JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3 (том II) 2021
82
Гарифулина Лиля Маратовна,
к.м.н., доцент, заведующая кафедрой педиатрии лечебного факультет Самаркандского государственного
медицинского института.
Самарканд. Узбекистан
Гойибова Наргиза Салимовна,
Ассистент кафедры педиатрии лечебного факультет Самаркандского государственного медицинского
института.
Самарканд. Узбекистан
ОЖИРЕНИЕ КАК ФАКТОР РИСКА ПРИ ПОВРЕЖДЕНИИ ПОЧЕК У ДЕТЕЙ
АННОТАЦИЯ
Ожирение и метаболический синдром влияют на функциональное состояние систем детского
организма, приводят к прогрессивному повреждению почек и являются факторами развития хронической
болезни почек. Формирование поражения почек при ожирении связано с нарушением продукции адипокинов,
активацией ренин-ангиотензиновой системы, хроническим воспалением, дислипидемией, нарушением
почечной гемодинамики, уменьшением количества нефронов относительно массы тела. Длительное
воздействие данных факторов ведет к развитию гломерулосклероза и хронической почечной недостаточности.
Выявление ранних признаков и биомаркеров поражения почек у детей является необходимым условием для
профилактики развития и прогрессирования ренального поражения. В нашей работе мы изучали влияние
избыточной массы тела и ожирения у детей на функцию канальцевого аппарата почек и скорость клубочковой
фильтрации.
Ключевые слова:
ожирение, дети, состояние почек.
Garifulina Lilya Maratovna,
PhD, Associate Professor, Head of the Department
of Pediatrics, Medical Faculty of the
Samarkand State Medical Institute.
Samarkand. Uzbekistan
Goyibova Nargiza Salimovna,
Assistant at the Department of Pediatrics,
Samarkand State Medical Institute.
Samarkand. Uzbekistan
OBESITY AS A RISK FACTOR FOR KIDNEY DAMAGE IN CHILDREN
ANNOTATION
Obesity and metabolic syndrome influence the functions of child’s div’s systems, provoke a progressive
kidney damage and are development factors of chronic nephron number in reference to div mass. A long-term impact
of these factors leads to glomerulosclerosis and chronic renal failure development. The detection of kidney disease. The
kidney damage in case of obesity is related to the adipokine production failure, activation of the renin-angiotensin
system, chronic inflammation, dyslipidemia, violation of kidney hemodynamics, reduction of early signs and
biomarkers of the kidney damage at children is a necessary condition for prevention of the renal failure
development.
We studied impact of overweight and obesity in children and adolescents on renal tubular function and
glomerular filtration rаte.
Key words:
obesity, children, kidney function.
Garifulina Lilya Maratovna,
t.f.n., dotsent, Samarqand davlat tibbiyot instituti,
davolash fakulteti pediatriya kafedrasi mudiri.
Samarqand. Oʼzbekiston
G’oyibova Nargiza Salimovna,
Samarqand davlat tibbiyot instituti, davolash fakulteti
pediatriya kafedrasi assistenti.
Samarqand. Oʼzbekiston.
JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3 (том II) 2021
83
BOLALARDA BUYRAK SHIKASTLANISHIDA SEMIZLIK XAVF OMILI SIFATIDA
ANNOTATSIYA
Semizlik va metabolik sindrom bola organizmi tizimlarining funktsional holatiga ta'sir qilib, buyraklarning
progressiv shikastlanishiga olib keladi va surunkali buyrak kasalligi rivojlanishida xavf omili hisoblanadi. Semizlikda
buyrak shikastlanishining shakllanishi adipokin ishlab chiqarishning buzilishi, renin-angiotenzin tizimining faollashishi,
surunkali yallig'lanish, dislipidemiya, buyrak gemodinamikasi buzilishi va tana vazniga nisbatan nefronlar sonining
kamayishi bilan bog'liq. Ushbu omillarning uzoq muddatli ta'sir qilishi glomeruloskleroz va surunkali buyrak
etishmovchiligining rivojlanishiga olib keladi. Bolalarda buyrak shikastlanishining dastlabki belgilari va
biomarkerlarini aniqlash, buyrak shikastlanishining rivojlanishi va rivojlanishining oldini olish uchun zarur omil
hioblanadi.Ushbu tadqiqotimizda biz bolalarda semizlik va ortiqcha tana vaznning buyrakning naychali apparati va
glomerulyar filtratsiya tezligiga ta’sirini o’rganib chiqdik.
