348
3.
Z.Nishonova “Rivojlanish psixologiyasi. Pedagogik psixologiya” Toshkent -
2017 yil
4.
J.Hasanboyev va boshqalar “Pedagogika” darslik. Fan- 2016
SHAXSDA KOPING STRATEGIYALAR KO‘NIKMASINI HOSIL QILISH
Sharafitdinov Abdulla XXX,
Yuldasheva Sojida Zoyirovna
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
sojidayuldasheva8483@gmail.com
Annotatsiya:
Koping strategiyalar insonlarning turli o‘zgaruvchan holatlari,
stres va muammolar bilan yuzlashishda o‘zlarini boshqarish va tahlil qilishning kuchli
usullarini o‘rganish va rivojlantirishni ta’kidlaydi. Ushbu maqolada shaxslar
o‘zgaruvchan muhit bilan qanday yuzlashishlari kerakligini o‘rganadilar va amaliy
ko‘nikmalarni o‘rganish orqali boshqarishni o‘rganadilar. Shaxslarning o‘zlarini o‘zini
boshqarish va tahlil qilishda ko‘rsatadigan bosqichlarni yoritadi.
Kalit so‘zlar:
O‘zgaruvchan muhit, stress, muammolar, o‘zlashtirish,
ko‘nikmalar, tahlil qilish, boshqarish.
Koping strategiyalari, odamlarning hayotning turli maqsadlari va muammolari
bilan yuzlashish uchun ishlatiladigan o‘zaro mo‘ljallangan usullar va qo‘llanmalar
to‘plamini ifodalaydi. Bu strategiyalar, insonning stres, muammolar, o‘z-o‘zini
boshqarish talablariga mos keladi. Quyidagi koping strategiyalari haqida batafsilroq
ma'lumot ko‘rib chiqamiz.
Aktiv-harakatli koping: Bu strategiya, muammolarni hal qilish uchun harakat
qilishni o‘z ichiga oladi. Inson muammolari bilan yuzlashish uchun harakat qiladi va
muammolarni o‘zining ta'siri ostida qo‘yadi. Tolerant koping: Bu strategiya,
muammolarni sabr va bag‘rikenglik bilan qabul qilishni o‘z ichiga oladi. Inson
muammolarini boshqarish uchun sabr qiladi va muddatli yechishni o‘rgatadi. Mavqeli
koping: Bu strategiya, muammolarni chetlab o‘tish, o‘g‘irlash yoki muammoni o‘zidan
uzoq olishni o‘z ichiga oladi. Bu odatda qisqa muddatli yechish va muammolarni
hozirgi paytda boshqarishga yordam beradi.
Izohli koping: Bu strategiya, muammolarni mazmuni, faqat tasvirlash, yozib
olish yoki o‘quvchiga bayon qilish orqali o‘zlashtirishni o‘z ichiga oladi. Bu, insonning
o‘zini ifodalash va do‘stlaridan yoki oilasidan yordam so‘raydi.
Jamg‘armalik koping: Bu strategiya, do‘stlar yoki oila a'zolari bilan muammo
yechishni o‘z ichiga oladi. Inson muammolarini boshqalari bilan birga hal qilishga
harakat qiladi. Ma'qullash kopingi: Bu strategiya, muammolar bilan hamkorlik qilishni
o‘z ichiga oladi. Inson muammolarini biror narsaga yoki jamoat tashkilotiga
yondashib, yechishni o‘z ichiga oladi.
Mantiqiy koping: Bu strategiya, muammolarni mantiqiy ravishda tahlil qilish va
yechishni o‘rganishni o‘z ichiga oladi. Inson muammolarni yechish uchun mantiqiy
yondashadi. O‘zini boshqarish ko‘nikmasi: Bu strategiya, stres, qo‘rqinch va
349
muammolarni boshqarishni o‘rgatishga yordam beradi. Inson o‘zining hissiyotlarini,
o‘zini boshqarishni va stressni boshqarish usullarini o‘rganadi.
