5
ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
1 (68) 2012
Абдуллаев
Х
.
Н
.,
Сохибова
З
.
Р
.,
Набиева
Ф
.
С
.
СУТ
БЕЗИ
САРАТОНИ
БИЛАН
ДАВОЛАНГАН
БЕМОРЛАРНИНГ
РЕАБИЛИТАЦИЯСИ
Бухоро
Давлат
тиббиёт
институти
Бухоро
вилоят
Онкология
диспансери
Реабилитация
тиббиётнинг
алоҳида
йўналиши
сифатида
нисбатан
кейинги
пайтларда
ри
-
вожлана
бошлади
.
Сут
бези
саратони
билан
касалланиш
асосан
ишга
лаёқатли
ёшдаги
аёллар
-
да
кўпроқ
учрайди
.
Шу
сабабли
ҳам
бу
беморларда
операциядан
олдин
ва
операция
муолажа
-
ларидан
сўнг
реабилитация
тадбирларининг
аҳамияти
ниҳоятда
катта
.
Бухоро
вилоят
онкология
диспансерида
реабилитация
тадбирлари
кенг
йўлга
қўйилган
.
Реабилитация
асосан
биринчи
маротоба
бемор
врачга
мурожаат
қилган
пайтдан
бошланади
.
Бемор
стационарда
даволанаётган
пайтида
операция
муолажаларидан
сўнг
бўладиган
асорат
-
ларни
олдини
олиш
мақсадида
нур
ва
кимётерапия
схемаларини
танлаш
,
операция
пайтида
тўқималар
билан
нозикроқ
муомала
қилиш
,
қўлтиқ
ости
соҳасида
ваакум
мосламаларидан
фойдаланиш
лозим
.
Операция
муолажалари
ва
операциядан
кейинги
давр
силлиқ
ўтган
ҳолларда
биринчи
ва
иккинчи
кунлардан
бошлаб
беморларга
операция
бажарилган
томон
қўлининг
елка
ва
тирсак
бўғимларининг
фаол
ҳаракатланишини
тавсия
қилинади
. 10-14
чи
кунлардан
бошлаб
даволов
-
чи
врач
назоратида
бажариладиган
машқлар
тўлиқ
ҳажмда
бажарилади
.
Беморни
стационардан
жавоб
бериш
олдидан
суҳбат
ўтказилади
,
кейинги
бажариладиган
машқлар
уй
шароитида
рузғор
ишларига
қаратилишини
,
машқларни
таёқча
,
копток
ёрдамида
ҳам
бажарилишини
тушунтирилади
.
Сут
бези
саратонини
даволангандан
кейинги
асоратлар
эрта
ва
кечки
даврларга
бўлинади
.
Эрта
даврдаги
рўй
берадиган
асоратларга
лимфорея
,
опера
-
циядан
кепинги
жароҳатнинг
яллиғланиши
,
тери
лоскутларининг
некрози
.
Лимфорея
-
энг
кўп
учрайдиган
операциядан
сўнгги
асорат
бўлиб
,
ўртача
1/3
беморларга
учрайди
.
Охирги
пайтларда
жароҳатни
ваакум
дренажлаш
усулини
қўллашдан
сўнг
бу
асорат
-
ларнинг
камайиши
кузатилди
.
Бу
асорат
сут
бези
саратон
касаллигининг
буйрак
усти
(
гипернефроид
)
ва
инволютив
формаларида
кўпроқ
кузатилади
.
Асосан
кекса
аёлларда
,
тана
вазни
ошган
аёлларда
,
тўқималарнинг
регенератив
қобилияти
пасайганда
ва
операция
олди
ДТГТ
-
нурлар
ўтказилганда
учрайди
.
Лимфореянинг
профилактикаси
учун
операция
пайтида
тўқималар
билан
нозикроқ
муома
-
лада
бўлиш
,
қон
кетишни
мукаммал
тўхтатиш
,
ваакум
дренажини
доимий
фаолият
кўрсатишини
таъминлаш
,
ярани
адекват
дренажлаш
яхши
фаолият
кўрсатган
ҳолда
операция
-
дан
икки
-
уч
кундан
сўнг
тери
кўкрак
қафасига
ёпишиб
,
жароҳатни
тез
битишини
таъминлай
-
ди
.
