ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
860
O‘QITUVCHINING INNOVASION FAOLIYATINI OSHIRISHNING
ZAMONAVIY USULLARI
Musayeva Muhabbat Eshbayevna
Toshkent viloyati Pedagoglarni yangi metodikalarga o'rgatish milliy markazi dotsenti.
Pedagogika fanlari nomzodi
https://doi.org/10.5281/zenodo.8048484
Annotatsiya.
Ushbu maqolada o'qituvchining innovatsion faoliyatini oshirishning
zamonaviy usullari hamda ta’lim jarayonida innovatsion texnalogiyalardan foydalanish haqida
so’z yuritilgan va tahlil qilingan.
Kalit so’zlar:
o'qituvchi, innovatsion, ta’lim, ta’lim texnologiyasi, o‘quvchi.
СОВРЕМЕННЫЕ МЕТОДЫ ПОВЫШЕНИЯ ИННОВАЦИОННОЙ
АКТИВНОСТИ ПЕДАГОГА
Аннотация.
В данной статье рассматриваются и анализируются современные
методы повышения инновационной деятельности учителя, а также использование
инновационных технологий в образовательном процессе.
Ключевые слова:
учитель, инновация, образование, образовательные технологии,
ученик.
MODERN METHODS OF INCREASING THE INNOVATIVE ACTIVITY OF
THE TEACHER
Abstract.
This article discusses and analyzes modern methods of increasing the innovative
activity of the teacher and the use of innovative technalogies in the educational process.
Keywords:
teacher, innovative, educational, Educational Technology, student.
Mustaqillikning dastlabki kunlarida boshlab ta’lim
tizimning rivojlanishi davlat
siyosatining ustivor yo’nalishi sifatida e`tirof etilgan (Bugungi kunda oldimizga qo’yilgan
buyuk maqsadlarimizga, ezgu niyatlarimizga erishishimiz, hayotimizni taraqqiyoti va istiqboli,
amalga oshrilayotgan isloxatlarmiz rejalarimizning samarasi taqdiri eng avvalo, zamon talablariga
javob beradigan yuqori malakali, ongli mutaxassis kadrlar tayyorlash muammosi bilan
chambarchas bog’liq.
Bugungi hayotimizni hal etuvchi muhim masalalari qatorida ta’lim tarbiya mazmunini
tubdan o’zgartirish, uni zamon talabi darajasiga ko’tarish asosiy o’rinni egallaydi.
Chunki
jamiyatning yangilanishi, hayotimiz taraqqiyoti va istiqbolini amalga oshrilayotgan islohatlar
samarasi taqdiri, Respublika mustaqilligi va bozor iqtisodiga mos ijtimoiy – iqtisodiy
siyosatni shakillantirish – bularning barchasi zamon talablariga javob beradigan yuqori
malakali mutaxasis kadrlar tayyorlash muammosi bilan chambarchas bog’liq.
Hozirgi
kunda
ta’lim
jarayonida innovatsion
texnologiyalar, pedagogik
va
axborot texnologiyalarini o’quv jarayonida qo’llashga bo’lgan qiziqish, e`tibor kundan kunga
kuchayib bormoqda, bunday bo’lishini sabablaridan biri, shu vaqtgacha an`anaviy ta`limda
o’quvchi faqat tayyor bilimlarni egallashga o’rgatilgan bo’lsa, zamonaviy texnologiyalar
ularni egallayotgan bilimlarni o’zlari qidirib tipishlariga, mustaqil o’rganib taxlil qilishlariga,
hatto xulosalarni xam o’zlari keltirib chiqarishlariga o’rgatadi.
Innovatsion texnologiyalar ta’lim-tarbiya jarayonining bir tizimga solingan ilmiy-
nazariy va metodik asoslangan yangi shakl, usul va vositalarining majmuidir. Texnologik
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
861
yondashuv, eng avvalo, tasvirlash emas, bal’ki loyihalashtirilgan natijalarni amalga oshirish
imkonini beruvchi amaliy ko‘rsatmali tuzilmada o‘z ifodasini topadi.
Ta’lim texnologiyasi reproduktiv dars berishga asoslangan bo‘lib, undagi o‘quv jarayoni
talabalarga tipik holatlardagi harakatlarni egallashga yo‘naltirilgan.
Ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlarni o‘tish jarayonida muammoli vaziyat talabalarning
qiziqishi, bilim saviyasi, fikr yuritish doirasi hisobga olingan holda tashkil qilinadi.
