JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3,2 (том II) 2021
137
Sharipov Rustam Haitovich,
Samarqand davlat tibbiyot institute pediatriya
va umumiy amaliyot kafedrasi, tibbiyot fanlari doktori, dotsenti,
O’zbekiston
Rasulova Nodira Alisherovna,
Samarqand davlat tibbiyot institute pediatriya
va umumiy amaliyot kafedrasi assistenti
O’zbekiston
Ahmedova Mahbuba Mahmudovna,
Samarqand davlat tibbiyot institute pediatriya
va umumiy amaliyot kafedrasi dotsenti
O’zbekiston
Rasulov Alisher Sobirovich,
Samarqand davlat tibbiyot institute pediatriya
va umumiy amaliyot kafedrasi dotsenti,
O’zbekiston
Irbutaeva Lola Tashbekovna,
Samarqand davlat tibbiyot institute pediatriya
va umumiy amaliyot kafedrasi assistenti
O'zbekiston
YOSH BOLALARDA MINIMAL MIYA NIZMATLARINI TUZATISH USULLARI
ANNOTATSIYA
Bir yoshgacha bulgan 90 nafar bolalarning klinika-biokimyoviy kursatgichlari tekshirilgan: asosiy guruhni
MAT ning perinatal shikastlanishining asoratlarini tiklash uchun davolanayotgan 44 nafar bola tashkil etdi, nazorat
guruhini PEP bilan kasallangan 26 nafar tashkil qilib, bundan tashqari 20 nafar sog’lom bolalarda LPO holati o’rganib
chiqildi. Izlanish natijalari shuni ko‘rsatdiki bemor bolalarda LPO jarayonining kamayishi yoki ayrim paytlarda,
ularning nomutanosibligi aniklandi. Oksibral qo‘llanishi LPO ko‘rsatkichlarining tiklanishi bilan birgalikda nevrologik
belgilarining tezroq ijobiy o‘zgarishlariga, ya'ni, bolalarning tinchlanishi, uyqusining yaxshilanishiga olib keldi.
Oksibralni qo‘llash vaqtida miya qobig‘i bosimi tezroq normallashdi. Nevrologik buzilishlarida oksibralni qo‘llash
reabilitasiyani tezlashtiradi va bolalarda MATning perinatal jarohatlari qoldiqlari foizini ancha kamayishiga olib keladi.
Kalit so'zlar:
asab tizimining perinatal shikastlanishining oqibatlari, chaqaloqlar, lipid peroksidlanishi,
davolash
Sharipov Rustam Haitovich,
Doctor of Medical Sciences, Associate Professor, Department of Pediatrics and General Practice Faculty of
Postgraduate Education
Rasulova Nodira Alisherovna,
Assistant at the Department of Pediatrics and General Practice
Ahmedova Mahbuba Mahmudovna,
Associate Professor at the Department of Pediatrics and General Practice
Rasulov Alisher Sobirovich,
Associate Professor at the Department of Pediatrics and General Practice
Irbutaeva Lola Tashbekovna,
Associate Professor at the Department of Pediatrics and General Practice
Samarkand State Medical Institute
Samarkand, Uzbekistan
METHODS FOR CORRECTING MINIMUM CEREBRAL DYSFUNCTIONS IN YOUNG CHILDREN
ANNOTATION
By the purpose of work was the substantiation of therapy with oxibral of milk-feted children with prenatal
damages of the central nervous system (CNS) by the account of changes of processes lipid peroxidation LP. In work
JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3,2 (том II) 2021
138
analyzed the results of biochemical researches at 90 children of the first year of life: the basic group was made with 44
children with prenatal damages of CNS, control group - 26 children with consequences of perinatal damage to the
nervous system, also have studied a status of processes a LP at 20 healthy children. The results of researches have
shown, that at children with prenatal damages CNS reveal significant infringements in processes a LP, which is possible
were characterized as decreasing and in some cases their misbalance. The assignment of oxibral to children with
prenatal damages of CNS alongside with normalization of parameters a LP to faster improvement of neurological
symptoms: children become quiet, active, the dream normalizing. Intra skull pressure on a background of prescription
Oxibral was reduced much faster. The opportunity of correction neurological infringements with oxibral opens prospect
of rehabilitation and promotes significant to reduction of percent of children with the residual phenomena of prenatal
damages CNS.
