ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
541
INSONIYATNING TARAQQIYOTGA YO’LLAGAN ISHONCHI
Ismoilov Adxam Baxodirovich
Jizzax viloyat yurdik texnikumi
“Ommaviy huquqiy fanlar” kafedrasi o’qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.7948992
Annotatsiya.
Mazkur maqolada insoniyatning taraqqiyotga yo’llagan ishonchi va
O’zbekistonning bugungi kunda kuchli demokratik fuqorolik jamiyati tuzishni o’z oldiga maqsad
qilib qo’yganligi haqida so’z boradi.
Kalit so’zlar:
insoniyatning taraqqiyotga yo’llagan ishonchi, qoralash va sud qilish,
fuqorolik jamiyati.
HUMANITY'S FAITH IN DEVELOPMENT
Abstract.
This article talks about humanity's faith in development and Uzbekistan's goal of
creating a strong democratic civil society today.
Key words:
humanity's faith in development, condemnation and trial, civil society.
ВЕРА ЧЕЛОВЕЧЕСТВА В РАЗВИТИЕ
Аннотация.
В данной статье говорится о вере человечества в развитие и цели
Узбекистана по созданию сильного демократического гражданского общества сегодня.
Ключевые слова:
вера человечества в развитие, осуждение и суд, гражданское
общество.
Inson o’z hayoti davomida erkin hayot kechiradi. U mustaqil yurish, harakat qilish hamda
fikrlashi mumkin. Inson o’z xoxishiga asoan ko’ngli buyurgan ishni bajarish huquqiga ega.
Lekin uning harakat qilishi qonun doirasida amalga oshadi.
Uning xatti-harakatlari to’g’ri yoki noto’g’riligi qonun normalari orqali amalga oshadi
tartibga solinadi. Bunday qonun yoki normalar tizimi ma’lum bir doirada tartibga solingan tuzuk
yoki tuzulmaga ega bo’ladi. Konstitutsiya shunday huquqiy majmua hisoblanadi. Konstitutsiya
so’zi (lotin tilidan constitute – tuzuk, tuzum) degan manoni bildiradi. Qonunlarning to’plami ya’ni
konstitutsiya uzoq tarixiy o’tmishga ega. Dastlab insonlarning xatti-harakatlari yoki qilmishlari
uchun javob berishi ma’lum bir qunun va qoida orqali amalga oshirilgan .
Qadimgi Rimda fuqorolarni ayblash, qoralash va sud qilish og’zaki qonun qoidalar orqali
amalga oshirilgan. Keyinchalik esa Rim aholisining asosan quyi qismi qo’zg’alon ko’tarib,
qonunlarning yazma shaklini yozishni talab qilishadi. Shundan so’ng Rimda 12 mis lavhga
yozilgan qonunlar to’plami rimning markazi forumiga o’rnatiladi. Shu zayilda qonun va huquq
insonlar orasida muhim aloqa vositasga aylana boshlandi.
O’zbekiston bugungi kunda kuchli demokratik fuqorolik jamiyati tuzishni o’z oldiga maqsad
qilib qo’ydi. Bunday jamiyatni barpo etishda fuqorolarning huquq va erkinligini ta’minlaydigan
qonunlar to’pami ya’ni konstitutsiya va normativ hujjatlarga tayanib bu jarayonni amalga oshiradi.
Shuni ta’kidlab o’tish joizki konstitutsiyamizning ikkinchi bo’limi-Inson va fuqorolarning asosiy
huquqlari, erkinliklari va burchlariga bag’ishlangan. O’zbekiston davlatchiligida xalq asosiy o’rin
tutadi. Chunki, xalq O’zbekistonda davlatning asosiy tayanchidir.
Muhtaram Prezidentimiz I.A.Karimov aytganlaridek- “Demokratik jamiyat – bu eng avvalo
fuqorlik jamiyatidir”. Chinakam demokratyaning oliy mazmuni – shaxslararo, millatlararo davlat
va ijtimoiy siyosiy munosabatlarni uyg’unlashtirishdan iborat. Bunda inson va jamiyat, jamiyat va
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
542
davlat hokimiyati tinch va totuv yashaydi. Demokratiya bu keng tushuncha hisoblanib o’zida
quydagi xususiyatlarni mujassamlashtirgan:
-inson va fuqorolarning huquqlari ta’minlanishi;
-xalq irodasini o’zida namoyon etishi;
-barcha qonun va qarorlarning ochiq mulohazaga qo’yilishi;
-davlat har bir harakatni amalga oshirishda inson manfaatlarini ko’zlashi.
O’zbekiston Respublikasining kontitutsiyasi inson huquqlari xalqaro hujjatlar jumladan
«inson huquqlari umumjahon dekloratsiyasi» rivojlangan demokratik davlatlarda mavjud bo’lgan
demokratik tamoyillar va qadryatlar vatanimiz tarixidagi bir nech ming yillik milliy va sharqona
davlatni iroda etish ananalarini o’zida mujassamlashtiradi. Mamlakatimiz konstitutsiyasi suveren
O’zbekiston Respublikasi ijtimoiy hayotining muhum tomonlarini konstitutsiyaviy tartibga
solishning umumiy prinsplarini mustahkamladi, davlat boshqaruvining mohiyatini belgilab berdi.
