БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№1 | 2021
289
Сайит Индиаминович Индиаминов
Шукрилло Умурзоқович Шойимов
Самарқанд Давлат тиббиёт институти
Республика суд тиббий экспертиза илмий
амалий маркази Самарқанд филиали
ҲАРАКАТДАГИ АВТОМОБИЛЛАР БИЛАН ТЎҚНАШУВИДА ЖАБРЛАНГАН
БОЛАЛАРДА ЖАРОҲАТЛАР ХУСУСИЯТЛАРИ, МЕХАНИЗМИ ВА ОҒИРЛИК
ДАРАЖАЛАРИ БАХОЛАШ
For citation:
Sayit Indiaminovich INDIAMINOV,Shukrillo Umurzokovich SHOYIMOV.
CHARACTERISTICS, MECHANISM AND ESTIMATION OF THE DEGREE OF THE
SEVERITY OF INJURIES IN CHILDREN AFFECTED BY A CAR. Journal of Biomedicine and
Practice. 2021, vol. 6, issue 1, pp.289-295
http://dx.doi.org/10.26739/2181-9300-2021-1-42
АННОТАЦИЯ
Ҳаракатланаётган автомобиллар билан тўқнашувда турли хил жароҳат олган пиёда-
болаларга оид 302 та ҳолат бўйича суд-тиббий экспертиза (СТЭ) натижалари ўрганилди. Энг
кўп жароҳат олган болалар 8-10 ва 11-14 ёшдаги пиёда- болаларга тўғри келади (60%).
Пиёда- болаларда қўшма бош мия жароҳати (ҚБМЖ) 90 тани ташкил этиб, шулардан 62
таси мия чайқалиши ва 28тасида турли даражали мия лати ҳамда бош асос ва гумбаз суяклари
синиши қайд қилинди. 12 та ҳолатда пиёда болаларда гумбаз ва асос суяклари синишидан
ташқари юз суяклари синишлари (ёноқ суяклари - 6, бурун суяклари - 4, пастки жаг - 2)
кузатилди.
Пиёда-болаларга етказилган жароҳатлар оғирлик даражалари бўйича: оғир тан
жароҳатлари - 56, ўртача оғирликдаги -37, енгил, қисқа муддатли соғлиқнинг бузилишига олиб
келган - 53, соғлиқнинг бузилишига олиб келмайдиган енгил тан жароҳат – 154 тани ташкил
этди. Жароҳатларнинг оғирлик даражасини баҳолашда асосан ҳаёт учун хавфлилик ва
соғлиқнинг бузилиши давомийлиги мезонлари қўлланилган.
Пиёда-болаларда нолетал ҳолатларда аниқланган ҚЖ ларнинг таркибида қайси соҳа
жароҳатланишлари мазкур турдаги АТ ларга хослигини аниқлаш юзасидан ўтказилган
корреляцион регрессияни таҳлилида коррекцион боғланиш даражаси (R) БМҚЖ лари ва оёқ-
қўл узун найсимон суякларидаги синишларда ишончлилик коэфициенти R-0,8 дан 1,0 гача
қийматни ташкил этди ва айнан шу соҳа жароҳатлари шикастланиш механизмига ойдинлик
киритиш мумкинлиги кўрсатилди.
Калит
сўзлар:
пиёда-болалар,
автомобил
травмаси,нолетал
ҳолатлар,
жароҳатланишлар, механизми, оғирлик даражаси.
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№1 | 2021
290
Сайит Индиаминович Индиаминов
Шукрилло Умурзокович Шойимов
Самаркандский Государственный медицинский мнститут
Самаркандский филиал Республиканского научно-практического
центра судебно-медицинской экспертизы
ХАРАКТЕРИСТИКА, МЕХАНИЗМ И ОЦЕНКА СТЕПЕНИ ТЯЖЕСТИ
ПОВРЕЖДЕНИЙ У ДЕТЕЙ, ПОСТРАДАВШИХ ПРИ АВТОМОБИЛЬНОЙ ТРАВМЕ
АННОТАЦИЯ
Изучены результаты судебно-медицинской экспертизы (СМЭ) в отношении 302-х детей-
пешеходов, получивших повреждения разной степени при столкновениях с движущимся
автомобилями. При этом чаще пострадали дети-пешеходы в возрасте 8-10 и 11-14 лет (60%).
