Barcha maqolalar - Vizual axborot va fotografiya texnologiyasining har qanday turini yig'ish, saqlash, qidirish va qayta ishlash fanlari

Maqolalar soni: 31
  • Place of Infographics in media market among developed modern technologies and enforcing to the human attraction is discussed. Findings have shown that relations between struggle of mass media for the human attraction in media market and diverseness of news are quite complicated. Purpose of this article: importance of Infographics in our present lives from the point of variousness as well as fairness and utilization of new methods in mass media, learning of them. In first part of the article: about Infographics and general opinions concerning scientists data who researched it, basic conceptions; at next part: current significance of Infographics in media market; lastly: modern methods, simple descriptions, increasing of Infographics's place in media
    Sapura Temirkhanova
    161-165
    81   17
  • В статье представлены результаты сравнительного анализа использования отечественных и зарубежных учетных информационных систем, технических характеристик программного обеспечения, особенностей построения учетных информационных систем на малых предприятиях Узбекистана с учетом важности перехода на автоматизацию бухгалтерского и финансового учета
    Атабек Абдуллаев
    69-72
    98   28
  • Информационные технологии и цифровая экономика открывают новые возможности для всех секторов экономики.Сегодня экономика переживает фундаментальные изменения в результате стремительного развития информационных технологий, и их использование также происходит очень быстро. В частности, динамика развития информатики и ее продуктов, а также возможности развития бизнеса, основанные на использовании интернет-технологий, повысили роль и важность использования информационных технологий в бизнес-процессах в новом экономика или цифровая экономика. Мировая экономика изменилась из-за большого развития и применения этой технологии.Предприятия вынуждены выживать в современной экономике, где глобальный рынок характеризуется конкуренцией, разнообразием продуктов и услуг и коротким жизненным циклом продукта. В цифровой экономике информационные технологии создают возможности для специализации и сотрудничества между компаниями из разных регионов за счет снижения транзакционных издержек, облегчения доступа к зарубежным рынкам и продвижения разработка новых моделей электронного бизнеса. Цель этой статьи - представить важность информационных технологий в экономике, тенденции компьютеризации и возможности, предоставляемые этой технологией, при которых потребители имеют быстрый и легкий доступ к мировому рынку, а также к информации о товарах и услугах. В цифровой экономике использование информационных технологий открывает новые возможности для бизнеса по выходу на мировые рынки, а также для развития своего бизнеса в режиме онлайн. Полное осознание этого потенциал важен для новых предприятий и компаний, которые могут конкурировать и создавать конкурентные преимущества в глобальном масштабе.
    Наргиза Кулдашева
    39-42
    68   18
  • Сунъий интеллект (СУНЪИЙ ИНТЕЛЛЕКТ) - бу одамларга ахборотни қандай бирлаштиришимиз, маълумотларни таҳлил қилиш ва олинган билимлардан қарорлар қабул қилишни яхшилаш учун қандай фойдаланишимиз ҳақида қайта англашимизга имкон берадиган кўп қиррали восунъий интеллектта ва бу иқтисодиётнинг барча соҳаларини ўзгартирмоқда. Ушбу мақолада сунъий интеллектдан турли соҳаларда фойдаланишни муҳокама қилишади, унинг ривожланиш муаммоларини ҳал қилишади ва муҳим инсоний қадриятларни сақлаб қолиш билан сунъий интеллектдан максунъий интеллектмал даражада фойдаланиш бўйича тавсунъий интеллектялар беришади.
    Bunyodbek Akhmedov
    1-14
    86   35
  • chizmalarsiz fan va texnika taraqqiyotini tasavvur qilib bo‘lmaydi. Arxitektor va muhandislar ijodiy fikrlarini faqat chizmalar yordamida to‘liq bayon eta oladilar. Chizmalar asosida barcha muhandislik inshootlari quriladi, mashinalar, mashina qismlari, tibbiyot asboblari va hokazolar ishlab chiqariladi. Biz sizlarga taqdim etayotgan maqolada Muhandislik grafikasi fanlarini o‘qitishda zamonaviy axborot ta’lim muhitini tashkil etuvchi metodik ta’minoti haqida, o‘qituvchilarning fanga oid masalalarni yechishda, grafik savodxonligini oshirishda zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish bo‘yicha malaka va ko‘nikmalari va o‘qituvchilarimizning ya’nada chuqur bilimga ega bo‘lishlari borasida tahlil qilinadi.

    M.N. Xasanova
    108   79
  • Maqola ingliz tilini o‘qitish samaradorligini oshirishda multimedia texnologiyalarining ahamiyatiga bag‘ishlangan. Muallif inson hayotining har bir ja-bhasini, jumladan, fan, axborot, texnologiyalarni muhokama qiladi. Hattoki ta’lim sohasida ham texnologik o‘zgarishlar yangi sahifani boshlagani borasida fikrlar ay-tiladi. An’anaviy o‘qitish usullari o‘quvchilarga katta ta’sir ko‘rsatmaydi. Bundan tashqari, ushbu maqolada baholash jarayonida multimedia texnologiyalaridan foydalanish imkoniyatlarining dolzarb muammosi yoritilgan. Maqolada ijtimoiy masofaning ahamiyati va www.kahoot.com saytining afzalliklari haqida ma’lumot berilgan.

    Malika Xodjimuratova
    82   44
  • Ҳозирда ахборот-коммуникатив жараён жадал суратларда тезлашиб, коммуникация воситалари такомиллашиб бормоқда. Ҳар бир алоқа воситасининг ахборот етказиб беришда ўз услуби ва имкониятлари мавжуд. Оммавий алоқа воситаси телевидение техника ёрдамида вербал ва визуал коммуникация унсурларидан фойдаланиб ахборотни кўп сонли аудиторияга узатади. Коммуникант (томошабин) ва коммуникатор (телевидение, яъни мазкур манба орқали маълумотларни узатиш истагида бўлган соҳа вакиллари) ўртасида коммуникатив алоқа ўрнатилади. Коммуникант ахборотни визуал ҳамда вербал коммуникация орқали қабул қилади. Г.Г.Почепцов коммуникацияга “вербал ахборотни новербалга ва аксинча новербални вербалга қайта кодлаштириш жараёни” [Почепцов, Г.Г. 2001: с.14.] деб таъриф берган. Телевидениенинг ижод аҳлиэса вербал ва новербал воситалар ила ахборотни визуаллаштирад и. В а уста мусаввир ўз асарида турли рангларни чаплаштириб ташламаганидек, адиб, кино ва телевидение аҳли ҳам сўзларни талабчанлик билан танлаши лозим. Телевидение қаламга олинадиган сўзни ҳам, талаффуз этиладиган сўзни ҳам инкор этмайди. Бу қудратли восита тасвир яратишга, тасвирни тўлдиришга, томошабин - тингловчи билан алоқа ўрнатишга, мавзунинг концепциясини очишга хизмат қилиши назарда тутилади.

    Замира Абдуллаева
    105-110
    55   18
  • Бугунги кунда юртимизда медия ва медикоммуникациялар соҳасини янада ривожланти риш, уларни фуқароларнинг ижтимоий фаоллигига таъсирини янада оширишга оид чора- тадбирлар тизимли равишда амалга оширилмоқда. Айниқса, Узбекистон Республикаси Президента Ш.Мирзиёевнинг “2017-2021 йилларга мўлжалланган Узбекистонни янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратетияси” тўғрисидаги Фармонида белгиланганидек, ижтимоий соҳани ривожлантиришда медиакоммуникация воситалари муҳим аҳамият касб этади.

