“Media. Til va madaniyat. Tarjima” talabalar ilmiy-amaliy konferensiyasi - 2023
269
INGLIZ TILI O‘QUV MATERIALLARIGA
MADANIYATLARARO YONDASHUV
Shohista MIRZAQOBILOVA
Xorijiy filologiya fakulteti
4-kurs talabasi
Gulnigor MAVLANOVA
Termiz davlat universiteti
Ingliz tili o ’qitish metodikasi
kafedrasi o‘qituvchisi
Annotatsiya
. Hozirgi vaqtda tilshunoslikning oZiga xosligi tilni bilishning
madaniyatlararo tomonlariga e'tibor qaratish kerak. Madaniyat - jamiyat va ijtimoiy
guruhning oZiga xos moddiy ma’naviy xususiyatlari toplami sifatida bilishimiz
mumkin, o ‘quvchilarning o Z madaniyati sharoitida o ‘rganiladi.
Tayanch so ‘zlar:
tilshunoslik, tillar, madaniyat, muloqot, millat.
O‘quv materiallari orqali o‘quvchilar boshqa millat madaniyatlarini o‘rganishi
mumkin. Tilshunoslikning o‘ziga xosligi bu tilni o‘zlashtirishning madaniyatlararo
jihatlariga e’tibor berish kerak. Boshqa davlatning madaniyatini o‘zlashtirishga
samarador usullarni ishlab chiqishi ko‘maklashadi.
Madaniyat-jamiyat, inson ijodiy kuch va qobiliyatlari tarixiy taraqqiyotining
muayyan darajasidir. O‘rta asr madaniyatining buyuk namoyandalari Abu Ali Ibn
Sino, Beruniy va boshqa shahar turmush tarzini jamoaning yetuklik shakli sifatida
talqin qilganlar. Farobiy fikricha, har bir inson o‘zining tabiatiga ko‘ra, “oliy
darajadagi yetuklikka erishish uchun intiladi bunday yetuklikka faqat shahar jamoasi
orqali erishiladi”. Uning ta’kidlashicha, “madaniy jamiyat va madaniy shahar
shunday bo‘ladiki bu mamlakatda har bir odam kasb-hunarda ozod, hamma tengdir,
kishilar o‘rtasida farq bo‘lmaydi” Biz madaniyatning (arabchamadinalik, ya'ni
shaharlik ta’lim, tarbiya ko‘rganlik) ka’bi ma’nolarga duch kelishimiz mumkin.
Madaniyat - ma'lum bir jamiyat a’zolarining xatti-harakatlari, tarixi, ijodi, odob-
axloq, manaviy holati va yashash tarzi sifatida bilishimiz mumkin. Aslida til va
madaniyat alohida tushunchaga ega, til madaniyatning asosiy shakllaridan biri bo‘lib,
madaniyatning zarur tarkibiy qismi, uning bor ekanligi sifatida qaralsa, bir tomondan
til madaniyat hosili sifatida qaraladi. Biz tilni madaniyat bilan chambarchas bog‘liq
sifatida ko‘ramiz. Bu tilni o‘rganishda
270
“Media. Til va madaniyat. Tarjima” talabalar ilmiy-amaliy konferensiyasi - 2023
millatlararo madaniyat aloqalarini o‘rnatishda, ba’zi turizm qobilyatini oshirishda,
ommaviy axborot vositalari orqali ma’lumot yetkazib berishda va ta’lim tizimida
muhim hisoblanadi.
