102
MUZÍKA ISSKUSTVOSÍNÍŃ JASLARǴA TÁSIRI
Salatdinova Sapura
ÓzMKÓMI NF “Folklor hám etnografiya” kafedrası
“Baqsıshılıq hám dástanshılıq” qaniygeligi 1-kurs studenti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10333299
Annotaciya.
Bul teziste muzıka isskustvosınıń jaslarǵa tásiri, muzıka mádeniyatı
sabaqlarınıń oqıwshılardı ádeplilik, estetikalıq tárbiyasına nátiyjeli tásir kórsetiwi haqqında sóz
etilgen.
Gilt sózi:
Muzıka, isskustvo, etika, estetika, tárbiya, sabaq, mádeniyat, oqıtıwshı, oqıwshı.
THE INFLUENCE OF MUSICAL ART ON YOUNG PEOPLE
Abstract.
This dissertation talks about the influence of musical art on young people, about
how musical culture lessons have an effective impact on the education of politeness and aesthetics
of students.
Key words:
music, art, morality, aesthetics, education, lesson, culture, teacher, student.
ВЛИЯНИЕ МУЗЫКАЛЬНОГО ИСКУССТВА НА МОЛОДЕЖЬ
Аннотация.
В данной диссертации говорится о влиянии музыкального искусства на
молодежь, о том, как уроки музыкальной культуры оказывают эффективное влияние на
воспитание вежливости, эстетичности учащихся.
Ключевое слово:
музыка, искусство, мораль, эстетика, воспитание, урок, культура,
учитель, ученик.
Muzıka oqıtıwshısı tarbiyalawshı oqıw orınlarında da muzıka óqıtıwshısı bilimi hám
tárbiyasına juwapgershilikli itibar beriliwi keleshekte tájiriybeli kadrlar tayarlawımızda xizmet
yetedi. Hám de muzıka mádeniyatımızdıń biytákrar ajayıp waqıtlarını keleshekke ajayıp hám
gózzal nama qosıqlar arqalı jetkerip beremiz. Hám bul joqarıda aytqanımızday muzıka
óqıtıwshısınıń bilimli hám tárbiyasına baylanıslı.
Muzıka madeniyatı sabaqları oqıwshılardı ádeplilik, estetikalıq tárbiyasına nátiyjeli
tásir kórsetedi. Olardaǵı gózzallıqqa bolǵan sezimlerin óstiredi, muzıka isskustvosına miyir
muxabbat, qızıǵıw oyatadı. Ana Watandı súyiwge, bir – birın, úlkenlerdi xurmet etiw,
miynetti, tábiyattı súyiwge, qádirlewge úyretyedi hám jámiyetlik ómirge, turmısqa óz ornın
taba alıwına máded beredi.
Bunda oqıwshılar muzıka isskustvosınıń pútkil estetikası menen úyreniwleri, muzıkanı
túsiniw, jeke hám kollektiv bolıp qosıq aytıw hám oyın oynaw tvorchestvolıq tájiriybelerın
103
qáliplestiriw, muzıka tárbiyasınıń tiykarǵı maqseti yesaplanadi. Sonıńday, óqıwshılar talantın
rawajlandırıw ushın kerekli mumkinshilikler jaratıp beriw hám olardıń kórkem xájetlerın
shıǵarıw muzıka tálim – tárbiyasınıń wazıypasın quraydı.
Muzıka mádeniy turmısımızda keń orın alǵan insan kamalatınıń rawajlanıwında úlken
áhmiyet alıp baratuǵın iskusstvonıń tárbiyasıńın` tiykarǵı hám tereń bóleklerıniń biri bolıp,
atıraptaǵı gózzal nárselerdi tuwrı túsiniwge hám qádirlewge úyretyedi.
Muzıka insandı joqarı estetik pikir menen qurallandıradı hám ruwhıy dúnyasına kóz
qarasın qáliplestiredi. Muzıka insan ómirıne, sezimine kúshli tásir kórsetiwshi
múmkinshiklerıne iye bolıp, óqıwshılardı estetikalıq dúnyasına alıp keliwi hám ádeplilik –
ideyalıq tárbiyalawdıń kerekli hám zárúr quralı.
Milliy mádeniyatimiz tuwralı shıǵıs oyshılları babamız Abu Nasr Al – Farobiy “Bul
pán deneniń sawlıǵı ushın paydalıdır”, degen yedi. Shayx Sádiy aytqan yedi, “Muzıka adam
ruwhınıń joldasıdır”. Xaqıyqattan da muzıka insanǵa tez tásir yetiwshi emocional sezimniń
aktiv rawajlandırıwshı quralı yesaplanadi. Insan muzıka menen ana háyyiwi arqalı tanısıp
ómir boyı muzıkadan quwanısh tabadı hám meded aladı. Muzıka insan ruwhınıń ayırılmas
bir bólegi bolıp yesaplanadı. Xalıqtıń ásirler dawamında toplaǵan bay tájiriybelerın, jámiyetlik
siyasiy, filosofiyalıq, ilimiy, estetikalıq bilimlerın hámde ruwhiy sap deneli, insan aqıl oyınıń
barlıq páziyletlerın ózinde jamlegen hám tájiriybe júdá tereń danıshpanlıq penen bayanlaydı.
