JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3 (том II) 2021
86
Гарифулина Лиля Маратовна,
Кандидат медицинских наук, доцент, заведующая
кафедрой педиатрии лечебного факультета
Самаркандского государственного медицинского института
Tураева Дилафруз Холмурадовна,
Ассистент кафедры педиатрии лечебного факультета
Самаркандского государственного медицинского института
ВЛИЯНИЕ ДЕТСКОГО ОЖИРЕНИЯ НА ГЕПАТОБИЛИАРНУЮ СИСТЕМУ
АННОТАЦИЯ
Из обследованных нами детей 58 страдали ожирением и 20 имели нормальный вес. Мы провели серию
комплексных тестов для определения их ожирения и состояния гепатобилиарной системы. Проведенные нами
испытания состояли из клинических, лабораторных и инструментальных исследований. В этом случае мы
провели ряд биохимических анализов, определение углеводов и липидов в сыворотке крови, ультразвуковое
исследование гепатобилиарной системы. Исследования показали, что у большинства детей с ожирением
наблюдается неалкогольная жировая болезнь печени и увеличение печеночных ферментов на одну треть, а
также изменения коллоидного состава желчи.
Ключевые слова:
дети с ожирением, гепатобилиарная система, метаболический синдром.
Garifulina Lilya Maratovna,
Candidate of Medical Sciences, Associate Professor, Head
Department of Pediatrics, Faculty of General Medicine
Samarkand State Medical Institute
Turaeva Dilafruz Kholmuradovna,
Assistant of the Department of Pediatrics, Faculty of General Medicine
Samarkand State Medical Institute
INFLUENCE OF CHILDHOOD OBESITY ON HEPATOBILIARY SYSTEM
ANNOTATION
Of the children we examined, 58 were obese and 20 were of normal weight. We conducted a series of
comprehensive tests to determine their obesity and the state of the hepatobiliary system. Our trials consisted of clinical,
laboratory and instrumental studies. In this case, we performed a number of biochemical analyzes, determination of
carbohydrates and lipids in blood serum, ultrasound examination of the hepatobiliary system. Studies have shown that
most obese children have non-alcoholic fatty liver disease and an increase in liver enzymes by one third, as well as
changes in the colloidal composition of bile.
Key words:
obese children, hepatobiliary system, metabolic syndrome.
Garifulina Lilya Maratovna,
Tibbiyot fanlari nomzodi, dotsent, davolash fakulteti pediatriya
kafedrasi mudiri
Samarqand davlat tibbiyot instituti
Turayeva Dilafruz Xolmuradovna,
Davolash fakulteti pediatriya kafedrasi assistenti
JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3 (том II) 2021
87
BOLАLАRDАGI SEMIZLIKNI GEPАTOBILIАR TIZIMGA TA’SIRI
АNNOTАSIYA
Biz tekshiruvdan o’tkazayotgan bolalardan semizlikdan aziyat chekayotganlari 58 nafarni va 20 nafari tana
massasi normada bo’lgan bolalar tashkil etdi. Biz ularda semizlik va normal holatda gepatobiliar tizimini holatini
belgilash maqsadida bir qator kompleks tekshiruvlar o’tkazdik. Biz o’tkazayotgan tekshirishlar klinik, laborator va
instrumental tekshirishlardan iborat bo’ldi. Bunda biz bir qator bioximik tahlillar, qon zardobidagi uglevodlar va lipid
spektrini aniqlash, gepatobiliar tizim aʼzolarini ultratovush tekshiruvlarini oʼtkazdik. Tekshiruvlar natijasida shuni
aniqladikki, semiz bolalarning koʼpchiligida jigarning alkogolsiz yogʼli gepatozi va uchdan bir qismida jigar fermentlari
miqdorining oshganligini hamda oʼt suyuqligini kolloid tarkibini oʼzgarganligini aniqladik.
Kalit soʼzlar:
semiz bolalar, gepatobiliar tizim, metabolik sindrom.