Shu bilan bir qatorda o‘rganmoqchi bo‘lgan davlat til normalari, urf-odatlari va
an’analari haqida o‘quvchilar bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishi va ma’lumotlari
boTishi kerak. Ta’lim tizimida, global miqyosda samarali, unumdor muloqot qilish
istagi bo‘lgan o‘quvchilar, asosan, suhbatdoshining tili va madaniyatini yetarli
darajada bilishi lozim. Madaniyatlararo yondashuvlarni qo‘llashda chet tillarni
o‘qitishning ayrim uslublariga rioya qilishimiz mumkin. Asosan madaniyat
boshqalar bilan muloqot qilish orqali o‘rganiladi. Misol tariqasida o‘quv
materiallardan madaniyalarni bilishimiz ular haqida ma’lumot olishimiz kerak. Misol
uchun, 8- sinf “Teens - English” fan kitobidan birinchi darsini oladigan boTsak,
unda, “Mustaqillik kuni” ning turli millat va davlatlarda nishonlanishi va qanday
nishonlanishi haqida ma’lumotlarga ega boTamiz. Misol uchun, Norvegiyaliklar
ularning mustaqillik kunini juda maroqli o‘tkazadilar. Norvegiyada bolalar
mustaqillik kunida maxsus o‘rin egallaydi. Ba'zi bolalar maktab reklamalari va
bayroqlar bilan kun bo‘yi bayramni nishonlash uchun yuradi. Bu Norvegiya
davlatining mustaqillik kunidagi madaniyati urf-odatlaridir.
Meksikaliklar Ispaniyadan mustaqillikni oldi. Meksika prezidenti 15-
sentyabrning tunida tarixiy ozodlik qo‘nqirog‘ini chaladi. Keyingi kun paradlar
an’anaviy o‘yinlar va buqa jangi bilan toTdiradi. Sentabr oyida restarantlar shahar
bo‘ylab an’anaviy Meksika taomlari bilan dasturxonga tortiladi. Yana bir davlatimiz
Janubiy Koreyada mustaqillik kuni bayroqlar ilish orqali va ommaviy muzeylarda
chiptalar bepul qilinish orqali va rasmiy musiqalar chalinish orqali nishonlanadi.
Ganaliklar Afrikaning birinchi davlati boTgan Britaniyadan mustaqillikka ajralib
chiqqandan keyin, hamda odamlar paradlar, mushak o‘zlik voqealari va ko‘cha
ziyofatlari va marsh yurishlar orqali nishonlaydi. Misol tariqasida, Hindistonning
mustaqillik kunini nishonlanishi turlichadir. Ular paradlar va mushaklar bilan varrak
uchirish musobaqalari orqali nishonlaydi.
271
Bu ma’lumotlar 8-sinf ingliz tili kitobidan olingan ma’lumotlar va bunda 8- sinf
o‘quvchilari boshqa davlat mustaqillik kuni haqida berilgan ma’lumotlar orqali
ko‘pgina bilimga ega bo‘ladi. Undan tashqari, ularning madaniyati, an’anasi, urf-
odatlari va milliy bayramlari haqida biladi va o‘z millatida mustaqillik kunining
nishonlanishi bilan taqqoslaydi. O‘zbekistonda Mustaqillik bayrami tantanavor
nishonlanadi, musiqalar kuylanadi va madhiyalar kuylanadi. O‘quvchilar o‘quv
kitoblari orqali o‘zlarining barcha tillarida muvaffaqiyatli muloqot o‘rnatishi va ular
bilan o‘zlarining madaniyatlar haqida suhbatlashishi mumkin.
Foydalanilagan adabiyotlar ro‘yhati
1.
O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi.
2.
Тешабаева, Дилфуза Муминовна. "ҲАРБИЙЛАШГАН ТАЪЛИМ
КУРСАНТЛАРИГА
ХОРИЖИЙ
ТИЛЛАРНИ
ЎҚИТИШДА
КОММУНИКАТИВ КОМПЕТЕНЦИЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА АКТНИНГ
ЎРНИ." Journal of Universal Science Research 1.4 (2023): 235-242.
3.
Дадабаева, Хаётхон, and Дилфуза Тешабаева. "Роль акта в
формировании коммуникативной компетентности при обучении иностранным
языкам курсантов военного образования." in Library 3.3 (2023): 235-242.
4.
“TEENS’ ENGLISH 8”.Tashkent.2020
5.
https://tsuull.uz/