    Ирода Бердиева
    383-385
    50   9
  • Insonni xatti-harakatlariga qarab tanib olish kompyuterni ko’rish va sun’iy intellektning qiziqarli va qiyin sohasidir. So’nggi yillarda odamlarning harakatlari va imo-ishoralarini tahlil qilish orqali aniqlay oladigan modellarni ishlab chiqishda sezilarli yutuqlarga erishildi. Ushbu sohadagi ikkita mashhur model COCO (Kontekstdagi umumiy ob’ektlar) va MPII (Maks Plank Informatika Instituti) modellaridir. Ushbu maqolada biz insonni o’z harakatlaridan tanib olish modellarini o’rganamiz va keyin COCO va MPII qiyosiy tahlilini o’rganamiz, ularning farqlari va kuchli tomonlarini ta’kidlaymiz.

    Akmal Axatov , Ibodilla Ximmatov
    8-11
    50   17
  • Hozirgi vaqtda turli xil tasvirga olish qurilmalaridan olingan raqamli tasvirlar soni keskin oshib bormoqda. Ayrim hollarda ushbu tasvirlar tasvirga olish, qayta ishlash, siqish, saqlash, uzatish va ko’paytirish jarayonida turli shovqinlardan ta’sirlanib, sifatsiz holatga kelishi mumkin. Shovqin tasvirdagi ma’lumotlarning sifatini buzadigan tasodifiy o’zgarishlarni ifodalaydi va tasvirdan muhim ma’lumotlarni olishga to’sqinlik qiladi. Bu o’z navbatida, tasvirda uchraydigan asosiy shovqin turlarini o’rganish tasvirlash sohasida dolzarb ekanligini ko’rsatadi. Mazkur tadqiqot ishi Gauss, tuz va qalampir, uniform, Puasson, spekl, rayleigh va risian kabi shovqin turlarini o’rganishga bag’ishlangan.

    Narzullo Mamatov , Malika Jalelova
    113-115
    121   27
  • Axborotni qabul qilish va uzatishda tasvirlarning ahamiyati, ayniqsa tibbiyot va qishloq xo’jaligi kabi sohalarda tengsizdir. Ayrim hollarda, turli omillar sabab olingan tasvirlar sifat talablariga javob bermasligi mumkin. Kontrast, tiniqlik, yorqinlik va shovqin tasvir sifatiga ta’sir qiluvchi muhim parametrlar hisoblanadi. Mazkur tadqiqot ishida tasvirlashda muhim ahamiyatga ega bo’lgan kontrast muhokama qilingan. Ya’ni, tasvir kontrastini etalonsiz baholovchi mezonlar o’rganilgan.

    Narzullo Mamatov , Malika Jalelova
    115-117
    61   19
  • This article examines the role of multimodality in internet news media, highlighting the integration of text, images, audio, and video in news storytelling. It explores the evolution of news media from traditional print to digital platforms, emphasizing the impact of digital technology on journalistic practices. Through case studies of leading news websites, the article illustrates how multimodal elements enhance audience engagement and interaction. It discusses the challenges and opportunities presented by multimodality, including technical complexities and the potential for future advancements. The findings suggest that multimodality has fundamentally transformed news media, offering a more dynamic, interactive, and engaging experience for audiences. This shift underscores the importance of understanding and adapting to multimodal communication strategies in the digital age.