У пострадавших детей в 90 случаев установлена сочетанная черепно-мозговая травма (ЧМТ),
из них у 62 –х детей явления сотрясения мозга и у 28 детей- ушибы головного мозга различной
степени с переломами костей свода и основания черепа. В 12 случаях у детей, помимо
переломов костей свода и основания черепа, наблюдались и переломы костей лицевых
(скуловых - 6, носовых костей – 4 и нижней челюсти - 2) отделов.
Травмы у детей-пешеходов по степени тяжести распределились: тяжкие - 56, средней
тяжести - 37, легкие, повлекшие за собой кратковременное расстройство здоровья - 53, легкие,
не повлекшие за собой расстройство здоровья – 154 основными критериями установления
степени тяжести повреждений были - опасность для жизни и длительность расстройства
здоровья.
При корреляционно- регрессионном анализе по установлению характерности
повреждений определенных частей тела для данного вида АТ была установлена высокая
достоверность степени корреляции (R) в отношении сочетанной ЧМТ и переломов длинных
трубчатых костей нижних конечностей (R-0,8 до 1.0). Установлено, что изучения
особенностей формирования повреждений структуры этих отделов тела может позволить
обосновать механизм травмы.
Ключевые слова:
дети-пешеходы, автомобильная травма, не летальные случаи,
повреждения, механизм, степень тяжести.
Sayit Indiaminovich Indiaminov
Shukrillo Umurzokovich Shoyimov
Samarkand State Medical Institute
Samarkand Branch of the Republican Scientific
and Practical Center for Forensic Medicine
CHARACTERISTICS, MECHANISM AND ESTIMATION OF THE DEGREE OF THE
SEVERITY OF INJURIES IN CHILDREN AFFECTED BY A CAR
ANNOTATION
The results of the forensic medical examination were studied in relation to 302 children-
pedestrians who were injured of varying degrees in collisions with moving cars. At the same time,
children-pedestrians aged 8-10 and 11-14 years old suffered more often (60%). In 90 cases, the
affected children were diagnosed with combined craniocerebral trauma, among them 62 children had
concussion and 28 children had cerebral contusions of various degrees with fractures of the bones of
the vault and base of the skull. In 12 cases in children, in addition to fractures of the bones of the
vault and base of the skull, fractures of the bones of the facial (zygomatic - 6, nasal bones - 4 and
lower jaw - 2) were also observed.
Injuries among children-pedestrians by severity were distributed: serious - 56, moderate - 37,
light, resulting in a short-term health disorder - 53, minor, not resulting in a health disorder - 154 The
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№1 | 2021
291
main criteria for determining the severity of injuries were - danger to life and duration of the health
disorder.
Correlation and regression analysis to establish the specificity of damage to certain parts of the
div for this type of car injury showed a high reliability of the degree of correlation (R) in relation
to combined cranial brain injury and fractures of the long bones of the lower extremities (R-0.8 to
1.0). It has been established that the study of the features of the formation of damage to the structure
of these parts of the div can provide grounds for the mechanism of injury.
Key words:
pedestrian children, car injury, non-lethal cases, damage, mechanism, severity.
Кириш.
Йўл-улов ҳодисаларининг (ЙУҲ) олдини олишга қаратилган кескин чора-
тадбирлар қўлланилиши ҳамда бу борада кенг қамровли тушинтириш-тарғибот ишлари олиб
борилишига қарамасдан, бутун дунё миқёсида транспорт травматизми (ТТ) сони тобора ошиб
бормоқда ва ушбу ҳолат билан боғлиқ жароҳатланишлар оқибатидаги ўлим ҳамда ногиронлик
барча инсонлар, шу жумладан болалардаги жароҳатланишлар таркибида етакчи ўринда
қолмоқда [2,4,5].
