Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
222
Усманов
Баходир
Хабибуллаевич
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
ҳузуридаги
Давлат
персоналлаштириш
маркази
Шахсга
доир
маълумотлар
базаларини
рўйхатга
олиш
бўлими
бошлиғи
ШАХСГА
ДОИР
МАЪЛУМОТЛАРНИ
ҲИМОЯ
ҚИЛИШ
ВА
УЛАРДАН
ФОЙДАЛАНИШНИ
ҲУҚУҚИЙ
ТАРТИБГА
СОЛИШ
Усманов
Баходир
Хабибуллаевич
Начальник
Отдела
регистрации
баз
персональных
данных
Государственного
центра
персонализации
при
Кабинете
Министров
Республики
Узбекистан
ЗАЩИТА
ПЕРСОНАЛЬНЫХ
ДАННЫХ
И
ПРАВОВОЕ
РЕГУЛИРОВАНИЕ
ИХ
ИСПОЛЬЗОВАНИЯ
Usmanov Bahodir
Head of the Department of Registration of Personal Databases of the State
Personalization Center under the Cabinet of Ministers of the Republic of
Uzbekistan
PROTECTION OF PERSONAL DATA AND LEGAL
REGULATION OF USING THEM
Ўзбекистон
Республикасида
фуқароларнинг
шахсий
маълумотларини
ҳимоя
қилиш
ва
улардан
фойдаланиш
Ўзбекистон
Республикасининг
“Шахсга
доир
маълумотлар
тўғрисида”ги
2019
йил
2
июлдаги
ЎРҚ–
547-
сонли
Қонуни
билан
тартибга
солинган.
Шу
билан
бирга,
Шахсга
доир
маълумотлар
базаларининг
давлат
реестрини
юритиш
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2020
йил
8
февралдаги
“Шахсга
доир
маълумотлар
базаларининг
давлат
реестри
тўғрисидаги
Низомни
тасдиқлаш
ҳақида
”ги
71-
сонлил
қарори
билан
белгиланган.
Юқоридаги
Қонун
қуйидаги
ҳолатларга
нисбатан
татбиқ
этилмайди:
•
жисмоний
шахс
томонидан
шахсга
доир
маълумотларга
шахсий,
маиший
мақсадларда
ва
ўз
касбий
ёки
тижорат
фаолияти
билан
боғлиқ
бўлмаган
ҳолда
ишлов
бериш;
•
Миллий
архив
фонди
ҳужжатларини
ва
шахсга
доир
маълумотларни
ўз
ичига
олган
бошқа
архив
ҳужжатларини
шакллантириш,
сақлаш
ва
улардан
фойдаланиш;
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
223
•
давлат
сирларини
ташкил
этадиган
маълумотлар
жумласига
киритилган
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш;
•
тезкор
-
қидирув,
разведка
ва
контрразведка
фаолияти,
жиноятчиликка
қарши
курашиш,
ҳуқуқ
-
тартиботни
сақлаш
жараёнида,
шунингдек
жиноий
фаолиятдан
олинган
даромадларни
легаллаштиришга
қарши
курашиш
доирасида
олинган
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш.
Қонунда
қўлланиладиган
асосий
тушунчалар
шахсга
доир
маълумотлар
–
муайян
жисмоний
шахсга
тааллуқли
бўлган
ёки
уни
идентификация
қилиш
имконини
берадиган,
электрон
тарзда,
қоғозда
ва
(ёки)
бошқа
моддий
жисмда
қайд
этилган
ахборот;
шахсга
доир
маълумотлар
субъекти
–
шахсга
доир
маълумотлар
ўзига
тааллуқли
бўлган
жисмоний
шахс;
шахсга
доир
маълумотлар
базаси
–
таркибида
шахсга
доир
маълумотлар
мавжуд
бўлган
ахборот
тизими
тарзидаги
маълумотлар
базаси;
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
–
шахсга
доир
маълумотларни
йиғиш,
тизимлаштириш,
сақлаш,
ўзгартириш,
тўлдириш,
улардан
фойдаланиш,
уларни
бериш,
тарқатиш,
узатиш,
эгасизлантириш
ва
йўқ
қилиш
бўйича
бир
ҳаракатни
ёки
ҳаракатлар
мажмуини
амалга
ошириш;
шахсга
доир
маълумотлар
базасининг
оператори
–
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
беришни
амалга
оширувчи
давлат
органи,
жисмоний
ва
(ёки)
юридик
шахс;
шахсга
доир
маълумотлар
базасининг
мулкдори
(мулкдор)
–
шахсга
доир
маълумотлар
базасига
эгалик
қилиш,
ундан
фойдаланиш
ва
уни
тасарруф
этиш
ҳуқуқига
эга
бўлган
давлат
органи,
жисмоний
ва
(ёки)
юридик
шахс.
