ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
432
MENGZIYO SAFAROVNING IJOD YO`LI
Yaxshiboyev Hamro
TerDU magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.7941758
Annotatsiya.
Ushbu maqolada o`zbek adabiyotining yetuk vakillaridan biri Mengziyo
Safarovning badiiy ijodiyoti tahlilga tortiladi. Mengziyo Safarov mohir qalamkash sanalib, uning
asarlari xilma-xil mavzulardan tashkil topgan. Ayniqsa, uning tabiat to`g`risida yozilgan ijod
namunalari o`zining ko`plab muxlislariga ega ekanligi bilan ahamiyatlidir. Mengziyo Safarov o`z
asarlarida yoritilayotgan mavzuning tub mohiyatigacha e`tibor berib, uning nozik qirralarini
ochishga harakat qilgan mohir ijodkor hisoblanadi.
Kalit so`zlar:
Mengziyo Safarov, ijodiy namuna, badiiy asar, o`zbek adabiyoti, tabiat
mavzusi, xilma-xillik.
CREATIVE WAY OF MENGZIYO SAFAROV
Abstract
. In this article, the artistic work of Mengziyo Safarov, one of the mature
representatives of Uzbek literature, is analyzed. Mengziyo Safarov is considered a skilled penman,
and his works are composed of various subjects. Especially, his creations written about nature are
significant because they have many fans. Mengziyo Safarov is a skilled artist who paid attention
to the essence of the subject covered in his works and tried to reveal its subtle aspects.
Keywords
: Mengziyo Safarov, creative example, artistic work, Uzbek literature, theme of
nature, diversity.
ТВОРЧЕСКИЙ ПУТЬ МЕНГЗИЁ САФАРОВА
Аннотация.
В данной статье анализируется художественное творчество Менгзиё
Сафарова, одного из зрелых представителей узбекской литературы. Менгзиё Сафаров
считается искусным писателем, и его произведения состоят из самых разных сюжетов.
Особенно значимы его творения, написанные о природе, потому что у них много
поклонников. Менгзиё Сафаров – искусный художник, обращавший внимание на суть
предмета, освещаемого в его работах, и пытавшийся раскрыть его тонкие стороны.
Ключевые слова:
Менгзиё Сафаров, творческий пример, художественное
произведение, узбекская литература, тема природы, разнообразие.
Barchamizga ma`lumki, badiiy adabiyotda yaratilgan asarlar o`zining ma`no-mazmuni,
mohiyatiga ko`ra bir-biridan tubdan farq qiladi. Shunday asarlar borki, ularda yashiringan ma`no
olam-olam. Ana shunday kichik asarlari bag`riga ulkan ma`no sig`dira olgan, katta asarlari
mazmuniga o`z qalbidan chiqqan sadolarni jo aylagan ijodkor bu Mengziyo Safarovdir.
Mengziyo Safarov Surxon elining atoqli va ardoqli ijodkor-yozuvchilaridan biri sanaladi.
1938-yilda tavallud topgan Mengziyo Safarov umr yo`li davomida qator ishlarda faoliyat yuritdi:
Xayrobod paxta tozalash zavodida ishchi; Oydin nomli o`rta maktabda o`qituvchi; O`zbekiston
xalqlari tarixi muzeyida ilmiy xodim va hokazo[3]. Mengziyo Safarov adabiyotni sevishi bilan bir
qatorda tarixni, o`tmishni ham qadrlay olgan inson edi, uni ijodkorning quyidagi so`zlari orqali
anglashimiz mumkin bo`ladi: “Qadimshunos o`tmishga sayohat qiladi… Tuproq qadimshunos
uchun ajdodlar tarixining buyuk kitobidir. U o`tmish ajdodlar hayotini shu topildiqlar orqali
tiriltiradi. Tarix manzaralarini kashf etadi…”
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
433
O`z ijodiy faoliyatini 1965-yildan boshlagan ijodkor “Sharq yulduzi”da o`zining ilk
“Turnalar uchadi” deb nomlangan qissasini e`lon qiladi. So`ng uning ketma-ket “Olis qirlar
ortida”, “Ona yer qo`shig`i” kabi asarlari nashr etila boshlaydi[5].