Kirish.
Bolalardagi semizlik— bu patologik
holatni rivojlanishi uchun yagona patogenetik mexanizm
boʼlgan semizlik bilan bogʼliq turli metabolik buzilishlar
va
holatlar
simptomokompleksi
oxirgi
yillarda
tibbiyotning turli soha vakillarining diqqat markazida
turibdi. Uning rivojlanish mexanizmi boʼyicha erishilgan
yutuqlarga qaramasdan, metabolik sindrom zamonaviy
tibbiyotning muhokamali masalalaridan biri hisoblanadi
[1,2]. Bugungi kunga kelib, bunga bogʼliq ravishda,
simptomokompleks bolalik davridayoq shakllanishni
boshlaydi va uzoq vaqt simptomsiz kechadi, bolslsrdagi
semizlik va metabolik sindrom dolzarb muammo
hisoblanadi [3, 4]. Bugungi kunga kelib, hazm tizimi
aʼzolari metabolik –gormonal buzilishlar patogenezida
asosiy rol oʼynaydi degan xulosalar oʼz isbotini topgan,
bunda ularning oʼzi nishon organga aylanib qoladi,
semizlik kuchayib borishi bilan hazm tizimi a’zolarininng
holati yomonlashib boradi [5, 6, 7, 8]. Shu aniqlandiki,
metabolik sindromning har qanday komponenti kattalarda
jigarning alkogolsiz yogʼli gepatozi koʼrinishidagi
ikkilamchi buzilishlarga olib keladi, shu bilan birga ushba
patologik jarayonga nisbatan qarashlar turlicha: baʼzi
mualliflar jigar steatozini “zararsiz holat”, gepatotsitlar
holatiga maʼlum darajada taʼsir koʼrsatmaydi va etiologik
omil bartaraf etilgach oʼtib ketadi deb hisoblaydi [9].
Boshqa mualliflar jigarning zararlanishi metabolik
sindrom rivojlanish uchun muhim omil, jigarning
alkogolsiz yogʼli gepatozi rivojlanganda oʼt hosil boʼlish
va oʼt sekretor faoliyatining buzilishi kuzatiladi, bu oʼt
chiqaruvchi tizim holatda namoyon boʼladi deb
hisoblaydi [10]. Bolalar orasida semiz bolalarning 68%
da, metabolik sindromda – 84% bolada jigarning
alkogolsiz
yogʼli
gepatozi
uchrashi
toʼgʼrisida
maʼlumotlar
bor
[11].
Uglevod
va
lipidlar
almashinuvining buzilishi boʼlgan katta yoshdagi
bemorlarda biliar traktning patologiyasi koʼp uchraydi
[12, 13].
Ushbu tekshiruvning maqsadi
— semizlikni
bola gepatobiliar tizimiga ta’sirini oʼrganish.
Tekshirish materiallari va usullari
9 yoshdan
16 yoshgacha boʼlgan 78 ta bola tekshirildi: asosiy
guruhni metabolik sindrom belgilari (IDF, 2007) boʼlgan
58 ta bola (31 ta oʼgʼil bola, 27 ta qiz bola) tashkil etdi,
[14], solishtirish guruhini – 20 ta tana massasi normal (12
ta oʼgʼil bola, 8 ta qiz bola), shifoxonada gepatobiliar
tizim kasalliklari (biliar trakt disfunktsiyasi, oʼt tosh
kasalligi) bilan davolanayotgan bolalar tashkil etdi.
Tekshiruvlar klinik, laborator va instrumental tekshirish
usullariga asoslandi va buyrak fermentlarini, qon
zardobidagi uglevodlar va lipidlar spektrini aniqlash,
gepatobiliar tizim aʼzolarini oʼt pufagini qisqaruvchanlik
faoliyatini aniqlash bilan birga UTT oʼtkazish,
kompьyuter tomografiya oʼtkazishni oʼz ichiga oladi.