Шахсга
доир
маълумотларнинг
турлари
Биометрик
маълумотлар
–
субъектнинг
анатомик
ва
физиологик
ўзига
хос
хусусиятларини
тавсифловчи
шахсга
доир
маълумотлар
(
бармоқ
изи,
юзнинг
фотографик
тасвири
ва
бошқалар).
Махсус
маълумотлар
–
ирқий
ёки
ижтимоий
келиб
чиқишига
оид
маълумотлар,
сиёсий,
диний
ёки
дунёқарашга
оид
эътиқодлар,
сиёсий
партиялар
ва
касаба
уюшмаларига
аъзолик
тўғрисидаги
маълумотлар,
шунингдек,
жисмоний
ёки
руҳий
(психик)
саломатликка
тааллуқли
маълумотлар,
шахсий
ҳаёти
ва
судланганлик
тўғрисидаги
маълумотлар.
Ҳамма
фойдаланиши
мумкин
бўлган
шахсга
доир
маълумотлар
–
субъектнинг
розилиги
билан
эркин
фойдаланилиши
мумкин
бўлган
ёки
махфийликка
риоя
этишга
доир
талаблар
татбиқ
этилмайдиган
шахсга
доир
маълумотлар.
Шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
иштирокчилари
Субъект
ва
оператор
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
иштирокчиларидир.
Субъектнинг
қонуний
вакили,
мулкдор
ва
учинчи
шахслар
ҳам
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
иштирокчилари
сифатида
иш
юритиши
мумкин.
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
224
Шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
Шахсга
доир
маълумотлар
базаси
оператор
томонидан
амалга
ошириладиган
вазифаларни
бажариш
учун
зарур
ҳамда
етарли
бўлган
шахсга
доир
маълумотларни
йиғиш
йўли
билан
шакллантирилади.
Шахсга
доир
маълумотларни
йиғиш,
тизимлаштириш
тартиби
ва
тамойиллари
мулкдор
ва
(ёки)
оператор
томонидан
мустақил
равишда
белгиланади.
Шахсга
доир
маълумотларни
сақлаш
шахсга
доир
маълумотларни
йиғиш
пайтида
аввал
билдирилган
мақсадлар
талаб
этадиган
даражада
субъектни
идентификациялаш
имконини
берадиган
шаклда
амалга
оширилади.
Шахсга
доир
маълумотлардан
фойдаланиш
–
операторнинг
фаолияти
мақсадларини
амалга
оширишга
қаратилган
шахсга
доир
маълумотлар
билан
ҳаракатлар.
Оператор
томонидан
шахсга
доир
маълумотлардан
фойдаланиш
бу
маълумотларнинг
зарур
даражада
ҳимоя
қилинишини
таъминлаш
шарти
билан
фақат
ушбу
шахсга
доир
маълумотларни
йиғиш
бўйича
илгари
билдирилган
мақсадларда
амалга
оширилади.
Операторнинг
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
билан
боғлиқ
бўлган
ходимлари
томонидан
шахсга
доир
маълумотлардан
фойдаланиш
фақат
уларнинг
ўз
касбий,
хизмат
ёки
меҳнат
мажбуриятларига
мувофиқ
амалга
оширилиши
керак.
Операторнинг
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериши
билан
боғлиқ
бўлган
ходимлари
ўзига
ишониб
топширилган
ёки
касбий,
хизмат
ёхуд
меҳнат
мажбуриятларини
бажариши
сабабли
маълум
бўлиб
қолган
шахсга
доир
маълумотларнинг
ошкор
этилишига
йўл
қўймаслиги
шарт.
Шахсга
доир
маълумотларни
бериш
–
шахсга
доир
маълумотларни
муайян
шахсга
ошкор
этишга
қаратилган
ҳаракатлар.
Субъект
ўзининг
шахсга
доир
маълумотларини
беришни
рад
қилган
тақдирда,
ўзининг
рад
қилиши
сабабларини
кўрсатмаслик
ҳуқуқига
эга.
