ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
803
QO‘QON SHAHRIDAGI TARIXIY – MADANIY YODGORLIKLAR VA ULARNING
HOLATI (1991–2020 YILLAR ABDULXAKIM XALIFA MAQBARASI, AVRAT
MASJIDI, ALIXON XOJI MADRASASI, XUDOYORXON O‘RDASI, NORBO‘TABEK
MADRASASI ME’MORIY YODGORLIKLAR MISOLIDA): SAQLASH, MUHOFAZA
QILISH HAMDA ULARDAN FOYDALANISH MASALASI
Kadirov Shoxruxbek Musajon o‘g‘li
Farg‘ona davlat universiteti Sirtqi bo‘lim
ijtimoiy-gumanitar fanlari kafedrasi tarix fani o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.7954447
Annotatsiya.
O‘zbekistonda tarixiy – madaniy meros obyektlarini saqlash, tiklash va
taʼmirlash ishlariga alohida eʼtibor qaratilmoqda. Chunki madaniy meros obyektlari, ayniqsa,
meʼmoriy obidalar milliy qadriyatlarimizning moddiy asosi bo‘lishi bilan birgalikda,
mamlakatimizda xalqaro turizmni rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ushbu
maqolada Farg‘ona viloyatidagi madaniy meros obyektlari – Pir Siddiq, “Kirgil ota mozor”,
Ulug‘mozor ziyoratgohi, Jahon otin Uvaysiy maqbarasi va muzeyi, Said Ahmad Xoja Eshon
ko‘chasida joylashgan madrasa binosi asosida “Ochiq osmon ostida”gi muzey kabi tarixiy –
madaniy yodgorliklar ziyoratgohlari haqida fikr yuritiladi. Maqolada keltirilgan maʼlumotlar
Fargʼona viloyatida ziyorat turizmini rivojlantirishda manba bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
Kalit so‘zlar:
ziyoratgoh, maqbara, vasiqa, pir, avliyo, Mashat mozor, Chaqqa mozor,
Qirguli, ziyorat turizmi.
HISTORICAL AND CULTURAL MONUMENTS IN THE CITY OF KOKAND AND
THEIR CONDITION (1991-2020 ABDULKHAKIM KHALIFA MAUSOLEUM, AVRAT
MOSQUE, ALIKHAN KHOJI MADRASAH, KHUDOYOR KHAN HORDE,
NORBOTABEK MADRASAH AS EXAMPLES OF ARCHITECTURAL
MONUMENTS): PRESERVATION, PROTECTION AND THEIR USE ISSUE
Abstract.
In Uzbekistan, special attention is paid to preservation, restoration and repair of
historical and cultural heritage objects. Because objects of cultural heritage, especially
architectural monuments, together with being the material basis of our national values, are
gaining importance in the development of international tourism in our country. In this article, the
objects of cultural heritage in Fergana region - Pir Siddiq, "Kirgil father's grave", Ulug'mazar
shrine, Jahan atin Uvaisi mausoleum and museum, as well as the museum "Under the open sky"
based on the madrasa building located on Said Ahmad Khoja Eshon street. There is an opinion
about the shrines of historical and cultural monuments. The information presented in the article
can serve as a source for the development of pilgrimage tourism in Fergana region.
Key words:
shrine, mausoleum, vasika, pir, saint, Mashat mausoleum, Chagga mausoleum,
Kirguli, pilgrimage tourism.
ПАМЯТНИКИ ИСТОРИИ И КУЛЬТУРЫ В ГОРОДЕ КОКАНДЕ И ИХ
СОСТОЯНИЕ (1991-2020 ГГ. МАВЗОЛЕЙ АБДУЛХАКИМА ХАЛИФА, МЕЧЕТЬ
АВРАТ, МЕДРЕСЕ АЛИХАН ХОДЖИ, ОРДА ХУДОЁР ХАНА, МЕДРЕСЕ
НОРБОТАБЕКА КАК ПРИМЕРЫ ПАМЯТНИКОВ АРХИТЕКТУРЫ): ПРОБЛЕМА
СОХРАНЕНИЯ, ОХРАНЫ И ИСПОЛЬЗОВАНИЯ
Аннотация.
Особое внимание уделяется сохранению, реставрации и ремонту
объектов историко-культурного наследия в Узбекистане. Ведь объекты культурного
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
804
наследия, особенно памятники архитектуры, вместе с тем, являясь материальной основой
наших национальных ценностей, приобретают все большее значение в развитии
международного туризма в нашей стране. В данной статье рассмотрены объекты
культурного наследия Ферганской области - Пир Сиддик, «Киргильская могила отца»,
место паломничества Улугмазар, мавзолей и музей Джахан атин Увайси, а также музей
«Под открытым небом» на базе медресе здание, расположенное на улице Саид Ахмад
Ходжа Эшон Существует мнение о святынях памятников истории и культуры.
Информация, представленная в статье, может служить источником для развития
паломнического туризма в Ферганской области.
Ключевые слова:
святыня, мавзолей, васика, пир, святой, мавзолей Машат,
мавзолей Чагга, Киргули, паломнический туризм.
Hozirgi paytda Qo‘qon O‘zbekiston Respublikasining sanoat markazlaridan biridir. Qo‘qon
shahri qadimiy me’morchilik inshootlariga, tarixiy yodgorliklar, obidalar, ajdodlardan meros
bunyodkorlik namunalariga, osori-atiqalarga boy shahar. Bugungi kunda shaharda 64 ta yirik
tarixiy, madaniy yodgorliklar saqlanib qolgan. Ularning aksariyat qismi XIX asrgacha bunyod
etilgan. Bular tarixiy-madaniy boyliklar sifatida e’zozlanadi. Ammo bu yodgorliklar uzoq yillar
davomida e’tiborsizliklar natijasida jiddiy ta’mir va qayta qurishga muhtoj bo‘lib qolgandi.
Shaharda, bulardan tashqari, ko‘plab imoratlar, ma’muriy binolar, turli tashkilotlar va idoralar
uchun inshootlar barpo etilgan.[10]
Lekin ular ham vaqt o‘tishi bilan ma’naviy eskirib, bugungi kun talab va ehtiyojlarga javob
bera olmaydigan holga tushgan edi. Qo‘qonda tarixiy obidalar va yodgorliklar nihoyatda ko‘p
bo‘lgan. XIX asrning oxirlarida shahar va uning atrofida 52 ta madrasa, 120 dan oshiq maktab, 50
dan ortiq masjid, 44 ta karvonsaroy, 20 ta bozor, 10 dan ziyod banklar tarixiy inshootlarda faoliyat
yuritgan.[11]
XX asrning 90-yillariga kelib shulardan 64 ta tarixiy yodgorlik saqlanib qolgan. Ammo
ularning ahvoli og‘ir edi. Ba’zi joylari buzilgan, bir qismi vayronaga aylangan, ulardan sobiq
sho‘rolar davrida turli maqsadlarda foydalanilgani uchun tarixiy qiyofasini yo‘qotgan, ta’mirtalab
edi. Shahardagi bunyodkorlik ishlari ana shu yodgorliklarni qayta tiklashdan boshlandi. Ularni
rekonstruktsiya qilish, yangidan qurish, avvalgi tor, egri-bugri ko‘chalar o‘rnida ravon, keng
yo‘llar yaratish, umuman, shaharni obod va go‘zal tarzda barpo etish hayotiy zaruratga aylangandi.