Kalit so'zlar
: semizlik, bolalar, buyrak holati.
Ishning dolzarbligi:
Semizlik – metabolik
sindromning
asosiy
simptomi
hisoblanadi,
lekin
semizlikda arterial gipertenziya, qandli diabet 2 tipi
uchramasa ham yoki bu holatlarning kompensatsiya davri
bo‘lsa ham buyrak to‘qimasida o‘ziga xos o‘zgarishlar
kuzatilayapti.
Semizlik
bilan
bog‘liq
bo‘lgan
glomerulopatiya (GPS), [obesity-related nephropathy], –
nozologik birlik ekanligi, nafaqat terapevtik, balki bolalar
nefrologiyasi tomonidan ham tan olingan [16,3]. Semizlik
bilan bog‘liq bo‘lgan koptokchalar filtratsiyasi tezligining
birlamchi o‘sishi, reabsorbsiyaning faol davom etishiga
qaramay tuz muvozanatini tiklashga yordam beruvchi
erta kompensator javob reaksiyasi ekanligi aniqlangan.
Uzoq muddat saqlanuvchi koptokchalar giperfiltratsiyasi,
ayniqsa arterial gipertenziya bilan birgalikda kechuvchi
bemorlarda buyrak to‘qimalari shikastlanishiga sabab
bo‘ladi. Tana massasini kamayishi bilan buyrak
to‘qimalari
shikastlanishi
va
koptokchalar
giperfiltratsiyasining pasayishini ko‘rsatuvchi tadqiqotlar
ham mavjud [7]. Endotelial disfunksiya markerlarini
aniqlash hozirgi kunda ko‘pchilik kasalliklar uchun, shu
jumladan buyrak kasalliklari uchun ham dolzarb
hisoblanadi [12]. Surunkali buyrak kasalligi bilan
og‘rigan
bemorlardagi
endotelial
disfunksiya
vazokonstriktorlar va bo‘shashturuvchi omillar, anti- va
prokoagulyant mediatorlar, o‘sish omillari va ularning
ingibitorlari orasidagi nomutanosiblik sifatida qaraladi
[16].
Buyrak shikastlanishi va endotelial disfunksiya
orasida mantiqiy bog‘lanish mavjud bo‘lib, lekin
oxirigacha o‘rganilmagan. Endotelial disfunksiyaning
patologik o‘rni surunkali pielonefritda, surunkali
glomerulonefritda ko‘rsatib o‘tilgan
[1].
Hozirgi vaqtda
endotelial
disfunksiya
deganda
bir
tomondan
vazodilyatatsion, atrombogen, antiproliferativ omillar
ishlab chiqarilishi, ikkinchi tomondan vazokonstruktor,
protrombotik va proliferativ moddalar ishlab chiqarilishi
orasidagi muvozonatning buzilishi tushuniladi. Endotelial
disfunksiyaning markyorlari azot oksidi (NO) endotelial
sintezining kamayishi, endotelin-1 miqdorining oshishi,
Villebrand
sirkulyasiya
omilining,
plazminogen,
gomotsistein, trombomodulin, B1 eriydigan qon tomir
hujayrali hujayra-adgeziya molekulasi, S-reaktiv oqsil,
mikroalbuminuriya oshishi va boshqalar hisoblanadi [8].
Materiallar
va
tadqiqot
usullari:
Biz
Samarqand
viloyati
Endokrinologiya
dispanserida
statsionar sharoitda davolanayotgan 8 yoshdan 18
yoshgacha bo’lgan semizlik va ortiqcha tana vaznidan
aziyat chekayotgan 54 ta bemorni tekshiruvdan o’tkazdik.
Tekshirilayotgan bolalar orasida 29 tasi o’g’il bola, 25
tasi qiz bola. O’tkazilgan tadqiqotda semizlikning tasnifi
qo’llanildi, unga ko’ra Tana vazni indeksi (TVI) 85-95
foizdan oshgan bo’lsa ortiqcha tana massasi, 95 foizdan
oshgan bo’lsa semizlik deb baholandi. TVI 35 dan
oshgan bo’lsa morbid semizlikdan dalolat beradi [1].
O’tkazilgan tadqiqotda ortiqcha tana vazni-12 ta,
semizlik-32 ta, morbid semizlik-10 ta bolada aniqlandi.
