Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
162
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
ТАСАВВУФ ТАЪЛИМОТИДА БАРКАМОЛ ШАХС ТАРБИЯСИНИНГ
ПСИХОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ
Н. Саидакбарова
Тошкент давлат педагогика университети “Амалий психология”
кафедраси ўқитувчиси
АННОТАЦИЯ
В статье анализируются вопросы воспитания гармонично развитой
личности. Для достижения поставленных обществом великих целей оно прежде
всего обращается к идеальным идеям воспитания гармонично развитого
человека. Вот почему наши предки издавна считали науку, просвещение,
образование и воспитание, являющиеся бесценными ресурсами, главным
условием и гарантией человеческого совершенствования и развития нации.
ABSTRACT
To achieve the great goals set by society, it first of all turns to the ideal ideas of
educating a harmoniously developed person. That is why our ancestors long since
considered the science, education, education and education which are invaluable
resources, the main condition and a guarantee of human improvement and
development of the nation. The article analyzes the issues of education of a
harmoniously developed person.
Мустақиллик йилларида тасаввуф таълимоти ва нақшбандийлик тариқати
намоѐндалари меросини чуқур ўрганиш ва ўқувчилар онгига сингдириш
борасида кенг имкониятлар вужудга келди. Бунинг натижасида мутахассислар
ва талаба-ѐшларда мазкур меросни ўрганишга бўлган қизиқиш ортмоқда.
Мамлакатимизда амалга оширилаѐтган ислоҳотларнинг муваффақияти
кўп жиҳатдан жамият аъзоларининг маданиятлилик даражаси ва маънавий
савияси билан белгиланади. Ёшлар маънавияти ва маънавий савиясини
юксалтирмасдан туриб, ижтимоий, интеллектуал тараққиѐтни таъминлаш
мумкин эмаслиги барча замонларда ҳам ўз тасдиқини топган. Ўқувчиларнинг
маънавий савиясини юксалтиришда, биринчи навбатда, умумбашарий ҳамда
исломий маданиятга таяниш мақсадга мувофиқдир.
Умумбашарий исломий маданият элементлари, жумладан, тасаввуф
таълимоти ғоялари шахс маънавиятининг асоси сифатида ѐшларни диний
экстремизм хуружларидан ҳимоя қилувчи, баркамолликка ундовчи қарашлар
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
163
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
тизимини ўзида мужассамлаштирган. Шунинг учун ҳам, тасаввуф таълимоти
воситасида
ўқувчиларда
диний
экстремизмга
қарши
курашчанлик
кўникмаларини шакллантириш ниҳоятда самаралидир.
Тасаввуф таълимотини ўрганмасдан туриб ўрта асрлар мусулмон шарқи
маданий ҳаѐти ҳақида аниқ тасаввур ҳосил қилиб бўлмайди. Мазкур таълимот
мазмунини таҳлил қилиш натижасидагина аждодларимиз руҳияти, маънавий-
интеллектуал мероси, маданий қарашлари мазмунини ўқувчи-ѐшлар онгига
етказиш орқали улар маънавиятини шакллантириш, уларда ѐт ғоялар ва
маданиятларга нисбатан ҳаққоний муносабатни қарор топтириш мумкин.
Манбаларда кўрсатилишича, тасаввуф таълимотининг асоси бўлган
“Сўфийлик” жуда қадимий бўлиб, у Одам а.с. ўғиллари Шиш а.с. даврида пайдо
бўлганлигини баѐн қилади [1]. Демак, сўфийлик Шиш а.с. даврида вужудга
келган. Ислом дини пайдо бўлгач Сўфийлик негизида тасаввуф таълимоти
вужудга келган. Тасаввуф таълимотининг пайдо бўлишини М.А.Жўшон
қуйидагича тавсифлайди: «... тасаввуф ҳол илми бўлиб, пайғамбаримиз (с.а.в.)
даврида
саҳобаи
киромда
мавжуд
эди.
Ҳазрати
пайғамбаримиз
мутасаввифларнинг султони эдилар. Ул зот ҳаѐтлари мобайнида тавозе билан,
ибодатга муштоқлиги билан, воқеаларга кўрсатган хатти-ҳаракатлари билан
тасаввуфий ҳаѐт тарзининг энг гўзал намунаси бўлдилар»[2 ].