Innovatsion texnologiyalar asosida bahs-munozara darslari, aqliy hujum o‘yinlaridan keng
ko‘lamli bilim, tajriba va mustaqillikka asoslangan holda mashg‘ulotlar tashkil etilsa, quyidagi
natijalarga erishiladi:
-
Mashg‘ulotlar davomida talabalarning mustaqilligi, ixtiyoriyligi va erkinligiga erishiladi;
-
O‘quvchilar o‘z fikr va qarashlarini himoya qilishga o‘rganadilar, ularni
boshqalarga yetkazish mahoratini egallaydilar;
-
O‘quvchilar jamoa fikriga tayanishga, uni hurmat qilishga o‘rganadilar va ularda o‘zaro
hurmat hissi ortib boradi;
-
O‘quvchilar o‘quv faniga doir materiallar bilan mustaqil ishlashga, izlanishga,
o‘qitishning samarali shakl va uslublaridan ijodiy foydalanishga odatlanib boradi;
-
O‘quvchilarda bilimlarni mustaqil egallash, ijodiy fikr yuritish va erkin fikrlash
malakalari shakllanadi;
-
O‘quv mashg‘ulotlarida axborot texnologiyalaridan foydalanishga, o‘zaro fikr
almashishga, pedagogik faoliyatni tanqidiy tahlil qilish va taqqoslashga o‘rganadilar.
Bu vazifalar eslatgan, ko‘rsatgan, tushuncha bergan, yo‘naltirgan, haqqoniylashtirgan,
maslahat bergan, bartaraf etgan, hamdardlik qilgan, talabchanlikni qo‘llab-quvvatlagan kabi
holatlarda namoyon bo‘ladi.
O’qituvchi bu jarayonda o`quvchi shaxsini rivojlanishi, shakillanshi, bilim olishi va
tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu bilan bir qatorda boshqaruvchilik,
yo’naltiruvchilik
funksiyasini
bajaradi.
Ta’lim
jarayonida o’quvchi asosiy figuraga aylanadi. Pedagogik
texnologiya va pedagog mahoratiga oid bilim, tajriba va innovatsion metodlar o’quvchlarni
bilimli, yetuk malakaga ega bo’lishlarni ta`minlaydi.
Shu qatori maktabgacha ta`lim tashkilotlarida ham innovatsion metodlarni qo`llagan
holda bolalar bilan faoliyat olib borish ta`lim va tarbiya sifatini oshiruvchi omillardan biri
ekanligini e`tirof etib o`tish joizdir.
Innovatsion ta`lim
–
deganda odatda o’quv jarayoniga yangi foydali elementlar
olib kelish tushiniladi. Shuning uchun ta’lim tizimida innovatsiya o’zgarishi bilan be’vosita
bog’liq.
Innovatsion ta’lim texnologiyalari va dasturlari
–
bu barcha ta’lim texnologiyalari
yaratuvchi va ularni rivojlantiruvchi pedagogik innovatsion faoliyatni natijasi hisoblanadi.
Innovatsion ta`lim bu
–
ta’lim texnologiyalari dasturlari va unda pedagog innovatsion
faoliyat natijasi bo’lib o’qitilayotganlar innovatsion g’oyalarni yaratuvchi (generatsiya)
hisoblanadi.
Ta’limda innovatsion texnologiyalar va ulardan foydalanish haqida:
Ta’lim yangi bosqichga ko’tarilmoqda, o’quvchilar fikr darajasi kengaymoqda, axborot
olish osonlashmoqda,
bunday
o’sish jarayonida o’qitishda innovatsion texnologiyalaridan
foydalanmaslik darsning samaradorligini pasaytrib yuboradi. Bugungi kunda axborot ko’lami
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
862
juda kengayib ketdi. Agar o’qituvchi o’z ustida
ishlamasa
avvalgi o’rgangan
bilimlari
yetarli bo’lmay qoladi. Dars mavzularini kundalik hayotdagi keskin voqealar bilan bog’lab
o’tilsa, turli innovatsion texnologiyalaridan foydalanilsa, dars esda qolishiga erishilishi
mumkun. O’qtuvchi o’quvchilarga innovatsion usullardan foydalanib, fanlararo bog’langan
holda ekologik-gigiyena bilimlar bilan darsni to’ldirishi zarur.
O’qituvchining faoliyatida innovatsiyalar qanchalik ko’p bo’lsa dars sifati shunchalik
oshadi. Ta’limda innovatsion texnologiyalar va interfaol metodlar haqidagi tasavvurlar
barqaror
va
mukammal
shaklga
ega
emasligini ham etirof
etish
kerak. Har
bir
o’qituvchi ta’limga individual tarzda yangilik kiritishi mumkun.