Бутун жаҳон Соғлиқни сақлаш ташкилоти (БЖССТ) маълумотларига кўра, ҳар йили 50
млн. дан зиёд инсонларга ТТ оқибатида турли даражали тан жароҳатлари етказилаётган бўлса,
ушбу жароҳатланишлардан йилига 1,2 млн. нафар шахслар ўлими қайд этилмоқда [10].
ТТ таркибида автомобиль травмаларидан (АТ) жароҳатланишлар энг кўп сонини ташкил
этади [3,9]. АТларда катта ёшдаги инсонлар жароҳатланишларининг турли жиҳатлари,
шунингдек суд-тиббий экспертиза (СТЭ) масалалари юзасидан жаҳон миқёсида қатор тизимли
тадқиқотлар ўтказилган ва ҳозирги вақтда ҳам олиб борилмоқда. Бироқ, АТ ларида
жабрланган нолетал ҳолатларда болалар аъзо ва тўқималари жароҳатланишлари хусусиятлари,
механизми ва оғирлик даражаларини аниқлаш масалалари етарлича ўрганилмаган [6,7,8].
Ўзбекистонда ишлаб чиқарилаётган замонавий русумли автомобильлар иштирокидаги ЙТҲ
да жабрланган шахслар жароҳатланишларининг суд-тиббий жиҳатлари мутлоқ ўрганилмаган
[1].
Тадқиқот мақсади.
Ҳаракатдаги автомобиллар билан тўқнашувида жабрланган нолетал
ҳолатларда болаларда аъзо ва тўқималари жароҳатланишлар шаклланиш хусусиятлари,
механизми ва оғирлик даражасини аниқлаш.
Тадқиқот материаллари ва методлари.
Ҳаракатланаётган автомашиналар билан тўқнашувда турли хил жароҳат олган пиёда-
болаларга оид 302 та ҳолат бўйича суд-тиббий экспертиза (СТЭ) натижалари ўрганилди.
Экспертиза хулосалари (далолатномалари) га қўшимча равишда иш материаллари, тиббий
ҳужжатлар, рентген, КТ, МРТ тадқиқотлари натижалари ўрганилди. Барча ҳолатларда жароҳат
олган пиёда-болалар суд-тиббий текшируви ўтказилиб, зарур бўлган ҳолларда қўшимча
текширувлар, малакали мутахассис маслаҳатлари ўтказилди. Аниқланган жароҳатларнинг
оғирлик даражаларини аниқлаш Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирининг «01»
июнь 2012 й.даги 153-сон буйруғининг 2-иловаси талабалари асосида амалга оширилади (ССВ
№153-сон буйруғи, 2 илова) талаблари асосан амалга оширилади.
Кузатувлардаги пиёда - болаларнинг ёши, жинси ва автомобил турлари бўйича
тақсимоти -1- жадвалда келтирилган.
1-жадвал.
Кузатувлардаги жароҳат олган пиёда-болаларнинг ёши, жинси ва автомобил
турлари бўйича тақсимланиши.
Автомобиль турлари сони
Жинси
Пиёда-болалар ёши
ўғиллар қизлар 4-6 ёш 6-7 ёш 8-10 ёш
11-14 ёш
15-17 ёш
Енгил автомобиллар
297
169
133
26
60
115
91
15
Йўловчи ва юк
ташувчи автомобиллар
5
2
-
3
-
-
Жами
302
169
133
28
60
118
91
15
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№1 | 2021
292
Жадвалдан кўриниб турибдики, ҳаракатланаётган автомашиналар билан тўқнашувда энг
кўп жароҳат олган болалар 8-10 ва 11-14 ёшдаги пиёда- болаларга тўғри келади 118 ва 91 (302
та ҳолатдан) - 60%. Шикастланган пиёдалар орасида ўғил болалар - 169, қизлар - 133.