Тарихий манбаларнинг гувоҳлик беришича, пайғамбаримиз ўз
саҳобаларини тарбиялашда суҳбат усулидан кенг фойдаланганлар. Ўша даврда
суҳбат ѐшлар онгига маънавият ва маърифатни етказувчи энг самарали таълим-
тарбия усули ҳисобланган. Ислом маданияти ва маънавияти ѐшлар онгига
саҳобалар томонидан фаол тарзда сингдирилган. Мазкур даврда яшаган халқлар
бир томондан жоме-масжидларида илм-маърифат ва маданиятни ўзлаштирган
бўлсалар, иккинчи томондан ўз давлатларининг чегаралари ҳамда исломий
маданият қамровини кенгайтиришга интилганлар. Ислом динига қизиқиб,
мазкур маданият ва маънавият асосларини эгалловчилар чегаралардаги
қалъаларда таълим олиш учун тўпланишган. Бундай қалъалар тарихий
манбаларда «Работ»лар номи остида берилган.
Мазкур таълимотнинг вужудга келишини профессор Нажмиддин
Комилов қуйидагича тавсифлайди: «Тасаввуф тадрижий тараққиѐтга эга бўлган
бир таълимот бўлиб ислом оламида VIII асрнинг ўрталарида пайдо бўлган» [3].
Тасаввуф таълимоти Шарқ халқлари тараққиѐтидаги кўп асрлик
тажрибаларни ўзида мужассамлаштириб, уни ривожлантирган. Тасаввуф
таълимоти илоҳий-руҳоний билимлар билан дунѐвий илм-фан орасидаги ўзаро
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
164
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
алоқадорликни таъминлаган. Натижада тасаввуф Шарқ халқларининг тафаккур
тарзи ва ахлоқ меъѐрлари, маънавий оламини белгилаб берувчи таълимотга
айланган.
Ўша даврда айниқса Баҳоуддин Нақшбанд асос солган нақшбандийлик
тариқати ўз тараққиѐтининг юқори босқичига кўтарилган. Мазкур тариқат
Мовароуннаҳр ва Хуросонда ривожланган. Хожа Аҳpop Валий ва Маҳдуми
Аъзам кабиларнинг фаолиятлари, саъй-ҳаракатлари туфайли нақшбандийлик
тариқати мустаҳкамланган. Нақшбандия таълимоти орқали баркамол инсонни
шакллантириш ғояси такомиллашган.
Мазкур ғоялар ѐрдамида ѐш авлодни маънавий, маданий жиҳатдан етук,
жисмонан баркамол шахс сифатида тарбиялаш имконияти кенгайган. Мактаб ва
мадрасаларда талабаларга нақшбандийлик ғоялари чуқур сингдирилган.
Нақшбандийлик илмида қалб, руҳ, ақл ва нафс тарбияси етакчи ўрин
эгаллаган бўлиб, шунинг учун ҳам мазкур тариқат бугунги кунда ѐшларни
оммавий маданият хуружидан ҳимоялашда муҳим ўрин эгаллайди. Тасаввуфда
қалб, руҳ, ақл ва нафс каби сўзларнинг маъноларини чуқур англаш алоҳида
аҳамиятга эга. Уларнинг ҳар бирига хос бўлган ҳақиқатни англаб етиш ва бир-
биридан фарқлашга талаба-ѐшларни ўргатиш зарур. Тасаввуф нуқтаи назаридан
қуйидагича тавсифга эга. Чунки, бугунги кунда талабаларни оммавий
маданиятга қарши курашчанлик руҳида тарбиялашда мазкур тушунчаларнинг
мазмун-моҳиятини англатиш ниҳоятда зарурдир. Жумладан:
1.Қалб ва қалб тарбияси: қалб, юрак, дил – илоҳиѐт ва тасаввуф
тушунчаси. Қуръони каримда қалб сўзига 133 маротаба мурожаат қилиниши
ҳам бежиз эмас. Тустарий, Балхий, Нурий, Термизий, Ғаззолий каби
ҳадисшунос ва мутафаккирларнинг таъкидлашларича, қалб инсон ичидаги
илоҳий сир бўлиб, шу туфайли у ҳатто фаришталардан ҳам юқори туради.
Инсон қалб ѐрдамида ҳар бир нарса ва ҳодисанинг асл моҳиятини англаб
етади. Қалб инсон хатти-ҳаракатларини акс эттирувчи кўзгудир. Инсон ўз
қалбини юмшатиб, маънавий меъѐрларни ўзлаштириши зарурлиги тасаввуф
таълимотида алоҳида уқтирилган.