Natijalarni statistik tahlili «STATISTIKA 6.0» paketini
qoʼllab
oʼtkazildi.
Miqdoriy
belgilari
farqining
ishonchliligi Styudent t-kriteriyasi va Manna-Uitni
kriteriysi orqali hisoblandi. Sifatiy belgilarni farqini
statistik ahamiyatini tahlili uchun xi-kvadrat mezoni
qoʼllanildi. Farqlar koʼrsatkichini solishtirishda r < 0,05
koʼrsatkich ishonchli deb hisoblandi.
Tekshiruv natijalari va ularning tahlili:
Instrumental
tekshiruvlar
mezonlariga
(organ
parenximasining exogenligi oshgan va diffuz notekislik,
tomirlar suratining xiraligi, ultratovush nurlarining sinishi)
asoslanib jigarning alkogolsiz yogʼli gepatozi asosan
asosiy
guruhdagi
bolalarda
kuzatildi
(38-66,6%).
Jigarning alkogolsiz yogʼli gepatozi boʼlgan 23 ta
bemorni kompyuter tomografiyasi shuni koʼrsatdiki, jigar
parenximasi
notekis,
oʼzgarmagan
sohaning
densitometrik zichligi 55 dan 60 yed. N.gacha tashkil etdi,
alohida oʼchoqlarning mahalliy zichligi 15 dan 43 yed.
N.gachani tashkil etdi, bunda mahalliy tekshirish paytida
hamma sohada ham konturlari aniqlanmadi. SPAIR ni
qoʼllab pulslar ketma-ketligini tekshirganda gipodens
sohalarda
signal
pastligi
kuzatildi.
Kontrast
kuchayishning barcha bosqichlarida, shu bilan bir qatorda
skaner tekshirilganda, ularning zichligi oʼzgarmagan
parenxima kam darajada oʼzgarishlar kuzatildi. Kontrast
kuchayishning barcha bosqichlarida kechiktirilgan koʼrik
oʼtkazilganda, ularning zichligi oʼzgarmagan parenxima
sohalarida unchalik farq qilmadi. Shu aniqlandiki,
alaninaminotransferaza,
bilirubin,
gammaglutamiltranspeptidaza
miqdorining
oʼrtacha
koʼrsatkichi asosiy guruhdagi bolalarda solishtirilayotgan
guruhga qaraganda oshganligi kuzatildi, bu oʼt hosil
boʼlishi jarayoni va ajralib chiqishi buzilganligidan
dalolat beradi (1 jadval).
Taʼkidlash kerakki, asosiy guruhdan 22 (37,9%)
ta bolada АLT miqdorining oshganligi kuzatildi, ularning
3 (11,1%) tasida koʼrsatkichlari 2 va ortiq barobarga
oshganligi aniqlandi, bu jigar parenximasida alkogolsiz
steatogepatit
tipidagi
yalligʼlanish
jarayoni
rivojlanganligidan dalolat beradi. Barcha guruhdagi
bolalarning yarmida oʼt yoʼllarining turli rivojlanish
anomaliyalari borligi kuzatildi. Аsosiy guruhdagi 27
(47,2%) ta bolada va solishtirilayotgan guruhdan 3
(15,0%) tasida oʼt qopining devorida struktur oʼzgarishlar
aniqlandi (r< 0,05), barcha guruhda bu oʼzgarishlar diffuz
xarakterda ekanligi koʼrindi (99%gacha). Litogen taʼsiri
buzilmagan oʼt pufagining xolestazi asosiy guruhdagi 14
JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3 (том II) 2021
88
ta
bemordan
faqat
3
(5,5%)
tasida
kuzatildi,
qolganlarning barchasida esa oʼt tosh kasalliklarining
turli bosqichdagi kasalliklari birga uchrashi kuzatildi.