Koping strategiyalari insonlarning hayotda o‘zgarishlar va muammolar bilan
yuzlashishlarida foydalanadigan usullardir. Har bir insonning hayoti, muammolari va
o‘ziga xos tajribalari uchun eng mos koping strategiyasini topish mumkin.
Koping
strategiyalari k
o‘
nikmasi,
o‘
zgaruvchiliklar, stres, yengillik, va qiyinchiliklar bilan
yuzlashishda insonlarning
o‘
zgaruvchiliklarini aniqlash va boshqarish k
o‘
nikmasini
rivojlantirish uchun juda muhimdir. Bu k
o‘
nikma, psixologik va moddiy
o‘
zgaruvchiliklarga zarar bermay, insonning
o‘
zini
o‘
zlashtirish va
o‘
zini boshqarish
k
o‘
nikmalarini rivojlantirish imkonini beradi.
Koping ko‘nikmalarining o‘zgarish qonuniyati
koping
strategiyalar
ko‘nikmasini o‘rganayotgan insonning koping strategiyalar ko‘nikmasini o‘zlashtirish
va o‘zini boshqarishni o‘rganayotgan jarayonini ta'riflaydi. U, o‘zgaruvchiliklarni va
ko‘ping usullarini o‘rganishning o‘zgaruvchiliklarga qanday ta'sir qilishini
tushuntirishda yordam beradi.
O‘zgaruvchiliklarni aniqlash:
Bu jihatlarda,
o‘zgaruvchiliklar va muammolar identifikatsiya qilinadi. Inson o‘z hayoti, mehnat,
oila, ijtimoiy aloqalar, va boshqa sohalar bo‘yicha o‘zgaruvchiliklarini aniqlaydi.
Koping strategiyalari tanlash:
Bu jarayonda, inson tanlagan koping
strategiyalarini ko‘rsatadi. Maslahatlar, qo‘llanmalar, o‘qituvchilar yordamida
o‘rganilgan strategiyalardan foydalanishni o‘ylaydi.
Amaliy ko‘nikmalarni o‘rganish:
Bu bosqichda, o‘zgaruvchiliklarni boshqarish uchun amaliy ko‘nikmalarni o‘rganish
va o‘zlashtirishning o‘ziga xos vaqti, joyi va usullarini boshqarishni o‘rganadi.
Tahlil
va baholash:
O‘zgaruvchiliklar va muammolarni boshqarish jarayoni tahlil qilinadi.
Bu, o‘zgaruvchiliklarni yaxshi o‘rganish va boshqarish strategiyalarining natijalarini
baholashni o‘z ichiga oladi.
O‘zini boshqarishning o‘rganilishi:
Inson o‘zini
o‘zlashtirish va o‘zini boshqarishni o‘rganayotganda, u o‘zgaruvchiliklar va stress
bilan qanday yuzlashishi kerakligini tushunadi.
Ko‘p yordam bera olish va o‘rganish:
Ushbu jarayon, o‘zgaruvchiliklarni o‘rganish uchun oliy fikrlarni boshqarishda, o‘zini
boshqarish strategiyalarini rivojlantirishda, va muammolarni yechishda oila
a'zolarining, do‘stlarning, yoki o‘qituvchilar yordamini qo‘llashni o‘z ichiga oladi.
Samarali murojaat qilish:
Ko‘p o‘qiganlarga, o‘zingizni yordam bera olish
uchun qo‘llanmalar, o‘quv kurslari, yoki psixologning yordamiga murojaat qiling.
Boshqa insonlardan maslahat olish va ularga o‘z muammolaringizni izohlashni
so‘rang.
Stressni kamaytirish va o‘z-o‘zini boshqarish o‘rgatish:
Stress bilan
yuzlashishning juda katta roli bor. Oddiy dam olish, meditatsiya, yozib olish, yoki
yogadan olingan tajribalar bu strategiyalardan ba'zilari bo‘lishi mumkin. Bu ko‘nikma
o‘z-o‘zini boshqarishning asosiy ko‘nikmasi hisoblanadi.