Yangicha metodlardan bo`ldan Keys-stadidan darslarda foydalansak darsning sifat
samaradorligi yanada oshishi mumkin. Buning uchun avvalo o`qituvchining o`zi bu metod
haqida to`liq ma`lumot va tushunchalarga ega bo`lishi lozim. Keys-stadi (inglizcha case-vaziyat,
holat, study-o`rganish). Keys-stadida
bayon qilingan va ta`lim oluvchilarni muammoni
ifodalash hamda uning maqsadga muvofiq tarzdagi
yechimi
variantlarini izlashga
yo`naltirilgan aniq real yoki sun`iy ravishda yaratilgan vaziyatning muammoli-vaziyatli tahlil
etilishiga asoslanadigan o`qitish usulidir.
Keys-stadi o`qitish, axboratlar, kommunikatsiya va boshqaruvning
qo`yilgan
ta`lim
maqsadini amalga oshirish va keys-stadida bayon qilingan amaliy muammoli vaziyatni hal
qilish jarayonida pragnoz qilinadigan o`quv natijalariga kafolatli etishishni vositali tarzda
ta`minlaydigan bir tartibga keltirilgan optimal usullari va vositalari majmuidan iborat bo`lgan
o`qitish texnologiyasidir.
Xo`sh fanlarni o`zlashtirishda, mavzularni yo`ritishdatishda keys-stadi metodidan
foydalanish qanday samara beradi? O`tkazilgan so`rovnomalarda m`lum bo`lishicha ko`pchilik
o`quvchilar keys-stadiga asoslangan darslarni yoqlab fikr bildirishgan. Chunki keys-stadiga
asoslangan
darslar o`quvchilarda fanga,
mavzuga bo`lgan
qiziqishini kuchaytiradi. Lekin
aksariyat o`quvchilar an`anaviy dars ma`ruza usulini yoqlaganlar.
Darslarda
keyslardan
foydalangandan keyin o`quv faoliyatidan kutiladigan natijalar:
1.
O`quvchilarda o`quvchilar jamoasini shakllantirish, boshqarish haqidagi bilimlarni
kengaytiradi.
2.
Jamoa ichida shaxslararo munosabatlarni ijobiy shakllantirishni ko`nikmalari rivojlanadi.
3.
Pedagogik vaziyatlarni tahlil qilish, to`g`ri qaror qabul qilish, muloqat uslublari
to`g`risidagi bilimlari mustahkamlanadi.
4.
Ularda mustaqil fikr, ijodiy faoliyat ko`nikmalari tarkib topadi, pedagogi tafakkur
rivojlanadi.
O’qituvchini innovatsion faoliyatga tayyorlashda bir qator psixologik to’siqlar
mavjud. Bularning birinchisi o’qituvchining o’zi ko’nikkan faoliyat chegarasidan tashqariga
chiqishi juda qiyinligi, yangi o’qituvchilarga ijodkorlikni
yetarli emasligi
bo’lsa,
yana
bir sabab yangi va nom`alum narsalar xar doim odamlarga cho’chish va hafsirashni
keltrib chiqarishidir.
Yuqorida bildirilgan fikrlarga tayangan holda shunday xulosaga kelish mumkun. O’rganib
chiqilgan ilmiy ishlarning aksariyatida “innovatsion faoliyat” tushunchasiga ta`rif berilgan
bo’lsada, bu sohada hammaga ma`qul keladigan
va
innovatsion
faoliyatning
to’liq
mazmunini
ochib
beradigan yagona ta`rif
yaratilmagan, shuningdek bu faoliyatni
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
863
shakllantrish jarayoniga nisbatan yagona yondashuv mavjud emas.
Xulosa qilib aytganimizda innovatsion faoliyat – bu ilmiy izlanishlar, ishlanmalar
yaratish, tajriba- sinov ishlari
olib borish yoki boshqa
fan
texnika
yutuqlaridan
foydalangan holda yangi texnologik jarayon yoki yangi takomillashtirilgan mahsulot
yaratish bo’lib, uning progmatik hususiyati shundaki, u g’oyalar maydonida ham va alohida
bir sub`ektning harakat maydonida ham amalga oshrilmaydi, balki bu faoliyatni amalga
oshirish tajribasi kishilar hayotida hammabob bo’ladigan holdagina xaqiqiy innovatsion
hisoblanadi.
REFERENCES
1.
Uzluksiz ta’lim sifati va samaradorligni oshrishning nazariy-uslubiy muammolar
2.
Ilmiy konfrensiya materiallari Samarqand: SamDU nashri.
3.
F.Zokirova va boshqa elektro’n o’quv metodik majmualar va ta’lim resuslarni
yaratish metodikasi. Metodik qo’llanma, T:OO MTV, 2010.