Автомобилларнинг турлари ва маркалари бўйича пиёда-болалар билан тўқнашувларнинг энг
кўпи замонавий (269), шу жумладан Даеwоо – uz. автомобилларига тўғри келади. Улар
орасида "Нексия" русумли автомоиллар - 101 тани, 33 та ҳолатида эски русумли автомобиллар
билан ва 5 та ҳолатда – йўловчи ташувчи транспорт воситалари билан тўқнашув содир бўлган.
Дастлабки тергов (суриштирув) маълумотларига кўра, тўқнашувлар 162 ҳолатда шаҳарлар
йўлларида, аҳоли пунктлари (туман ичи) йўлларида - 129 та ва 9 ҳолатда - асосий магистрал
йўлларда содир бўлган. 249 ҳолатда пиёда - болаларга шошилинч ва ихтисослаштирилган
тиббий ёрдам кўрсатилди, 52 нафар пиёдалар тиббий ёрдамга мурожаат қилмаган. Тиббий
ёрдамга мурожаат этмаган болаларда суд-тиббий текширув жараёнида терининг ва юмшоқ
тўқималарнинг шикастланиши, юмшоқ тўқималарининг жароҳатланиши - шилинма,
қонталаш, қон қуйилиш, юмшоқ тўқималар лати, юзаки латли яралар аниқланди.
Тадқиқот натижалари ва муҳокамаси.
Жабрланган 302 нафар болалардаги жароҳатлар таркиби ва хусусиятларини таҳлил
қилиш натижаларига кўра, пиёда- болаларда энг кўп учрайдиган шикастланиш турлари қўшма
бош мия жароҳати (ҚБМЖ) 90 тани ташкил этган, шулардан 62 таси мия чайқалиши ва
28тасида турли даражали мия лати ҳамда бош асос ва гумбаз суяклари синиши қайд қилинди.
12 та ҳолатда пиёда болаларда гумбаз ва асос суяклари синишидан ташқари юз суяклари
синишлари (ёноқ суяклари - 6, бурун суяклари - 4, пастки жаг - 2) кузатилди. Бундан ташқари,
ҚБМЖ нинг таркибида 5 та ҳолатида тишларнинг синиши, чиқиши ва 1 ҳолатда эса ноғора
парданинг ёрилиши қайд этилди. Ушбу маълумотлар пиёда-болаларда БМЖ лари АТнинг 2 -
ёки 3-чи фазасида, яъни тананинг ерга йиқилишида вужудга келганидан дарак беради.
Пиёда-болаларда аниқланган БМЖ – мия чайқалиши ҳолатлари соғлиқни бузилиши
давомийлиги асосида соғлиқни бузилишига сабаб бўлган енгил тан жароҳатлари даражасида
баҳоланди. Оғир БМЖ лари – мия лати, гумбаз, асос ва юз суяклари синишлари ҳаёт учун
ҳавфлик мезони бўйича оғир тан жароҳатлари сифатида баҳоланди.
Автомобиллар билан тўқнашувда пиёда- болаларининг қўл - оёқсуякларидаги
жароҳатлар ҳам кўп учрайдиган жароҳат тури эканлиги аниқланди. Жабрланган пиёда-
болалардаги қўл - оёқ суякларининг синиш частотаси, хусусияти ва локализацияси, шу каби
жароҳатлар оқибатида вафот этган 140 нафар пиёда -болаларда кузатилган қўл-оёқ суяклари
синиши натижалари билан солиштириб ўрганилди (2-жадвал).
2-жадвал
Автомобил травмаларида пиёда-болаларда қўл-оёқ суяклари синиши маълумоти
(летал ва нолетал ҳолатларда).