Shu sababli O‘zbekiston Respublikasining Birinchi prezidenti I.A.Karimov 2008-yil 5-mayda
“Farg‘ona va Qo‘qon shaharlarini 2008-2012-yillarda rekonstruktsiya qilish, obodonlashtirish va
ijtimoiy infratuzilmasini rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturini tasdiqlash to‘g‘risida”gi
qarori qabul qilindi. 2009-yilda O‘zbekiston Respublikasining Birinchi prezidenti I.A.Karimov
Qo‘qonda bo‘lib, shahar qiyofasini milliy va zamonaviy me’morchilik an’analaridan foydalangan
holda o‘zgartirish, takomillashtirish hamda uni yanada obodonlashtirib, yurtimizning go‘zal
maskanlaridan biriga aylantirish yuzasidan tavsiyalar berdi. Qaror va tavsiyalar asosida Qo‘qon
shahrini obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmasini yaxshilash bo‘yicha Davlat dasturi ishlab
chiqildi. Dasturga muvofiq, eng avvalo, shahardagi madaniy meros yodgorliklarini, qadimiy
obidalarni asl tarixiy ko‘rinishiga, qiyofasiga monand tarzda qayta qurish, ta’mirlash masalasiga
alohida e’tibor berildi. Qisqa vaqt ichida shahardagi o‘ndan ortiq qadimiy tarixiy yodgorliklar
qayta qurilib, to‘la ta’mirdan chiqarildi. Qo‘qon o‘rdasi, Jome’ masjidi, Norbo‘tabek, Kamol qozi,
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
805
Miyon hazrat madrasalari, Eshonxon hammomi singari obidalar asl ko‘rinishiga monand tiklandi.
Ayniqsa, Qo‘qon o‘rdasi, Jome’ masjidi tarixiy qiyofasiga mos ravishda qayta qurildi. O‘rda
atrofida kenglik yuzaga keldi, maydon va xiyobonlar barpo etildi. Shahar tarixiy qiyofa kasb etdi.
Ajdodlar merosiga xos milliy ruh tiklandi. Bu esa shaharning bugungi kunda o‘ziga xos tarzda
tarixiy, milliy, zamonaviy asosda qayta qurilishi uchun zamin yaratdi. Har bir yodgorlik, obidaning
tarxi o‘rganib chiqilib, ana shunga muvofiq ravishda qayta qurildi, ta’mirlandi. Qo‘qon shahri
mamlakatimizning sayyohlik markazlaridan biriga aylandi.[12]
Abdulxakim xalifa maqbarasi (me’moriy yodgorligi)
XIX asrga taalluqli meʼmoriy yodgorlik Qoʻqon shahar, Zarafshon MFYda joylashgan.
Maʼlumotlarga koʻra, Hakim xalfa tasavvuf tariqatida xalifa Abdulaziz Namangoniy nomi bilan
mashhur boʻlgan Mazjub Namangoniyning shogirdi boʻlib, uzoq yillar davomida pirining mirzasi,
suyanchigʻi boʻlib xizmat qiladi. Xatto toʻrt marta ijozat bersalar ham ketmay xizmatni davom
ettiradi. Oxiri toʻrt sulukka muraxxas-ruxsat beruvchi darajasiga yetib, Qoʻqonga keladi. Qoʻqon
xoni Xudoyorxonning iltifotiga ham sazovor boʻladi. Xonning singlisi turmush oʻrtogʻi va
farzandlari Abdulxakim xalfaga murid edilar. Abdulxakim xalfa toʻgʻrisida Qoʻqonda ibratli bir
rivoyat xalq ogʻzida tez-tez tilga olinadi. Abdulxakim ota har kecha tun yarmidan oqqanda oʻzi
yashab turgan joydan bir chaqirim naridagi “Madrasai mir” jome masjidiga kelib, bomdod
namoziga qadar tahajjud namozini oʻqir ekan. Bir kecha soy koʻprigidan oʻtib masjidga
yaqinlashganda oʻgʻrilar undan bir boyning xovlisi qayerda joylashganini soʻrashibdi.
Abdulxakim ota hammahallasi uyini koʻrsatish oʻrniga oʻz uyi manzilini aytib berib, yoʻlida
davom etibdi. Tunda oʻgʻrilar uning uyini oʻmarib ketishibdi. Ertasiga shaharda “Xalfa buvaning
uyini oʻgʻri uribdi”, degan gap tarqalibdi. Oʻgʻrilar bu gapni eshitib, boyning uyi oʻrniga eshon
buvaning uyini tunashganini bilib, pushaymon boʻlishibdi. Olgan mollarini qaytarib, eshon
buvadan uzr soʻrashibdi. Tavba qilishib, unga murid boʻlib, halol kasb bilan shugʻullanishga ahd
qilishgan ekan. Obyekt Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi
“Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obektlari milliy roʻyxatini tasdiqlash toʻgʻrisida”gi
846-sonli qaroriga asosan moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari Milliy roʻyxatiga
kiritilgan.
Avrat masjidi (me’moriy yodgorlik)
Qo‘qon shahar, Artizon bo‘yi MFY, A.Navoiy 20-uyda joylashgan. Masjid atamasi
arabcha so‘z bo‘lib, sajda qilinadigan joy deganidir. Masjid musulmonlar jamoa bo‘lib, namoz
o‘qiydigan joy, ibodatxonadir. Masjidlar, asosan, kundalik besh vaqt namoz o‘qish uchun
mo‘ljallangan. Masjidlar dastlab shaharlarning markazlarida, keyinchalik mahallalar va
qishloqlarda barpo etilgan. Mahalla va qishloq masjidlarining to‘rida, Makkaga qaragan (qibla)
tomonida qishlik bino va ayvon, bino to‘rida mehrob, hovlisida hovuz, bir minora yoki tom ustiga
qurilgan mezana (azon chaqiriladigan maxsus qurilma), taxoratxona, jilovxona (masjid eshigi yoki
darvozasi yonida namoz boshlanishini kutib o‘tiriladigan xona, bu yerda vaqtliroq kelib qolgan
namozxonlar namoz vaqtini kutib, suhbatlashib o‘tiradilar. Bu yerda ba’zan “dunyoviy”
mavzularda suhbatlashishga ruxsat etiladi), ba’zilarida oshxona bo‘ladi. Oshxonada “navbat
sho‘rva”, xudoyi o‘tkazib turiladi.
Mahalla masjidlari binolarining aksaryati paxsa, guvalakdan, ba’zilari sinchli devor bilan
ko‘tarilgan. Hujjatlarda bunday binolar xususida “loyin” (loy bilan urilgan) atamasi qo‘llaniladi.
Shuningdek, ayrim savobtalab kishilar tomonlaridan mahallalarda ham pishgan g‘ishtdan masjid
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
806
binolari qurilgan. Juma va Jome’ masjidlari esa pishgan g‘ishtdan qurilib, shunga yarasha
bezatilgan bo‘ladi. Avrat masjidi Qo‘qon shaxrining Artizon bo‘yi mahalla fuqarolari yig‘ini
xududida joylashgan. Yodgorlik 1902-yilda qurilan. Xozirgi kunda tamaddihona sifatida
foydalanilmoqda.
O‘zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasining
2019-yil
4-oktabrdagi “Moddiy madaniy merosning ko‘chmas mulk obyektlari milliy ro‘yxatini tasdiqlash
to‘g‘risida”gi 846-sonli qaroriga asosan moddiy madaniy merosning ko‘chmas mulk obyektlari
Milliy ro‘yhatiga kiritilgan.
Alixon xoji madrasasi (me’moriy yodgorlik)
Alixon Xoji madrasasi shaharning Qalandarxona MFY, Yangi xayot ko‘chasi, 44-uyda
joylashgan. Madrasa atamasi ham arab tilidan kelib chiqqan bo‘lib, uning o‘zak qismi – “darasa”
– o‘rganmoq, o‘qimoq degan ma’noni anglatadi, binobarin, madrasa – o‘qish joyi, ilm o‘rganish
joyi deganidir. U musulmonlarning o‘rta va oliy yurtidir. O‘tmishda madrasalarimizda ulamolar,
maktabdorlar, davlat xizmatchilari, xattotlar tayyorlangan. Hozir Respublikamizda faoliyat
ko‘rsatayotgan madrasalarda esa diniy xizmatchilar tayyorlanadi.