Тасаввуф таълимотида қалб – инсон тафаккурида акс этган ҳақиқатдир.
Воқеа-ҳодисаларни идрок қилиш, билим олиш, маърифатга интилиш, хитоб
қилиш ҳам қалбга хос хусусият ҳисобланади.
2. Pyҳ ва руҳ тарбияси. Руҳ ҳақида одамлар эмас, ҳатто мутахассислар
ҳам жуда оз маълумотга эга. Руҳга қон ѐки латиф ва нафис ҳаводан иборат
моддий ҳодиса сифатида ѐндашиш мавжуд.
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
165
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
Умуман, руҳ илоҳий сир ҳисобланади. Руҳ ѐрдамида илоҳий қудрат
намоѐн бўлади. У энг улуғ неъмат бўлиб, жамики тириклик pуҳ билан боғлиқ.
Абу Али ибн Синонинг таъкидлашича: «Улуғ Тангри юракнинг икки
бўшлиғидан чап бўшлиғини руҳга ўрин ва унинг вужудга келиш жойи қилиб
яратди, руҳни нафсоний қувватлар учун улов қилиб яратдиким, у (қувватлар)
pуҳ воситасида гавданинг турли аъзоларига тарқалади. Нафсоний қyвватлар,
биринчидан, pуҳгa тааллуқли бўлиб, иккинчидан (pуҳ) воситаси билан бадан
аъзоларига ѐйилади. Тангри руҳни хилт (модда)ларнинг латиф ва буғ қисмидан
яратди. У файзи илоҳий билан вужудга келур».
Дарҳақиқат, pуҳ латиф ва нафис ҳаво бўлиб, инсон қонига қўшилиб, юрак
орқали бутун танага тарқалади. Руҳ покиза бўлса, инсоннинг бутун танаси
покланиб, сайқал топади. Аксинча у нопок бўлса, инсон ҳаю-хавас ва дунѐ
лаззатига берилиб, руҳул ҳабис, яъни ѐмон pуҳ эгаси бўлади. Ёмон руҳ эгалари
эса диний экстремизи тузоғига тез илинадилар. Шундай экан, инсон pуҳи
илоҳий ҳамда табиий кучга эга бўлиб, у айни шу инсонни синовларга рўбарў
қилиш ва маънавий, жисмоний поклаш учун ато этилган. Бундай покланиш
ѐмонликлардан узоқлашиш, маънавий юксалиш орқали амалга ошади. Қалбан,
руҳан ҳамда жисмонан покланган инсон гўзал ахлоқ-одоб, юксак маънавият ва
маданият соҳибига айланиб, баркамол шахс даражасига эришади.
3. Нафс ва нафс тарбияси. Тасаввуф таълимотида нафс тарбияси етакчи
ўрин эгаллайди. Нафс – инсоннинг ўзлиги, «мен»и демакдир. Нафс фақатгина
еб ичиш, кийинишга бўлган интилишдан иборат эмас, у жоҳолат, илмсизлик,
манманлик, дунѐпарастлик, ўғрилик, таъмагирлик, порахўрлик, ҳacaд,
бахиллик, мансабпарастлик, шаҳват, ғазаб, хасислик, риѐкорлик, золимлик,
раҳмсизликка ҳирс қўйишдир.
Нафс мунтазам ривожланиб борувчи ҳолат ҳисобланади. Шунинг учун
ҳам, оммавий маданиятга қарши курашишда нафс тарбияси алоҳида аҳамиятга
эга. У инсоннинг дунѐ лаззатларига бўлган эҳтиѐжи туфайли ўсиб ривожланиб
боради. Нафс ҳар доим инсонни ѐмонлик, гyнoҳ ишларни қилишга ундайди.
Инсон ўз нафсини қанчалик қондирса, у шунчалик кучайиб, кенгайиб боради.
Тасаввуф таълимотида агар инсон ҳалол нарсаларни истеъмол қилса, унинг
қалби ва руҳи пок, яхшиликка интилувчан, хайрли ишларга мойил бўлади,
деган ғоя илгари сурилган. Аксинча, инсон харом нарсаларни истеъмол қилса, у
инсонни жирканч, дағал, бераҳм, бешафқат, шаҳватга берилувчан, золим ва
нафс бандаси қилиб шакллантиради, деб уқтирилади.
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
166
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
«Нафсни ўлдириб бўлмайди. Уни ўлдирса, инсоннинг ўзи ҳам ўлади.