№
Синиқлар
Синиқлар
Ўнг томон
Юқори
учлик
Ўрта
учлик
Пастки
учлик
Чап томон
Юқори
учлик
Ўрта учлик
Пастки
учлик
1. Елка суяги
5 – (3)
3 - (
3)
2
-
7
2 - (
2
)
5
-
2. Билак
суяклари
2
-
1
1
1- (
2
)
-
-
1
3. Сон суяги
19 – (9)
3
14 - (
9
)
2
16
4
10 - (
1
)
2
4. Болдир
суяклари
10 – (13)
1
7
2
19
1
14 -
(4)
4 -
(9)
Жами
36 - (25)
5 – (3)
24 – (9)
5
43 – (2)
7 – (2)
29 – (5)
7 - (9)
Изоҳ: қавс ичидаги саналар летал ҳолатига доир кўрсаткичлар
Жадвалдан кўриниб турибдики, АТдан вафот этган пиёда-болаларда (қавс ичидаги
кўрсатгичлар) кўпинча сон суяги ва болдир суякларининг синишлари кузатилган, камдан кам
ҳолларда - елка суяклари, асосан уларнинг юқори ва ўрта учдан бир қисмида, камдан-кам
ҳолларда эса билак суяклари синган.
Қўл - оёқ суякларининг синиши кўп ҳолларда 6 ёшдан 12 ёшгача бўлган болаларда
кузатилган. Сон ва болдир суякларининг синиши асосан уларнинг ўрта учдан бир қисмида
кузатилган бўлиб, бунда 6-12 ёшли бўйи баландлиги 140,0смгача бўлган болаларда аксарият
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№1 | 2021
293
ҳолларда сон суякларининг, 12-14 ёшдан ошган болаларда болдир суяклари синишлари
кузатилган ва синишлар кўпинча парчаланиб синиш характерига, баъзи ҳолларда - бу бампер
типида синган бўлиб, бу уларнинг автомобил травмасининг 1-босқичида шаклланишини
кўрсатмоқда, яъни автоуловнинг бўртиб чиқиб турган қисмлари бевосита зарба таъсирида
юзага келганлигидан далолат беради. Ушбу жароҳатларнинг хусусиятларини тўлақонли
ўрганиш, тиббий-криминалистик текширувлар ўтказилган ҳолда, нафақат жароҳат
механизмига баҳо берилган, балки АТ тури ва маркасини аниқлашга асос бўлиши мумкин. Бу
эса ўз навбатида ҳар доим пиёда- бола бўйи юаландлигини ва суяклар синиш жойининг товон
(ер) саҳидан баландлигига аниқ далил талаб этади.тиббий ҳужжатларда бундай маълумотлар
қайд этилмаслигини инобатга олиб, ўлчовларни суд-тиббий текширувларни амалга ошириш
лозим.
Жадвалдаги маълумотларга (қавс ташқарисидаги кўрсатгичлар) га кўра, нолетал
ҳолатларда пиёда-болаларда ўнг оёқ (9) ва чап оёқ суяклари (13), бошқа суяклар синиши билан
солиштирганда, нисбатан кўп ҳолларда содир бўлган. Ушбу маълумотлар АТ билан олиб
боғлиқ ўтказилган тадқиқотлар натижаларига мос келади. Таъкидлаб ўтилгандек, оёқ суяклари
– сон ва болдир синиқлари уларнинг хусусияти ва жойлашувига кўра (асосан эпифизар ўрта
учлигида) шикастланишнинг 1-босқичида, яъни автоуловларнинг буриб чиқиб турадиган
қисмлари зарба таъсиридан келиб чиққанлигидан далолат беради. Пиёда-болаларда нолетал
ҳолатларда кузатилган сон ва болдир суякларидаги синишлар хусусиятлари ҳамда жойлашув
ўринлари ва учраш частотаси летал ҳолатлардаги ушбу тузилмалар шикастланишига деярли
ўхшаш бўлади. Бу эса ўз навбатида летал ҳолатлардаги жароҳатлар механизмига берилган
баҳонинг асослигини тасдиқлайди. Қўл суяклари - елка (5) ва чап билак суяклари (2)
шикастланишнинг 1-босқичида ҳам, 3-босқичида ҳам (жабрланувчининг танасининг йўл
юзасига тушиши) юзага келиши мумкин, масалан, бўғим ичи синиши ва елка суяги бўйин
қисми синиши, йиқилиш жараёни учун одатий. Пиёда -болаларда қўл ва оёқ суякларининг
синишлари полиморфли ва турли хил синишлар бўлиб, эҳтимол улар тананинг бу
қисмларининг анатомик ва физиологик хусусиятларига боғлиқлигидан далолат беради [11].