Шахсга
доир
маълумотларни
тарқатиш
–
шахсга
доир
маълумотларни
номаълум
доирадаги
шахсларга
ошкор
этишга,
шу
жумладан,
шахсга
доир
маълумотларни
оммавий
ахборот
воситаларида
ҳаммага
маълум
қилишга,
Интернет
жаҳон
ахборот
тармоғига
жойлаштиришга
ёки
шахсга
доир
маълумотлардан
бирон
-
бир
бошқа
усул
билан
фойдаланиш
имконини
беришга
қаратилган
ҳаракатлар.
Шахсга
доир
маълумотларни
йиғишнинг
илгари
билдирилган
мақсадларидан
четга
чиқилган
ҳолларда,
ушбу
маълумотларни
тарқатиш
субъектнинг
розилиги
билан
амалга
оширилади.
Шахсга
доир
маълумотларни
эгасизлантириш
–
амалга
оширилиши
натижасида
шахсга
доир
маълумотларнинг
муайян
субъектга
тегишлилигини
аниқлаш
имкони
бўлмай
қоладиган
ҳаракатлар.
Тарихий,
статистик,
социологик,
илмий
тадқиқотлар
ўтказиш
учун
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
берилаётганда
оператор
бу
маълумотларни
эгасизлантириши
шарт.
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
225
Шахсга
доир
маълумотларни
йўқ
қилиш
–
амалга
оширилиши
натижасида
шахсга
доир
маълумотларни
тиклаш
имкони
бўлмай
қоладиган
ҳаракатлар.
Шахсга
доир
маълумотлар
оператор
томонидан
қуйидаги
ҳолларда
йўқ
қилиниши
лозим:
–
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
мақсадига
эришилганда;
–
субъектнинг
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
учун
берилган
розилиги
чақириб
олинганда;
–
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
беришнинг
субъект
берган
розилик
билан
белгиланган
муддати
ўтганда;
–
суднинг
қарори
қонуний
кучга
кирганда.
Шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
шартлари
Шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
ушбу
Қонуннинг
асосий
тамойилларига
мувофиқ
амалга
оширилиши
керак.
Шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
қуйидаги
ҳолларда
амалга
оширилади:
–
субъект
бу
маълумотларга
ишлов
беришга
розилик
берганда;
–
субъект
тараф
бўлган
шартномани
бажариш
учун
бу
маълумотларга
ишлов
бериш
ёки
шундай
шартнома
тузилгунига
қадар
субъектнинг
сўровига
биноан
чоралар
кўриш
зарур
бўлганда;
–
операторнинг
қонунчиликда
белгиланган
мажбуриятларини
бажариш
учун
бу
маълумотларга
ишлов
бериш
зарур
бўлганда;
–
субъектнинг
ёки
бошқа
шахснинг
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
учун
бу
маълумотларга
ишлов
бериш
зарур
бўлганда;
–
операторнинг
ҳуқуқлари
ва
қонуний
манфаатларини
амалга
ошириш
учун
ёхуд
шахсга
доир
маълумотлар
субъектларининг
ҳуқуқлари
ва
қонуний
манфаатлари
бузилмаслиги
шарти
билан
ижтимоий
аҳамиятга
молик
мақсадларга
эришиш
учун
бу
маълумотларга
ишлов
бериш
зарур
бўлганда;
–
шахсга
доир
маълумотларга
уларни
мажбурий
равишда
эгасизлантириш
шарти
билан
статистик
ёки
бошқа
тадқиқот
мақсадларида
ишлов
берилганда;
–
агар
бу
маълумотлар
ҳамма
фойдаланиши
мумкин
бўлган
манбалардан
олинган
бўлса.
Субъектнинг
ҳуқуқларини
ва
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
мақсадида
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
зарур
бўлган
тақдирда,
бу
маълумотларга
ишлов
беришга
розилик
олиш
мумкин
бўлган
пайтга
қадар
субъектнинг
розилигисиз
йўл
қўйилади.
Шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
беришга
оид
талаблар
Шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
беришнинг
мақсадлари
уларни
йиғишда
илгари
билдирилган
мақсадларга,
шунингдек,
операторнинг
ҳуқуқ
ва
мажбуриятларига
мос
бўлиши
керак.
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
226
Шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
беришнинг
мақсади
ўзгарган
тақдирда,
оператор
субъектнинг
ўз
маълумотларига
ўзгарган
мақсадга
мувофиқ
ишлов
берилиши
учун
розилигини
олиши
керак.
Шахсга
доир
маълумотлар
аниқ
ва
ишончли
бўлиши,
зарур
бўлган
тақдирда
эса
ўзгартирилиши
ва
тўлдирилиши
керак.