Milliy muzıka dástúrleri xalıq ruwhıyatınıń qádiplestiriwdıń áhmiyetli wazıypalarınan biri
bolıp olar xalıqtıń ruwhıy oy pikirlerın, tájiriybe hám dástúrlerın úyretiwde, olardı kóz –
qaraslardan saqlaw hám rawajlandırıwda bizge shekem jetip kelgen. Áyemden – aq xalıq óz
muzıka mádeniyatına iye bolǵan. Jazıw, sızıw, mektep qáliplespeten aldın – aq xalıq qosıqları,
dástanları jámiyet ushın ózine tán sabaqlıq, kitap hám mektep wazıypasın atqarǵan. Sonlıqtan
– da “Ata – babalarımızdıń salamat áwladtı tárbiyalawdaǵı, ruwhıy bay adamlardı
qáliplestiriwdegi birınshi pedagog, muǵalim dástlepki óqıtıwshı, xalıqtıń ózi” dep biykarǵa
aytılmaǵan. Tárbiya tarawındaǵı dástúrlerden paydalanıp ullı oyshıllar Alisher Nawayı, Abu
Ali Ibn Sino, Al Farabiy óz miynetlerıniń bir bólegin muzıka mádeniyatına baǵıshlaǵanlar”
“Kitap ul musiqiy al Kabir” muzıka haqqında kitap, Kalom fi-l musiqiy – muzıka haqqında
sawbetler atamasındaǵı miynetlerınde muzıanıń ilimiyligin ashǵan hám adam ruwhıy
jaǵdayında unamlı sıpatlar menen tásir jasaytuǵınlıgın dálillegen.
Demek, milliy dástúr qosıqlar yesitken yamasa atqarǵan insan óziniń juregindegi Watan,
ata-ana, ata-babalar pikirleri, tabiat, ótmishi, ádeniyatı, mintaliteti, kelip shıǵıwıları ideyaları birge
unison bolıp jırlaydı, arzu-arman yetedi, ideologiyalıq sezimleri qáliplesyedi.
104
Hár bir xalıqtıń milliy ruwhıyatı, mádeniyatı onıń tariyxıy izbe-iz rawajlanıw jolın
sawlelendiryedi, uzaq waqıtlar dáwamında toplaǵan, qáliplesken páziyletlerın, ugitlerın yelge,
xalıqqa, jaslarǵa sińdiryedi.
Sonıńday, xalıq muzıka miyrasımızdıń tariyxıy hám xázirgi kún talapların kórip, úyrenip
barılıwı, mekteplerde muzıka táliminiń tiykarǵı maqseti óqıwshılarǵa muzıka mádeniyatın
úyretiw, olardı ruwhıy ideologiyalıq sezimlerın rawajlandırıw.
REFERENCES
1.
Esemuratov B. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY ON THE BASIS OF
PEDAGOGICAL TECHNOLOGY AS AN EXAMPLE OF KARAKALPAK FOLK
SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 835-840.
2.
Esemuratov B. EDUCATION OF YOUNG PEOPLE TO PATRIOTISM, COURAGE,
AND FREEDOM THROUGH SPOONS PERFORMED BY OTHERS //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 197-202.
3.
Ospanova R. THE SITUATION OF USING THE CREATIONS OF COMPOSER
MUKHTOR ASHRAFIY AND DONI ZOKIROV IN MUSIC LESSONS //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 190-196.
4.
Ospanova R. WAYS OF DEVELOPMENT AND IMPROVEMENT OF MUSIC
EDUCATION PEDAGOGY //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. –
С. 822-828.
5.
Jiyenbaevich M. I. The evolution of music pedagogy of the karakalpak people: Historical
and theoretical aspects //Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities. –
2021. – Т. 11. – №. 10. – С. 27-32.
6.
Jiyenbaevich M. I. Competence-based approach in higher musical and professional
education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. – 2022.
– Т. 12. – №. 4. – С. 42-47.
7.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
8.
Jiyenbaevich M. I. COMPETENCE-BASED APPROACH IN HIGHER MUSICAL AND
PROFESSIONAL EDUCATION //PROMINENCE OF INFORMATION BASES&
MEDIA ASSESSMENTS IN THE POST CONFLICT MARKETING ENVIORNMENT.
105
9.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ
ЖИҲАТЛАРИ
//Образование
и
инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
10.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ
ЖИҲАТЛАРИ
//Образование
и
инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
11.
Ануаровна O. Р. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚ КУЙЛАРИ ВОСИТАСИДА БОЛАЛАР
ИЖОДКОРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ. – 2023.
12.
Anuarovna U. E. IMPROVING THE MECHANISMS OF EDUCATING STUDENTS IN
THE SPIRIT OF INTER-ETHNIC HARMONY BASED ON NATIONAL MUSIC IN
THE CONDITIONS OF ETHNO-CULTURAL RELATIONS //International Journal of
Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 329-333.