Пиёда болалада қўл-оёқ узун найсимон суяклари синишлари деярли барча ҳолатларда
тананинг бошқа соҳалари, жумладан БМЖ, кўкрак-қорин ва чаноқ соҳа таркибий тузилмалари
жароҳатлари билан ҚЖ лар тарзида кузатилди. Бундай жароҳатланишлар ҳар доим ҳаёт учун
ҳавфлилиги мезони бўйича оғир тан жароҳати деб эътироф этилади.
Кузатувларимизда болдир суяклари синишлари локализацияси ҳар доим ҳам теридаги
бампер қонталаш (шилинма) соҳаларига тўғри келмаслиги, яъни болдир суяги синиши
жабрланганларда унинг ўрта ёки кўпинча пастки учлигида кузатилган бўлсада, теридаги
қонталаш ёки шилинмалар болдир юқори учлигида кузатилади. Бу ҳолат болдир суякларининг
анатомо-физиологик хусусияти - ўсиш зонанинг заифлиги (остеоэпифизиолиз) билан
изоҳланади.
Нолетал ҳолатларда АТ да пиёда-болаларда кўкрак қафаси ва кўкрак қафаси аъзолари,
шунингдек қорин бўшлиғи аъзолари жароҳатлари, ўлимга олиб келадиган ҳолатлардаги
жароҳатланишлар билан ўхшашлиги қайд қилинди. Лекин, кўкрак қафаси ва қорин бўшлиғи
аъзоларида жароҳатланишлари саноқли ҳолатларда кузатилади. Чаноқ аъзолари томонидан
нолетал ҳолатларда пиёдаларда 7 та ҳолатда - ёнбош (3) ва қов (4) суяклари синишлари ҳамда
чаноқ аъзолари жароҳатлари аниқланди.
Шуни таъкидлаш керакки, кўкрак қафаси ва қорин бўшлиғи жароҳатларининг ўлимига
олиб келган ҳолатларда тананинг бошқа қисмлари ҚЖ билан, асосан ҚБМЖ билан кечганлиги
сабабли мавжуд жароҳатлар госпитал олди даврида болалар ўлимининг бевосита сабаби
бўлган, шунинг учун ҚЖ ларда болаларнинг аксарияти воқеа жойида вафот этганлар. Шунга
кўра, нолетал ҳолатларда бундай жароҳатланишлар кам ҳолларда қайд этилди ва улар ҳам ҳаёт
учун хавфлилик мезонлари бўйича оғир тан жароҳатлари сифатида баҳоланади.
СТЭ натижаларига кўра, пиёда-болаларга етказилган жароҳатлар оғирлик даражалари
қуйидагича бўлган: оғир тан жароҳатлари - 56, ўртача оғирликдаги -37, енгил, қисқа муддатли
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№1 | 2021
294
соғлиқнинг бузилишига олиб келган - 53, соғлиқнинг бузилишига олиб келмайдиган енгил тан
жароҳат – 154 тани ташкил этди. Жароҳатларнинг оғирлик даражасини баҳолашда асосан ҳаёт
учун хавфлилик ва соғлиқнинг бузилиши давомийлиги мезонлари қўлланилган.
Пиёда-болаларда нолетал ҳолатларда аниқланган ҚЖ ларнинг таркибида қайси соҳа
жароҳатланишлари мазкур турдаги АТ ларга хослигини аниқлаш юзасидан ўтказилган
корреляцион регрессияни таҳлилида коррекцион боғланиш даражаси (R) БМҚЖ лари ва оёқ-
қўл найсимон суякларида ишончлилик коэфициенти R-0,8 дан 1,0 гача қийматни ташкил этди.
Демак айнан шу соҳа жароҳатлари шикастланиш механизмига ойдинлик киритиш мумкин.