№
Asar nomi
Nashr etilgan yili
1
“Ona yer qo`shig`i”
1969
2
“Turnalar uchadi”
1972
3
“Olis qirlar ortida”
1974
4
“Bobotog`”
1980
5
“Tabiat ehromi”
1985
6
“Ona tuproq qo`shig`i”
1989
7
“Payg`ambarlar oroli”
2008
8
“Ayrishox”
2008
Yuqorida qayd etib o`tganimizdek, Mengziyo Safarov tarixni ham mukammal anglashga
harakat qilgan inson va bu uning asarlarida ham bevosita o`zining aksini topgandir. Xususan,
uning “Ona tuproq qo`shig`i”(ikkinchi nomi “Ona yer qo`shig`i”) deb nomlanuvchi asari tarixiy
mavzuda hisoblanadi[1]. Ushbu asarda Termiz va Chag`aniyonning ko`hna tarixi va unga
Iskandarning olib borgan tarixiy yurishlari, go`zallikda tengi yo`q Roxshanak tarixi, buyuk
Kushonlar davlati va shu kabi qator tarixiy voqeliklar o`rin olgandir. Asardan olingan ushbu
parchaga e`tibor bering: “
Surxondaryo vohasi eramizdan avvalgi V asrda mavjud bo`lgan va
Amudaryoning yuqori irmoqlarini o`z ichiga olgan qudratli Baqtriya davlati tarkibida edi
”.
Bundan tashqari, asarda ijodkorning boshqa yozuvchilar bilan o`tgan voqeliklari, xotiralari ham
o`rin olgan. Xususan, adib Shukur Xolmirzayev bilan olib borgan suhbati ham asarda qayd etilgan:
“
Bir paytlar Termizga kelganimda Mengziyo meni turli yodgorliklar bilan tanishtirdi, Eski
Termizdagi buddaviylik obidalarini ko`rsatdi. Bular nimaga kerak deganimda – U sen bilan men
kechagi musulmonmiz, deya ohista javob bergan edi. Chog`im u Vatanimiz tarixining
qadimiyligiga vas hu muqaddas tarixning Termiz va Chag`aniyon ham bir uzviy bo`lagi ekaniga
shama qilgan edi. Yana bir gap, u bizlarga o`xshamas edi
”[4].
Mengziyo Safarov ichki dunyosiga ko`ra tabiatga mehr qo`ygan atoqli qalamkash ham edi.
Ijodkorning aynan “Sarbasta Surxon” essesida uning tabiatga bo`lgan muhabbatini yaqqol anglash
mumkin bo`ladi. Inson va tabiatning o`zaro bir-biriga bog`liq ekanligi, uning tabiatsiz yashay
olmasligi ijodkorning ushbu asarida yaqqol aks etgan. “Sarbasta Surxon” essesi odamzot va
tabiatning bir-biriga qay tarzda bog`liq ekanligini, tabiat jumboqlarini inson qay tarzda yechishi
mumkin ekanligi xususidadir[2].
Xulosa sifatida aytishimiz mumkinki, Mengziyo Safarov o`zbek adabiyotining zabardast
vakilidir. Ijodkor tomonidan yaratilgan asarlar asrlarosha kitobxonlar tomonidan sevib mutolaa
qilinishi shubhasizdir. Ijodkorning tarix va tabiat mavzusida yaratilgan asarlari hamisha el
ardog`ida va e`tirofidadir.
ekanliklaridan dalolat beradi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
434
REFERENCES
1.
“Жаҳон адабиёти”, 2016 йил, №12, 129-б.
2.
Karimov N. va boshqalar «XX asr o‘zbek adabiyoti tarixi» –T.: 1999. –544 b.
3.
Maqsadqulov X. Termiz oqshomi gazetasi 2008-yil 10-son.
4.
Murod T. «Otamdan qolgan dalalar. –T.: 1994. – 272 B.
5.
Normatov U. Ijod sehri. –T.: “Sharq”, 2007. –352 b.
6.
Отаев Р. Дилрабо қўшиқлар айтилаверсин // Шарқ юлдузи. – 1984. – №2. – Б. 162.