Операциядан
сўнг
бемор
аёллар
қўлининг
эрта
шишишини
ўртача
ҳисобланганда
10-14%
ҳолларда
радикал
мастэктомия
операциясидан
сўнг
учрайди
.
Қўлда
пайдо
бўладиган
шишлар
енгил
ва
ўрта
даражада
бўлиб
тез
ўтиб
кетиш
билан
характерланади
.
Бу
қўлнинг
ўткир
тром
-
бофлебитининг
асорати
бўлиб
,
асосан
операция
пайтида
техник
хатоларга
йўл
қўйилган
ҳолларда
кўпроқ
учрайди
.
Яранинг
йирннглаш
асорати
-
бизнинг
фикримизча
асосан
операциядан
сўнг
асептика
ва
ан
-
тисептика
қоидаларига
тўлиқ
риоя
қилмаслик
,
гемостазни
мукаммал
бажарилимаганлиги
,
опе
-
рациядан
сўнг
дренаж
найчасининг
яхши
фаолият
кўрсатмаганлиги
оқибатида
келиб
чиқади
.
Бу
асоратлар
операциядан
олдин
беморларга
нур
билан
даволанганда
ҳам
кўпроқ
учрайди
.
Мастэктомиядан
сўнг
яра
йиринглашини
профилактикаси
учун
асептика
ва
антисептика
қоида
қонунларига
қатъий
риоя
қилиш
,
ярани
адекват
дренажлаш
,
лимфореяни
олдини
олиш
каби
тадбирларга
риоя
қилиш
лозим
.
Тери
лоскут
,
некрозга
учраши
-
операция
пайтида
терининг
ҳаддан
ташқари
юпқаланиши
,
капиляр
кон
томирларининг
тромбозга
учраши
асосий
сабаб
бўлади
.
Тери
некрозининг
олдини
олиш
мумкин
,
қачонки
тери
кесимини
танлаш
,
операция
пайтида
тўқималар
ва
тери
лоскути
билан
нозикроқ
муомалада
бўлиш
,
хусусан
кекса
беморларда
ва
операциядан
сўнг
ваакум
дренажлашни
қўллаш
тадбирлари
киради
.
Операниядан
сўнг
кечиктирилган
асоратларга
.
Беморларни
кўпида
шишни
пайдо
бўлиши
,
контурактура
,
парез
,
парестезия
,
кўкрак
қафасида
огриқ
бўлиши
.
Клиникада
кузатилган
бе
-
морларнинг
2-3%
ларида
курсатилган
асоратларнинг
айримлари
учрайди
.
Таъкидлаш
лозимки
6
ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
1 (68) 2012
кўрсатиб
ўтилган
асоратлар
енгил
даражада
бўлиб
аёлларнинг
жисмоний
ва
эмоционал
иш
фаолиятига
деярли
таъсир
кўрсатмайди
.
Кечиктирилган
асоратларни
профилактикаси
учун
бемор
аёлларнинг
стационардан
уйига
жавоб
беришдан
олдин
қуйидаги
тавсиялар
берилиши
лозим
:
1.
Камида
операциядан
сўнг
6-7
ой
мобайнида
жисмоний
тарбия
билан
шуғулланиши
.
2.
Икки
хафта
мобайнида
иссиқ
( 38-40°
С
)
ванна
ёки
душ
қабул
қилиш
.
3.
Операция
бўлган
гомон
қўлини
зўриқтирмаслик
, 1
йил
мобайнида
шу
қўл
билан
3
кг
дан
ортиқ
юк
кўтармаслик
.
4.
Касалланган
томон
қўлини
жароҳатланишдан
ва
микротравмалардан
асраш
(
игнани
сан
-
чиши
,
кесиш
,
куйиш
ва
х
.
к
.).
Юкорида
кўрсатилган
тавсияларни
бажарлишини
текшириб
назорат
қилиш
учун
беморлар
-
ни
ҳар
3
ойда
кўрикдан
ўтказиш
лозим
.
Операциядан
сўнг
кеч
пайдо
бўлган
асоратларга
муолажа
ўтказилган
томон
да
«
шиш
» (
лимфостаз
)
пайдо
бўлиши
киради
.