    Dilfuza Teshabaeva
    1-3
    75   23
  • Ma’lumki, hozirgi davrda sun’iy intellekt rivojlanish natijasida keng qamrovli ma’lumotlar bilan ishlash kundan-kunga ortib bormoqda. Hisoblashning yangi tcxnologiyalari tufayli bugungi kunda katta hajmdagi ma’lumotlami qayta ishlash jarayonlari ko'p vaqt hisoblash resursini talab qiladi, bunday hollarda hisoblash qurilmalarida parallel ishlov bcrish orqali sezilarli darajada tezkorlikka erishish mumkin. Ushbu tadqiqot ishida katta hajmli ma’lumotlar va ulami qayta ishlashda tezkorlik muammolari haqida fikr yuritamiz va tadqiqot so'ngida ma’lumotlarga ketma-kct hamda parallel ishlov bcrish orqali tezkorlikka crishilgan solishtirma natijalarini taqdim etamiz.
    Shahzod Javliyev, Xurshid To‘rayev
    144-148
    207   23
  • Анализируются современные методы обучения в области кибербезопасности, включая применение виртуальной и дополненной реальности, киберигры и тестирование на проникновение. Исследуются технологии VR/AR для создания интерактивных сценариев и виртуальных лабораторий, а также разработка приложений AR для обнаружения yipo3. Описываются практические применения тестирования на проникновение в виртуальной среде. Представлены современные подходы к обучению и развитию навыков в области кибербезопасности.
    Dustmurod Jo‘murodov
    149-155
    55   21
  • В этой статье приведены исследования для обеспечения информационной безопасности разных систем, мультибиометрические решения безопасности. А также обоснованы технологические свойства и элементы безопасности, состав и структура интерфейса на основе веб-сервисов.
    Saydillo Jamoldinov
    148-149
    32   11
  • Mazkur maqola rentgenografik tasvirlarga ishlov berish yondashuv va algoritmlari asosida ishlab chiqilgan dasturiy majmuani tuzilmasi, talablari va imkoniyatlari bayoniga bag‘ishlangan bo'lib, unda dasturiy majmuani tashkil etuvchi modullar va ulami tasniflari hamda dasturiy majmuadan foydalanish uchun kompyuter konfiguratsiyasi kcltirilgan.
    Narzullo Mamatov, Malika Jalelova, Kewlimjay Erejepov, Abdurashid Samijonov, Ahliddin Najmiddinov
    172-175
    57   8
  • Mazkur ishda gistologik tasvirlami bo‘sag‘aviy segmentlash usuli tadqiq qilinib, tasvir chegaralarida bo'lgan va tasvirda to‘liq nomoyon bo‘lmagan sohalami olib tashlash usuli taklif etilgan. Usui eksperimental tadqiqotlar orqali tekshirib ko’rilgan. Taklif qilingan usul asosida yaratilgan dasturiy vosita yordamida olib borilgan tajribaviy tadqiqotlar yoritilgan.
    Nomaz Mirzayev, Farxod Meliyev, Nuraddin G'afforov
    190-193
    61   14
  • Ushbu maqolada buyumlar Intemeti, unga qo'yilgan xavfsizlik talablari, unda qo’llaniladigan autentifikatsiyalash protokollari va ulami tahlili ishlab chiqilgan.
    Iskandar Olimov, Orif Soatov
    224-227
    120   19
  • Mazkur maqolada talabalarda muloqot madaniyati shakllanishining ijtimoiy psixologik xususiyatlari bo'yicha bir qator tavsiyalar mazkur maqolada keltirib 0‘tilgan. Maqoladan pedagogik jarayonida talabalarda muloqot madaniyatini shakllanishi muammosi bilan shug'ullanuvchilar foydalanish mumkin.
    Sherali Djumanov
    327-330
    146   23
  • Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурати. Ҳозирги кунда жахонда динамикали ривожланаётган микро ва оптоэлектроника йўналишида муҳим физик-технологик муаммолардан бири функционал характерис-тикалари яхшиланган кўп қатламли яримўтказгичли материаллар асосида фотоқабулқилгичлар ишлаб чиқариш ҳисобланади. Арсенидгаллийли фото-сезгир тузилмалар актив соҳанинг электрофизик параметрлари билан улар-нинг эксплуатацией параметрлари ўзаро боғлиқлигини тадқик қилиш кўпкат-ламли фотосезгир тузилмаларнинг олдин маълум бўлмаган имкониятларини очиб берувчи янги техник ечимлар олиш имконини беради. Майдоний транзисторнинг канал соҳасини мукаммаллаштириш, энергия тежамкорлиги муаммоларини ечиш, р-л-ўтишли майдоний транзисторларни ишлаб чиқиш ҳамда сирти текстурланган фотосезгир тузилмалар тайёрлаш технологияси бўйича олиб борилаётган тадқиқотлар устувор йўналишлардан хисобланади.
    Кўп катламли яримўтказгичли асбоблар жумласига кирувчи фотодиод ва транзисторларни телекоммуникация ва автомобил саноатида татбик ки-лиш уларнинг ишчи частотасини ошириш, узатиш характеристикаларини тўғри чизикқа келтириш, кучайтириш коэффициентларини ошириш ва ула-ниш схемаларини тадқиқ қилишни талаб қилади. Шунинг учун майдонли транзисторларнинг конструктив параметрларини оптималлаштириш мақсади-да эпитаксиал тузилмалар параметрларини майдонли транзисторларнинг хусусиятига таъсири устида олиб бориладиган тадқиқотлар долзарб хисобланади.
    Ушбу тадқиқот эритма-қоришмаларни қўшиб бориш йули билан ярим-ўтказгичли материалларни эпитаксиал ўстириш усулини яратишга ҳамда киришмалари таксимотининг градиента ва харакатчанлиги бошқариладиган, галлий арсенидли кўпкатламли фотосезгир тузилмаларни, шунингдек, бўлинишнинг микрорельефли чегерасига эга фотодиод тузилмаларни олишга йўналтирилган. Бундай тузилмаларнинг функционал характеристикаларини яхшилаш, тайёрлаш технологияси ҳусусиятларига ўзаро боғлиқ равишда фотосезгир майдоний транзисторлар олиш ва уларнинг энергия тежамкор режимда ишлашини таъминлаш диссертациянинг зарурати ҳисобланади.
    Узбекистан Республикаси Президентининг 2010 йил 15декабрдаги ПҚ-1442-сон «2011-2015 йилларда Узбекистан Республикаси саноатини ривожлантиришнинг устувор йўналишлари тўғрисида»ги Қарорида белги-ланган вазифаларни, жумладан электрон техника махсулотларининг рақобат-бардошлигини ошириш вазифасини муайян даражада бажаришга мазкур диссертация хизмат қилади.
    Тадқиқотнинг мақсади сирти текстураланган ва киришмалар такси-моти профили олдиндан берилган эпитаксиал қатламлар асосида галлий арсенидли кўп катламли фотосезгир тузилмаларни ишлаб чиқиш ҳамда уларнинг функционал характеристикаларини яхшилаш ва янги уланиш ре-жимларини тадқиқ этишдан иборат.
    Тадқиқотнинг нлмий янгилиги куйидагилардан иборат:
    илк бор қотишма-эритмага қўшимча қотишма-эритмани кўшиш тезлиги билан аникланадиган киришмаларнинг таксимот профилли А3В5 ярим ўтказ-гич бирикмалари эпитаксиал қатламини ўстиришнинг ноизотермик усули таклиф қилинган ва ўстириладиган эпитаксиал қатлам қалинлиги бўйича киришмалар тақсимоти физик-технологик моделлаштирилган;
    текстурланган сиртли галлий арсенидига 80 дакиқа давомида рух киришмаси 800 °C да диффузия килиниб, кейинчалик бир дакиқада бир градус совитиш тезлиги билан 813 °C дан 809 °C гача харорат оралиғида ягона жараёнда эпитаксиал гетероқатлам ўстириш технологияси ишлаб чиқилган;
