Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
88
Мамаджанова
Маъмура
Раҳимовна
Ўзбекистон
Республикаси
Ахборотлаштириш
ва
телекоммуникациялар
соҳасида
назорат
бўйича
давлат
инспекцияси
Муаллифлик
ҳуқуқи
бўлими
мутахассиси
ИНТЕРНЕТ
ЖАҲОН
АХБОРОТ
ТАРМОҒИДА
ҚОНУНЧИЛИК
ТАЛАБЛАРИНИ
БУЗИШ
ҲОЛАТЛАРИГА
ҚАРШИ
КУРАШИШДА
ВАЗИРЛИК
ВА
ИДОРАЛАРНИНГ
ЎЗАРО
ҲАМКОРЛИК
МАСАЛАЛАРИ
Мамаджанова
Маъмура
Рахимовна
Специалист
Отдела
авторского
права
Государственной
инспекции
по
контролю
в
сфере
информатизации
и
телекоммуникаций
Республики
Узбекистан
ВОПРОСЫ
ВЗАИМНОГО
СОТРУДНИЧЕСТВА
МИНИСТЕРСТВ
И
ВЕДОМСТВ
В
БОРЬБЕ
С
НАРУШЕНИЯМИ
ТРЕБОВАНИЙ
ЗАКОНАДАТЕЛЬСТВА
ВО
ВСЕМИРНОЙ
ИНФОРМАЦИОННОЙ
СЕТИ
ИНТЕРНЕТ
Mamadjanova Ma
’
mura
Specialist of the Copyright Department of the State Inspectorate for
Informatization and Telecommunications of the Republic of Uzbekistan.
ISSUES OF MUTUAL COOPERATION OF MINISTRIES AND
DEPARTMENTS IN THE FIGHT AGAINST VIOLATIONS OF
LEGISLATIVE REQUIREMENTS IN THE INTERNET WORLD
INFORMATION NETWORK
Бугунги
глобаллашув
жараёнида
мамлакатимизда
рақамли
иқтисодиётни
фаол
ривожлантириш,
барча
тармоқлар
ва
соҳаларда,
энг
аввало,
давлат
бошқаруви,
таълим,
соғлиқни
сақлаш
ва
қишлоқ
хўжалигида
замонавий
ахборот
-
коммуникация
технологияларини
кенг
жорий
этиш
бўйича
комплекс
чора
-
тадбирлар
амалга
оширилмоқда.
Жумладан,
муҳтарам
Президентимиз
Ш.М.
Мирзиёев
ва
Ўзбекистон
Республикаси
ҳукумати
саъй
-
ҳаракати
ўлароқ,
2013
–
2022-
йиллар
оралиғида:
–
провайдерлар
учун
1
Мбит/с
тезликда
Интернет
тармоғига
уланиш
нархи
422
АҚШ
долларидан
3
АҚШ
долларигача
камайтирилди;
–
Ўзбекистон
Республикасининг
халқаро
маълумотлар
узатиш
тармоғининг
ўтказувчанлик
қобилияти
7
Гбит/с
дан
1800
Гбит/с
гача
оширилди;
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
89
–
жами
Интернетдан
фойдаланувчилар
сони
6
миллиондан
27,2
миллионга
етди.
Интернет
тармоғи
ривожланиб
боргани
сари
ижобий
тенденциялар
билан
бир
қаторда
,
унинг
кенг
имкониятлари
одамлар
учун
нафақат
беқиёс
қулайликлар
яратмоқда,
балки
хавф
ўчоқларидан
бирига
айланиб
бормоқда.
Мисол
тариқасида,
бунга
Интернет
тармоғидаги
ҳуқуқбузарликлар
ва
кибержиноятларни
келтириб
ўтиш
мумкин.
Бу
борада
Ўзкомназорат
давлат
инспекцияси
Ахборот
ва
оммавий
коммуникациялар
агентлиги
(кейинги
ўринларда
–
Агентлик)
,
Ички
ишлар
вазирлиги
ва
бошқа
ваколатли
органлар
билан
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
талабларини
бузиш
ҳолатларига
нисбатан
ваколат
доирасида
чора
кўриш
юзасидан
ҳамкорликда
ишларни
амалга
ошириб
келмоқда.
