251
MAKTABGACHA TAYYORLOV GURUHI TARBIYALANUVCHILARINI ATROF
MUHITGA MUNOSABATINI SHAKILANTIRISHDA INOVATSION TA’LIM HOLATI
Sirojiddinova Nilufar Qodirali qizi
Guliston davlat universiteti doktoranti
E-mail:
nilufar1994@gmail.com
Annotatsiya.
Maktabgacha ta‘lim muassasasi tarbiyalanuvchilarini borliq va tabiatni
sevishga o’rgatish. Bolalarda atrof muhitga munosabatni o’rgatish nima uchun va animani
o’rgatish to’g’risida ma’lumotlar berilgan. Bu vazifalarni amalga oshirish uchun maktabgacha
yoshdagi bolalarni davlat talablariga muvofiq tafakkurini o‘stirish, mustaqil fikrlashini
shakllantirish bo‘yicha ta’lim berish dasturlaridan foydalanilgan. Tabiat o’zi nima ekanligi uni
nima uchun asrab avaylash to’grisida yoritilib o’tilgan.
Kalit sozlar:
bolalar, pedagogik, maktabgacha ta`lim tashkiloti, inovatsion muhit tabiat,
ekologik qadriyat, ekologik bilim, tabiatga muhabbat, inson, rol, texnologiya.
THE STATE OF INNOVATIVE EDUCATION IN SHAPING THE ATTITUDE
OF PRESCHOOL PREPARATORY GROUP EDUCATORS TO THE ENVIRONMENT
Abstract.
To teach preschoolers to love existence and nature. Information is provided on
why to teach children about the attitude to the environment and to teach the anima. In order to
implement these tasks, educational programs were used to develop the thinking of preschool
children in accordance with state requirements, and to form their independent thinking. What
nature is and why it should be preserved has been explained.
Key words:
children, pedagogy, preschool education organization, innovative
environment, nature, ecological value, ecological knowledge, love of nature, human, role,
technology.
ИННОВАЦИОННАЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ СИТУАЦИЯ В
ФОРМИРОВАНИИ ОТНОШЕНИЯ ВОСПИТАННИКОВ ДОШКОЛЬНОЙ
ПОДГОТОВИТЕЛЬНОЙ ГРУППЫ К ОКРУЖАЮЩЕЙ СРЕДЕ
Аннотация.
Научить дошкольников любить существование и природу. Дается
информация о том, зачем учить детей отношению к окружающему и учить аниме. Для
реализации этих задач использовались образовательные программы, развивающие
мышление дошкольников в соответствии с государственными требованиями,
формирующие их самостоятельное мышление. Объяснено, что такое природа и почему
ее нужно беречь.
252
Ключевые слова:
дети, педагогика, организация дошкольного образования,
инновационная среда, природа, экологическая ценность, экологические знания, любовь к
природе, человек, роль, технология.
Kirish. Maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiat bilan tanishtirish nazariyasi va
texnologiyasining asosiy vazifasi:
1. O'rganish maqsadini aniqlash (Nima uchun o'rganish kerak?);
2. Ta'lim mazmunini oydinlashtirish (nimani o'rgatish kerak?). Qanday aniqlanadi:
- fundamental fanlar tahlil qilinadi: botanika, fizika, kimyo va boshqalar,
maktabgacha
yoshdagi bolalarda shakllanadigan tushunchalarni tanlash;
- bilim, ko'nikma, qobiliyatlar tizimi aniqlanadi, bu ularni bolalarda shakllantirishni
nazarda tutadi;
1. klassik pedagogikasining nazariy merosi;
2. Pedagogika, xususiy metodologiya va bolalar psixologiyasida psixologik-pedagogik
tadqiqotlar;
3. Maktabgacha ta'lim muassasalari xodimlarining amaliy tajribasi. Ushbu usulga bir yoki
ikki marta hissa qo'shgan uslubiy asoslar yoki yondashuvlar:
1)universal dialektik yondashuv pedagogik jarayonning ushbu tasvirga va - sohaning
tanasiga nisbatan asosiy qonuniyatlarini aniqlashga imkon beradi: ta'lim, ta'lim va bola shaxsini
rivojlantirishning ajralmas aloqalari, qo'llaniladigan narsalarning miqdori va sifati o'rtasidagi
uylashtirilgan qarama-qarshiliklar. usullari, uslubiy texnikasi, aloqaning turli shakllari va
vositalari, miqdoriy o'zgarishlarning sifatga o'tishi (bilimlarni to'plash, uni o'z xatti-harakatlari
me'yorlariga aylantirish va boshqalar).