    NGaAs-таглик билан nGa In As 0.8 0.2 -гетероэпитаксиал қатлам панжаралари параметри фарқи ~1.4% бўлиши ҳисобига юзаси гофрли бўлган икки тўсиқли Ag - nGa0.8 In0.2As - NGaAs - Ag -фотодиод олиш ва nGaAs - тагликдаги pGa In As 0.94 0.06 -гетероэпитаксиал қатлам устида германий киришмаси миқдори 3.1 моль.% бўлганда, сиртида пирамидалар (асоси 40÷60 мкм, баландлиги 8÷10 мкм) ҳосил қилувчи технологик текстурланган pAl Ga As 0.1 0.9 фронтал гетероқатламли фотовольтаик pAl Ga As 0.1 0.9 - pGa In As 0.94 0.06 - nGaAs - тузилмалар олиш технологиялари ишлаб чиқилган;
    илк бор каналидаги киришмалар градиенти мусбат бўлган арсенид-галлийли майдонли транзисторга нисбатан фотосезгирлиги икки марта, маълум аналогларига нисбатан эса кучайтириш коэффициента 3.5 марта катта эта бўлган, каналидаги киришмаларнинг градиенти манфий (сирт томон камаювчи) бўлган арсенидгаллийли фотосезгир майдонли транзистор тайёрланган;
    майдонли транзисторнинг максимал сезгирликка эга фотоқабулқилгич, кичик инерцияга эга фоторезистор ва катта кувват кайта улагичи сифатида ишлашини таъминлайдиган, уланиш режимлари ва усуллари таклиф қилин-ган;
    илк бор галлий арсенидили майдоний транзисторлар узатиш характе-ристикаларининг тўғри чизиққа келтириш имконияти кўрсатилиб, сирт хо-латлари таъсири ва ток ташувчилар ҳаракатчанлигининг градиентини хи-собга олган холда, бошкариладиган р-л-ўтишга эга узун каналли майдонли транзисторлардаги ток ташувчанликнинг физик-математик хисоби килинган;
    каналнинг ёпилишига яқин режимда кучайтириш коэффициентини (70) бир тартибга катта бўлишини таъминлайдиган, синхрон модуляцияланадиган каналларга эга иккитранзисторли схема асосида тўрт чиқишли универсал микросхема ишлаб чикилган;
    затвор ва исток қаршилиги ўртасига икки тўсиқли тузилма асосидаги фотоқабулқилгич киритилган, майдоний транзистор асосида кучайтиргич
    кириш каскадидан иборат электрасбоблар ва технологик жиҳозларнинг уланиш-узилишини таъминлайдиган масофадан битта ёруглик зонди билан бошкариладиган оптоэлектрон калит ишлаб чикилган;
    кириш сигнали истокка бериладиган икки биполяр транзистор ўрнига калит ва ток манбаи функциясини бажарувчи битта майдонли транзистордан ва ярим ўтказгичли ёруглик нурлатгичдан иборат яримўтказгичли ёгду таркатувчи асбобларнинг ишлаш режимини стабиллаштириш имконини берадиган оптик сигналларнинг модулятори ишлаб чикилган;
    стабилитрон, кучланиш чеклагичи ва S-диодлар типидаги токи кескин ортадиган яримўтказгич асбобларнинг вольтампер характеристикасини ўлчашни таъминлайдиган, кичик кадамли прецизион мослаштириладиган токни бериш учун мўлжалланган каналлари синхрон модуляцияланадиган икки транзисторли схема асосида стабиллашган токлар генератори ишлаб чикилган.
    кириш каскадидан иборат электрасбоблар ва технологик жиҳозларнинг уланиш-узилишини таъминлайдиган масофадан битта ёруглик зонди билан бошкариладиган оптоэлектрон калит ишлаб чикилган;
    кириш сигнали истокка бериладиган икки биполяр транзистор ўрнига калит ва ток манбаи функциясини бажарувчи битта майдонли транзистордан ва ярим ўтказгичли ёруглик нурлатгичдан иборат яримўтказгичли ёгду таркатувчи асбобларнинг ишлаш режимини стабиллаштириш имконини берадиган оптик сигналларнинг модулятори ишлаб чикилган;
    стабилитрон, кучланиш чеклагичи ва S-диодлар типидаги токи кескин ортадиган яримўтказгич асбобларнинг вольтампер характеристикасини ўлчашни таъминлайдиган, кичик кадамли прецизион мослаштириладиган токни бериш учун мўлжалланган каналлари синхрон модуляцияланадиган икки транзисторли схема асосида стабиллашган токлар генератори ишлаб чикилган.
    Хулоса.
    1. Таглик билан алокада бўлган асосий қотишма-эритмага қўшимча қо-тишма-эритмани дискрет кисмлар ва бошқарилувчи тезликда кўшиш йўли билан берилган киришманинг эпитаксиал катлам қалинлиги бўйлаб тақ-симотининг шаклланшини таъминлайдиган суюк эпитаксиянинг янги усули ишлаб чикилган.
    2. Ҳажми ўзгармас ва ўзгарувчан хажмли қотишма-эритмадан ўстири-лаётган эпитаксиал қатламлар қалинлиги бўйича киришмалар тақсимоти шаклланиши аналитик хисобланган, бунда асосий қотишма-эритмага кў-шимча котишма-эритмани юбориш тезлиги қонунияти киришмалар тақси-мотини бошқариши кўрсатилган.
    3. Ягона жараёнда база соҳасининг текстураланган сиртига рух диффу-зияси, сўнгра кетидан эпитаксиал гетерокатламни ўстиришнинг оптимал режимлари аниқланган. Металлни текис бўлмаган юзали яримўтказгичга диффузия жараёнини компьютерли моделлаштириш оркали диффузия вақтини ошиши билан р-я-ўтиш чегараси текисланиши кўрсатилган.
    4. Таглик билан гетерослой орасида панжара параметрлари фарқи ~1.4% индий ортиқлиги хисобидан юзаси гофр шаклида технологик текстур-ланган индий таркибли арсенид галлий эпитаксиал қатламли иккитўсикли изотип я(7й08/л02Л$-М7<2Л5-гетероструктура олиш технологияси ишлаб чикилган.
    5. Индий таркибли гетероқатлам устида ўстирилган фронтал pAlOiGaO4As гетероқатламда германий легирловчи киришмаси 3.1 моль.% бўлганда (асоси 40-^60 мкм га ва баландлиги 8-40 мкм га тенг бўлган) пирамидалар кўринишидаги технологик текстураланган сиртга эга фотоволь-таик pAl Ga As 0.1 0.9- pGa In As 0.94 0.06 - nGaAs -тузилмалар олиш технологияси яратилган.
    6. Затвор ва исток қаршилиги орасига икки барьерли тузилма асо-сидаги фотоқабул қилгич жойлаштирилган, майдоний транзистордаги кириш каскадига эга кучайтиргичдан ташкил топтан элекр асбоблар ва технологик жихозларни ёруглик зонди ёрдамида улаб-узишни таъминлайдиган масофа-дан бошқариладиган оптоэлектрон калит ишлаб чикилган.
    7. Кириш сигнали истокка бериладиган икки биполяр транзистор ўр-нига битта майдоний транзистор, ток манбаи ва ёгду диодидан иборат яримўтказгичли ёруглик таратувчи асбобларнинг стабил ток режимини таъ-минлавчи ва биполяр транзисторнинг сигими катталигига боглик сигналлар бузилишининг олдини олувчи оптик сигналлар модулятори ишлаб чикилган.
    8. Канали мусбат градиентли майдонли транзисторга нисбатан икки марта катта фотосезгирликка (800 A/Вт) ва 6 марта катта ток кучайтириш коэффициентига (60) эга бўлган арсенид галлий асосида канали манфий градиентли майдонли транзистор яратилган.
    9. Узун каналли транзисторда канал қалинлиги бўйича харакатчанлик ва киришмалар тақсимотининг градиентини х^собга олган ҳолда, тежамкор-лик режимида фойдаланишга имкон берадиган, киска каналли майдоний транзисторнинг хусусиятлари ҳосил бўлишини тасдиклайдиган сток вольт-ампер характеристикаларининг аналитик ҳисоби тадқиқоти ўтказилган.
    10. Каналнинг ёпилишига яқин режимда бир тартибга катта (70) кучайиш коэффициентини таъминлайдиган, каналлари синхрон (бир вакт-нинг ўзида) модуляциялашадиган икки транзисторли схема асосида тўртта чиқишга эга универсал микросхема таклиф килинган.
    11. Стабилитрон, кучланиш чеклагичи ва S-диодлар типидаги токи кескин ортадиган яримўтказгич асбобларнинг вольтампер характеристикаси-ни ўлчашни таъминлайдиган, кичик қадамли прецизион мослаштириладиган токни бериш учун мўлжалланган каналлари синхрон модулланадиган икки транзисторли схема асосида стабиллашган ток генератори ишлаб чикилган.