Шахсга
доир
маълумотлар
базасига
киритилиши
мумкин
бўлган
шахсга
доир
маълумотларнинг
ҳажми
субъект
томонидан
ушбу
Қонунга
мувофиқ
белгиланади.
Ишлов
бериладиган
шахсга
доир
маълумотларнинг
ҳажми
ва
хусусияти
уларга
ишлов
бериш
мақсадлари
ва
усулларига
мувофиқ
бўлиши
керак.
Шахсга
доир
маълумотларга
субъектни
идентификация
қилишга
йўл
қўйиладиган
шаклда
ёки
эгасизлантирилган
тарзда
ишлов
берилади.
Шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
муддати
субъектнинг
ўз
шахсга
доир
маълумотларига
ишлов
беришга
розилиги
амал
қиладиган
муддатдан
ошиб
кетмаслиги
керак.
Шахсга
доир
маълумотлар
базаларини
рўйхатдан
ўтказиш
тартиби
Шахсга
доир
маълумотлар
базалари
Шахсга
доир
маълумотлар
базаларининг
давлат
реестрида
рўйхатдан
ўтказилиши
лозим.
Шахсга
доир
маълумотлар
базасини
рўйхатдан
ўтказиш
ариза
бериш
принципи
орқали
хабардор
қилиш
йўли
билан
амалга
оширилади.
Шахсга
доир
маълумотлар
базасини
Шахсга
доир
маълумотлар
базаларининг
давлат
реестрида
рўйхатдан
ўтказиш
ҳақидаги
ариза
ваколатли
давлат
органига
берилади.
Ўз
таркибида:
–
жамоат
бирлашмасининг
ёки
диний
ташкилотнинг
иштирокчиларига
(аъзоларига)
тааллуқли
бўлган
ҳамда
тегишлича
жамоат
бирлашмаси
ёки
диний
ташкилот
томонидан
ишлов
бериладиган
шахсга
доир
маълумотлар,
уларни
учинчи
шахсларга
тарқатмаслик
ёки
ошкор
этмаслик
шарти
билан;
–
субъект
томонидан
ҳамма
фойдаланиши
мумкин
қилиб
қўйилган;
–
субъектларнинг
фақат
фамилиясини,
исмини
ва
отасининг
исмини
ўз
ичига
олган;
–
субъектнинг
оператор
турган
ҳудудга
бир
марталик
кириши
учун
ёки
бошқа
шунга
ўхшаш
мақсадлар
учун
зарур
бўлган;
–
автоматлаштирилган
давлат
ахборот
тизимлари
мақомига
эга
бўлган
шахсга
доир
маълумотларнинг
ахборот
тизимларига
киритилган;
–
автоматлаштириш
воситаларидан
фойдаланмаган
ҳолда
ишлов
бериладиган;
–
меҳнат
тўғрисидаги
қонунчиликка
мувофиқ
ишлов
бериладиган
шахсга
доир
маълумотлар
мавжуд
бўлган
шахсга
доир
маълумотлар
базалари
рўйхатдан
ўтказилмайди.
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
227
Субъектнинг
ҳуқуқ
ва
мажбуриятлари
Шахсга
доир
маълумотлар
субъекти:
–
операторда
ўз
шахсга
доир
маълумотлари
ва
уларнинг
таркиби
мавжудлигини
билиш;
–
оператордан
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
тўғрисидаги
ахборотни
сўров
бўйича
олиш;
–
оператордан
ўзининг
шахсга
доир
маълумотларидан
фойдаланиш
имкониятини
бериш
шартлари
тўғрисида
ахборотни
олиш;
–
ўзининг
шахсга
доир
маълумотларига
нисбатан
ҳуқуқлари
ва
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
масалалари
юзасидан
ваколатли
давлат
органига
ёки
судга
мурожаат
этиш;
–
ўз
шахсга
доир
маълумотларига
ишлов
бериш
учун
розилик
бериш
ва
бундай
розиликни
чақириб
олиш,
бундан
ушбу
Қонунда
назарда
тутилган
ҳоллар
мустасно;
–
ўзининг
шахсга
доир
маълумотларини
шахсга
доир
маълумотларнинг
ҳамма
фойдаланиши
мумкин
бўлган
манбаларида
тарқатилиши
учун
операторга
розилик
бериш;
–
агар
шахсга
доир
маълумотлар
тўлиқ
бўлмаса,
эскирган,
ноаниқ
, ,
қонунга
хилоф
равишда
олинган
бўлса
ёки
ишлов
бериш
мақсадлари
учун
зарур
бўлмаса,
оператордан
ўзининг
шахсга
доир
маълумотларига
ишлов
беришни
вақтинча
тўхтатиб
туришни
талаб
қилиш
ҳуқуқига
эга.