Yaxshi qobiliyatni
o‘zlashtirish:
O‘z qobiliyatlaringizni o‘zlashtirish orqali muammolarni hal qilishni
o‘rganing. O‘z-o‘zini rivojlantirish va yangi ko‘nikmalarni o‘rganish juda foydali
bo‘ladi.
Tahlil va o‘rganish:
Muammolarni tahlil qilish, ularni tushuntirish va
o‘rganishni o‘rganish strategiyasi. Muammolarni og‘zaki tarzda bayon qilish va
ularning sabablarini tushuntirish yordam beradi.
Koping strategiyalar ko‘nikmasi shaxsning o‘zini o‘zlashtirish va o‘zini
boshqarishning kuchli usullarini rivojlantirish imkonini beradi. Bu jarayon, shaxsning
350
o‘zgaruvchiliklarga qanday ta'sir qilishi va ularni mufassalroq tahlil qilish uchun ilmiy
yondashuvni
taqdim
etadi.
Koping strategiyalari ko‘nikmasi, shaxslarga
o‘zgaruvchiliklarga o‘zlarini boshqarishda yordam bermaydi, balki ularga
o‘zgaruvchiliklarni tahlil qilish va boshqarish uchun kuchli usullar o‘rganish imkonini
beradi. Shu sababli, har bir shaxsning shaxsiy xarakteri va muhitiga asoslangan holda,
ko‘ping strategiyalar ko‘nikmasi uning shaxsiy hayoti va bemorlik holatiga ta'sir qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1.
Шарафитдинов, А. (2020). Формирование у учеников чувства
общности.
Образование и воспитание
, (2), 66-67.
2.
Шарафитдинов, А., Кудратов, Б. А., & Синдаров, Ш. Ш. (2020).
Проблема застенчивости у ребенка и ее устранение.
Образование и воспитание
,
(2), 64-66.
3.
Nikolaevich, Ustin Pavel, and Sharafitdinov Abdulla XXX. "Emotional
Intelligence and its Adolescents Being an Exemplary."
Eurasian Journal of Learning
and Academic Teaching
15 (2022): 139-145.
4.
Abdulla, S. (2022, March). The role of family in the formation of learning
motivation for adolescents. In
Conference Zone
(pp. 286-288).
5.
Sharofitdinov, A. (2022). O‘smirlarda jinoyatchilik xulqining kelib
chiqishi.
Журнал Педагогики и психологии в современном образовании
,
2
(2), 78-
81.
6.
Sharofitdinov, A. (2022). Boshqaruv jarayonida qaror qabul qilishning
psixologik xususiyatlari.
Журнал Педагогики и психологии в современном
образовании
,
2
(2).
7.
XXX, Sharafitdinov Abdulla. "PSYCHOLOGICAL DESCRIPTION OF
THE CONCEPT OF EMOTIONAL INTELLIGENCE."
Spectrum Journal of
Innovation, Reforms and Development
7 (2022): 71-75.
8.
Sharofitdinov, A. (2022). O‘SMIRLARDA O‘QUV MOTIVATSIYASINI
SHAKLLANTIRISHDA OILANING O‘RNI.
Журнал Педагогики и психологии в
современном образовании
,
2
(2), 82-87.
9.
Sharofitdinov,
A.
(2022).
OILADA
SIBLING
MAQOMI
MUNOSABATLARINING
PSIXOLOGIK
XUSUSIYATLARI.
Журнал
Педагогики и психологии в современном образовании
,
2
(3).
10.
XXX,
S.
A.
(2022).
CHARACTERISTICS
OF
EMOTIONAL
INTELLIGENCE IN MANAGERS.
European Journal of Interdisciplinary Research
and Development
,
8
, 22-25.
11.
XXX, S. A. (2022). Scientific-Theoretical Psychological Analysis of
Personal Activity Motivation.
Zien Journal of Social Sciences and Humanities
,
14
, 72-
75.
12.
Шарафитдинов, А., & Эшкулова, Н. (2022). Xulqi ogishgan osmir
oquvchilarda
agressiv
xatti-harakatlarning
namoyon
bolishi.