     

    Дилбара Ёдгорова
    1-82
    36   16
  • Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурати. Бутун жаҳон мультимедиа воситаларининг 1994 йилдаги ялпи обороти 16 млрд. АҚШ долларини ташкил қилган бўлса, 2014 йили эса 100 млрд. АҚШ долларини ташкил қилди. Мультемедиа технологияларни жадал ривожланиши натижасида, турли кўринишдаги дискрет-узлуксиз ахборотни сақлаш, ишлов бериш, мурожаат ва такдим этиш 2012 йилга келиб 83 % ташкил этди. Дискрет- узлуксиз тизим табиатан турли кўплаб элементлардан (матн, овоз, аудио, видеолавҳа ва ҳаказо), хусусан, ҳолати узлуксиз жараёнлар билан ифодаланувчи, чекланган муддатли ва элементли тизимни тахлили учун ҳодиса таъсир вактининг муҳим бўлмаган ҳолатларини дискрет жараёнлар билан ифодаловчи параллел ва тармоқланган динамик тизим ҳисобланади.
    Ахборот-коммуникация технологияларининг изчил суръатларда ривожланиб бориши ахборот хажмини кескин ошишига олиб келди, ахборот окими тезлиги ошди, шунингдек ахборот ресурларига бўлган эхтиёжи ошиб борди. Бундай холатларда турли кўринишдаги ва хажмдаги дискрет-узлуксиз ахборот ресурсларини тизимлаштириш, сақлаш, узатиш, кабул килиш, ишлов бериш, такдим этиш осон ва кулай мурожаат интерфейсини, вақт ва замондаги оқимини мувофиқлигини таъминловчи математик модел, усул ва алгоритмларни яратиш орқали фойдаланувчига тушунарли, ишончли, тўлиқ, англаш ва ўзлаштириш учун кулай холда ахборот такдим этиш муҳим аҳамият касб этади.
    Мультимедиа тизимларини лойиҳалаш масалалари, назарияси ва муаммоларини ҳолатини таҳлили TIAV-мультимедиа тизимларининг ахборот, фаолият, динамик моделларини, самарали алгоритмлари ва дастурий мажмуасини тадбик этишнинг ташкилий тузилмасини яратишда маълум қийинчиликлар мавжудлигини кўрсатди. TIAV-мультимедиа тизимларида ахборот ресурсларига ишлов беришнинг дискрет - узлуксиз жараёнларини бошкариш тизимини лойхалаш учун муаммони ечишга йўналтирилган дастурий мажмуалар асосида самарали алгоритмлар, математик ва ахборот моделларини яратиш долзарб масалалардан бири ҳисобланади.
    Мультимедиа тизимларида инновацион услубиятларни қўлланилиши дискрет-узлуксиз ахборот ресурсларига ишлов бериш жараёнларининг барча босқичларида ахборот ресурсларини кабул килиш, сақлаш, такдим этиш, тизимлаштириш, кулай мурожаат интерфейсини қўллашни жадаллаш-тирилиши натижасида фойдаланувчи томонидан ахборот ресурларини тўлиқ ўзлаштириши таъминлайди.
    Узбеки стон Республикаси Президентини 2012 йил 21 мартдаги ПҚ-1730-сон “Замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш ва янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги, 2011 йил 24 февралдаги ПҚ-1488-сон “Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг медиамаркази фаолиятини ташкил этиш тўғрисида”ги Қарорларида кўрсатилган вазифалар ижросини таъминлашда мультимедиа тизим ва технологияларини ишлаб чикиш зарурдир.
    Мультимедиа тизимида харакатланувчи барча жараёнлар дискрет-узлуксиз характерга эта, натижада бундай автоматлаштирилган мультимедиа тизимлари TIAV объектлар синфидан фойдаланишга асосланган TIAV контейнерларини лойиҳалашнинг онлайн конструкторларини ўз ичига олувчи моделлари, самарали алгоритм ва дастурий мажмуаларини ишлаб чиқиш зарурати тугилади.
    Тадқиқотнинг мақсади TIAV-мультимедиа тизимларида ахборот ресурсларига ишлов беришнинг дискрет-узлуксиз жараёнларини моделлари, усуллари ва алгоритмларини ишлаб чиқишдан иборат.
    Тадқиқотнинг илмий янгилиги кўйидагилардан иборат:
    мультимедиа жараёнлари ва умумтизим талабларига мувофиқ қарорларни қабул қилувчи, ахборот ресурсларни киритиш ва чиқувчи ҳолатларини лойиҳалашда қўлланиладиган факторларига чегаравий шартлари бўлган TIAV-мультимедиа тизимида такдим этиш модели ишлаб чикилган;
    стохастик мультимедиа жараёнларининг динамик ҳолати, кирувчи факторлар ва чизиқли дифференциал тенгламалар асосида максадли кўрсаткичларни башоратлашнинг динамик жараёнларини регрессион тенгламалардан фойдаланган ҳолда ифодалаш орқали TIAV-мультимедиа тизимини дискрет-узлуксиз жараёнларда ахборотларни қайта ишлаш механизми ишлаб чикилган;
    ахборот ресурсларга ишлов беришда тизимли ёндошишга асосланган мультимедиа муҳити доирасида матн, тасвир, аудио, видео кўринишидаги маълумотларни кайта ишлаш тизимини жадаллаштириш технологияси ишлаб чикилган;
    мультимедиа жараёнлари техник даражасини ошириш, TIAV контейнерларни яратиш жараёнини яхшилаш, фойдаланувчи томонидан кулай ўзлаштиришни таъминлаш учун ахборот ресурсларини иерархик таксимлаш назарияси доирасида TIAV (text, image, audio, video) мультимедиа объектларини автоматик равиш шакллантириш усуллари ишлаб чикилган;
    таклиф этилган математик моделлар асосида TIAV-мультимедиа тизимлари ахборот ресурслари билан ишлашга тайёр бўлмаган фойдаланувчилар учун дўстона интерфейсни таъминловчи, мультимедиа жараёнларини ташкил этувчи, бевосита TIAV контейнерларини яратувчи ва намойиш этувчи TIAV-мультимедиа тизимлари онлайн тизим TIAV контейнерлар конструкторининг дастурий таъминоти ишлаб чикилган.
    Хулоса
    Диссертацияда тизимли тахдил ва синтез, оптимизация, дискрет-узлуксиз ва чизиқли дастурлаш усуллари, умумий бошқарув назарияси, эҳтимоллик назарияси, қарор кабул килиш назариясини қўллаш асосида TIAV-мультимедиа тизимларнинг дискрет-узлуксиз жараёнларини карор кабул килиш алгоритмлари, моделлари ва усулини ишлаб чикишда куйидаги натижалар олинди:
    1. Мультимедиа тизимларида ахборот ресурсларига ишлов беришнинг дискрет-узлуксиз жараёнларини қўллашнинг тахдили уларнинг ўзига хос хусусиятларини танлайди ва ривожланиш истикболларини аниклайди.
    2. Ахборот ресурсларни иерархик таркалиши назарияси доирасида TIAV (text, image, audio, video) мультимедиа объектлари синфи ажратиб олинган, мультимедиа жараёнлари техник даражасини ошириш, TIAV контейнерлари яратиш жараёнларини яхшилаш, фойдаланувчи томонидан қулай ўзлаштиришни таъминлаш, шунингдек, мезонларни танлаш амалга оширилган, ахборот ресурсларига ишлов беришга юклатиладиган асосий талаблар шакллантирилган, бу ўз навбатида TIAV-мультимедиа тизимларини ўзига хос хусусиятлари, чегаравий ва фаолият юритиш имкониятлари фойдаланиш самарадорлигини аниқлаш имконини беради.
    3. Мультимедиа тизимларида факторларга қўйилган чекланмалар асосида таклиф этилган TIAV-мультимедиа тизимлари концептуал моделини, тузилмавий- конструктив вариантлар тўпламини шакланиши, амалда жорий этиш кўрсаткичларини тахдили, лиги услубда мультимедиа жараёнларини лойихалашни ташкил этиш ахборот ресурслари киритиш муддатини қисқартиради, умумтизим талабларини аниклайди ва мультимедиа жараёнлари учун оптимал ечимни беради.
    4. TIAV-мультимедиа тизимлари математик моделини ишлаб чиқиш, мультимедиа тизимлари фаолиятини ифодаланишини шакллантиради, параметрлар ўзаро боғлиқлиги, тизим ҳолатини башоратлаш, оптимал шароитни излаш, дастурий таъминотини ишлаб чикиш, куйидаги талабларга жавоб беради, адекватлик, берилган аникликда тадкиқ этилаётган лойҳалаш ва бошқариш учун зарур бўлган лойихалари объектини информативлиги, модел параметрлари билан амалдаги бошқарувчи таъсирларнинг боғликлиги компьютер тезкор хотирасининг энг кам хажмида ва энг кам вактда жорий этилишини таъминлайди.
    5. Олиб борилган тадкиқотлар TIAV-мультимедиа тизимларининг дастурий таъминоти TIAV контейнер томонидан маълум фойдаланувчига X (инсон/мин) изчиллигида амалга оширилувчи хар бир хизмат кўрсатишнинг ўртача вақти 0,05 (мин)да фойдаланувчилар окимига хизмат кўрсатишни таъминлайди. Тизим (навбат юзага келган вақтда) 14 фойдаланувчидан кўп бўлмаган хизматни кўрсатади.
    6. TIAV-мультимедиа тизимларини адаптив бошқаруви синтезига тизимли ёндошувини асослаш ва таклиф этилган математик модел параметрларини баҳолаш учун ҳисоблаш усулини танлашни амалга ошириш мультимедиа жараёнларини бошқариш бўйича тезкор оптимал карор кабул қилишни таъминлайди.
    7. Мезонлар қобиғи бўйича Кротов ҳоссасига жавоб берувчи мультимедиа объектлари оптимал микдорини танлаш учун TIAV-мультимедиа тизимлари алгоритми ишлаб чиқилган. Мультимедиа тизимларида ҳар бир фойдаланувчига 5-7та TIAV контейнерларидан фойдаланиш вактида мультимедиа тизимида фойдаланувчининг ўртача иштирок этиш вақтининг берилган оптимал вактидан ошмаслиги учун, яъни f-гизим — ^берилган шартнинг бажарилиши, ҳамда TIAV контейнерларнинг берилган оптимал микдорида фойдаланувчиларга хизмат кўрсатишнинг эҳтимоли кўрсаткичи, яъни рад этиш эхтимоли 0.03 с.га; нисбий ва абсолют ўтказиш имкониятини 4 TIAV контейнер/мин.га; фойдаланувчиларнинг ўртача навбатда туриш сони 2-3 киши; ўртача банд бўлган TIAV контейнерлар сони 5-6гача етади; фойдаланувчиларнинг мультимедиа тизимида ўртача бўлиш вақти 30-105 минутни ташкил этади.
    8. TIAV-мультимедиа тизимлари саноат тажрибасида жорий этилиши натижасида эришилган натижалар амалдаги ўхшашлари билан солиштирилади, TIAV-мультимедиа тизимлари учун таклиф этилган дастурий-алгоритмик комплексларни амалдаги тадбиқи асосида мультимедиа ахборотларини йигиш, жамлаш ва уларга ишлов бериш мультимедиа маълумотларини кабул килиш даражасини оширади, амалдаги ўхшашларга нисбатдан ахборот ресурсларини тўлик ўзлаштириш 89%дан 98% ошади, мультимедиа маълумотларига ишлов бериш вақт микдори 0.05 минутдан 0.033 минутга, яъни 1.2 маротаба қисқаради.