Islomning ilk davrida, VII-IX asrlarda islom dini ulamolari masjidlarda va boshqa jamoat
joylarida musulmonlarga ilohiyot masalalarini sharhlab berib turganlar. Din taraqqiy etgan sari
ilohiyot masalalarini odamlarga o‘rgatadigan, ilohiyotchilarni tayyorlashga xizmat qiladigan
alohida o‘quv muassasasiga ehtiyoj tug‘iladi va shu tariqa madrasalar paydo bo‘la boshladi.
Birinchi rasmiy madrasa XI asrning ikkinchi yarmida Bag‘dodda Saljuqiylar davlati bosh vaziri
Nizomulmulk tomonlaridan, Markaziy Osiyoda esa, xuddi shu davrda Qoraxoniylar hukmdori
Tamg‘och Bug‘roxon Ibrohim tomonlaridan Samarqandda qurdirilgan. Xo‘qandda ilk madrasa
kim tomonidan qachon qurdirilgani haqida hech qanday ma’lumot yo‘q.
Madrasa binolari musulmon olamida me’morchilik inshooti sifatida X-XI asrlarda vujudga
kelgan. Ilk madrasalar bir qavatli, o‘rtasi hovli va uning atrofi hujralardan iborat bo‘lgan. Ba’zan,
gumbazli go‘rxona qurilib, unga madrasaga homiylik qilgan kishi dafn etilgan. XIV-XVI asrlardan
boshlab hashamatli madrasa binolari qurish avj oldi. Ularning aksariyati ikki, ba’zan uch qavatli
bo‘lib, odatda, katta va go‘zal peshtoqli, atrofi hujralar bilan o‘ralgan hovlisi, darsxona, kutubxona
va masjidi bo‘lgan. Keyinroq katta madrasalar yoniga yoki hovlisiga minora qurish rasm bo‘ldi.
Kirish peshtoqining ro‘parasida peshayvon bo‘lib, u yozgi darsxona vazifasini bajargan hamda
hovliga salobat bergan. Ba’zi madrasalarda hujralarning hovli tomoni ravoqli ayvonlar bilan
o‘ralib, hovli o‘rtasiga hovuz qilingan. Madrasa binolarining tashqi va ichki qismi turfa rang
koshinkori va ganchkori bezaklar bilan pardozlangan. Qur’ondan oyatlar va xadislar ko‘chirib
yozilgan. Madrasa tasnifi (umumiy qurilish tipologiyasi) loyihasi va qurilmasiga ko‘ra, hududiy
xususiyati bilan ajralib turadi. O‘rta Osiyo me’morchiligida masjid va darsxona qoidaga ko‘ra,
peshtoqning ikki yon qanotida joylashgan. O‘rta Osiyo, shu jumladan, Xo‘qandning bir qancha
madrasalari me’morchilik yodgorliklari sifatida mashhur.
Xo‘qand poytaxtga aylangach, ko‘plab madrasalar qurildi va madrasalar soni bo‘yicha
O‘rta Osiyoda Buxorodan so‘ng ikkinchi o‘ringa chiqib oldi. XIX-asrga kelib, Buxoro amirligida
350 ga yaqin, Xo‘qand xonligida 350 ta, Buxoro shahrining o‘zida 170 dan ziyod, Xo‘qand
shahrida 60 atrofida madrasa bo‘lgan. XIX asr oxiri – XX asr boshlariga kelib, Buxoro amirligida
336 ta, Xiva xonligida 132 ta, Turkiston general-gubernatorligida 348 ta madrasa bo‘lgan. XX
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
807
asrning yigirmanchi yillarida Sovet hukumati tomonidan madrasalar diniy muassasalar qatorida
davlatdan ajratilgan va “xurofot o‘choqlari” tamg‘asi bilan tugatib yuborilgan. Madrasa
binolarining katta qismi buzib yuborilgan, bir qismi esa turli tashkilot va xo‘jaliklarga foydalanish
uchun berilgan.
Madrasai Alixon Boyvachcha. Hijriy 1299, milodiy 1882-yilda yirik mulkdorlardan
bo‘lmish Hoji Alixon Boyvachcha Sultonxon Karvon o‘g‘illari tomonlaridan qurdirilgan.
Qalandarxona mahallasi markazining shimol tomonida joylashgan. Xos madrasa turkumiga kiradi.
Inshoot 12 hujra, xonakoh (masjid), tahoratxona va yordamchi xonalardan iborat bulib, peshtog‘i
sharq tomonga qaratib qurilgan. Musulmon g‘isht va rus g‘ishtidan foydalanilgan. O‘tgan asrda u
yerda turli idoralar, oshpazlik maktabi faoliyat ko‘rsatgan. Bosh mudarrislikka Mullo Muhammad
Razzoq Mullo Muhammad Rajab o‘g‘illari tayinlanganlar. Hujralar soni – 12; tolibi ilmlar adadi
– 23; mudarrislar adadi – 2 nafar bo‘lgan.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi “Moddiy
madaniy merosning ko‘chmas mulk obyektlari milliy ro‘yxatini tasdiqlash to‘g‘risida”gi 846-sonli
qaroriga asosan moddiy madaniy merosning ko‘chmas mulk obyektlari Milliy ro‘yhatiga
kiritilgan.
Xudoyorxon o‘rdasi (arxitektura yodgorligi)
Qo‘qon shahrining eng asosiy diqqatga sazovor yodgorliklaridan biri bu — Xudoyorxon
saroyi bo‘lib, XIX asrning ikkinchi yarmida tepalikka qurilgan. Saroy 4 gektarga yaqin to‘g‘ri
burchakli maydonni egallaydi va ko‘p hovlili kompozitsiyani tashkil etadi. Sharq tomonga qaragan
bosh darvozaga keng yo‘lka bo‘ylab boriladi. Darvozaxona peshtoqiga arab imlosida yirik harflar
bilan «Arki oliy Said Muhammad Xudoyorxon» so‘zlari yozilgan.
1876-yil kapitan N. N. Voronsov hamda keyinroq topograf A.I. Borisovskiy chizgan Qo‘qon
o‘rdasining bosh planida saroy oldida zanjirband darvozalar qurilgan alohida maydon borligi, uni
bog‘lar va harbiy aslahaxonalar qurshab turganligi ko‘rinadi. Butun maydon baland devorlar bilan
o‘ralgan.
100 ga yaqin xonalardan tashkil topgan saroyning murakkab tarxi to‘g‘ri burchakka (65X138
m) mos tushgan. Saroyning birinchi yarmi — tashqi qismi gir atrofi ayvondan iborat hovli bo‘lib,
unda qabul uchun ko‘rkam zal (ko‘rinishxona), xazina (zarrinxona), alohida sahnli masjid
joylashgan. Markaziy qismida esa qabulxona uchun kichik zal (salomxona), xon yashaydigan
binolar turkumi (shahnishin) hamda omborxonalari bo‘lgan xo‘jalik binolari qurilgan. Saroyning
ikkinchi qismini hovli sahnlari bilan o‘zaro bog‘lanib ketgan haram egallagan.
1878-yil Qo‘qon shahrida bo‘lgan Mari Burdonning «Parijdan Samarqandgacha» degan
kitobiga ishlangan rasmlarga qaraganda, haram xonalari ichki-tashqi bo‘lib, ularga yuqori qismida
joylashgan yozgi uzun ayvonchaga o‘xshash o‘tish joylari bo‘lgan yo‘lkalar orqali kirilgan.