Е.Н. Савенкова ва бошқ. (2018) маълумотида автомобил травмаларда бош ва қўл-оёқ
жароҳатлари барча ёш гуруҳларида энг кўп кузатилган, 6-10 ёшли болаларда оғир ҚБМЖ
устунлик қилган. Муаллифлар оёқ жароҳатларнинг ёшга боғлиқ хусусиятлари суяк синиши
даражаси билан боғлиқлигини таъкидлайдилар - ёши билан, синган қисмларнинг пастки
қисмларга "силжиши" мавжудлигини ва шу билан бирга, қўл суяклари синишларининг дистал
қисмларга ёшига боғлиқ ҳолда "силжиш" ини таъкидлаган. 10-15 ёшли болаларда қўл -оёқ
суяклари синиши устунлик қилган [8]. Бизнинг кузатувларимизга кўра, 14 ёшдан ошган
болаларда, аксарият ҳолларда оёқ суякларининг синиши, асосан уларнинг ўрта учдан бир
қисмида қайд этилган, бу одатда муаллифлар маълумотларига мос келади. Шу билан бирга,
ёш болаларда елка суякларининг синиши билак суякларига нисбатан кўпроқ учраши қайд
этилди.
В.А.Породенко ва Ануприенко С.А. (2014) маълумотлари бўйича йўл-транспорт
ҳодисаларида, пиёда-болаларда оёқ суякларида синишлар қўл суяклари синишларига нисбатан
(39,7 ва 11,8) кўпроқ учрайди. Муаллифларнинг кузатувларида пиёда болаларда скелет
травмаси таркибида синишлар қуйидагиларни ташкил этган: билак суяклари (44%), бош
суяклари (18%), елка (16%), болдир (9%), сон ва болдир - ҳар бири 5%, қўл ва умуртқа
поғонаси - 1,5%, Бинобарин, муаллифлар пиёда- болаларда билак суякларининг синишини тез-
тез қайд этишган [6]. Бизнинг кузатувимизда, катта ёшдаги болаларда, юқорида айтиб
ўтилганидек, оёқ суяклари синишлари ва қўл суяклари синишларига нисбатан 6-12 ёшдаги
болаларда устунлик қилган.
Хулосалар.
1. Ҳаракатдаги автомобиллар билан тўқнашувда нолетал ҳолатларда пиёда-болалар
БМЖлари - мия чайқалиши, турли даражали лат ейиши ва бош суяклари (кўпинча пешона,
чакка суяклар), шунингдек қўл – оёқ узун найсимон суяклари синишлари сингари ҚЖлар
кузатилади. Кўкрак, қорин ва чаноқ соҳалари аъзолари жароҳатланишлари ҳамда УОМЖ кам
ҳолларда қайд этилди.
2. Ушбу турдаги жароҳатланишлар учун сон ва болдир суяклари синишлари характерли
бўлиб, аксарият ҳоларда парчаланиб ва баъзи ҳолатларда бампер типида синиши кузатилади.
Сон ва болдир суякларининг бу тарздаги синишлари, летал ҳолатлардаги каби мазкур АТнинг
1-чи фазасида – автомобилнинг ташқи бўртиб чиққан қисмлари, жумладан бампер таъсирида
хосил бўлади. Нолетал АТ ларда летал ҳолатлар сингари пиёда-болаларда сон суякларида
диафизар синишлар аксарият ҳолларда бўйи баландлиги 140,0 смдан кам бўлган болаларда
кузатилади, болдир суякларининг шу қисмидаги синишлар айниқса бўйи баландлиги140,0
смдан ошган, яъни 12-14 ёшдан ошган пиёда-болаларда қайд этилади. Шу билан биргаликда
болдир суяклари синишлари кўпроқ унинг пастки учлигида қайд қилинади ва синиш
локализацияси ҳар доим ҳам теридаги жароҳатлар жойлашув ўрнига тўғри келмайди ва бу
ҳолат мазкур тузилмалар анатомо-физиологик хусусияти билан боғлиқ ҳисобланади.