13.
БОЛАЛАР Қ. Х. К. В., РИВОЖЛАНТИРИШ И. MODERN SCIENCE АND
RESEARCH //MODERN SCIENCE. – 2023. – Т. 2181. – С. 3906.
14.
Ospanova R. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY THROUGH BLACK
FOLK SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 70-73.
15.
Nawrizbaeva A. A. THE PERFORMANCE SKILLS OF KARAKALPAK BAKSHIS
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 906-910.
16.
Nawrızbaeva A. A. BAQSÍ, SÁZENDE GENJEBAY TILEWMURATOVTÍN
ACTQARÍWSHÍLÍQ METHODS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №.
10. – С. 218-223.
17.
Muxammetdinova L. THE DEVELOPMENT OF THE ART OF GIVING IN NORTHERN
PAKISTAN AS AN EXAMPLE OF THE YEARS OF INDEPENDENCE //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 74-78.
18.
Maxamatdinovna M. L. FOLKLORE AS A SPECIAL FORM OF CREATIVITY
//International Journal of Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 282-
284.
19.
Makhammatdinovna M. L. As a Means of Providing Aesthetic Education to the Students
of the Art of Embroidery //Vital Annex: International Journal of Novel Research in
Advanced Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 149-152.
106
20.
Askarova Z., Maxamatdinova L. Ceremonies Solemnly Held in Connection with Public
Holidays //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 181-183.
21.
Махамматдинова Л. ЎЗБЕК ВА ҚОРАҚАПОҚ МУСИҚА МАДАНИЯТИНИНГ
РИВОЖЛАНИШИДА БАСТАКОРЛАРНИНГ ҚЎШГАН ҲИССАСИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 782-786.
22.
Есанов М. ФОРМИРОВАНИЕ НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ ЛИЧНОСТИ
СРЕДСТВАМИ МУЗЫКИ //Oriental Art and Culture. – 2023. – Т. 4. – №. 1. – С. 719-
725.
23.
Ayapova K., Yesanov M. Organization of Music Lessons by the Teacher in Various Ways
//Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 189-191.
24.
Esanov M., Ametov A. DOIRA SAN’ATINING RIVOJLANISHI VA TARIXI //Oriental
Art and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 729-733.
25.
Eсанов М. Знание особенностей воздействия музыкального искусства на человека
//Science and Education. – 2022. – Т. 3. – №. 12. – С. 767-771.
26.
Есанов М. О. ЎЗБЕК ХАЛҚ ЧОЛҒУЛАРИДА ИЖРОЧИЛИК ТАРИХИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 1. – С. 578-584.
27.
АЛЛАМБЕРГЕНОВА
Г.
ҚАРАҚАЛПАҚ
БАҚСЫСЫ
СƏЛМЕНБАЙ
САДЫҚОВТЫӉ ДӨРЕТИЎШИЛИК ЖОЛЫ //Евразийский журнал социальных
наук, философии и культуры. – 2023. – Т. 3. – №. 10. – С. 112-117.
28.
Allambergenova G. THE LIFE AND CAREER OF COMPOSER OSERBAI
ALLANAZAROV //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 217-224.
29.
Allambergenova G. GOALS AND OBJECTIVES OF MUSIC EDUCATION IN
PRIMARY SCHOOL //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 849-
855.
30.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
31.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
32.
Sag’inbaevna T. S. Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence //Spanish
Journal of Innovation and Integrity. – 2023. – Т. 18. – С. 39-41.
107
33.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
34.
Saginbaevna T. S. Management and study of culture and art. – 2022.
35.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
36.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
37.
Qudenov R. QORAQALPOQ XALQ QO'SHIQLARI ASOSIDA YOSHLARNI
TARBIYALASH //«ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ». – 2023.
38.
Kudenov R. WAYS TO TEACH FOURTH GRADERS A SINGING LESSON //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 225-232.
39.
Kudenov R. METHODS OF CONDUCTING A MUSIC CULTURE LESSON IN THE
FOURTH GRADE //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 856-861.
40.
Шыныбеков А. САМАРАЛИ НАТИЖАГА ЭРИШИШДА ЎҚУВЧИЛАР УЧУН
ПЕДАГОГИК ВОСИТАЛАР //Евразийский журнал социальных наук, философии и
культуры. – 2023. – Т. 3. – №. 11. – С. 76-79.
41.
Shinibekov A. QORAQALPOQ MUSIQA MADANIYATIDA MILLIY OGZAKI
IJODINING GAVDALANISHI //Miasto Przyszłości. – 2023. – Т. 39. – С. 204-206.
42.
Shinibekov A. Historical and Social Events in Folklore Works from the Point of View of
People's Relationships //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 199-201.
43.
Шыныбеков А. Қорақалпоқлар санъатининг сарчашмалари Шарқий Европа ва Осиё
қадимий маданияти билан чамбарчас боғликлиги //Science and Education. – 2022. – Т.
3. – №. 12. – С. 910-915.