    Саида Бекназарова
    1-84
    46   13
  • Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурати. Жахонда ахборот коммуникация технологияларининг оптик толали алока линияларининг маълумот ўтказувчанлик кобилиятига боғлиқ бўлиши, телекоммуникацион, радиотехник ва мобил алоқа тизимлари бозорини изчил суръатларда ривожланиши оптик толаларни камёб ер элементлари билан модификациялаш усулларини қўллаган ҳолда алоқа тизимлари конвергенция тугунларини юқори тезликдаги трафик билан боглайдиган базавий оптик тармоқнинг ўтказиш кобилиятини оширишни такозо этади. Алока тизимларининг асосий сегментлари - шаҳар, магистрал, худудлар аро ва локал ҳисоблаш тизимларида оптик толанинг қўлланилиши 2005 йил ҳолатига кўра 68 млн.км.ни ташкил этиб, соҳалар бўйича ўсиш даражаси 15% га ошган. Оптик толани ишлаб чиқиш ва ундан фойдаланиш микдори 2012 йилга келиб 225 млн.км ни ташкил этди. Шундан 35-36 млн.км Японияга, 100 млн.км Хитой халк республикасига, 32 млн.км АҚШ, 26 млн.км Европа иттифоқи давлатларига тўғри келади.
    Телекоммуникация тармокларида кенг полосали LTE (Long Term Evolution) тўртинчи авлод мобил алоқа тизимлари технологиялари амалиётга тадбик этилмокда. Халқаро уяли алоқа ташкилотлари 3GPP (3rd Generation Partnership Project) ва IMT-Advanced талабларига кўра тўртинчи авлод мобил алока тизимларида ҳар бир абонент учун ахборотни узатиш тезлиги 1Гбит/секунддан паст бўлмаслиги зарур. Камёб ер элементлари билан модификацияланган оптик толали алока тизимларини ишлатилиши уяли операторлар базавий станцияларини юқори тезликдаги алока билан таъминлайди ва мобил операторлар базавий станциялари хизмат кўрсатувчи абонентлар сонини орттиришга имкон беради.
    Шу боне телекоммуникацией, радиотехник ва мобил алока тизимларида оптик толаларни камёб ер элементлари билан модификациялаш, кварцли резонатор ва вакуумда бошқаришли термик буғлантириш усулини кўллаган ҳолда оптик толаларни модификациялаш, оптик тола очиқ ўзагининг сиртида хосил килинадиган кўп компонентли оптик юпка катламлар калинлиги ва таркибини юкори аниқликда назорат қилиш, эрбий, иттербий, кремний ва алюминий оксидларини бир вақтнинг ўзида вакуум шароитида бошкаришли буғлантириш, эрбий ионларининг кластерланишини сўндириш хусусиятига эта структуралар намуналарини тайёрлаш ва шакллантирилган катламларда эрбий ионларининг юқори концентрациясини (1О20 - 1021) см'3 олиш, оптик толанинг локал очиқ ўзагида вакуум муҳитида термик буғлантириш усули ёрдамида олинган Ег20з - АЬОз - SiOx ва Ег20з - УЬ20з - АЬОз - SiOx, (1<х<2) кўп компонентли таркиб билан легирланган модификацияланган оптик толалар спектрал характеристикаларини аниқлаш, камёб ер элементлар актив ионларининг юкори концентрациясига (1О20 - 1021) cm‘j эга бўлган самарали планар ва оптик толали кучайтиргичларни яратиш, эрбий ионларининг юкори концентрацияли модификацияланган оптик толалар асосида яратилган оптик кучайтиргичларда паст шовқин-фактори ва юкори OSNR (Optical signal noise ratio) параметрини таъминлаш муаммоларини ечишга йўналтирилган технологик ишланмалар асосида оптик толали материалларни қайта ишлаш ва оптоэлектрон тизимларида ахборот узатиш усулларини ишлаб чиқиш долзарб масалалардан бири ҳисобланади.
    Модификацияланган оптик толаларда актив эрбий ионларининг юкори концентрациясини хосил килиш, оптик толани самарали модификациялаш жараёнларини такомиллаштириш, самарали киска масофали оптик кучайтиргичларни яратиш учун вакуумда кўп компонентли юпка катламларни термик буғлантириш, ҳамда оптик толаларни эрбий, иттербий, кремний ва алюминий оксидларини бошқаришли бўғлантириш оркали модификациялаш усулларини ишлаб чиқиш муҳим аҳамият касб этади.
    Узбекистан Республикаси Президентининг 2012 йил 21 мартдаги ПҚ-1730-сон «Замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш ва янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Қарори, хамда Вазирлар Махкамасининг 2015 йил 4 декабрдаги 353-сон «2016 - 2018 йиллар даврида Узбекистан Республикасида электрон тижоратни ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида»ги қарорида белгиланган вазифаларни муайян даражада амалга оширишга мазкур диссертация тадкиқоти хизмат килади.
    1адқиқотнинг мақсади камеб ер элементларига асосланиб мураккаб геометрияли кўп компонентли юпқа қатламларни вакуум муҳитида буғлантириш оркали оптик толаларни модификациялаш усуллари ҳамда камёб ер элементларининг юқори концентрацияли локал модификацияланган оптик толаларни тайёрлаш ва спектрал характеристикаларини ўлчашнинг оптик ва механик курилмалар комплексини ишлаб чикишдан иборат.
    Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
    оптик толаларни камёб ер элементлари билан модификациялаш мақсадида кварцли резонатор ва термик буғлантириш усулини қўллаган ҳолда вакуумда бошкаришли буғлантириш услуби ишлаб чиқилган;
    оптик тола очиқ ўзагининг сиртида ҳосил қилинадиган (Er2O3 - А12О3 -SiOx ва Er2O3 - Yb2O3 - А12О3 - SiOx) кўп компонентли оптик юпка катламлар қалинлиги ва таркибини юқори аниқликда назорат қилувчи эрбий, иттербий, кремний ва алюминий оксидларини бир вақтнинг ўзида вакуум шароитида бошкаришли буғлантириш услуби ишлаб чикилган;
    эрбий ионларининг кластерланишини сўндириш хусусиятига эта структуралар намуналарини тайёрлаш ва шакллантирилган катламларда эрбий ионларининг юқори концентрациясини (1О20 - 1021) см'3 олишни таъминловчи оптик толаларни вакуум мухитида модификациялаш усули яратилган ва экспериментал синовдан ўтказилган;
    реактив газ (кислород) атмосферасида вакуумнинг 0,25-0,35 Па ((2-3)10 3 мм сим.уст.) босим кийматларида металл эрбий ва алюминийнинг бир вақтда буғлантириш усулини қўллаш ёрдамида вакуум мухитида модификацияланган оптик толаларнинг намуналари, оптик толали алока линиялари учун амалий ахамиятга эга эрбий ионларининг (Ег3+) -1540 нм тўлқин узунлиги диапазонида интенсив фотолюминесценция (нур тарката олиш кобилияти) мавжудлиги исботланган;
    юқори тезликли оптик толали алока линияларида қўлланиладиган модификацияланган оптик толаларни ишлаб чиқишнинг активлаштирилган андазаларини тайёрлаш ва камёб ер элементлар актив ионларининг юкори концентрацияли (102О-1021) см'3 самарали планар, хамда оптик толали кучайтиргичларни яратиш усули ишлаб чиқилган;
    камёб ер элементларини активлаштириш максадида интеграл оптик толали тизимлар учун модификацияланган оптик муҳитларда яратилган планар оптик кучайтиргичларни кўндаланг дамлаш услуби амалда тадбик этилган;
    модификацияланган оптик толалар ва қисқа масофали оптик кучайтиргичларнинг спектрал характеристикаларини ўрганишда экспериментал тадқиқот натижаларини экранда кузатиш ва рўйхатга олиш усуллари ишлаб чикилган;
    модификацияланган оптик толалар асосида ишлайдиган қисқа масофали оптик толали кучайтиргичларни яратишда камёб ер элементларининг концентрацияси баландлиги, кучайтиргичларнинг шовқин факторининг пастлиги ва кучайтириш коэффициент кўрсаткичини юқорилигини таъминлаш меъзонлари ишлаб чикилган;
    эрбий ионларини вакуумда бошқаришли буғлантириш орқали яратилган оптик кучайтиргичларда шовқин-факторининг пастлиги ва OSNR (Optical signal noise ratio) параметрининг юқорилиги аникланган.
    Хулоса
    Тадқиқотларнинг олиб борилиши жараёнида олинган асосий натижалар куйидагилардан иборат:
    1. Вакуумда термик буглантириш усули орқали модификацияланган оптик толаларда ИҚ-диапазонда юқори тиниқлик даражаси, юкори ~109 Ом см солиштирма каршилик ва эрбий оксидларининг (Ег2О3) юкори (IO20- 1021) см'3 концентрациясига эга бир жинсли диэлектрик юпка катламли оптик тузилмаларни олиш таъминланади.
    2. Эрбий оксидини (Ег2О3) алюминий оксиди (АЬО3) билан вакуумда кўшимча легирлаш орқали эрбий ионларининг кластерланиш даражаси пасайтирилиши, 2-5 см ўлчамли модификацияланган оптик толаларда эрбий актив ионларининг юқори (102°-1021) см'3 концентрация кийматини таъминлайди, шу билан бирга ап-конверсия ҳодисаси бартараф этилади.
    3. Вакуумда назорат қилиш усулини қўллаган ҳолда термик бўғлантириш ёрдамида оптик толанинг локал бўлагида Er2O3-SiO2-Al2O3 ва Er2O3-Yb2O3-SiO2-Al2O3 таркибли оптик планар нур ўтказгичлар тайёрланади. Локал модификацияланган муҳит 980 нм тўлкин узунлиги ёрдамида оптик дамланади ва модификацияланган юпқа катламда -1540 нм соҳада ОТАЛ да қўлланилиши учун амалий аҳамиятга эга бўлган ИҚ нурланиш хосил қилинади.
    4. Оптик толанинг локал бўлакларида ва кремний оксидининг (SIO2) тагликларида вакуумда назорат қилинадиган термик буғлантириш усули орқали яратилган ЕьОз-ЗЮэ-АЬОз ва ЕьОз-УЬзОз-ЗЮз-АЬОз планар оптик тузилмаларнинг кучайтириш хоссалари тадқик қилинади. Ҳосил қилинган оптик тузилмаларни юмшатиш ва эритиш эрбий ионларининг кластеризациясини келтириб чиқариши кўрсатилади. Оптик тузилмаларни термик ишлов бериш орқали юмшатиш натижасида оптик намуналарда фотолюминесценция спектрини кенгайиши ва нурланиш кинетикасида ап-конверсион жараёнлар кузатилади.
    5. Ксенон лампа ва 980 нм ли интерференцион фильтр ёрдамида оптик дамланган эрбий (Ег), иттербий (Yb) билан биргаликда модификацияланган намуналарда люминесценция нурлантириш спектрини торайиши аниқланади. Ег ва Yb билан биргаликда модификацияланган оптик толаларда нурланиш спектрини торайиши иттербий ионлари пастки энергетик сатҳга ўтиш жараёнида ўз энергияларини эрбий ионларига узатиши орқали тушунтирилади.
    6. Вакуумли буглантириш усули оркали яратилган оптик тузилмалар хона хароратида (Т^ЗООК) фотолюминесценциянинг (Ег+3) максимал интенсивлиги намоён бўлади, локал очик оптик толанинг таянч сиртидаги ёки кремний тагликдаги оптик тузилма эриш босқичини четлаб ўтиб буглантириш оркали шакллантирилади. Оптик мухит хажмида диффузия ва конвектив оммавий ўтиш жараёнларининг сўндирилганлиги шиша хажмида эрбий актив ионларининг статик бир текис тақсимланишига имкон беради.
    7. Юкори тезликли ОТАЛ лар ва интеграл оптикада оптик кучайтиргичлар, сенсорлар ва толали датчиклар яратишда ишлатиладиган модификацияланган оптик муҳитлар асосида оптик толалар ва планар оптик тузилмалар тайёрланади. Буглантирилган модификацияланган оптик тузилмалар оптик тола ўзаги билан 65% дан 75% гача мослашиш ва «оптик тола ўзаги - оптик муҳит — оптик тола ўзаги» лазер нурланишининг ўтишлари самарадорлигини ортиши натижасида, 2-5 см ўлчамли локал модификацияланган ораликда 5-10 дБ гача оптик сигнални кучайтиришга эришилади.
    8. Интеграл оптик тизимлар учун кварц оксиди таглигида ўстирилган планар модификацияланган оптик тузилмалар кўринишидаги қисқа масофали оптик кучайтиргичлар C-Band (1529-1565 нм) диапазонида DWDM тизим гуруҳли оптик сигнални кучайишини ва кучайтиргич чикишидаги гурухли сигналлар кенг полосали силликловчи фильтрларсиз линеаризацияланган кўринишда бўлишини таъминлайди.
    9. Камёб ер элементлари ионларининг юкори концентрацияли модификацияланган оптик муҳитларда яратилган оптик кучайтиргичлар ОТАЛ нинг DWDM тизимларида паст шовқин - фактор параметри ва юкори OSNR (Optical signal noise ratio) оптик сигналнинг шовқинга нисбатини беради.