Saroy shu yerlik ustalar mulla Suyarqul, usta Solixo‘ja va buxorolik usta Fozilxo‘ja hamda
me’mor Mir Ubaydulla rahbarligida qurilgan. Asosiy qurilish materiali pishiq g‘isht bo‘lgan.
Binoning tashqi va ichki ko‘rinishlarini me’moriy jihatdan bezashda Xudoyorxonning
tejamkorligi aks etgan. Bosh fasad, darvozaxona va tantana zallari g‘oyat zeb berib ishlangan,
lekin qolgan binolarning pardoz ishlari odmi holda qoldirilgan. Sharqiy fasad o‘rtasida kirish
tomonning ulug‘vorligini ko‘rsatish maqsadida dekorativ mezanali peshtoq qad ko‘targan.
Ichkariga qarab ochiladigan o‘ymakor darvoza usta Qodirjon Haydarov tomonidan ta’mir etilgan.
Fasadning yon tomonlari bezash maqsadida uncha chuqur bo‘lmagan tug‘ri burchakli
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
808
mehrobiy tokchalar bilan bo‘lingan. Mehrobiy ravoqlar soni, rangli koshinlar naqshi va chetki
g‘o‘lasimon minoralar (janubi- sharqdagi minora olti qirrali, qolganlari esa aylana shaklda) bir
qarashda ko‘zga tashlanadigan mutanrsiblikka putur yetazadi.
Ayvon havozasi qator yog‘och o‘ymakor muqarnas va sharsimon ko‘zachali ustunlar bilan
ishlangan. Tashqi zallarning ichki qismlari guldor va rang-barang koshinlar hamda o‘yma ganch
naqshlar bilan bezatilgan. Shiftlarga gul solingan, ularning o‘rta qismida esa havzak ishlangan.
Xonalarning tepa qismi ganch muqarnaslar bilan hoshiyalangan. Tosho‘choq bilan isitiladigan
xonalarning poliga archa parket terilgan, ayvonlarga esa marmar taxtalar yotqizilgan. Ayvon
devorlarida mehrobiy ravoqlar ishlanib, naqshlar bilan bezatilgan.
O‘rda qurilishida Rishtonlik kulol usta Abdulloning xizmatlari tahsinga loyiqdir. U O‘rda
peshtoqi va old fasadlarini bezab turgan sopol koshinlarni tayyorlashni u o‘z shogirdlari bilan
bajargan. Mana shu koshinlar ming-minglab sayyohlarni lol qoldirgan, zavqlantirgan. 1880-yilda
Qo‘qonda bo‘lgan rus yozuvchisi YE.Markov O‘rdani “Ajab naqshlar, rango-rang koshinlar,
jimjimador arabiy yozuvlar uyg‘unlashgan, butun Osiyoga mashhur koshona” deb tariflagani ham
bejiz emas.
Naqshlarni Qo‘qonlik mashhur ustalardan Marasul, Muhammad Solih, Hakimjon Xolmat
o‘g‘li va boshqalar ishlaganlar. Bundan tashqari usta Zokir, usta Fozilxo‘ja, mulla Suyarqul, usta
Jamol va boshqalar ham o‘rda qurilishida bevosida ishtirok etganlar. Peshtoqidagi jali qalam bilan
yozilgan ikki turli xat bu ulug‘vor binoga ziynat berib turadi. Uning chap tomonidagi nasta’liq
bilan yozilgan xat Mirzo Mir Mahmud Buxoriy qalamiga mansubdir. O‘ng tomonidagi jali xat esa
Turdi Alinikidir. U Qo‘qonning shimolida Tuli qishlog‘ida tug‘ilgan. Norbo‘tabek madrasasida
tahsil ko‘rgan. O‘rdaning ichki tomonidagi ayvon devoriga yozilgan katta jali xat ostida “Faqir
Turdi Ali” deb yozilgan yozuv uning o‘rdani bezash ishlarida faol qatnashganligidan dalolat
beradi.
Hozirgi kunda ushbu kompleksdan faqat saroynnng sharqiy qismidagi darvozaxona, uning
ikki yonidagi xonalar saqlanib qolgan. Ta’mirlash ishlaridan so‘ng bu yerda o‘lkashunoslik
muzeyi joylashgan.
Yodgorlik O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 29-iyuldagi
“Moddiy madaniy merosining ko‘chmas mulk obyektlari milliy ro‘yhatini tasdiqlash to‘g‘risida”
gi 07/1-4669-sonli topshirig‘i hamda viloyat hokimligining 2019-yil 30-iyuldagi 218/01-49-1-
sonli yig‘ilish Bayoniga asosan shakllantirilgan moddiy madaniy merosning ko‘chmas mulk
obyektlari Milliy ro‘yhatiga kiritilgan.
Norbo‘tabek madrasasi (me’moriy yodgorlik)
Qo‘qon shahar, Nonvoylik guzar MFY, Bekbo‘tabek ko‘chasi, 69-uyda joylashgan.
Madrasai Mir, yohud, Madrasai Norbo‘tabiy hijriy 1213, milodiy 1798-yilda Xo‘qand hukmdori
Norbo‘tabiy Abdurahmonxon o‘g‘illari tomonlaridan qurdirilgan. O‘zbek davlatchiligi tarixida
Norbo‘tabiyni buyuk davlat arbobi, dono siyosatchi, iqtisodchi va ilm-ma’rifat namoyandasi deb
bemalol aytishimiz mumkin. Chunki uning davrida Farg‘ona vodiysida markazlashgan davlat
tuzishga erishildi, pul islohoti o‘tkazildi, xonlikning iqtisodiy ahvoli yaxshilandi. Norbo‘tabiy
davrida mashhur ilm sohiblari faoliyat ko‘rsatishgani bilan axamiyatlidir.
Norbo‘tabiy xukmronligi davrida bir qancha madrasalar qurildi: Madrasai
Sulaymoniya(1762), Xonxo‘ja eshon(1789), Imom Boqir(1794), Hakim to‘ra(1795), Madrasai
Mir(1798) madrasalari shular jumlasidandir. Norbo‘tabiy nomidagi madrasa xalq orasida
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
809
Madrasai Mir deb ham yuritiladi. Bir qavatli, hovlili, to‘g‘ri to‘rtburchak tarhli, 4 burchagiga
minora-guldastalar ishlangan. Hovli atrofiga qator ravoqli xujralar joylashgan. Peshtog‘i shimolga
qaragan. Saroyning 2 tarafida peshtoq bo‘ylab tutashgan gumbazli masjid va 12 ta derazali
(panjaralar o‘rnatilgan) darsxona mavjud. Norbo‘tabiy madrasasi pishiq g‘ishtdan qurilgan.
Xonalar ichi ganchsuvoq qilingan. Masjidning gumbaz osti sharafasi va mehrobining yulduzsimon
bezaklari serhasham ko‘rinadi. Eshiklari girih naqshlar bilan bezatilgan, ichki qismida esa
o‘ymakori islomiy naqsh qo‘llanilgan. Norbo‘tabiy madrasasining tashqi ko‘rinishi Buxoro
me’morlik maktabi uslubiga xosdir. Hozirgi paytda Xo‘qandning bosh jome’ masjidi.