Key words:
consequences of perinatal damage to the nervous system, infants, lipid peroxidation, treatment.
Dolzarbligi
.
Perinatal
miya
shikastlanishi
bolalikdagi asab tizimining barcha patologiyalarining
60% dan ko'prog'ini tashkil qiladi, miya falaji, epilepsiya
va minimal miya disfunktsiyasi kabi kasalliklarning
rivojlanishida bevosita ishtirok etadi. Hozirgi vaqtda PEP
patogenezining asosiy gipotezasi serebrovaskulyar bo'lib,
uning diqqat markazida miya qon oqimining miya
metabolizmi bilan "bog'lanishi" mavjudligining haqiqiy
haqiqati hisoblanadi. Ma'lumki, gipoksiya sharoitida
lipidlarning
periks
oksidlanishi
(LPO)
neyron
membranalariga halokatli ta'sir ko'rsatadigan agressiv
erkin radikallar, gidroperoksidlar to'planishi bilan
bezovtalanadi. Perinatal markaziy asab tizimining
shikastlanishlarida
mikrosirkulyatsiya
buzilishi
va
metabolik kasalliklarni tuzatish uchun bir qator dori-
darmonlar qo'llaniladi, ularning ta'siri hujayralarning
funktsional holatini normallashtirishga qaratilgan.
So'nggi paytlarda oksibralning yangi o'simlik
preparatining
miya
qon
aylanishi
va
metabolik
kasalliklariga foydali ta'sirini ko'rsatadigan bir qancha
tadqiqotlar paydo bo'ldi. Ammo hayotning birinchi
yilidagi bolalarda asab tizimiga perinatal shikastlanishida
oksibral ta'sirini o'rganib chiqadigan tadqiqotlar yo'q,
optimal dozalash va ulardan foydalanish davomiyligi
masalalari isbotlanmagan.
Ishning maqsadi
. Ishning maqsadi lipid
peroksidatsiyasi jarayonlaridagi o'zgarishlarni hisobga
olgan
holda
markaziy asab tizimining perinatal
shikastlanishi bo'lgan chaqaloqlarda (emizakli bolalarda)
oksibral terapiyasini asoslash edi.
Materiallar va tadqiqot usullari
. Maqolada
hayotning birinchi yilidagi 70 nafar bolada klinik va
biokimyoviy tadqiqotlar natijalari tahlil qilingan. Asosiy
guruh perinatal markaziy asab tizimi shikastlangan 44
nafar chaqaloqdan iborat edi. Nazorat guruhiga PEP bilan
og'rigan 26 nafar bola kiritilgan bo’lib, ularga biz
sinovdan o'tkazgan preparat buyurilmagan. Shuningdek,
biz 20 nafar sog'lom bolada LPO jarayonlarining holatini
o'rgandik.
Eritrotsitlarda
lipid
peroksidlanish
holati
quyidagi ko'rsatkichlar bilan baholandi: inkubatsiyadan
oldin va keyin eritrotsitlar gemolizining darajasi,
eritrotsitlardagi MDA tarkibi, inkubatsiyadan keyin MDA
/
gemoliz
koeffitsienti,
eritrotsitlarda
MDA
degradatsiyasining intensivligi.
Perinatal markaziy asab tizimi zararlangan
bolalar yurak-qon tomir tizimi, endokrin tizim, xiqildoq,
buyraklar, ovqat hazm qilish organlari va jinsiy
a'zolarning surunkali kasalliklari bilan og'rigan onalardan
tug'ilgan. PEP bilan kasallangan bolalarning barcha
onalarida homiladorligi asoratli kechishi kuzatilgan.
Hamma bolalar tug'ruqning asoratli kechishi bo'lgan
onalardan tug'ilgan. Nevrologik holatida bolalarning
42,8% gipertenziv-gidrosefalik sindromi, vegetativ-
visseral disfunktsiyalari - 38,5% da, neyro -refleks
qo'zg'aluvchanligining oshishi - 11,4% da, psixomotor
rivojlanish kechikish sindromi - 7,1% da aniqlandi.
Bo’limda nazorat guruhi bolalariga kompleks terapiya
qilindi: miya qon aylanishini yaxshilovchi (vinpotsetin),
piratsetam preparatlar qo'llanildi, sindromli terapiya
o'tkazildi.
Asosiy
kasalliklardan
kelib
chiqqan
buzilishlarni tuzatish ham amalga oshirildi.