Nazorat guruhi sifatida buyrak patologiyasi
bo'lmagan va tana vazni normal bo'lgan 10 yoshdan 18
yoshgacha bo'lgan sog’lom18 ta bola tekshirildi.
Jadval-1
Semizlik darajasi
Bolalar soni
o’g’il bolalar
qiz bolalar
Ortiqcha tana vazni
7
5
Semizlik
18
14
Morbid semizlik
7
3
Nazorat guruh
10
8
Umumiy klinik tekshiruvda umumiy qon va
siydik tahlilidan foydalanildi.
Glomerulyar
apparatning
funktsiyasi
glomerulyar
filtratsiya
tezligi
bilan
baholandi.
Kanalchalar proksimal qismining holati kaltsiy va
fosforning sutkalik ekskretsiyasi va klirensi asosida
baholandi.
Albuminuriya
esa
ertalabki
siydikda
mikroalbuminuriyani (MAU) yarim miqdor usulidagi
vizual test-chiziqlar orqali aniqlandi. Kaltsiy va fosfor
klirensi Shyuk O. (1981) tomonidan tavsiya etilgan
formula orqali hisoblab chaqildi:
C = U*V/P *1,73/S(м2), bunda
С – tekshirilayotgan mahsulot klirensi (ml/min),
U – siydikda tekshiriladigan moddaning tarkibi
(mkg / l, mg / l),
V – minutlik diurez (ml/min),
Р – zardobda tekshirilayotgan moddaning tarkibi
(mkg / l, mg / l),
S – teri sathi.
Olingan ma'lumotlar Statistika 8.0 dasturiy
ta'minoti yordamida statistik tahlil qilindi. Olingan tibbiy-
biologik ko’rsatkichlarning, aqyniqsa kichik namunadagi
ko’rsatkichlarning natijalari statistik tahlil qilish uchun
nomutanosib
ekanligini
hisobga
olib,
mustaqil
namunalarni solishtirish uchun variatsion statistikaning
parametri bo'lmagan usullar (median va foizlar) va Mann-
Uitni testidan foydalanildi. Nol gipotezaning haqiqiylik
JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3 (том II) 2021
84
ehtimoli 0,05(p <0.05) dan past bo'lganida farqlarning
statistik
ahamiyati
baholandi.Ushbu
matn
va
jadvallardagi ma’lumotlar Ме (25; 75) (bunda Ме –
mediana, 25 va-75, 25 va 75-foizli chorak oralig'idagi
interval) ko’rinishida taqdim etildi.
Jadval 2
Semizlik darajalariga ko’ra semizlik va ortiqcha tana vaznga ega bo’lgan bolalar va o’smirlarda siydikdagi
albuminning sutkalik chiqarilishi hamda kanalchalar filtratsiyasining tezligi
Tekshirilayotgan
ko’rsatgich
Nazorat guruhi
(n=18)
Ortiqcha tana
vazniga ega
bo’lganlar guruhi
(n=12)
Semizlik bor guruh
(n=32)
Morbid semizlik
bor guruh
(n=10)
MAU, mg/l
0,0 (0,0; 10,0)
20,0 (0,0; 50,0)
20,0 (15,0; 20,0)
20,0 (0,0; 100,0)
KFT, ml/min
93,4 (81,8; 102,3)
104,4 (75,0; 149,0)
111,05 (93,8; 137,0)
122,3
(96,5; 136,0)
Jadval 3
Semizlik darajalariga ko’ra semizlik va ortiqcha tana vaznga ega bo’lgan bolalar va o’smirlarda kaltsiy ekskretsiyasi va
klirensi
Tekshirilayotgan
ko’rsatgich
Nazorat guruhi
(n=18)
Ortiqcha tana
vazniga ega
bo’lganlar guruhi
(n=12)
Semizlik bor guruh
(n=32)
Morbid semizlik
bor guruh
(n=10)
Qondagi kaltsiy
miqdori, mmol/l
2,48 (2,43; 2,5)
2,48 (2,4; 2,5)
2,44 (2,35; 2,5)
2,38 (2,25; 2,45)
Siydikda kaltsiyning
sutkalik ekskretsiyasi
mmol/sut
0,43 (0,25; 0,77)
2,01 (1,4; 2,1)
1,02 (0,6; 1,58)
1,12 (0,55; 1,89)
Kaltsiy klirensi, ml/min
0,07 (0,05; 0,18)
0,45 (0,3; 0,9)
0,24 (0,13; 0,39)
0,3 (0,12; 0,52)
Jadval 4