3. Нолетал жароҳатланишда пиёда-болаларда энг кўп ҳолларда (51,0 %) енги даражали
жароҳатланишлар ва кам ҳолларда оғир ёки ўрта даражадаги жароҳатлар кузатилади (18,6 ва
12,2%). Жароҳатлар оғирлик даражаларини баҳолашнинг асосий мезонлари ҳаёт учун
хавфлилик ва соғлиқнинг бузилиши давомийлиги ва фақат айрим ҳолларда - умуммеҳнат
қобилиятини турғун йўқотилиш миқдори ҳамда аъзо ёки унинг фаолияти йўқолиши
ҳисобланади.
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№1 | 2021
295
Адабиётлар
1.
Индиаминов С.И., Гамидов С.Ш., Бойманов Ф.Х. Особенности формирования
повреждений у пешеходов при их столкновении с движущимися современными
легковыми автомобилями//Вестник врача. Самарканд. - 2020.- №2(94)-С.36-40.
2.
Ковалев А.В., Макаров И.Ю. Современное состояния судебно-медицинской экспертизы
автомобильной травмы//Альманах судебной медицины. Юридический Центр Пресс.
СПб.-2011.-11(19).-С.5-7.
3.
Леонов С.В., Пинчук П.В. Судебно-медицинская характеристика повреждений у
пешехода при передне краевом наезде автомобилья//Судебно-медицинская экспертиза.
– 2016. - №4. – С. 21-24.
4.
Назаренко И.И., Иванов В.И., Рощин Г.Г., Дорош В.М. Последствия психологической
травмы у пострадавших после дорожно-транспортного происшествия (аналитический
обзор литературы)// Травма. -2016.-17 (4).-С.7-15.
5.
Плевинскис П.В. Комплексная судебно-медицинской характеристика автомобильной
травмы и особенности подхода к решение экспертных задач // Автореф. дисс. канд. мед.
наук / П.В. Плевинскис. К., 2019.-39 с.
6.
Породенко В.А., Ануприенко С.А. Детский дорожно-транспортный травматизм в г.
Краснодаре//Кубанский научный медицинский вестнок.2014-№7 (149).-С.61-64.
7.
Савенкова Е.Н., Ефимов А.А., Семижонова В.Н. Особенности повреждений у детей при
некоторых видах автомобильной травмы со смертельным исходом//Проблемы
экспертизы в медицине.-2015.-1(2).-С.47-49.
8.
Фетисов В.А., Смиренин С.А., Нестеров А.В., Хабова З.С. Актуальные вопросы
автомобильной травмы в материалах статей журнала «Судебно-медицинская
экспертиза» за период с 1958 по 2012 г // Судебно-медицинская экспертиза. – 2014. - №3.
- С. 56-62.
9.
Якунин С.Я. Эпидемиологические особенности автоболильного травматизма в России и
за рубежом // Судебно-медицинская экспертиза.-2007.- №4. – С.8-13
10.
Beydik O.V., Zaretskov A.V., Butovsky K.G., Kireev S.I., Kirillova I.V., Yamshchikov O.N.
features of treatment of patients with injuries of the bones of the hand // Bulletin of the Tambov
University. Series: Natural and technical sciences. Tambov, 2011.-vol.16 (5).-Р. 376-1382.
11.
Гисак С.Н., Терещенко А.В., Вечерник В.А. и др. Летальность детей с тяжелыми
травматическими повреждениями. // Политравма у детей. Сб. тезисов Всеросссийского
симпозиума. – Самара, 2002.- С.15-16
12.
Мантаков М.С. Судебно-медицинская оценка состояний пострадавших при дорожно-
транспортных происшествиях и падениях с большой высоты// Автореф. дисс. канд. мед.
наук. Москва. – 2014. С-23.
13.
Савенкова Е.Н., Ефимов А.А., Семина М.Н. Особенности повреждений, возникающих в
условиях несмертельной автомобильной травмы у детей-пешеходов разного
возраста//Судебно-медицинская экспертиза. – 2018. – №3 (47). – С. 69–75.
14.
Яхяев Я.М. Множественная и сочетанная травма опорно-двигательной системы у детей:
клиника, диагностика и лечение: автореф.дисс.д-ра.мед.наук, М., 2008.-29с