Tadqiqot natijalari va ularning muhokamasi
.
Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, perinatal markaziy
asab tizimi shikastlangan bolalarda LPO jarayonlarida
sezilarli buzilishlar aniqlangan, ular pasayish va ayrim
hollarda ularning nomutanosibligi bilan tavsiflangan. Bu
inkubatsiyadan oldin va keyin MDA tarkibining sezilarli
darajada oshishi, inkubatsiyadan keyin MDA / gemoliz
nisbati, inkubatsiyadan keyin eritrotsitlar gemolizining
ko'payishi va sog'lom bolalardagi ma'lumotlarga nisbatan
gemolizning o'sish foizining kamayishi bilan tasdiqlandi.
Nazorat guruhidagi bolalarda an'anaviy davolash
fonida inkubatsiyadan oldin va keyin eritrotsitlar
gemolizi davolashdan oldingi ma'lumotlarga nisbatan
pasayish tendentsiyasiga ega, ammo normallashuvi sodir
bo'lmaydi. Ushbu guruhdagi bolalarda eritrotsitlar
gemolizining o'sish foizi sog'lom bolalarga nisbatan
sezilarli darajada kamaydi. Inkubatsiyadan oldin va keyin
MDA tarkibi yuqoriligicha (yuqori sonlarda) qoldi.
Inkubatsiyadan keyin MDA / gemoliz nisbati yuqoriroq
edi va MDA degradatsiyasining intensivligi dastlabki
ma'lumotlarga nisbatan sezilarli darajada oshdi.
Perinatal markaziy asab tizimi shikastlanishi
bo'lgan
bolalarda
LPO
jarayonlarida
o'zgarishlar
mavjudligi davolash kompleksiga yangi dori-darmonlarni
kiritish zarurligini ta'kidlaydi, ularning ta'siri yanada
samaralidir. Biz oksibraldan foydalandik. Bizga birinchi
marta chaqaloqlarga oksibral buyurilganligi sababli,
ushbu preparatni qo'llanishini ilmiy asoslab berish,
eritrotsitlar tarkibidagi LPO ta'sirini o'rganish asosida
davolash kursining dozasi va davomiyligini tanlash
zaruriyati tug’ildi.
Davolash kursining dozasi va davomiyligini
aniqlash uchun dastlab oksibral kuniga 7,5 mg dan
buyurilgan. Ko'pgina bolalarda ko'rsatkichlarning to'liq
normallashishi 7 kundan 10 kungacha kuzatildi.
Davolashda oksibralni 10 kun davomida qo'llanilganda
samara berdi. Oksibralning terapevtik ta'sirini ob'ektiv
baholash uchun LPO ko'rsatkichlari natijalari nazorat
guruhi
bolalaridagi
tegishli
ma'lumotlar
bilan
taqqoslandi.
Asosiy guruhdagi bolalarda inkubatsiyadan oldin
eritrotsitlarning gemolizi sog'lom bolalarda olingan
JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3,2 (том II) 2021
139
ma'lumotlardan farq qilmadi va nazoratga qaraganda
sezilarli darajada past edi (mos ravishda 1,4
0,05% и
1,17
0,12%). Oksibral inkubatsiyadan keyin eritrotsitlar
gemolizining normallashishiga yordam berdi (mos
ravishda 2,37
0,16%, и 2,3
0,03%). Asosiy guruh
bolalarida gemolizning o'sish foizi sog'lom bolalarnikidan
farq qilmadi va nazorat guruhiga qaraganda ancha yuqori
bo'ldi (mos ravishda 99,7% и 64%).
Asosiy guruhdagi bolalarda inkubatsiyadan oldin
MDA tarkibi dastlabki ma'lumotlarga nisbatan sezilarli
darajada kamaydi (2,7
0,04 нмоль\10^6, eritrotsitlar ,
qarshi 3,3
0,03 нмоль\10^6 eritrotsitlar). Oksibral
inkubatsiyadan keyin MDA tarkibining normagacha
sezilarli darajada pasayishiga yordam berdi, nazorat
guruhidagi bolalarda esa bu ko'rsatkich sezilarli darajada
yuqori edi (mos ravishda 1,6
0,18 нмоль\10^6
eritrotsitlar va 2,0
.0,17 нмоль\10^6 eritrotsitlar).