Semizlik darajalariga ko’ra semizlik va ortiqcha tana vaznga ega bo’lgan bolalar va o’smirlarda fosfor ekskretsiyasi
va klirensi
Tekshirilayotgan
ko’rsatgich
Nazorat guruhi
(n=18)
Ortiqcha tana
vazniga ega
bo’lganlar guruhi
(n=12)
Semizlik bor guruh
(n=32)
Morbid
semizlik bor
guruh
(n=10)
Qondagi fosfor miqdori,
mmol/l
1,37 (1,24; 1,46)
1,37 (1,24; 1,46)
1,37 (1,24; 1,46)
1,37 (1,24;
1,46)
Siydikda fosforning
sutkalik ekskretsiyasi
mmol/sut
7,7 (5,57; 15,01)
7,7 (5,57; 15,01)
7,7 (5,57; 15,01)
7,7 (5,57;
15,01)
Fosfor klirensi, ml/min
3,13 (0,89; 6,0)
3,13 (0,89; 6,0)
3,13 (0,89; 6,0)
3,13 (0,89; 6,0)
Tadqiqot natijalari:
Glomerulyar filtratsiya
tezligi (GFR) tahlilida tana vaznining oshishi bilan
GFRning asta - sekin o'sishi aniqlandi. Statistik jihatdan
muhim farqlar morbid semizlik va semizligi bor guruhlar
nazorat guruhi bilan taqqoslanganda aniqlandi (semizlik
bor guruhda 111,05 (93,8; 137,0) ml/min nazorat guruhi
bilan taqqoslanganda 93,4 (81,8; 102,3) ml/min,) va
morbid semizlik bor guruhda (122,3 (96,5; 136,0) ml/min;
nazorat guruhida – 93,4 (81,8; 102,3), ekanligi aniqlandi.
Albuminuriya ko’rsatgichlari nazorat guruhi bilan
taqqoslanganda semizlik va morbid semizlik bor
guruhlarda indikatorning statistik jahatdan o’sganligi
aniqlandi. Nazorat guruhida MAU ni aniqlash chastotasi
0 ta holatni, ortiqcha tana vaznga ega bo’lgan bolalar
guruhida - 6 (30%), semizlik bor guruhda- 18 (22,2%),
morbid semizlik bor guruhda 7 (20%) ni tashkil etdi
(jad.2). Semizlik darajasi ortib borishi bilan semizligi bor
bolalarda qondagi va sutkalik siydikdagi kaltsiyning
miqdori kamayishi aniqlandi. Normal tana vaznga ega
bo’lgan va ozroq semizlik bor bolalarda, morbid
semizligi bor bolalarga nisbatan qondagi kaltsiy
miqdoridagi farqi statistik jihatdan ahamiyatli bo'ladi.
Shu bilan birga, semizlik darajasi oshgani sayin siydik
bilan ajralib chiqadigan kaltsiy miqdori asta -sekin o'sib
bordi va ortiqcha vaznga ega bo’lgan guruhdagi bolalar
nazorat guruhi bilan taqqoslaganda ham farq statistik
jihatdan ahamiyatga ega bo’ldi. Shuningdek barcha
tekshirilayotgan guruhlarda kaltsiy klirensi statistik
jihatdan oshganligi muhim ahamiyatga ega (jad. 3).
Noorganik fosforning ekskretsiyasi va
klirensi tahlil qilinganda shunga o'xshash tendentsiyalarni
aniqlash mumkin bo’ldi: qon tarkibidagi fosforning
pasayishi (nazorat guruhini morbid semizlik bor guruh
bilan taqqoslaganda farq statistik jihatdan ahamiyatli),
siydikda fosfor ekskretsiyasiningning ko'payishi (nazorat
guruhi va semizlik guruhi p, morbid semizlik guruhi bilan
taqqoslanganda, o'rtasida statistik jihatdan muhim farq
aniqlandi). Shuningdek, fosfor klirensi nazorat guruhidan
morbid semizlik guruhiga qarab asta-sekin oshib
boraveradi (jadval 4).
Natijalar tahlili
:So'nggi yillarda epidemiologik
tadqiqotlar semizlik surunkali buyrak kasalliklari uchun
JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3 (том II) 2021
85
mustaqil xavf omili ekanligini aniq ko'rsatdi [10].