Чунки нафс, нафас - бир сўздир. Аммо нафсни тарбиялаб бўлади, уни
жиловлаб, бошқариб бўлади».
Тасаввуф таълимотига кўра нафс бир неча турларга бўлинади. Жумладан:
а) Нафси аммора – ѐмонликка берилувчи нафс. Бундай нафс эгаси кибру-
ҳaвoгa берилган бўлади, гyнoҳ ва савобнинг фарқига бормайди. Инсон
камолотига монелик қиладиган куч мол-дунѐга берилиш ҳиссидир. Бундай
тубан ҳолатдан чиқиш учун инсонга умид ѐрдам беради. Нафси амморага
қарши кураш жараѐнида инсон ахлоқи юксалади ва унда матонат шаклланади.
Нафси амморани тўлиқ маҳв этган инсон кейинги нафс босқичига ўтади.
б) Нафси лаввома – инсон ўзи йўл қўйган хато-камчиликларини англаган
ҳолда, ўз-ўзига танқидий қараши зарурлигини англатади. Шунинг учун ҳам
ѐшларда танқидий тафаккурни шакллантириш ниҳоятда зарур ҳисобланади.
Танқидий тафаккурга эга бўлган шахс ўзи йўл қўйган хато ва камчиликларини
англай бошлайди. Натижада унда ўз хатоларини тузатиш, пушаймонлик ҳисси
пайдо бўлади. Шу асосда шахс ўз қувватларини сафарбар қилиб, ўзини-ўзи
англайди, бошқаради ва руҳий камолотга эришади.
в) Нафси мулҳима – маънавий ҳаѐтнинг гўзалликларини англайди, ундан
қувват олади, эстетик диди ва дунѐқараши ривожланади. Натижада инсондаги
барча салбий хислатлар барҳам топиб, у маънавий юксаклик ва баркамолликка
эришади. Шу тариқа, инсон илоҳий сирларни ҳам идрок этади. Бундай
кишиларда меҳнатсеварлик, камтаринлик, олийжаноблик, фидоийлик, меҳр-
мурувват, сабр-бардош, саҳоват, қаноат каби сифатлар таркиб топади.
г) Нафси мутмаинна – таскин топган нафсдир. Бундай инсон унга табиий
равишда ато этилган улуғвор сифатларга эга бўлади.
д) Нафси розия – ўз ҳаѐтидан мамнун, шукр қилувчи инсон. У ҳap бир
ишни яхшиликка йўяди, ҳар бир ҳаракат, ҳадисдан ҳикмат излайди.
е) Нафси марзия – бундай кишилар ўзгалар муҳаббатига сазовор, некбин
кишилардир.
ѐ) Нафси софия – улуғ сифатларга эга бўлган кўзи тўқ кишилардир. Ушбу
сифатлар турли сабаб ва усуллар орқали Аллоҳ томонидан инсонларга энг улуғ
неъмат тарзида тақдим этилади.
4. Aқл ва ақлий тарбия. Ақл англаш ва фикрлаш хусусияти бўлиб, у
инсонга берилган энг улуғ неъматдир. Инсон зиммасига юклатилган турли
мажбуриятларни бажариш, ѐт ғояларга берилмаслик учун ақлий жиҳатдан етук
бўлиши керак. Инсоннинг ақли икки хил: туғма ва касбий характерга эга. Туғма
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
167
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
ақл унинг соҳибига Аллоҳ томонидан ато қилинади. Касбий ақл эса, таълим-
тарбия жараѐнида муайян касб-ҳунар сирларини эгаллаш натижасида ҳосил
бўлиб, у хусусий характерга эга. Тасаввуф таълимотида ақл қуйидаги икки
йўналишда тавсифланади:
а) нарса-ҳодисалар ва борлиқнинг ҳақиқий манзарасини идрок этишга
асосланган билимлар мажмуининг намоѐн бўлиши.
б) инсоннинг мавжуд билимлар ва воқеликни идрок этиш имкониятидир.
Кўриниб турибдики, тасаввуф таълимотида ифодаланган ғоялар бугунги
кунда ҳам жуда улкан тарбиявий аҳамиятга эга бўлиб, ѐшларда оммавий
маданиятга қарши курашчанлик иммунитетини шакллантиришда муҳим восита
сифатида хизмат қила олади. Шунинг учун ҳам, олий таълим муассасалари ўқув
дастурларида тасаввуф таълимоти ѐрдамида ѐшларни ғоявий тарбиялашга кенг
ўрин ажратиш талаб этилмоқда.