Ўзининг
шахсга
доир
маълумотларини
Ўзбекистон
Республикасининг
конституциявий
тузуми
асосларини,
Ўзбекистон
Республикаси
фуқароларининг
маънавиятини,
соғлиғини,
ҳуқуқлари
ва
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилиш,
мамлакат
мудофаасини
ҳамда
давлат
хавфсизлигини
таъминлаш
мақсадларида
тақдим
этиш
субъектнинг
мажбуриятидир.
Операторнинг
ҳуқуқ
ва
мажбуриятлари
Оператор
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
беришни
амалга
ошириш
ҳуқуқига
эга.
Оператор:
–
шахсга
доир
маълумотлар
тўғрисидаги
қонунчиликка
риоя
этиши;
–
субъектнинг
мурожаатига
кўра
унинг
шахсга
доир
маълумотларига
ишлов
беришга
тааллуқли
ахборотни
тақдим
этиши;
–
ўзи
вазифаларини
бажариш
учун
зарур
ва
етарли
бўлган
шахсга
доир
маълумотлар
таркибини
тасдиқлаши;
–
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
беришдан
кўзланган
мақсадга
эришилган
тақдирда,
шунингдек
ушбу
Қонунда
белгиланган
бошқа
ҳолларда
уларни
йўқ
қилиш
чораларини
кўриши;
–
қонунчиликда
назарда
тутилган
ҳолларда
субъектнинг
ўз
шахсга
доир
маълумотларига
ишлов
бериш
учун
розилиги
олинганлиги
далилини
тақдим
этиши;
–
башарти
янги
маълумотларнинг
ишончлилиги
ҳужжатлар
билан
тасдиқланса,
шахсга
доир
маълумотларни
ўзгартириши
ва
(ёки)
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
228
тўлдириши
ёхуд
бундай
ўзгартириш
ва
(ёки)
тўлдиришни
киритиш
имкони
бўлмаган
тақдирда
бу
маълумотларни
йўқ
қилиши;
–
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
шартлари
бузилганлиги
тўғрисида
ахборот
мавжуд
бўлган
тақдирда,
уларга
ишлов
беришни
вақтинча
тўхтатиши
ёки
уларни
йўқ
қилиши;
–
субъектнинг
шахсга
доир
маълумотларига
ишлов
беришни
вақтинча
тўхтатиш
ва
(ёки)
уларни
йўқ
қилиш
учун
субъект
томонидан
ҳужжатларни
электрон
тарзда
бериш
имкониятини
таъминлаши;
–
шахсга
доир
маълумотлар
ўзгартирилган,
йўқ
қилинган
ва
улардан
фойдаланиш
чекланган
ҳолларда
субъектни,
шунингдек
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
беришнинг
бошқа
иштирокчиларини
ёзма
шаклда
хабардор
қилиши;
–
шахсга
доир
маълумотлар
учинчи
шахсга
берилган
тақдирда,
субъектни
ёзма
шаклда
хабардор
қилиши;
–
ўз
мулки
бўлган
ва
(ёки)
ишлов
берилаётган
шахсга
доир
маълумотлар
базаларини
рўйхатдан
ўтказиши;
–
шахсга
доир
маълумотларни
ҳимоя
қилиш
бўйича
зарур
ҳуқуқий,
ташкилий
ва
техник
чораларни
кўриши
шарт.
Операторнинг
шахсга
доир
маълумотларни
ҳимоя
қилиш
бўйича
мажбуриятлари
шахсга
доир
маълумотларни
йиғиш
пайтидан
эътиборан
вужудга
келади
ва
улар
йўқ
қилиб
ташланган
ёки
эгасизлантирилган
пайтга
қадар
амал
қилади.
Оператор
шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
бериш
ва
уларни
ҳимоя
қилиш
билан
боғлиқ
ишлар
учун
масъул
бўлган
таркибий
бўлинмани
ёки
мансабдор
шахсни
белгилайди
ҳамда
унинг
ишини
Шахсга
доир
маълумотларга
ишлов
беришнинг
намунавий
тартибига
мувофиқ
таъминлайди.