Современные
инновационные исследования актуальные проблемы и развитие тенденции:
решения и перспективы
,
1
(1), 483-485.
351
13.
XXX, S. A. (2022). Scientific-Theoretical Psychological Analysis of
Personal Activity Motivation.
Zien Journal of Social Sciences and Humanities
,
14
, 72-
75.
14.
Sharofitdinov,
A.
(2022).
SHAXS
RIVOJLANISHIDA
HISSIY
INTELLEKTNING O‘ZIGA XOS O‘RNI.
Журнал Педагогики и психологии в
современном образовании
,
2
(5).
15.
Sharofitdinov, A. (2022). SPORT BILAN SHUG‘ULLANUVCHI
BOLALARNING HISSIY-IRODAVIY SIFATLARINI RIVOJLANTIRISH.
Журнал
Педагогики и психологии в современном образовании
,
2
(5).
16.
Sharofitdinov, A., & Soyimnazarov, N. Z. (2023). RAHBARLARDA
EMOTSIONAL NAZORAT VA O ‘ZO ‘ZINI ANGLASH.
Журнал Педагогики и
психологии в современном образовании
,
3
(1).
17.
Sharofitdinov, A., & Soyimnazarov, N. Z. (2023). HISSIY BEQARORLIK
VA UNI OLDINI OLISHNING PSIXOLOGIK USULLARI.
Журнал Педагогики и
психологии в современном образовании
,
3
(1).
18.
Sharofitdinov, A., & Soyimnazarov, N. Z. (2023). BOSHQARUVCHI
SHAXSIDA EMOTSIONAL INTELLEKTNING O‘ZIGA XOSLIGI.
Журнал
Педагогики и психологии в современном образовании
,
3
(1).
19.
XXX, S. A. (2022). The role of family in the formation of learning
motivation for adolescents.
Texas Journal of Multidisciplinary Studies
,
6
, 285-287.
20.
Sharofitdinov, A. (2022). SHAXS FAOLIYATIDA MOTIVATSIYANING
ILMIY-NAZARIY PSIXOLOGIK TAHLILI.
Журнал Педагогики и психологии в
современном образовании
,
2
(6).
21.
Zoirovna, Yuldasheva Sojida, and Nizomov Bekhruz Umarovich.
"PSYCHOLOGY OF TRUST AND SECURITY."
Journal of Academic Research and
Trends in Educational Sciences
1.12 (2022): 153-161.
22.
Yuldasheva,
Sojida.
"IA
KARIMOV
ASARLARIDA
YUKSAK
MA’NAVIYATLI
SHAXSNI
SHAKLLANTIRISH
G‘OYALARI."
Журнал
Педагогики и психологии в современном образовании
1.4 (2021).
23.
Zubaydullaevna, T. N., Zoirovna, Y. S., Ugli, N. B. U., & Kizi, A. M. E.
(2023, January). CONSIDERATION OF PSYCHOLOGICAL WAYS IN QUICK
MEMORIZATION PROCESS ENGLISH LANGUAGE. In
International Scientific
and Current Research Conferences
(pp. 29-35).
24.
Юлдашева, Сожида, and Абдурахмон Мирзаахматов. "МОЛОДЕЖНАЯ
КИБЕРПСИХОЛОГИЯ. ВРЕД И ПОЛЬЗА СОЦИАЛЬНЫХ СЕТЕЙ ДЛЯ
СОВРЕМЕННОГО ПОКОЛЕНИЯ."
International Journal of Contemporary
Scientific and Technical Research
(2023): 348-354.
25.
Юлдашева, Сожида, Низомов Бехруз, and Умиджон Эшматов.
"КИБЕРПСИХОЛОГИЯ СОВРЕМЕННОГО ПОКОЛЕНИЯ. ВРЕД И ПОЛЬЗА
СОЦИАЛЬНЫХ СЕТЕЙ."
International Journal of Contemporary Scientific and
Technical Research
(2023): 321-326.