Shuni ta’kidlash kereakki, asosiy guruhdagi bolalarning
17 (33,3%) tasida, solishtirish guruhida — 7 (30,0%) ta
bolada (oʼt tosh kasalligi boʼlgan bolalar tekshirildi) turli
exozichlikdagi oʼt choʼkmasi va oʼt toshi hosil boʼlishi
bilan kechuvchi oʼt tarkibining litogen taʼsirini buzilishi
kuzatildi. Bunda, oʼt tosh kasalligi solishtirish guruhidagi
bolalarda eng koʼp uchradi asosiy guruhda 58 dan 6
(11,0%) tada, solishtirish guruhidan 20 tadan 8 (40%)
tadasida (r < 0,05) da uchradi, biliar choʼkma asosiy
guruhda — 48 (83,3%) tasida, solishtirilayotgan guruhda
5 (25%) tasida kuzatildi (r < 0,05). Oʼt tosh kasalligida
bir yoki bir nechta konkrementlar uchrashiga koʼra
ishonchli farqlar kuzatilmadi: asosiy guruhda bu
koʼrsatkichlar 2 (10%) va 4 (20%), solishtirish guruhida
— 10 (30,5%) va 8 (40%) ni tashkil etdi. Oʼtning litogen
taʼsirini buzilishini bel aylanasi koʼrsatkichlariga taʼsirini
tahlili qilindi. Shu aniqlandiki, bolalarda bel aylanasi
biliar choʼkma boʼlgan bemorlarda oʼrtacha 109,7 ± 6,3
sm ni tashkil etdi va bu oʼt tosh kasalligi boʼlgan
bolalarga nisbatan (93,5 ± 4,1 sm) (r < 0,05) va oʼt
kolloid tarkibi oʼzgarmagan bolalarga nisbatan (100,6 ±
9,1 sm) (p < 0,05) koʼp ekanligi maʼlum boʼldi, bu
abdominal semizlik boʼlgan bolalarda oʼt tosh kasalligi
rivojlanish xavfi borligidan dalolat beradi. Shu ma’lum
bo`ldiki, jigarning alkogolsiz yogʼli gepatozi boʼlgan
bolalarda gepatoz boʼlmagan bolalarga qaraganda
koʼproq holatda turli bosqichdagi oʼt tosh kasalligi borligi
aniqlandi, (36ta boladan 15 tasida (41,6%) va 20 ta
boladan 2 tasida (10%) r < 0,05).
Xulosa:
Semiz bolalarning 66,6%da jigarning
yogʼsiz alkogolsiz gepatozi belgilari aniqlanadi, bunda
jigar parenximasidagi struktur oʼzgarishlar diffuz-
oʼchoqli oʼzgarishlar bilan birga turli oʼlchamdagi yogʼli
distrofiya oʼchoqlari va oʼzgarmagan parenxima fonida
steatogepatit rivojalanishi bilan xarakterlanadi. Metabolik
sindrom bor boʼlgan bolalarda sitolitik fermentlar va
xolestaz markerlarini koʼrsatkichlari tana massasi normal
boʼlgan bolalarga qaraganda koʼproq ekanligi kuzatildi,
bu oʼt hosil boʼlishi va ajralishi jarayonini keskin
buzilganligidan dalolat beradi.
Semiz bolalarning bolalarning har uchinchisida
(33,3%) АLT miqdorining oshganligi kuzatildi va bu
ularda alkogolsiz steatogepatit rivojlanganligidan dalolat
beradi. Metabolik sindrom bor boʼlgan bolalarda
assotsirlangan biliar trakt funktsional holatini keskin
buzilishlari shakllanadi, bunda oʼt fizik-kimyoviy tarkibi
bilan birga uning motor-evakuator faoliyati ham buziladi.
Semiz bolalarning bolalarning har uchinchisida
(36,7%) oʼt kolloid tarkibida buzilishlar kuzatiladi, bu oʼt
toshi hosil boʼlishi bosqichini ustunlik qilishi bilan
kechuvchi oʼt tosh kasalligi koʼrinishida namoyon boʼladi.