Операция
муолажаси
ўтказилган
қўл
ўрта
қисми
елка
айланасининг
катталашувига
қараб
босқичга
булинади
. 1
босқич
—
енгил
(
елка
айланасининг
2
см
.
га
катталашуви
) II
босқич
-
ўртача
(
елка
айланасининг
2-6
см
катталашуви
ва
оғриқ
) III
боскқич
(
елка
айланасининг
6
см
ва
ундан
кўп
катталашуви
)
Маълумки
қўл
терисида
сарамассимон
яллиғланишнинг
пайдо
бўлиши
кеч
пайдо
бўладиган
шишнинг
бошланғич
даври
ҳисобланади
.
Бу
асоратнинг
олдини
олиш
мақсадида
беморларга
инъекциядан
,
венопупкциядан
,
ҳар
хил
микротравмадан
,
кесиш
,
тирналаш
ва
ҳ
.
к
.
лардан
сақланишларини
тайинлаш
лозим
:
Беморларда
кеч
пайдо
бўлган
шишлар
пайдо
бўлганда
қўйидаги
даволаш
муолажаларини
тавсия
этилади
.
1.
Тузсиз
пархез
.
2.
Сийдик
ҳайдовчи
препаратлар
(
Гипотиазид
25
мг
дан
хар
куни
4-5
кун
). 3.
Енгил
массаж
(
юқорига
қараб
).
4.
Жисмоний
тарбия
муолажалари
.
5.
Сарамассимон
яллиғланиш
пайдо
бўлганда
шунга
қарши
муолажалари
ўтказиш
.
Бўйин
-
елка
плексити
-
асосан
операция
пайтида
нерв
толаларининг
шикастланиши
ёки
нурдан
кейин
-
ги
фиброзли
чандиқлар
пайдо
бўлиши
билан
боғқик
.
Бу
асорат
жуда
кам
,
айрим
муаллифлар
-
нинг
таъкидлашича
0,1%
гача
учрайди
.
Бизларнинг
кузатувимизда
учрамаган
.
Хулоса
килиб
шуни
таъкидлаш
лозимки
,
реаблитацион
тадбирлар
шарофати
билан
бемор
-
ларни
уз
жамоасига
,
фойдали
иш
фаолиятига
қайтариш
,
аёллар
психикасининг
тўлиқ
соғайиб
кетишига
ишонч
ҳосил
қилинади
.
Фойдаланилган
адабиётлар
:
1.
Лечебная
физкультура
в
пред
-
и
после
операционном
периодах
у
больных
раком
молочной
железы
.
Методические
рекомендации
.
Москва
, 1978.
2.
Герасименко
В
.
Н
.
Реабилитация
онкологических
больных
.
М
.,
Медицина
, 1988.
3.
Грушина
Т
.
И
.
Физиотерапия
у
онкологических
больных
.
М
.,
Медицина
, 2001.
4.
Муротхужаев
Н
.
К
. «
Онкология
».
Ташкент
, 2002.
5.
Покровский
А
.
О
.,
Сопелкин
С
.
В
.
Компрессионная
терапия
и
объединенная
Европа
:
новые
стандар
-
ты
в
новых
рамках
.
Ангиология
и
сосудистая
хирургия
. 2002; 8(2).
6.
Рожкова
Н
.
И
.,
Кондаков
А
.
В
.,
Козловская
В
.
П
.
Комплексная
реабилитация
после
мастэктомии
.
Практические
рекомендации
.
М
., 2003.
7.
Блохин
Н
.
П
. «
Клиническая
онкология
» 1-2
том
.
М
., «
Медицина
».
8.
Вопросы
онкологии
.
Санкт
-
Петербург
, 2005.
9.
Летягин
В
.
П
.
Опухоли
молочной
железы
.
Практическое
руководство
по
лечению
М
., 2005.
10.
Материалы
V-
съезда
Онкологов
и
радиологов
стран
СНГ
. 2008
г
.
11.
Семиглазов
В
.
Ф
. «
Опухоли
молочной
железы
».
Алма
-
аты
, 2011.
12. Marchant J. Rehabilitation of mastoektomy patitnts. London: William Heinemann med. Books, 1978.
13. Heroy Y., Kahle B., Idzco M. Phlebologie 2004: 33: 115-9.
14. Wienert V., Gallansebuper G., Junger M. Phlebologie 2005: 34.