Har bir davlat mustaqil bo’lganidan so’ng o’zining gerbi, bayrog’i, madhiya va
konstitutsiyasiga ega bo’ladi. Jahondagi barcha davlatlarning konstitutsiyasi o’ziga xos xususiyati
bilan farq qiladi. Buni sharq bilan g’arb konstitutsiyasida ko’rishimiz mumkin. Sharq
mamlakatlarining konstitutsiyasi, o’ziga xos bo’lib, ular g’arbnikidan keskin farq qiladi. Chunki
sharq mamlakatlari azaldan ta’lim tarbiya va huquqiy bilimga katta e’tibor berib kelinadi. Bundan
tashqari sharqda asosan musulmonlar istiqomat qiladi. Dinning konstitutsiyaga aloqasi juda
kattadir. Misol uchun Eron Islom Respublikasini oladigan bo’lsak, amaldagi konstitutsiyasi 1979-
yilning 2-5-dekabr kunlari o’tkazilgan umumxalq referndumlaridan so’ng qabul qilingan bo’lib,
unda islom dinining nufuzi baland edi. Eron Islom Respublikasi konstitutsiyasiga ko’ra hukumatni
ikki shaxs biri Oliy rahbar ikkinchisi Prezident boshqradi. Oliy rahbar konstitutsiyaning 12 nafar
kengashi qo’riqchilar kengashidan 6 nafarini saylaydi.
Sharqning eng ko’hna qadamjolaridan bo’lgan Hindistonda konstitutsiya o’ziga xos
xususiyatga ega.
Mazkur konstitutsiyani hamma ham tushuna olishi qiyin bo’lgan tildagi 395 ta modda, 12 ta
ilova va 500 ta tuzatishlardan iborat. G’arb davlatlarida va konstitutsiya o’zgacha ruknda tuzulgan
bo’ladi. Yevropaning eng ilg’or davlatlaridan biri bo’lgan Buyuk Britaniyada konstitutsiya o’rniga
turli normalarga oid jamiyatdagi aholi hayotini tartibga soluvchi 300 ga yaqin qaror va qonunlar
tashkil etadi.
Jahonning eng kuchli davlatlardan biri bo’lgan AQSh konstitutsiyasiga nazar tashlaydigan
bo’lsak, bu davlat konstitutsiyasi boshqa davlatlar konstitutsiyasiga nisbatan oldin qabul qilingan.
Mazkur konstitutsiya 1787-yilda qabul qilingan. AQSh konstitutsiyasi dunyodagi eng kichik va
o’zgarmas konstitutsiya hisoblanadi.
Shunday konstitutsiyalar ham borki, ular insoniyatni taraqqiyotga yo’lladi. Ana o’sha
konstitutsiyalardan biri O’zbekiston Respublikasi konstitutsiyasidir. Dastlab O’zbekiston Sobiq
Ittifoqning tarkibida edi. Bu Ittifoqda ahvol og’irlashganidan so’ng uning tarkibidagi davlatlar
birin-ketin ajralib chiqa boshladi. O’zbekiston ham mustaqillikka erishganidan so’ng, 1990-yilda
konstitutsiya loyihasini ishlab chiqish uchun Prezident rahbarligida 64 kishilik komissiya tuzuldi.
Loyiha ustida ikki yarim yil qattiq mehnat qilindi va konstitutsiya loyihasi ikki marotaba xalq
muhakamasiga taqdim etildi. Muhokama natijasida 6 mingdan ortiq taklif va mulohazalar
bildirildi. Buning natijasida konstitutsiyaga 80 ga yaqin o’zgartirish va qo’shimcha kiritildi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
543
1992-yil 8-dekabirda O’zbekiston Respublikasi konstitutsiysi qabul qilindi. Konstitutsiya 6
bo’lim 128 moddadan iborat. 2017-yil 25-oktabrda Prezident Shavkat Mirzayevning farmoniga
binoan O’zbekiston Respublikasi konstitutsiya bayramiga bag’ishlab «O’zbekiston Respublikasi
konstitutsiyasining 25 yil» ko’krak nishoni ta’sis etildi. Bundan tashqari konstitutsiyaning
nishonlanish arafasida qamoq jazosini o’tayatganlar uchun amnitsiya e’lon qilindi. Konstitutsiya
muqum emas u o’zgaruvchan xususiyatga ega. Chunki jamiyat va undagi insonlar o’rtasidagi
munosabat harakat kundan-kunga kuchayib bormoqda. Harakatning kuchayishi natijasida eski
qonunlar talabga javob bermay qolganda ularni yangi qonun loyihalari bilan o’zgartirilib boriladi.
REFERENCES
1.
O.T.Husanov. Konstitutsiyaviy huquq. Toshkent-2022.
2.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. T.: 2019-yil.
3.
O‘zbekiston Respublikasining normativ-huquqiy hujjat,
4.
www.lex.uz.