Metabolik sindrom bor katta yoshli bemorlarda
o'tkazilgan tadqiqotlarda semizlik va morbid semizligi
bor guruhlarda MAU mavjudligi qayd etilgan.Ta’kidlash
joizki, Chen B. va hammualliflar o’tkazgan tadqiqot
natijalariga ko’ra metabolik sindromli bemorlarda MAU
chastotasi 20,3 % ga yetgan[6]. Semizlikning mavjudligi
MAU ning keng tarqalganligi va yaqqol namoyon
bo’lishi bilan ifodalaniladi, shuningdek yoshi katta
populatsiya tahlilida buyrak kasalliklarining shiddat bilan
rivojlanishidan dalolat beradi[12]. Atshinnia F. va
hammualliflar tomonidan tekshirilgan 572 ta semizlikdan
aziyat
chekayotgan
bemorlarda
tana
massasining
kamayishi proteinuriya va MAU ning 1,7 gr (ishonchlilik
oralig’i 0,7–2,6 gr) va 14 mgr (11–17) mos ravishda
(р<0,05) ga kamayishi aniqlangan [4]. Surunkali buyrak
kasalliklarida
kompleks
metabolik
o’zgarishlar
aniqlanadi; bular D vitamini yetishmasligi, metabolik
atsidoz, yallig’lanish jarayonlari va "uremik toksinlar"
to’planishi kuzatiladi[15].
Surunkali buyrak kasalligi bo'lgan 171 bemorni
o'rganish natijasida 25- (OH) D ning o'rtacha miqdori
22,1 +/- 13 ng / ml ni tashkil qilgani aniqlandi va
bemorlarning atigi 18,7% i 25- (OH) ning normal
miqdori, 58,5% D vitamini tarkibi kamayishi va
o'rganilgan 22,9% uning miqdori sezilarli pasayishini
ko'rsatdi, bunda bemorlarning 47,3% semizlikdan aziyat
chekar edi [9].
Hultin
H.
va
hammualliflar
o’tkazgan
tadqiqotlarga ko’ra 108 ta morbid semirizlik bo’lgan
bemorlarda 25- (OH) D3 ning qon zardobidagi o’rtacha
miqdori 53 нмоль/л tashkil qilgan[11]. Bizning
tadqiqotimizda aniqlangan kaltsiy klirensi oshishi
surunkali buyrak kasalliklarida uchraydigan vitamin D
yetishmasligi bilan bo’g’liq bo’lishi mumkin. Qon
zardobida kaltsiyning 40% oqsil bilan, 10% bikarbonat va
fosfat bilan, 50% kaltsiy esa erkin fraktsiya shaklida
bo'ladi. Buyraklardagi kaltsiyning reabsorbtsiyasi asosan
proksimal naychalarda va Genle halqasining tizzasida
elektrokimyoviy gradient bo'ylab passiv diffuziya yo’li
yordamida, qisman natriy hamda suv bilan birga sodir
bo'ladi [2]. Shunga ko’ra, kaltsiy ekskretsiyasi va
klirensining oshishi, buyrak proksimal kanalchalarida
reabsorbsiyasi buzilishidan darak beradi [2]. Buyrakning
distal naychalarida reabsorbsiya qilingan kaltsiy vitamin
D ga bo’g’liq ravishda Ca2 + ga bog'lovchi oqsil
yordamida tashiladi [2].
Shuningdek, vitamin D ning yetishmasligi
sutkalik siydikda kaltsiy ekskretsiyasi va klirensini ham
oshiradi.
Noorganik
fosfor,
asosan
proksimal
kanalchalarda
(80%),
distal
kanalchalarda
10%
reabsorbsiya qilinadi va 10% siydik bilan ekskretsiya
qilinadi [2]. Shunga ko'ra, surunkali gipo- va
giperfosfatemiya buyrak meanizmining fosfat darajasi
regulyatiyasining buzilishi oqibati bo’lishi mumkin [8].