“Madrasa” atamasi “dars” (saboq) o‘zagidan yasalgan bo‘lib, “dars o‘tiladigan joy”
ma’nosini anglatadi. Madrasa inshootlari, darsxonalar, xo‘jalik binolari, masjid, tahoratxona
hamda tolibi ilmlar istiqomat qiladigan xujralardan iborat bo‘lgan. Madrasada asosan diniy,
qisman dunyoviy ilmlar, arab, fors tillari o‘qitilgan. Madrasalar nafaqat o‘quv yurti, balki ilm-fan
markazi sifatida faoliyat ko‘rsatgan. Madrasalarning hujralarida asosan tolibi ilmlar istiqomat
qilganlar. Shuningdek, ayrim uy-joysiz ziyolilar, uyida ilmiy ish va ijod bilan shug‘ullanishga
sharoiti bo‘lmagan alloma va shoirlar ham madrasalarda hujra olib istiqomat qilganlar. Madrasa
inshootida bir necha marta ta’mir ishlari olib borilgan. Mustaqillik yillarigacha madrasasi binosi
Qo‘qon vohasidagi yagona masjid bo‘lib keldi. Juma kunlari juma nomoziga Isfara, Rishton, Pop,
Qirg‘izistondan ham nomozxonlar to‘planganlar.[13]
2000-yillarda Qo‘qon shahar qiyofasini milliy va zamonaviy me’morchilik an’analaridan
foydalangan holda o‘zgartirish, takomillashtirish hamda uni yanada obodonlashtirib, yurtimizning
go‘zal maskanlaridan biriga aylantirish borasida qator ishlar amalga oshirildi. Eng avvalo,
shahardagi madaniy meros yodgorliklarini, qadimiy obidalarni asl tarixiy ko‘rinishiga, qiyofasiga
monand tarzda qayta qurish, ta’mirlash masalasiga alohida e’tibor berildi. Qisqa vaqt ichida
shahardagi o‘ndan ortiq qadimiy tarixiy yodgorliklar qayta qurilib, to‘la ta’mirdan chiqarildi.
Qo‘qon o‘rdasi, Jome’ masjidi, Kamol qozi, Miyon hazrat madrasalari, Eshonxon hammomi, shu
qatorda Norbo‘tabek madrasasi singari obidalar asl ko‘rinishiga monand tiklandi. O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2018-yil 1-noyabrdagi “Xalqaro hunarmandchilik festivalini
o‘tkazish to‘g‘risidagi” PQ-3991-sonli qaroriga asosan Qo‘qon shahrida olib borilgan keng
ko‘lamdagi tayyorgarlik ishlari davomida 12 ta madaniy meros obyektlari qatorida Norbo‘tabek
madrasisida ham restavratsiya ishlari olib borildi. Obyekt O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi “Moddiy madaniy merosning ko‘chmas mulk obyektlari
milliy ro‘yxatini tasdiqlash to‘g‘risida”gi 846-sonli qaroriga asosan moddiy madaniy merosning
ko‘chmas mulk obyektlari Milliy ro‘yhatiga kiritilgan.
REFERENCES
1.
Vosiljonov, A. (2022). Basic theoretical principles of corpus linguistics.
Academicia
Globe: Inderscience Research
,
3
(2), 1-3.
2.
Vosiljonov, A. (2022). LINGVISTIK TАDQIQОTLАRDА KОRPUS О ‘RGАNISH
ОBYЕKTI SIFАTIDА.
IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN ILMIY
JURNALI
,
2
(11), 176-182.
3.
Vosiljonov,
A.
(2022).
PRAGMALINGVISTIKA
VA
UNING
TAHLILIY
SHAKLLANISH TARIXI.
Science and innovation
,
1
(B8), 99-105.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
810
4.
Vosiljonov, A. (2022). PRAGMALINGUISTICS AND THE HISTORY OF ITS
ANALYTICAL DEVELOPMENT.
Science and Innovation
,
1
(8), 99-105.
5.
Vosiljonov, A., & Isaqova, X. (2023). EFFECTIVENESS OF MOTHER TONGUE
EDUCATION IN THE PRIMARY GRADES.
International journal of advanced research
in education, technology and management
,
2
(2).
6.
Нажмиддинов, Э., & Мухамедиев, М. (2023). FISH HELMINTHS IN FISH
RESERVOIRS OF FERGANA VALLEY.
International journal of advanced research in
education, technology and management
,
2
(3).
7.
Нажмиддинов, Э. Х., & Муҳаммадиев, М. А. (2022). ФАРҒОНА ВОДИЙСИ СУВ
ҲАВЗАЛАРИ
БАЛИҚЛАРИ
ГЕЛЬМИНТЛАРИНИНГ
ТУР
ТАРКИБИ.
INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION
,
1
(12),
60-68.
8.
Нажмиддинов, Э. Х. (2022). ФАРҒОНА ВОДИЙСИ СУВ ҲАВЗАЛАРИ
БАЛИҚЛАРИ ГЕЛЬМИНТЛАРИ.
IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN
ILMIY JURNALI
,
2
(11), 189-194.
9.
Najmiddinov, E. (2022). THE SIGNIFICANCE OF NATURE IN THE FORMATION OF
PRESCHOOL CHILDREN IN THE IDEAL GENERATION.
Science and
Innovation
,
1
(8), 149-154.
10.
Najmiddinov, E. (2022). " ICHTHYOLOGY AND HYDROBIOLOGY" PROSPECTS
FOR THE DEVELOPMENT OF DIRECTIONS IN UZBEKISTAN.
Science and
Innovation
,
1
(8), 152-160.
11.
Abidjanovich, A. A. (2022). THE NEED TO IMPROVE HUMAN'S NOOSPHERICAL
RELATIONSHIP TO NATURE.
INTERNATIONAL JOURNAL OF SOCIAL SCIENCE &
INTERDISCIPLINARY RESEARCH ISSN: 2277-3630 Impact factor: 7.429
,
11
(11), 23-30.
12.
Abidjanovich, A. A. (2022). THE ROLE OF CONTINUOUS EDUCATION SYSTEM IN
IMPROVING PERSONAL ECOLOGICAL CULTURE.
INTERNATIONAL JOURNAL
OF SOCIAL SCIENCE & INTERDISCIPLINARY RESEARCH ISSN: 2277-3630 Impact
factor: 7.429
,
11
(11), 5-12.
13.
Абдумаликов, А. (2022). АТРОФ-МУҲИТНИ АСРАШ БЎЙИЧА МИЛЛИЙ
СТРАТЕГИК РЕЖА ВА УНИНГ АҲАМИЯТИ.
Central Asian Academic Journal of
Scientific Research
,
2
(2), 251-258.
14.
Абдумаликов, А. (2022). ЯНГИ ТАРАҚҚИЁТ БОСҚИЧИДА ЭКОЛОГИК
МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ ДАСТУРИ.
Scientific progress
,
3
(2), 1179-1186.
15.
Абдумаликов, А. А. (2019). Human and Natural Harmony in the Historical
Process.
Scientific Bulletin of Namangan State University
,
1
(5), 205-209.
16.
Abidzhanovich, A. A. (2020). Issues Of Formation Of Rationality In Relations Of Nature
With Society.
The American Journal of Social Science and Education Innovations
,
2
(08),
301-304.
17.
Abdumalikov, A. A. (2019). Environmental Ecological Policy in Uzbekistan and Necessity
Of Formation Of Rational Communication To Nature.
Scientific and Technical Journal of
Namangan Institute of Engineering and Technology
,
1
(9), 94-101.
18.
Мирзабоев, Й. А. (2022). Тур Ўзгариш Чизиқлари Учта Бўлган, Гиперболик
Қисмларининг Ҳаммаси Характеристик Учбурчаклардан Иборат Бўлган
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
811
Бешбурчакли Соҳада Учинчи Тартибли Кўринишдаги Параболик-Гиперболик
Тенглама Учун Битта Чегаравий Масала Ҳақида.
Theory And Analytical Aspects Of
Recent Research
,
1
(5), 363-366.
19.
MIRZABOYEV,
Y.
BOSHLANG’ICH
SINF
O’QITUVCHILARINING
MATEMATIKA
O
‘QITISH
METODIKASI.
O
‘RTA
UMUMTA’LIM
MAKTABLARIDA MATEMATIKA O ‘QITISHNING MAQSADI.
ЭКОНОМИКА
,
169-172.
20.