    Акмал Иногамов
    1-84
    31   7
  • Тадқиқот объектлари: бир жинсли, p-n-, p-n-p - ўтишлари бўлган кўпқатламли тузилмалар; Si, CdTe, Si:Ag, CdTe:Ag, CdTe:Si қатламлари.
    Ишнинг мақсади: АФК-қатламлар олиш, уларни легирлаш, фаоллаштириш, хусусиятлари айникса, ташки кутбловчи майдонсиз юзага келадиган фотоэлектрст ҳолатини фотоэлсктрик усуллар билан ўрганиш, назариясини яратиш, улар асосида оптоэлектрон курилмали асбоблар яратиш.
    Тадқиқот методлари: тсрмик буғлатиш, легирлаш, фаоллаштириш, кўшимча ўтказишга асосланган тсхнологик усуллар, бурчак диаграммалар усули, АФК-ҳодиса спектрларини ўрганиш, релаксация чизикларини ўрганиш, узлуксизлик ва кинстик тенгламаларни ечиш.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: АФК-ҳодиса мсханизмини аниклаш усули таклиф этилган, бурчак остида ўтқазилган қатламларнинг қалинлик бўйича тақсимотининг аналитик ифодаси келтириб чиқарилган; CdTe қатламларида АФК-ҳодиса механизмлари аниқланган; дембср, p-n-p -механизмли қатламлардаги АФК-ҳодиса назарияси ишлаб чикилган; бир жинсли ва икки чуқур сатҳли аралашмали p-n - ўтишларда фотоэлсктрст ҳолати назарияси ишлаб чикилган, ташқи кутбловчи майдонсиз фотоэлсктрет холати кузатиладиган Si ва CdTe қатламлари олиш технологияси ишлаб чикилган, чукур сатхларнинг парамстрларини аниклаш усули таклиф килинган ва ишлаб чикилган.
    Амалий ахамияти: АФК-ҳодисали қатламлар олиш, аралашма киритиш, фаоллаштириш каби технологик жараенлар ва тажриба натижалари катор оптоэлектрон курилмалар яратиш ва уларнинг микропарамстрларини аниклаш имконини бсради.
    Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: олинган натижалар УЗР ФА илмий-ишлаб чиқариш бирлашмаларида ва бошқа асбобсозлик ташкилотларида ёруғлик қабул килгич курилмаларини ишлаб чиқариш учун асос бўлади.
    Қўлланиш сохаси: ярим ўтказгичлар физикаси, юпқа қатламлар тсхнологияси, ярим ўтказгичлар оптоэлектроникаси, ярим ўтказгичларда чуқур сатҳлар спсктроскопияси, асбобсозлик, бузмасдан назорат қилиш.