Oksibralni qabul qilishda inkubatsiyadan keyin
MDA/gemoliz nisbati nazorat guruhidagi ma'lumotlardan
farq qilmadi va normal qiymatlardan sezilarli darajada
yuqori edi (mos ravishda 0,9
0,2, 1,0
0,07 и 0,5
0,1).
Klinik alomatlar ham ijobiy dinamikaga ega edi:
bolalar tinchlanib, faollashib, uyqu normal holatga
qaytgan. Oksibralni qo'llash fonida miya qobig’i ichi
bosimi sezilarli darajada tezroq kamaydi (7-10 kun
ichida, nazorat guruhida 10-15 kunga nisbatan). Pul’s va
nafas ritmik bo'lib qoldi, oshqozon-ichak trakti faoliyati
barqarorlashdi, bolalarda tana vazni osha boshladi.
Bolalar
o'zlarining
atrof-muhitiga
faol
qiziqishni
boshladilar va motor ko'nikmalarini rivojlantirishga
moyillik paydo bo'ldi. Umuman olganda, aniq klinik ta'sir
terapiyaning 6-10 kunida kuzatildi.
Shunday qilib, tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki,
perinatal markaziy asab tizimi shikastlangan bolalarga
oksibralni buyurish orqali LPO ko’rsatgichlarini
normallashtirish bilan birga nevrologik simptomlarning
tezroq yaxshilanishiga yordam beradi. Nevrologik
kasalliklarni
oksibral
bilan
tuzatish
imkoniyati
reabilitatsiya istiqbollarini ochib beradi va perinatal
markaziy asab tizimi shikastlanishining qoldiq belgilari
bo'lgan bolalar foizini sezilarli darajada kamaytirishga
yordam beradi.
Xulosalar
1. Sog'lom chaqaloqlarda LPO jarayonlarining
faoliyati o'ziga xos xususiyatlarga ega va patologik
holatlarni buzilishlarni va davolash samaradorligini
baholashni tashxislash uchun nazorat qilishi imkonini
beradi.
2. Perinatal markaziy asab tizimi shikastlangan
bolalarda lipid perekis odlanish jarayonlari faollikning
oshishi va kamayishi bilan tavsiflanadi, bu esa tuzatuvchi
terapiyani tayinlashni talab qiladi.
3. PEP bo'lgan bolalarni an'anaviy davolash
ko'plab LPO ko'rsatkichlarini normallashtirmaydi. Bu
ko'rsatkichlarning aksariyati 10 kun davomida kuniga 7,5
mg dozada oksibralni davolash kompleksiga kiritish
sog'lom bolalarga xos bo'lgan ko'rsatkichlarga erishishga
yordam beradi,
4. PEP bilan og'rigan bolalarni oksibral bilan
davolash biokimyoviy ko'rsatkichlarni normallashtirish
bilan birga klinik ko'rsatkichlarni yaxshilaydi va
kasalxonada qolish muddatini qisqartiradi.
Список литературы/Iqtiboslar/References
1.
Barashnev Yu.I. Gipoksik ensefalopatiya: serebral kasalliklarining patogenezi gipotezalari va dori
terapiyasi usullarini izlash. Rossiya perinatologiya va pediatriya byulleteni. 1. 2002 yil.
2.
Volodin N.N., Medvedev M.I., Rogatkin S.O. Perinatal ensefalopatiya va uning oqibatlari - semiotika va
terapiya mubozarali savollari. Ros pediatr zhurn, 1, 2001 yil.
3.
G‘ofurov B.G., Boltayev E.I. Diskirkulyatsion ensefalopatiyasi bo'lgan bemorlarda oksibra-retard
preparatini qo'llash tajribasi. Nevrologiya. №2. Toshkent. 2004 yil.
4.
Erenchin R.A., Serova T.K., Akmurzaeva A.B. Serebral patologiyasi bo'lgan bolalarda oksibraldan
foydalanish. MMPvaDX 70 yilligiga bag‘ishlangan anjuman materiallari. Olmata. 2004 yil.
5.
Shamsiev A.M., Sharipov R.X., Atakulov D.O., Yusupov Sh.A., Shamsiev J.A., Suvanqulov U.T.
Bolalarda lipid perekis oksidlanishining yoshga bog'liq dinamikasi. Umumiy amaliyot shifokori byulleteni. Samarqand.
2001 yil.