Баркамол шахс – том маънодаги зиѐли инсон бўлиб, у ҳеч қачон
ўзлигидан кечиб ѐт ғояларни қабул қилмайди. Бундай кишилар ўзлари миллий
ва умуминсоний ахлоқ меъѐрларига амал қилишлари билан бир қаторда,
ѐшларни ҳам маънавий баркамолликка ундаганлар.
REFERENCES
1. Кошифий Х.В. Футувватномаи султоний ѐҳуд жавонмардлик тариқати.
(тарж.Н.Комилов). – Т.: А.Қодирий ном. Халқ мероси нашр. 1994. 17-18 б.
2. Жўшон М.А. Тасаввуф ва нафс тарбияси. – Т. Чўлпон. 1998. 57-60 б.
3. Комилов Н. Тасаввуф ѐки комил инсон ахлоқи. 1-китоб. – Т.: Ёзувчи. 1996 й.
– 16-б.
4. Жўраев З. «Ғойиблар хайлидан ѐнган чироқлар» - Т.: Ўзбекистон. 1994 й. –
15-17 б.
5.
Умарова, Н. Ш. (2021). ШАРҚ МУТАФАККИРЛАРИНИНГ ИҚТИСОДИЙ
ИЖТИМОИЙЛАШУВ ҲАҚИДАГИ ҚАРАШЛАРИ.
Academic research in
educational sciences
,
2
(11), 1225-1233.
6.
Umarova, N. S. (2019). Economic socialization of the individual in the context of
age periods.
Bulletin of Science and Education,(22-3 (76))
.
7.
Умарова, Н. Ш. (2021). СОЦИАЛЬНО-ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ВОПРОСЫ
СПОРТИВНОЙ МАРКЕТИНГОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ.
8.
УМАРОВА, Н. (2020). СПОРТЧИЛАРНИ ПСИХОЛОГИК ТАЙЁРЛАШ
ЖАРАЁНИДА
ИРОДА
КУЧИНИ
НАМОЁН
БЎЛИШИНИНГ
ТЕМПЕРАМЕНТАЛ ХУСУСИЯТЛАРИ.
Фан-Cпортга
, (3), 42-44.
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
168
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
9.
Умарова, Н. Ш., & Каримова, В. М. (2020). ШАХС ИҚТИСОДИЙ
ИЖТИМОИЙЛАШУВИДА
ПУЛГА
БЎЛГАН
УСТАНОВКАЛАРИНИ
АНИҚЛАШНИНГ ИЖТИМОИЙ-ПСИХОЛОГИК ТАҲЛИЛ.
Science
and
Education
,
1
(Special Issue 4), 51-63.
10.
Умарова, Н. Ш. (2019). Экономическая социализация личности в контексте
возрастных периодов.
Вестник науки и образования
, (22-3 (76)), 60-64.
11.
Atabaeva, N. B. (2019). Psychological factors affecting the development of
altruism in humans.
Central Asian Journal of Education
,
3
(1), 98-119.
12.
Атабаева, Н. Б. (2018). Психологические особенности проявления
альтруизма у детей.
Вестник интегративной психологии
, 27-30.
13.
Taskarevna, N. Z., Yuldibaevna, B. G., Batirovna, A. N., & Ziyodullayevna, J. D.
(2020). National features which are necessary to be developed in a
person.
International Journal of Psychosocial Rehabilitation
,
24
(6), 548-564.
14.
Атабаева, Н. Б. (2020). The formation of altruism as a national feature in
students. In
Актуальные проблемы психологии и педагогики в современном
образовании
(pp. 176-177).
15.
Атабаева, Н. Б. (2020). ДИНАМИКА РАЗВИТИЯ АЛЬТРУИЗМА КАК
НАЦИОНАЛЬНОЕ СВОЙСТВО У МОЛОДЁЖИ. In
ИННОВАЦИОННЫЕ
ПОДХОДЫ В СОВРЕМЕННОЙ НАУКЕ
(pp. 37-40).
16.
Atabaeva, N. B. (2019). THE GENDER DIFFERENCES OF ALTRUISM
BUILDING UP IN A PERSON. In
ИННОВАЦИОННЫЕ ПОДХОДЫ В
СОВРЕМЕННОЙ НАУКЕ
(pp. 168-172).
17.
Абдуллаева, Д. У. (2021). Психокоррекция во взаимоотношениях матери и
подростка.