Хусусан,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2019
йил
2
февралдаги
“Ахборот
соҳасида
ва
оммавий
коммуникацияларни
янада
ривожлантиришга
оид
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида”
ПФ–
5653-
сонли
Фармони
“Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Администрацияси
ҳузуридаги
Ахборот
ва
оммавий
коммуникациялар
агентлиги
фаолиятини
ташкил
этиш
тўғрисида”
2019
йил
2
февралдаги
ПҚ–
4151-
сонли
,
“Ахборот
технологиялари
ва
коммуникацияларининг
жорий
этилишини
назорат
қилиш
,
уларни
ҳимоя
қилиш
тизимини
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида”
2018
йил
21
ноябрдаги
ПҚ–
4024-
сонли
,
“Ахборот
технологиялари
ва
коммуникацияларининг
жорий
этилишини
назорат
қилиш
,
уларни
ҳимоя
қилиш
тизимини
такомиллаштиришга
оид
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида”
2019
йил
14
сентябрдаги
ПҚ–
4452-
сонли
қарорларига
мувофиқ,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Администрацияси
ҳузуридаги
Ахборот
ва
оммавий
коммуникациялар
агентлиги
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Ахборотлаштириш
ва
телекоммуникациялар
соҳасида
назорат
бўйича
давлат
инспекцияси
ўртасида
2021
йил
19
апрелда
ўзаро
ҳамкорлик
қилиш
тўғрисида
Келишув
имзоланган.
Мазкур
ҳужжат
билан
телекоммуникациялар
соҳасида
фаолият
юритувчи,
маълумотлар
узатиш
ва
телерадиоэшиттиришларни
(трансляция
қилиш
)
тарқатиш
тармоқларидан
фойдаланиш
ва
уларга
хизматлар
кўрсатишда
хўжалик
юритувчи
субъектлар
томонидан
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
,
норматив
ҳужжатлар
талаблари
бажарилиши
юзасидан
назорат
ва
мониторинг
ишларини
амалга
оширишда
ўзаро
ҳамкорлик
тартиби
белгиланган.
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудида
хорижий
оммавий
ахборот
воситаларининг
телерадиомаҳсулотларини
ва
даврий
нашрларини
тарқатиш
тартибига,
шунингдек,
ЭҲМ
учун
дастурлар
тарқатишда
муаллифлик
ҳуқуқлари
соҳасидаги
қонун
ҳужжатларига
ва
норматив
ҳужжатларга
риоя
қилиниши
устидан
назорат
бўйича
белгиланган
асосий
вазифалар
ижросини
таъминлашни
ташкиллаштириш
келишилган.
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
90
Келишувга
асосан,
Агентликнинг
Оммавий
коммуникациялар
масалалари
бўйича
маркази
томонидан
Ўзбекистон
Республикасининг
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
Кодекси
189-, 189
1
-, 191-
моддалари
билан
кўзда
тутилган
ҳуқуқбузарликларни
ўз
ичига
олган
қонун
бузилишлари
бўйича
тайёрланган
хулосалар
Ўзкомназорат
давлат
инспекцияси
томонидан
ўрганилиб,
ваколат
доирасида
чоралар
кўрилади
.
Бу
ҳолатларнинг
келиб
чиқишига
сабаб
бўлган
веб
-
сайт
маъмурларига
нисбатан
маъмурий
ва
жиноий
чоралар
кўриш
тааллуқлиги
бўйича
Ички
ишлар
вазирлиги
ва
Ўзкомназорат
давлат
инспексияси
ўртасида
ҳамкорлик
йўлга
қўйилган
бўлиб,
2021
йил
давомида
2 700
дан
ортиқ
ҳуқуқбузарлик
ҳолатлари
ҳамда
2022
йилнинг
апрель
ойи
ҳолатига
кўра,
952
та
ҳуқуқбузарлик
ҳолатлари
бўйича
ишлар
олиб
борилган.