Adabiyotlarda semizlik va giperparatirioz orasidagi
bog’liqlikni ko’rsatuvchi nashrlar ham mavjud [7]. 1628
ta bemor tekshirilganda paratgarmonning o’rtacha
medianasi eng kam tana vaznli bemorlar guruhida (10,2
mmol/l),
keyin
tana
massasi
normal
guruhdagi
bemorlarda (12,1 mmol/l), ortiqcha tana massasiga ega
bo’lgan guruhdagi bemorlarda (14,0 mmol/l) va semizlik
bor guruhdagi bemorlarda (17,5 mmol/l) ni tashkil qildi
[7]. Paratgormon buyrakning proksimal va distal
kanalchalarida fosfatlar reabsorbtsiyasini kamaytirib,
gipofasfatemiya va fosfaturiyaga olib keladi. Distal
kanalchalarda kaltsiyning reabsobsiyasini oshiradi. [2].
Bizning tadqiqotimizda, kaltsiy klirensining oshishi,
ehtimol,
D
vitamini
yetishmasligi
bilan
distal
kanalchalarda kaltsiyning qayta so'rilishining buzilishi
bilan bog'liq bo'lishi mumkin[3]. Semizlik ko'pincha
qonning lipid spektrining o'zgarishi, kattalarda glyukoza
almashinuvining buzilishi va gipertenziya bilan namoyon
bo’ladi [3].
Dislipidemiya aterosklerozning aniq xavf omili
bo’lib, shuningdek, surunkali buyrak kasalliklari bo'lgan
kattalar
va
bolalarda
uchraydi.
O’tkazilgan
tadqiqotlarning birida (1 yoshdan 16 yoshgacha bo’lgan
391 ta bola) dislipidemiya va proteinuriya o'rtasida
bog'liqlik borligi aniqlandi [14]. Lipid katabolizmining
pasayishi yoki chiqarilishining oshishi ateroskleroz
rivojlanishini,
shuningdek
glomeruloskleroz
va
tubulointerstitsial buyrak zararlanishini keltirib chiqarishi
mumkin [16].
Adabiyotlardagi ma’lumotlarga ko’ra semizlikda
glomerulyar filtrasiya tezligi oshadi va proteinuriya
rivojlanadi [13], bu esa biz o’tkazgan tadqiqotdan olgan
ma’lumotlarimizga mos keladi. GFRning oshishi bilan
kaltsiy va fosfor klirensining pasaymasligi va bu
parametrlar o'rtasida korrelyatsiyaning yo'qligi, ortiqcha
vazn va semizlikda, buyrak naychali funktsiyalarining
filtratsiyadan mustaqil ravishda buzilish mexanizmini
bilvosita ko'rsatishi mumkin.
Xulosa:
Semizlik darajasi oshishi bilan bolalar
va o’smirlarda glomerulyar filtrasiya tezligi va
mikroalbuminuriya oshishini kuzatish mumkin. Ortiqcha
vaznli bolalarda buyraklar naychali funktsiyalarining
buzilishi kuzatiladi.
Список литературы/Iqtiboslar/References
1.Дедов И.И., Петеркова В.А. Руководство по детской cэндокринологии. – М., 2006. – 600 с.
2.Тареева И.Е. Нефрология / Руководство для врачей. – М., 2000. – 689 с.
3.Федорова Е.Ю., Кутырина И.М. Механизмы прогрессирования пораже-ния почек при ожирении //
Нефрология и диализ. – 2006. – Т. 8, №2. – С. 102–111.
4. Afshinnia F., Wilt T.J., Duval S. et al. Weight loss and proteinuria: systematic review of clinical trials and
comparative cohorts //. – 2010 Apr. – Vol. 25 (4). – Р. 1173–83. Date of Electronic Publication: 2009 Nov 27.
5. Bosma R.J., Krikken J.A., Homan van der Heide J.J., et al. Obesity and renal hemodynamics // Contributions To
Nephrology [Contrib Nephrol]. – 2006. – Vol. 151. – Р. 184–202.
6. Chen B., Yang D., Chen Y., et al. The prevalence of microalbuminuria and its relationships with the components
of metabolic syndrome in the general
population of China // International Journal Of Clinical Chemistry [Clin Chim Acta]. – 2010, May 2. – Vol. 411 (9–
10). – Р. 705–9. Date of Electronic Publication: 2010 Feb 04.
7. Drechsler C., Grootendorst D.C., Boeschoten E.W., et al. Changes in parathyroid hormone, div mass index and
the association with mortality in dialysis pa-tients // Nephrol Dial Transplant. – 2010 Sep 14. [Epub ahead of print].
8. Fukumoto S. Disorders of phosphate metabolism // Rinsho Byori. – 2010 Mar. № 58(3). – Р. 225–31.