Наука и образование сегодня
, (4 (63)), 114-115.
18.
Ubaydullayevna, A. D. (2019). IMAGINATIONS OF MOTHER ABOUT
WOMAN SOCIAL ROLES AS A FACTOR OF ATTITUDES TOWARDS
CHILDREN.
European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences
Vol
,
7
(12).
19.
Абдуллаева, Д. У. (2018). ДЕТСКО-РОДИТЕЛЬСКИЕ ОТНОШЕНИЯ КАК
ФАКТОР
РАЗВИТИЯ
КРЕАТИВНОСТИ
ДЕТЕЙ.
In
Развитие
интеллектуально-творческого потенциала молодежи: из прошлого в
современность
(pp. 335-336).
20.
Абдуллаева, Д. У., & Маткаримова, Н. Б. (2017). ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ
ПСИХОЛОГА-ПЕДАГОГА В ИНФОРМАЦИОННОЙ СОЦИОКУЛЬТУРНОЙ
СИТУАЦИИ
XXI
ВЕКА.
Актуальные
проблемы
гуманитарных
и
естественных наук
, (6-2), 127-130.
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
169
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
21.
Абдуллаева, Д. У. (2016). Взаимодействие психолог-педагог: от парадигмы
исследования к парадигме обеспечения.
Актуальные проблемы гуманитарных и
естественных наук
, (5-4), 11-13.
22.
Абдуллаева, Д. У. (2016). СУЩНОСТИ И ЗАКОНОМЕРНОСТИ
ПРОЦЕССА
СОЦИАЛЬНО-ПСИХОЛОГИЧЕСКОГО
ОБЕСПЕЧЕНИЯ
ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПЕДАГОГА.
Актуальные проблемы гуманитарных и
естественных наук
, (5-6), 64-66.
23.
Махмудова, Д. А. (2017). ОСОБЕННОСТИ ПСИХОТЕРАПЕВТИЧЕСКИХ
МЕТОДОВ ПРИ РАБОТЕ С ЖЕРТВАМИ ТОРГОВЛИ ЛЮДЬМИ.
Наука и
мир
,
2
(5), 96-97.
24.
Махмудова, Д. А., & Зуфарова, М. Х. (2016). ОСОБЕННОСТИ
ПРИМЕНЕНИЯ ПСИХОТЕРАПИИ ПРИ РЕАБИЛИТАЦИОННОЙ РАБОТЕ С
ЖЕРТВАМИ ТОРГОВЛИ ЛЮДЬМИ.
Наука и мир
,
3
(1), 130-132.
25.
Махмудова, Д. А., & Зуфарова, М. Х. (2016). ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ
ОСОБЕННОСТИ РАБОТЫ С НЕВРОЗАМИ У ДЕТЕЙ.
Наука и мир
,
3
(6), 41-
42.
26.
Эгамбердиева, Н. М., & Махмудова, Д. А. (2013). ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ
ОСОБЕННОСТИ ОЩУЩЕНИЯ СЧАСТЬЯ ОДАРЕННЫХ ДЕТЕЙ В
УЧЕБНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ.
SCIENCE AND WORLD
, 77.
27.
Махмудова, Д. А. (2013). ОСОБЕННОСТИ ПСИХОЛОГИЧЕСКОЙ
РАБОТЫ С ЖЕРТВАМИ ТОРГОВЛИ ЛЮДЬМИ.
SCIENCE AND WORLD
, 116.
28.
Kurbanova, F. K. (2022). METHODS OF DEVELOPING INTERCULTURAL
COMPETENCE OF FUTURE TEACHERS IN THE CONDITION OF TEACHING
A FOREIGN LANGUAGE.
Mental Enlightenment Scientific-Methodological
Journal
,
2022
(2), 202-213.
29.
Kurbanova, F. (2021). PECULIAR FEATURES OF ENGLISH AND UZBEK
SPEECH ETIQUETTE.
Academic research in educational sciences
,
2
(4), 1850-
1855.
30.
Kurbanova, F. K. (2020). LANGUAGE UNITS DENOTING CULTURAL
FEATURES OF A NATION.
Academic research in educational sciences
, (3), 980-
984.
31.
Реджабаева,
М.
З.,
Махмудова,
Д.
А.,
&
Газиханова,
Ш.
ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ОКАЗАНИЯ КОМПЛЕКСНОЙ
ПОМОЩИ ОДАРЕННЫМ ДЕТЯМ.