1. tizimli-strukturaviy - har bir mavzu yoki hodisa muhim tizim sifatida, o'zaro bog'langan
elementlarning birligida ("o'quv materiali tizimi", "o'qitish usullari/shakllari tizimi" va boshqalar)
ko'rib chiqiladi va ko'riladi.
2. sinergetik - o'quv jarayoni murakkab, o'zgaruvchanlik bilan ajralib turadigan ochiq tizim
sifatida qaraladi; bolaning shaxsiyatining rivojlanishini, ijtimoiy tizimning o'zgaruvchan
talablariga javob beradigan individualligini belgilaydigan o'z-o'zini tashkil etish, o'z-o'zini
rivojlantirish.
3. keng qamrovli - bu usul barcha uslubiy toifalarni ko'rib chiqishni o'z ichiga oladi:
maqsadlar, mazmun, triada doirasida o'qitish usullari (o'qitishning tarbiyaviy, rivojlantiruvchi va
tarbiyaviy funktsiyalari).
253
4. didaktik - maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiat bilan tanishtirish metodologiyasining
nazariy asoslarini ifodalaydi.
5. insonparvarlik - bunyodkorlik zaminida ta'lim jarayoni sub'ektlarining psixologik va
mantiqiy birligi uchun shart-sharoitlar bilan yaratilgan takliflar.
6. kulturologik - tabiat va insonni eng buyuk qadriyatlar sifatida tushunish bilan bog'liq.
Ushbu yondashuvlar hozirgi bosqichda, toifasida, kelib chiqish va rivojlanish tarixida
maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiat bilan tanishtirish nazariyasi va usullarini
rivojlantirishning eng muhim tendentsiyalarini aniqlashga yordam beradi. Maktabgacha yoshdagi
bolalarni tabiat bilan tanishtirish nazariyasi va usuli o'zaro bog'liq bo'lib, ular alohida mavjud
bo'lishi va rivojlanishi mumkin emas. Maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiat bilan tanishtirish
nazariyasi atrofimizdagi tabiatdagi geografik, biologik va ekologik naqshlar tizimidir. Metodika
umumlashtirish uchun nazariy asos yaratadi va nazariy qonuniyatlar tizimini pedagogik
tavsiyalar tizimiga aylantiradi.
So'zning keng ma'nosida tadqiqot usullari sub'ektiv voqelikni tushunishning muhim
usullaridir. Pedagogik tadqiqot usullari pedagogik va uslubiy hodisalarni o‘rganish usullari
sifatida qaralib, faktlarni jamlashga xizmat qiladi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiat bilan tanishtirish nazariyasi va texnologiyasida
ilmiy tadqiqot usullarining tasnifi ko'proq qo'llaniladi:
1. Umumiy ilmiy usullar (turli fanlar tomonidan qo'llaniladi). Bularga quyidagilar kiradi:
- umumiy nazariy (abstraksiya va konkretlashtirish, tahlil va sintez, taqqoslash, qarama-
qarshilik, induksiya va deduksiya, ya’ni mantiqiy usullar);
- sotsiologik (so'rovlar, suhbatlar, ekspert so'rovlari, reytinglar);
- ijtimoiy-psixologik (sotsiometriya, test, trening);
- matematik (reyting, masshtablash, indekslash, korrelyatsiya).
2. Maxsus ilmiy (ayniqsa pedagogik). U quyidagilar bilan bog'liq:
- nazariy (adabiyot, arxiv materiallari va hujjatlarini tahlil qilish; tadqiqotning asosiy
tushunchalari va atamalarini tahlil qilish; analogiya usuli, gipoteza va fikr tajribalarini qurish,
prognozlash, modellashtirish va boshqalar);
-empirik (kuzatish, suhbat, so'rov, o'quvchilar faoliyatining mahsullarini o'rganish
usullari, maktab hujjatlari, baholash usullari (reyting, pedagogik kengash, o'z-o'zini baholash va
boshqalar); usullar; o'lchovlar va nazorat (masshtablash, kesish, test, va boshqalar), shuningdek,
pedagogik eksperiment).