Qurbonova, S. (2022). KICHIK MAKTAB YOSHIDAGI BOLALARDA AQLIY
INTELLEKTNING RIVOJLANISHI.
Eurasian Journal of Social Sciences, Philosophy
and Culture
,
2
(12), 73-79.
21.
Қурбонова,
С.
(2022). ПСИХОЛОГИЯНИ
ЎҚИТИШГА ЗАМОНАВИЙ
ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ТАТБИҚ ЭТИШ.
MODELS AND METHODS
FOR INCREASING THE EFFICIENCY OF INNOVATIVE RESEARCH
,
2
(17), 191-194.
22.
Qurbonova, S. (2022, June). ON THE ANALYSIS OF LEXICAL UNITS IN
PSYCHOLINGUISTICS. In
International Conference on Research Identity, Value and
Ethics
(pp. 512-513).
23.
Miralimjanovna, Q. S. (2022). O ‘SMIRLIK DAVRIDA TURLI XIL QATLAMGA EGA
BOLGANLARNING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI.
Gospodarka i Innowacje.
,
30
,
39-44.
24.
Iminov, B. B. (2020). INNOVATIVE CULTURAL LINKS ARE AN IMPORTANT
FACTOR IN SOCIAL DEVELOPMENT.
Scientific and Technical Journal of Namangan
Institute of Engineering and Technology
,
2
(3), 263-270.
25.
Iminov, B. B. (2019). A PHILOSOPHICAL APPROACH TO INNOVATIVA AND
CULTURAL-RELATIONS AT A NEW STAGE OF DEVELOPMENT.
Scientific and
Technical Journal of Namangan Institute of Engineering and Technology
,
1
(5), 157-162.
26.
Dilfuza, S., Nabijonova, F., & Matlubaxon, A. (2022). TA’LIM VA O’QITISH
NAZARIYASINING MUHIM JIHATLARI.
INNOVATION IN THE MODERN
EDUCATION SYSTEM
,
2
(19), 366-372.
27.
Nabijonova, F. (2022). Boshlangich sinflarda didaktik oyinlarning ahamiyati: Nabijonova
Feruza.
Qo'qon universitetining ilmiy materiallar bazasi
,
1
(000006).
28.
Nabijonova,
F.
(2022).
BOSHLANGICH
SINFLARDA
OZGA
GAPNING
QOLLANILISHI.
IJODKOR O'QITUVCHI
,
2
(19), 180-184.
29.
НАБИЖОНОВА, Ф. ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ.
ТЕОРИЯ
И ПРАКТИКА СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ Учредители: ООО" Институт управления
и социально-экономического развития"
, (10), 90-92.
30.
Набижонова, Ф. (2022). ОНА ТИЛИ ВА АДАБИЁТ ТАЪЛИМИНИНГ ТАРИХИ ВА
ТАРАҚҚИЁТ ЙЎЛЛАРИ.
Мировая наука
, (10 (67)), 38-41.
31.
Feruza, N. (2023). Characteristics of the Lessons of the Native Language.
Web of Semantic:
Universal Journal on Innovative Education
,
2
(3), 32-36.
32.
Kosimova, X. (2022). THE IMPORTANCE OF READING CULTURE IN THE
FORMATION OF A HEALTHY SPIRITUAL CLIMATE IN THE FAMILY.
ASIA
PACIFIC JOURNAL OF MARKETING & MANAGEMENT REVIEW ISSN: 2319-2836
Impact Factor: 7.603
,
11
(10), 7-13.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
812
33.
Qosimova, X. (2022). THE SIGNIFICANCE OF LIBRARY CULTURE IN FORMING A
HEALTHY SPIRITUAL ENVIRONMENT IN THE FAMILY.
Science and
Innovation
,
1
(8), 142-148.
34.
Qosimova,
X.
(2022).
OILADA
SOG’LOM
MA’NAVIY
MUHITNI
SHAKLLANTIRISHDA KITOBXONLIK MADANIYATINING AHAMIYATI.
Science
and innovation
,
1
(B8), 142-148.
35.
ҚОСИМОВА, Х., & КАРИМОВА, Г. ЭКОНОМИКА И СОЦИУМ.
ЭКОНОМИКА
,
612-615.
36.
Джалолова, М. (2021). Эъзоза Юлдашевна Рахманова, and Холида Набиевна
Косимова.".
ВОСПИТАНИЕ
СЕНСОРНОГО
ВОСПРИЯТИЯ
У
ДЕТЕЙ
ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА." Scientific progress
,
1
.
37.
Buzrukova, D. M. (2023). “MUHABBAT” HISSIY KONSEPTINING TURLI
LINGVOMADANIYAT VAKILLARI IDROKIDAGI TASVIRI.
BARQARORLIK VA
YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY JURNALI
,
3
(1), 178-183.
38.
Бузрукова, Д. (2022). ҲИС-ТУЙҒУЛАР УНИВЕРСАЛЛИГИ ВА ҲИССИЙ-
ЛИСОНИЙ ОЛАМ МАНЗАРАСИГА ПСИХОЛИНГВИСТИК ЁНДАШУВ.
Oriental
renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
,
2
(11), 239-242.
39.
Mamurkhanovna, D. B. (2022). The Concept Of “Love” As An Important Element Of The
Emotional World Landscape.
EPRA International Journal of Research and Development
(IJRD)
,
7
(5), 95-98.
40.
Tursunova, D. T., Abobakirova, O. N., Buzrukova, D. M., Mahmudova, O. T.,
Ubaydullayeva, Z. H., & Kholmatova, N. N. (2022). Principal Principles And Important
Factors Of Student Women's Social Activity.
Journal of Positive School Psychology
, 6262-
6269.
41.
Buzrukova, D. M. M. (2023). TARBIYACHI VA OTA-ONALARNING O ‘ZARO
HURMATGA ASOSLANGAN MULOQOTINING KALIT FAKTORLARI.
Oriental
renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
,
3
(4), 793-797.
42.
Buzrukova, D. M. (2023). Muhabbat" konseptining lingvomadaniy o'ziga xosligi.
FarDU.
ILMIY XABARLAR
,
1
, 318-321.
43.
Abdugofurovna, J. N., & Turgunovna, M. S. (2022). The Problems In Teaching
Language.
INTERNATIONAL JOURNAL OF RESEARCH IN COMMERCE, IT,
ENGINEERING AND SOCIAL SCIENCES ISSN: 2349-7793 Impact Factor: 6.876
,
16
(5),
46-48.
44.
Jumaniyazova, N. A. O., & Mavlonova, S. T. U. (2022). CHET TILINI O’RGATISHDA
KOMMUNIKATIV
PRINSIPLAR
HAMDA
YANGI
PEDAGOGIK
TEXNOLOGIYANING ROLI.
Central Asian Academic Journal of Scientific
Research
,
2
(2), 118-122.
45.
Turg’Unovna, M. S. (2022). Yangi O’zbekistonda diniy-dunyoviy qarashlar.
Ta’lim
fidoyilari
,
8
, 115-120.
46.
Ernazarov, G., & Mavlonova, S. (2023). INDICATORS OF SPEED PHYSICAL
QUALITY OF STUDENTS.
Science and innovation
,
2
(B1), 177-183.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
813
47.
Boboyeva, Z. A., & Mo’Minova, D. B. Q. (2022). TALABALARNING KREATIVLIK
QOBILIYATLARINI RIVOJLANTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI.
Oriental
renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
,
2
(10-2), 221-233.
48.
Zulfiya, B., & Raxmonali, S. (2022). SAN’ATNING IJTIMOIY HAYOTNING
MURAKKAB MUNOSABATLARI BILAN ALOQADORLIGI.
Research Focus
,
1
(2),
296-300.
49.