Semiz bolalarning bolaning har uchinchisida (33,3%) oʼt
pufagi xolestazining diffuz shaklini belgilari aniqlanadi,
bu turli bosqichda boʼlgan oʼt tosh kasalligi bilan birga
keladi. Oʼt litogen tarkidini buzilishi bilan bel aylanasi
oʼlchamini bir - biriga bogʼliqlik borligi aniqlandi, bu
abdominal semizligi bor boʼlgan bolalar xolelitiaz
rivojalanishiga moyil boʼlishi mumkinligidan dalolat
beradi va oʼz vaqtida oldini olish choralarini oʼtkazishga
moyil boʼladi.
Иқтибослар | Сноски | References:
1. Диденко В.И. Современные достижение в оценке стеатоза печени. ГУ «Институт гастроэнтерологии
НАМН Украины», г.Днепропетровск Журнал «Гастроэнтерология» № 3 (57) 2015г.стр.94-100
2. Бокова Т., Урсова Н. Состояние гепатобилиарной системы у детей с ожирением и метаболическим
синдромом. Журнал «Гастроэторология» №1, 2011. стр.59-62
3. Дворяковская Г.М., Кутырева Е.Н. Неалкогольная жировая болезнь печени у детей по данным
ультразвукавой диагностики. Журнал «Гастроэторология» №4, 2012г. стр. 53- 62. 4. Гусева А.А., Гурова М.М.,
Состояние гепатобилиарной системы и клиникометаболические особенности у детей с избытком массы тела и
ожирением / С.П. Гусева, И.В. Зоря // Актуальные проблемы педиатрической науки и практики: материалы
Всерос. конф. с междунар. участием, посвящ.
5. Бокова Т. А. Метаболический синдром у детей: особенности формирования и клинического течения,
подходы к диагностике, профилактике и лечению. автореф. дис. докт. мед. наук. Москва, 2014. — 48 с.
6. Леонтьева И. В. Диагностика и лечение метаболического синдрома в практике педиатра // Доктор. Ру.
— 2011. — № 2. — С. 13–23.
7. Синицын П. А., Щербакова М. Ю., Ларионова В. И. Метаболический синдром у детей и подростков.
Клинико-генетические параллели. — LAP LAMBERT Academic Publishing, 2011. — 153 с.
8. Nelson R. A., Bremer A. A. Insulin resistance and metabolic syndrome in the pediatric population // Metab.
Syndr. Relat. Disord. — 2010. — Vol. 8. — № 1. — Р. 1–14.
9. Лазебник Л. Б., Звенигородская Л. А. Метаболический синдром и органы пищеварения. — М.:
Анархис, 2009. — 184 с.
10. Павловская Е. В., Строкова Т. В., Каганов В. С. Метаболический синдром у детей и подростков.
Взгляд гастроэнтеролога // Вопросы детской диетологии. — 2012. — Т. 10. — № 5. — С. 50–56.
11. Stephen A. Harisson. Повышение активности печеночных ферментов и жировая дистрофия печени //
Клиническая гастроэнтерология и гепатология. — 2009. — Т. 2. — № 3. — С. 26–31.
12. Fu J. F., Shi H. B., Liu L. R. et al. Non-alcoholic fatty liver disease: An early mediator predicting metabolic
syndrome in obese children?//World J. Gastroenterol. — 2011. — Vol. 14. — № 17 (6). — Р.735–742.
13. Звенигородская Л. А., Овсянникова О. Н., Хомерики С. Г. Холестероз желчного пузыря и
атерогенная дислипидемия: этиология, патогенез, клинические проявления, диагностика, лечение //
Эффективная фармакотерапия. — 2012. — № 2. — С. 8–13.
14. Григорьева Н. И. Желчнокаменная болезнь: ещё один компонент метаболического синдрома? //
Медицинский совет. — 2012. — № 9. — С. 92–93