254
Nazariy va empirik usullar odatda matematik va statistik usullar bilan birgalikda
qo'llaniladi, ular o'rganish davomida olingan ma'lumotlarni qayta ishlash, shuningdek,
o'rganilayotgan hodisalar o'rtasidagi miqdoriy munosabatlarni o'rnatish uchun ishlatiladi.
Pedagogik tadqiqotning keng tarqalgan usuli eksperimentdir. Bu pedagogik hodisalardagi
sabab-oqibat munosabatlarini o'rganish maqsadida olib boriladigan tadqiqot faoliyati. Ushbu
pedagogik eksperimentning bir qismi sifatida nazariy va empirik usullar majmuasidan
foydalaniladi.
Yakuniy maqsad quyidagilar bo'lishi mumkin:
- bayon qilish, faqat pedagogik jarayondagi ishlarning haqiqiy holatini belgilash;
- transformatsion, maktab o'quvchisi yoki bolalar guruhining shaxsini rivojlantirish
shartlarini (usullari, shakllari va ta'lim mazmunini) aniqlash uchun maqsadli eksperiment tashkil
etilganda;
- aniqlash va o'zgartirish jarayonida, shuningdek, laboratoriya tajribalarida olingan
natijalarning ishonchlilik darajasini tekshirish uchun tashkil etilgan nazorat;
- uchuvchi (dastlabki), uning maqsadi tajriba texnikasining murakkabligi va sifatini
tekshirishdan iborat.
Ushbu tajriba birinchi navbatda qisqartirilgan versiyada amalga oshiriladi. Shundan so'ng,
tajribaning alohida qismlarini tuzatish kerak, keyin ularni to'liq bajarish kerak.
Inson tabiatning ajralmas qismidir, tabiat inson hayoti uchun zarur bo'lgan hamma
narsani beradi. Bu tabiatga hurmatni talab qiladi. Aks holda, insoniyat dahshatli yo'qotishlarga
duch kelishi mumkin.
Yosh avlodda bilim va malakalar tizimini shakllantirish ta’limning asosiy vazifalaridan
biridir. Hatto K.D.Ushinskiy ham shunday degan edi: “Faqat tizim, albatta, ob'ektlarning
mohiyatidan kelib chiqadigan oqilona tizim bizga bilimlarimiz ustidan to'liq hokimiyatni beradi.
Parcha-parcha, nomuvofiq bilimlar bilan to'ldirilgan bosh hamma narsa parokanda bo'lgan va
egasining o'zi hech narsa topa olmaydigan omborxonaga o'xshaydi; Faqat bilimsiz tizim mavjud
bo'lgan bosh barcha tortmalarida yozuvlar bo'lgan, lekin tortmalari bo'sh bo'lgan do'konga
o'xshaydi.
Tabiat inson hayotida muhim rol o'ynaydi. Inson jamiyatsiz mavjud bo'lolmaydi, xuddi
tabiatsiz. Inson, tabiat, jamiyat - bu sayyora hayotini tashkil etuvchi bir zanjirni tashkil etuvchi
bir-biriga bog'langan qismlar.
Tabiat bizga kislorod, oziq-ovqat, suv va boshqa zarur resurslarni beradi. Bundan tashqari,
tabiat go'zallik va ilhom manbai bo'lib, u tinchlantirishi va shifo berishi mumkin.
255
REFERENCES
1. Maktabagcha ta’lim muassasalarining “Ilk qadam” davlat o‘quv dasturi. -T., -2018.
2. Ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yiladigan davlat talablari. -T., -
2018.
3. Djanpeisova G.E. Maktabgacha yoshdagi bolalarning matematik ta’limida
modellashtirish usullaridan foydalanish.
4. Zamonaviy ta’lim. 2017. №5. 94 b.
5. Mirzakarimova A.N. Maktabgacha yoshdagi bolalarda ijodiy xususiyatlarni rivojlantirish.
Zamonaviy ta’lim. 2019. №
6. 75-80 b.
7. Nig’matov A.N. Ekologiya Asosiy atama va iboralarning izoxli lug’ati. - T.: «Bioekosan»
nashriyoti, 2001.
8. Ziyomuhamedov B. Ekologiya va ma‘naviyat. T.: «Mehnat» nashriyoti,1997.
9. Baratov P. Tabiatni muhofaza qilish: O’qituvchilar uchun fakultativ kurs yuzasidan
qo’llanma. - T.: «O’qituvchi» nashriyoti, 1991.