    Гуламжан Набиев
    1-44
    68   16
  • Тадқиқод объектлари: вакуумли чанглатилиш орқали олинган ВьТез , ЗЬзТез тензосезгир плёнкалар, чукур сатхли кучли компенсацияланган кремний, кремнийли р-п-ўтишлар, CdTe ва Si АФК плёнкалари.
    Ишнинг мақсади: ўта юкори частотали майдондаги р-п-ўтишларда электр юритувчи кучларнинг ҳосил бўлиш механизмларини тадқиқ қилиш ва тензосезгир плёнкалардаги деформацнон эффектлар динамнкасини циклик жараёнларни термодинамик усули оркали ёритиш.
    Тадкикод методлари: тебранишлар назариясидаги фазалар портрети методи. Деформацион эффектларни моделлаштириш. Сонли экспериментлар.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилигн:
    1. Электромагнит майдоннинг нотекис тақсимланиши натижасида юзага келадиган ЭЮК, р-п-ўтишдаги уюрмавий токларни камайтириши илк бор кўрсатиб берилди.
    2. Яримўтказгичларда деформацион эффектларни тадқиқ қилиш учун биринчи марта фазалар портрети усули қўлланилди. Фазалар портрети усули барча кечаётган жараёнларни шархлаш нмконини беради.
    3. Деформацион эффектлар R(s) траекторияларига хусусий ёруғликнинг таъсири аникланди. Ёритилган р-п-ўтишнинг ва хусусий яримўтказгичнинг тензосезгирлик коэффициентини £0 деформация, ёруғлик частотаси ва интенсивлиги билан бошқариш мумкинлиги кўрсатиб берилди.
    Амалий ахамияти: R(s) траекторияси усули яримўтказгичларда деформацион эффектлар динамнкасини тадқиқ қилишда кенг қўлланиши мумкин. Тензосезгирлик бўйича олинган тақиқод натижаларидан янги сезгирлигини бошқариш мумкин бўлган тензодатчиклар олишда фойдаланиш мумкин.
    Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: электрон саноати, асбобсозлик ва энергетика соҳасида янги тензодатчиклар яратилишида ишлатилади. Илмий тадқиқотларда яримўтказгичлардаги генерация марказларининг концентрациялари ва генерация тезликларини аниқлашнн самарадорлигинн ошнради. Олнй таълим муассасаларнда ўкув жараёнларида таълим самарадорлнгини оширади.
    Қўлланилиш сохаси: микроэлектроника, қаттнк жнсм физикаси, яримўтказгичлар фнзикаси, тензометрия, оптоэлектроника.

    Абдурасул Гулямов
    1-17
    37   20
  • Тадқиқот объсктларн: алгебраик структуралар, симметрии криптотизимлар ишлаб чиқиш усуллари ва алгоритмлари.
    Ишнинг мақсади: диаматрица алгебраси элементлари асосида шифр ишлаб чиқиш усуллари ва алгоритмларини ишлаб чиқиш.
    Тадқиқот методлари: информатика асослари, ахборот-коммуникация технологиялари, криптографик тизимлар ва матрица хамда диаматрицалар алгебралари усуллари.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгнлиги: Ушбу диссертацияда қўшимча махфийлик киритишга имкон берувчи янги алгебраик структуралар ишлаб чиқишга асосий эътибор каратилди. Натижада, диаматрицалар ва устунлар алгебраик структуралари, улар асосида маълумотларни шифрлаш алгоритмлари ишлаб чиқишнинг янги усули ва алгоритмлари ишлаб чиқилди.
    Амалий ахамияти: ишлаб чикилган криптоалгоритмлар мавжуд криптотизимларга нисбатан бардошлилиги юқори бўлган криптотизимлар ишлаб чиқишда ва ўқув муассасаларида ахборот хавфсизлиги бўйича кадрлар тайёрлаш жараёнида кулланилиши мумкинлиги билан ахамиятга эга.
    Татбик этиш даражаси ва иктисодий самарадорлнги: диссертация давомида олинган натижалардан ахборотнинг криптографик мухофазаси бўйича Ўзбекистон давлат стандартлари ишлаб чиқишда, «E-Hujjat» химояланган электрон хужжат айланиш тизими ва ЎзААА ФТМТМ ахборот хавфсизлиги ва криптология йўналиши бўйича илмий хисоботларда фойдаланилган.
    Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: диссертация иши натижаларидан республикамизнинг ахборот ва коммуникация тизимларида ва ўқув муассасаларида фойдаланиш мумкин.

    Хислат Хасанов
    1-24
    19   15