Бундан
ташқари,
Ўзбекистон
Республикасининг
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
Кодексининг
276-
моддасига
мувофиқ,
Интернет
тармоғида
ноқонуний
контентни
тарқатиб,
ҳуқуқбузарлик
содир
этган
шахсларга
нисбатан
тегишли
чора
кўриш
мақсадида
суд
органларига
топширилаётган
материаллар
қаторида
эксперт
хулоса
олишни
тақозо
этмоқда.
Мазкур
масала
юзасидан
Адлия
вазирлиги
ҳузуридаги
Республика
суд
-
экспертиза
маркази
ва
шу
каби
бошқа
муассасаларда
тегишли
экспертиза
хулосаларини
бериш
хизматларини
йўлга
қўйиш
мақсадга
мувофиқдир
.
Интернет
тармоқлари
ва
ижтимоий
мессенжерларда
интеллектуал
мулк
объектларини
тарқатишни
тартибга
келтириш
масаласи
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2018
йил
21
ноябрдаги
“Ахборот
технологиялари
ва
коммуникацияларининг
жорий
этилишини
назорат
қилиш
,
уларни
ҳимоя
қилиш
тизимини
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида”ги
ПҚ–
4024-
сонли
қарори
ҳамда
Интеллектуал
мулк
агентлиги
билан
Ўзкомназорат
давлат
инспексияси
ўртасида
имзоланган
Келишувга
асосан,
давлат
органлари,
хўжалик
юритувчи
субъектлар
томонидан
муаллифлик
ҳуқуқлари
соҳасидаги
қонун
ҳужжатларига
ва
норматив
ҳужжатларга
риоя
қилиниши
,
Интернет
тармоғида
муаллифлик
ҳуқуқи
объектлари
ноқонуний
тарқалишини
бартараф
этиш
йўналишида
ҳамкорликда
ишлар
амалга
оширилмоқда.
Интернетнинг
“.UZ”
домен
зонаси
ҳудудига
кирмаган
веб
-
ресурслардаги
қонун
бузилишлари
ҳолатларига
Вазирлар
Маҳкамасининг
2018
йил
5
сентябрдаги
“Бутунжаҳон
Интернет
тармоғида
ахборот
хавфсизлигини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида”ги
707-
сонли
қарори
билан
Ўзбекистон
Республикасининг
“Ахборотлаштириш
тўғрисида”ги
Қонунининг
12
1
-
моддасига
мувофиқ,
қонунчилик
бузилиши
ҳолатлари
аниқланмоқда.
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
91
Бугунги
кунда
ижтимоий
тармоқлар
(Facebook, Instagram,
Тwitter
ва
б.қ)да
ва
мессенжерларда
муаллифлик
ҳуқуқи
бузилишини
тартибга
солувчи
алоҳида
норма
мавжуд
эмас
Шу
сабабли
ҳуқуқий
жавобгарликка
тортиш
ҳамда
чеклов
ва
тақиқларни
жорий
этиш
амалиёти
доирасида
ижтимоий
тармоқлар,
мессенжерлар
ва
умуман
виртуал
фаолият
учун
ҳуқуқий
чегараларни
яратиш
масаласи
долзарб
бўлиб
қолмоқда
.
Мисол
қилиб
,
хабар
ва
медиафайлларни
алмашиш
имконини
берувчи
кроссплатформали
мессенжер
–
Telegram
мессенжери
иш
фаолиятини
олсак.
Telegram
мессенжери
–
ёпиқ
кодли
проприетар
сервер
қисмига
эга
бўлиб,
АҚШ
ва
Германия
давлатларидаги
бир
неча
компанияларнинг
сервер
қурилмалари
қувватларидан
фойдаланган
ҳолда
ишлайди.
Бу
ҳолатлар
Telegram
мессенжерига
нисбатан
қонуний
чора
кўриш,
соҳани
тартибга
солувчи
ва
назорат
қилувчи
органлар
юрисдикциясида
эмаслигини
кўрсатади.
Мазкур
масалага
ечим
ижтимоий
тармоқ
ва
мессенжерларнинг
Ўзбекистондаги
ваколатхонасини
очиш
ва
сервер
қурилмаларини
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудида
жойлаштиришга
эришишдан
иборат
деб
ҳисоблаймиз
.
