Ш., & Салимов, И. (2022). Эпизоотология инфекционно-некротического гепатита овец. Перспективы развития ветеринарной науки и её роль в обеспечении пищевой безопасности, 1(1), 195-198.

Ҳакимов, Ш„ & Салимов, И. X. (2023). QISHLOQ ЕАМИНФЕКЦИОН НЕКРОТИК ГЕПАТИТ КАСАЛЛИГИНИ КЛИНИК БЕЛГИЛАРИЭБНАҒТ ARX1TEKTURAS1NING ZAMONAV1Y TENDENTSIYALAR1. AGROB1OTEXNOLOG1YA VA VETERINARIYA T1BB1YOT1ILMIY JURNAL1, 2(5), 62-64.

1 Kh, S., & Z Zh, S. (2023). The Spread of Emphysematous Carbuncle in Cattle.

Sarsengalievna, N. J., & Khaitovich, S. I. (2023). PREVENTION OF POULTRY PASTEURELLOSIS. ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 35(1), 100-103.

Тураев, Ш. К, & Салимов, И. X. (2023). ҚОРАМОЛЛАРНИ ҚОРАСОН КАСАЛЛИГИГА ДИАГНОЗ ҚЎЙИШ. AGROB1OTEXNOLOG1YA VA VETERINARIYA T1BBIYOT1 ILMIY JURNAL1, 2(11), 5-8.

Salimov, 1., Salimova, D., Salimov, H., Xudjamshukurov, A., & Qambarov, A. (2024). Specific prevention of emphysematous carbuncle of cattle and sheep. In BIO Web of Conferences (Vol. 95, p. 01036). EDP Sciences.

Салимов, И. X., & Рудзит, Д. Ю. (2024). РАСПРОСТРАНЕННОСТЬ ТРАВМАТИЧЕСКИХ ПОРАЖЕНИЙ СЛИЗИСТОЙ ОБОЛОЧКИ РТА У ОРТОДОНТИЧЕСКИХ ПАЦИЕНТОВ. СОВРЕМЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ, 169.

Уракова, Р. М., Салимов, X. С., Салимов, И. X., & Джураев, О. А. (2021). ЗНАЧЕНИЕ ПАТОЛОГОАНАТОМИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ В ДИАГНОСТИКЕ БРАДЗОТА ОВЕЦ. Academic research in educational sciences, 2(6), 912-917.

Кличов, О., Хакимов, ILL, & Салимов, И. (2022). Диагностика инфекционной энтеротоксемии овец. Перспективы развития ветеринарной науки и её роль в обеспечении пищевой безопасности, 7(1), 199-203.

Ilkhomovich, К. О., Shorasul, К., & Khaitovich, S. 1. (2022). Infectious Enterotoxemia Disease of Sheep Epizootology. Web of Scholars: Multidimensional Research Journal, 7(7), 70-73.

Ilkhomovich, К. O., Shorasul, K., & Khaitovich, S. 1. (2022). Infectious Enterotoxemia Disease of Sheep Diagnostics. Web of Scholars: Multidimensional Research Journal, 7(7), 91-95.

Климов, О., Хакимов, ILL, & Салимов, И. (2022). Қўйларнинг инфекцион энтеротоксемия касаллиги диагностикаси. Перспективы развития ветеринарной науки и её роль в обеспечении пищевой безопасности, 7(1), 199-203.

Klichov, О. 1., & Salimov, 1. X. (2022). QO ‘YLARN1NG 1NFEKS1ON

ENTEROTOKSEM1YA KASALL1G1 DIAGNOSTIKASI VA

PROF1LAKTIKASI. AGROB1OTEXNOLOG1YA VA VETERINARIYA T1BB1YOTI ILMIY JURNAL1, 111-116.

Ilkhomovich, K. O., & Khaitovich, S. I. (2023). Infectious Anaerobic Enterotoxemia Disease of Sheep. Central Asian Journal of Medical and Natural Science, 4(3), 99-105.

Salimov, X. S., Qambarov, A. A., & Salimov, I. X. Epizootologiya va infeksion kasalliklar. Darslik Toshkent-2020yil.

Сатторов, Д., Курбонов, Ф., & Салимов, И. (2022). Грибные заболевания рыб. Сапролегниоз. Перспективы развития ветеринарной науки и её роль в обеспечении пищевой безопасности, 7(2), 137-141.

Салимов, И. (1997). Инфекционный ринотрахеит у телят. Ветеринария Узбекистана, (2), 6.

Салимов, И. X. (1994). Среднее Поволжье. Книга для чтения по краеведению.

Khatamov, А. К., & Salimov, Н. S. Results of a Study to Determine the Lethal Doses (LdlOO and Ld50) of S. Typhimurium in Experiments on Laying Chickens. International Journal on Integrated Education, 4(1), 164-168.

Давлатов, P. Б., Насимов, Ш. H., Ниёзов, X. Б., Жабборов, 111. A., Хўджамшукуров, Ш. A., & Сафаров, X. А. (2019). Парранда касалликларини профилактикаси ва даволаш бўйича ТАВСИЯЛАР. Тошкент-2019, 21 -26.

Давлатов, Р. Б., Салимов, X. С., & Худжамшукуров, А. Н. (2018). Парранда касалликлари" ўқув қўлланма Самарканд.

Давлетов, Р. Б., Салимов, X. С., & Тоиров, Ж. Э. (2019). ЧУВСТВИТЕЛЬНОСТЬ КОЛИБАКТЕРИОЗА ПТИЦ К АНТИБИОТИКАМ. In СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ. ТРАДИЦИИ И ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В РАЗВИТИИ АПК (рр. 39-44).

Газнакулов, Т. К., Орипов, А. О., Сафаров, А. А., Хушназаров, А. X., Давлатов, Р. Б., Абдухакимов, LLL, & Мавланов, С. (2023). ХС Салимов, МК Бутаев, ЗЭ Рузиев,-Биохавфсизлик.

Давлатов, Р. Б., Салимов, X. С., & Хўджамшукуров, А. Н. (2018). Паррандалар касалликлари. Ўқув қўлланма, Самарқанд-2018,10.

Давлатов, Р. Б., Салимов, X. С., & Тоиров, Ж. Э. (2018). ВОПРОСЫ ЭПИЗООТОЛОГИИ ЭШЕРИХИОЗА ПТИЦ В УЗБЕКИСТАНЕ. In Современное состояние, традиции и инновационные технологии в развитии АПК (рр. 67-73).

Ниязов, Ф. А., Давлатов, Р. Б., & Дурдиев, Ш. К. (2007). Особенности ассоциированного течения эймсриоза и колибактериоза птиц. In Болезни птиц в промышленном птицеводстве. Современное состояние проблемы и стратегия борьбы. Матер, научно-произв. конф (рр. 324-327).

Butaeva, I. М., Salimov, Н. S., & Davlatov, R. В. (2020). On The Diagnosis Of Mixed Bacterial Infections Of Birds. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(9s), 2308-2315.

Salimov, H. S., & Kambarov, A. A. (2016). Epizootology, textbook.

Salimov, X. S., Qambarov, A. A., & Salimov, I. X. Epizootologiya va infeksion kasalliklar” darslik 2021 yil. F. Nasimov nashriyoti.

Davlatov, R. B., Salimov, X. S., & Xudjamshukurov, A. N. (2018). Parranda kasalliklari, О ‘quv qo ‘llanma. Samarqand: “Zarafshon.

Менглиев, A., & Салимов, X. C. (2004). Мониторинг распространения и предотвращение особо опасных болезней животных: сб. материалов конф. Самарканд, 26-27. 09,(2004), 107.