Бобоева, З. (2022). ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА
ТАСВИРИЙ САНЪАТНИНГ ЎРНИ.
Oriental renaissance: Innovative, educational,
natural and social sciences
,
2
(10-2), 51-55.
50.
Dilshodbek o‘g‘li, R. S. (2022). Motiv Va Motivatsiya Muammosining Jahon Va Mahalliy
Psixologlar Tomonidan Tadqiq Etilganligi.
American Journal of Social and Humanitarian
Research
,
3
(11), 256-259.
51.
Dilshodbek o‘g‘li, R. S. (2022). PSYCHOLOGICAL ASPECTS OF THE SPORTSMAN
PERSONALITY DURING COMPETITIONS.
IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA
ONLAYN ILMIY JURNALI
,
2
(11), 215-221.
52.
Dilshodbek
o‘g‘li,
R.
S.
(2022).
TALABALARDA
TOLERANTLIKNI
RIVOJLANTIRISH–IJTIMOIY PSIXOLOGIK MUAMMO SIFATIDA.
Gospodarka i
Innowacje.
,
30
, 66-70.
53.
Dilshodbek o‘g‘li, R. S., & Boxodirjon o‘g‘li, V. A. (2022). XORIJ
PSIXOLOGLARINING ISHLARIDA SHAXSNING TADQIQ ETILISHI.
INNOVATIVE
DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION
,
1
(12), 39-47.
54.
Dilshodbek o‘g‘li, R. S. (2022). Sportchi Psixologik Salomatligiga Ta’sir Etuvchi
Omillar.
Galaxy International Interdisciplinary Research Journal
,
10
(11), 117-121.
55.
Dilshodbek o‘g‘li, R. S. (2023). SPEECH ISSUES IN PSYCHOLINGUISTICS.
IQRO
JURNALI
,
2
(2), 503-511.
56.
Abduraxmonov, A., & Kadirov, S. (2022). DEMOGRAFIK JARAYONLARNING
IQTISODIY-IJTIMOIY SOHALARNI RIVOJLANISHI BILAN BOG ‘LIQLIGI VA
DASTLABKI XUSUSIY MULK MASALALARI.
IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA
ONLAYN ILMIY JURNALI
,
2
(11), 222-229.
57.
Siddikov, F. Z. (2023). BASKETBOLCHI BOLALAR VA O'SMIRLARNING
JISMONIY RIVOJLANISHINING XUSUSIYATLARI.
Ustozlar uchun
,
43
(3), 120-123.
58.
Сиддиков, Ф., & Эшимов, Т. (2022). СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ФИЗИЧЕСКОЙ
ПОДГОТОВЛЕННОСТИ ДЕТЕЙ МЛАДШЕГО ШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА НА
ОСНОВЕ
ПОВЫШЕНИЯ
ДВИГАТЕЛЬНОЙ
АКТИВНОСТИ.
IJODKOR
O'QITUVCHI
,
2
(23), 41-44.
59.
Farrux, S. (2022). SPORT O ‘YINLARINING O ‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI.
SO
‘NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI
,
1
(2), 184-189.
60.
Sayidolimov, J. B. O. G. L. (2023). AGIOGRAFIK OBRAZLARNING MAZMUN-
MOHIYATIDAGI EVRILISHLAR.
Oriental renaissance: Innovative, educational,
natural and social sciences
,
3
(3), 1318-1322.
61.
Odiljon o‘g‘li, U. D. (2023). ADABIY ASAR QAHRAMONI TALQINIDAGI O ‘ZIGA
XOSLIKLAR.
IQRO JURNALI
,
2
(2), 777-785.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
814
62.
Kholmatova, Z. T., & Kholikova, D. M. (2022). MODEL OF DEVELOPING AND
DEVELOPING INNOVATIVE THINKING SKILLS IN STUDENTS.
International
Journal of Philosophical Studies and Social Sciences
,
2
(4), 190-195.
63.
Dilobarkhon, K. (2019). The importance of modern innovation in education.
European
Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol
,
7
(12).
64.
Kholikova, D. (2020). INTELLECTUAL ACTIVITY OF CREATIVE THINKING
VERBAL TEST “UNUSUAL USE”.
PEDAGOGICAL SCIENCES
,
22
.
65.
Maxsitovna, K. D. (2022). Pedagogical Problems of Child Raising in the Uzbek
Family.
Spanish Journal of Innovation and Integrity
,
5
, 542-546.
66.
Xolmatova, Z. T., & Xolikova, D. M. (2022). TALABALARDA INNOVASION
FIKRLASH KOʻNIKMALARINI SHAKLLANTIRISH VA RIVOJLANTIRISHNI
TAKOMILLASHTIRISH MODELI.
International Journal of Philosophical Studies and
Social Sciences
,
2
(4), 139-144.
67.
Холикова, Д. (2021). Возможности диагностики эффективности компенсационного
подхода в обучении.
Общество и инновации
,
2
(9/S), 239-252.
68.
Kholikova, D. M. (2021). THEORETICAL AND METHODOLOGICAL BASIS OF
INCREASING INNOVATIVE THINKING IN STUDENTS.
Theoretical & Applied
Science
, (5), 422-424.
69.
Kholikova, D. M. (2021). DEVELOPMENT OF INNOVATIVE THINKING SKILLS IN
HIGHER EDUCATION STUDENTS.
Theoretical & Applied Science
, (6), 549-552.
70.
Kholmatova, Z. T. (2022). PEDAGOGICAL FOUNDATIONS OF GENDER ASPECTS
OF EDUCATION.
ASIA PACIFIC JOURNAL OF MARKETING & MANAGEMENT
REVIEW ISSN: 2319-2836 Impact Factor: 7.603
,
11
(10), 60-65.
71.
Kholmatova, Z. T., & Kholikova, D. M. (2022). MODEL OF DEVELOPING AND
DEVELOPING INNOVATIVE THINKING SKILLS IN STUDENTS.
International
Journal of Philosophical Studies and Social Sciences
,
2
(4), 190-195.
72.
Xolmatova, Z. T., & Xolikova, D. M. (2022). TALABALARDA INNOVASION
FIKRLASH KOʻNIKMALARINI SHAKLLANTIRISH VA RIVOJLANTIRISHNI
TAKOMILLASHTIRISH MODELI.
International Journal of Philosophical Studies and
Social Sciences
,
2
(4), 139-144.
73.
Kholmatova, Z., & Axmadaliyeva, M. (2022). Healthy lifestyle (HLS)-The basis of
valeology in kindergarten.
Asian Journal Of Multidimensional Research
,
11
(9), 136-139.
74.
Kholmatova, Z., & Olamnazarova, F. (2022). Problems of the communicational approach
of language teaching in the primary class.
Asian Journal Of Multidimensional
Research
,
11
(9), 140-144.
75.
Tillavoldievna, K. Z. (2022). Problems of Family Education in People's Pedagogy.
Spanish
Journal of Innovation and Integrity
,
5
, 535-541.
76.
Холматова, З. Т. (2022). ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ГЕНДЕРЛИ ЁНДАШУВ ДАВР
ТАЛАБИ.
Central Asian Academic Journal of Scientific Research
,
2
(3), 134-140.
77.
Tillavoldievna, K. Z. (2022). Problems of Family Education in People's Pedagogy.
Spanish
Journal of Innovation and Integrity
,
5
, 535-541.
78.
To‘lqinovna, Y. D. (2022). MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA
MATEMATIK
TASAVVURLARINI
SHAKLLANTIRISH
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
815
METODLARI.
BOSHQARUV VA ETIKA QOIDALARI ONLAYN ILMIY JURNALI
,
2
(11),
25-31.
79.
Yuldasheva Dilshoda To‘Lqinovna (2022). MAKTABGACHA YOSHDAGI
BOLALARDA BADIIY TASVIRLAR ORQALI IZCHIL NUTQNI RIVOJLANTIRISH.
Science and innovation, 1 (1), 741-750. doi: 10.5281/zenodo.653521
80.
Yuldasheva,
D.
(2021).
AGE
AND
THE
SECOND
LANGUAGE
ACQUISITION.
ResearchJet Journal of Analysis and Inventions
,
2
(04), 124-130.
81.
Tulkinovna, Y. D. (2021). On the Principle of Simple to Complex in the Development of
Speech in Young Children.
International Journal of Culture and Modernity
,
10
, 32-35.
82.
Alimjanova, M. (2020). PEDAGOGICAL SYSTEM OF FORMATION OF
RESPONSIBILITY IN PRIMARY SCHOOL STUDENTS ON THE BASIS OF
NATIONAL VALUES.
Theoretical & Applied Science
, (4), 914-917.
83.
Alimjonova, M. Y. (2021). The role of the national values in the history of pedagogical
education.
ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal
,
11
(3),
1040-1044.
84.
Alimjanova, M. (2021). About Gender Stereotypes.
Emergent: Journal of Educational
Discoveries and Lifelong Learning
,
2
(6), 1-5.
85.
Yunusovna, A. M. (2021). Pedagogical system of responsibility formation in primary
school students based on national staff.
Web of Scientist: International Scientific Research
Journal
,
2
(06), 1-7.
86.
Qurbonova, S. (2022). KICHIK MAKTAB YOSHIDAGI BOLALARDA AQLIY
INTELLEKTNING RIVOJLANISHI.
Eurasian Journal of Social Sciences, Philosophy
and Culture
,
2
(12), 73-79.
87.
Қурбонова,
С.
(2022). ПСИХОЛОГИЯНИ
ЎҚИТИШГА ЗАМОНАВИЙ
ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ТАТБИҚ ЭТИШ.
MODELS AND METHODS
FOR INCREASING THE EFFICIENCY OF INNOVATIVE RESEARCH
,
2
(17), 191-194.
88.
Qurbonova, S. (2022, June). ON THE ANALYSIS OF LEXICAL UNITS IN
PSYCHOLINGUISTICS. In
International Conference on Research Identity, Value and
Ethics
(pp. 512-513).
89.
Miralimjanovna, Q. S. (2022). O ‘SMIRLIK DAVRIDA TURLI XIL QATLAMGA EGA
BOLGANLARNING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI.
Gospodarka i Innowacje.
,
30
,
39-44.
90.
Alimjanova, M. (2020). PEDAGOGICAL SYSTEM OF FORMATION OF
RESPONSIBILITY IN PRIMARY SCHOOL STUDENTS ON THE BASIS OF
NATIONAL VALUES.
Theoretical & Applied Science
, (4), 914-917.
91.
Alimjonova, M. Y. (2021). The role of the national values in the history of pedagogical
education.
ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal
,
11
(3),
1040-1044.
92.
Alimjanova, M. (2021). About Gender Stereotypes.
Emergent: Journal of Educational
Discoveries and Lifelong Learning
,
2
(6), 1-5.
93.
Yunusovna, A. M. (2021). Pedagogical system of responsibility formation in primary
school students based on national staff.
Web of Scientist: International Scientific Research
Journal
,
2
(06), 1-7.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
816
94.
To‘lqinovna, Y. D. (2022). MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA
MATEMATIK
TASAVVURLARINI
SHAKLLANTIRISH
METODLARI.
BOSHQARUV VA ETIKA QOIDALARI ONLAYN ILMIY JURNALI
,
2
(11),
25-31.
95.
Yuldasheva Dilshoda To‘Lqinovna (2022). MAKTABGACHA YOSHDAGI
BOLALARDA BADIIY TASVIRLAR ORQALI IZCHIL NUTQNI RIVOJLANTIRISH.
Science and innovation, 1 (1), 741-750. doi: 10.5281/zenodo.653521
96.
Yuldasheva,
D.
(2021).
AGE
AND
THE
SECOND
LANGUAGE
ACQUISITION.
ResearchJet Journal of Analysis and Inventions
,
2
(04), 124-130.
97.
Tulkinovna, Y. D. (2021). On the Principle of Simple to Complex in the Development of
Speech in Young Children.
International Journal of Culture and Modernity
,
10
, 32-35.
98.
Shavkatovna, S. R. (2021). Developing Critical Thinking In Primary School
Students.
Conferencea
, 97-102.
99.
Shavkatovna, S. R. (2021). Methodological Support for The Development of Primary
School Students' Creative Activities.
Texas Journal of Multidisciplinary Studies
,
2
, 121-
123.
100.
Rа’nоxоn,
S.
(2022).
BОSHLАNG'ICH
MАKTАB
О'QUVCHILАRIDА
MАTEMАTIKАGА MUNОSАBАT.
IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN
ILMIY JURNALI
,
2
(11), 203-207.
101.
Shavkatovna, S. R. (2021). Improvement of methodological pedagogical skills of
developing creative activity of primary school students. ACADEMICIA: An International
Multidisciplinary Research Journal, 11(10), 289-292.
102.
Шарофутдинова, Р., & Абдуллаева, С. (2022). ФИКРЛАШ ҚОБИЛИЯТИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШДА МЕНТАЛ АРИФМЕТИКА. IJTIMOIY FANLARDA
INNOVASIYA ONLAYN ILMIY JURNALI, 2(11), 235-239.
103.
Maxamadaliyevna, Y. D., Òljayevna, Ò. F., Qizi, T. D. T., Shavkatovna, S. R. N., &
Anvarovna, A. O. (2020). Pedagogical Features Of Mental Development Of Preschool
Children.
Solid State Technology
,
63
(6), 14221-14225.
104.
Shavkatovna, S. R. N. (2022). THE ROLE OF FOREIGN EXPERIENCES IN THE
DEVELOPMENT
OF
CREATIVE
ACTIVITY
IN
PRIMARY
SCHOOL
STUDENTS.
American Journal of Interdisciplinary Research and Development
,
10
, 128-
133.
105.
Шарофутдинова, Р. Ш. (2022). БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА ИЖОДИЙ
ФАОЛИЯТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МОДЕЛИ.
Central Asian Academic Journal of
Scientific Research
,
2
(3), 149-158.
106.
Shavkatovna, S. R. (2023). DEVELOPMENT OF CREATIVE ACTIVITY OF
ELEMENTARY
SCHOOL
STUDENTS
AS
A
SOCIO-PEDAGOGICAL
NECESSITY.
Open Access Repository
,
4
(03), 51-59.
107.
Aminova, F., Ahlimirzayev, A., & Sharofiddinova, R. (2023). USING THE PRINCIPLE
OF INTERDISCIPLINARY RELATIONSHIP IN STUDYING DIFFERENTIAL
EQUATIONS IN SPECIALIZED SCHOOLS AND ACADEMIC LYCEUMS.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
817
108.
Sharofutdinov, I. (2023). DEVELOPMENT OF ACMEOLOGICAL COMPETENCE OF
FUTURE EDUCATORS IN THE CONDITIONS OF INFORMING EDUCATION.
International Bulletin of Applied Science and Technology, 3(5), 424-429.
109.
Sharofutdinov, I. (2023). THE ACTUAL STATUS OF THE METHODOLOGY OF
DEVELOPING ACMEOLOGICAL COMPETENCE OF FUTURE EDUCATORS IN
THE CONDITIONS OF INFORMING EDUCATION. Академические исследования в
современной науке, 2(12), 206-213.
110.
Sharofutdinov, I. (2023). BO ‘LAJAK PEDAGOGLARNING AKMEOLOGIK
KOMPETENTLIGINI RIVOJLANTIRISH METODIKASINING AMALIYOTDA
QOLLASH. Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования, 2(7), 54-58.
