ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
673
ALEKSANDR MAKEDONSKIYNING HARBIY YURISHLARI
Ko‘palova Go‘zal Rashid qizi
Urganch davlat universiteti
Ijtimoiy iqtisodiy yo‘nalish
Tarix (mintaqalar va yo‘nalishlar bo‘yicha)
1-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10552085
Annotatsiya.
Ushbu maqolada o‘z davrininng yuksak harbiy salohiyatiga ega bo‘lgan
sarkarda Aleksandr Makedonskiyning harbiy yurishlari bosib olingan hududlari haqida so‘z
boradi. Qolaversa, Aleksandr harbiy yurishlari miloddan avvalgi 336 yildan 323 yilgacha bo‘lgan
bir qator istilolar va janglar bo‘lib, ular qadimgi dunyoga katta ta'sir ko‘rsatganligi izohlab
o‘tilgan.
Kalit soʻzlar:
Aleksandr Makedonskiy, Filip II, otliqlar, jangovar fillar, Ellinizm,
Gellespont, satraplar, Gordian tuguni.
MILITARY CAMPAIGNS OF ALEXANDER OF MACEDON
Abstract.
This article talks about the territories occupied by the military campaigns of
Alexander the Great, who had a high military potential of his time. In addition, Alexander's
military campaigns, a series of conquests and battles from 336 to 323 BC, have been described as
having a major impact on the ancient world.
Key words:
Alexander the Great, Philip II, cavalry, war elephants, Hellenism, Hellespont,
satraps, Gordian knot.
ВОЕННЫЕ ПОХОДЫ АЛЕКСАНДРА МАКЕДОНСКОГО
Аннотация.
В данной статье говорится о территориях, оккупированных военными
походами Александра Македонского, обладавшего высоким военным потенциалом своего
времени. Кроме того, военные кампании Александра, серия завоеваний и сражений с 336 по
323 годы до нашей эры, были описаны как оказавшие большое влияние на древний мир.
Ключевые слова:
Александр Македонский, Филипп II, конница, боевые слоны,
эллинизм, Геллеспонт, сатрапы, гордиев узел.
Aleksandr miloddan avvalgi 356 yilda tug‘ilgan. O‘sha paytda Makedoniya poytaxti - Pella
bo‘lgan. U Makedoniya qiroli Filipp II va Epirus malikasi Olimpianing o‘g‘li edi. Filipp o‘n uch
yoshli Aleksandrni Mejaga yubordi, u yerda miloddan avvalgi 342-340 yillarda yunon faylasufi
Aristoteldan ta'lim oldi. U ritorika, adabiyot, geografiya va harbiy fanlar bo‘yicha bilimlarga ega
bo‘ldi. Bu uning ilm-fan, tibbiyot va falsafaga muhabbatini kuchaytirdi. Tez orada u 18 yoshida
Xeroneya jangida g‘alaba qozonishga otasiga yordam berib, harbiy jasorat ko‘rsatdi. U 336 yilda
o‘ldirilgan otasining o‘rnini egalladi va zudlik bilan Fesaliya va Frakiyani egalladi, u Fivani
shafqatsizlarcha vayron qildi. 334 yilda u Forsga o‘tib, Granikus daryosida fors qo‘shinini mag‘lub
etdi. Aytishlaricha, u Frigiyada Gordian tugunini kesib tashlagan (333), bu esai, afsonaga ko‘ra, u
butun Osiyoni boshqarishi kerak edi. 333 yilda Issus jangida u boshqa qo‘shinni ya’ni podshoh
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
674
bo‘lmaganni mag‘lub etdi. Buning natijasida Fors shohi Doro III boshchiligidagi qo‘shin
qochishga muvaffaq bo‘ldi
1
.
Keyin u Suriya va Finikiyani egallab, Fors flotini uning portlaridan yo‘q qilib tashladi. 332
yilda u Tirni yetti oylik qamal natijasida egallaadi, buni esa o‘zining eng katta harbiy yutug‘i deb
hisobladi va keyin Misrni egalladi. U yerda u fir'avnlarning qo‘sh tojini qo‘lga kiritdi,
Iskandariyaga asos soldi va ilohiylikka bo‘lgan da'vosining asosi bo‘lgan Omon xudosining
ibodatxonasini ziyorat qildi. Sharqiy O‘rta yer dengizi qirg‘oqlarini nazorat qilib, 331 yilda u
Gaugameladagi hal qiluvchi jangda Doroni mag‘lub etdi, ammo Doro yana qochishga muvaffaq
bo‘ldi. Keyin u Bobil viloyatini egalladi. U 330 yilda Forsning Persepolis shahridagi Kserksning
saroyini yoqib yubordi. U sharqqa qarab yurishni davom etdi, o‘z odamlari o‘rtasidagi fitnalarni
yo‘q qildi va Oks va Yaksart daryolari bo‘ylab nazoratni o‘z qo‘liga oldi va hududni ushlab turish
uchun bu yerda shahar qurdirdi, shaharni Iskandariya deb nom berdi. Aleksandr Makedonskiy
hozirgi Tojikistonni zabt etib, u Baqtriya malikasi Roksanaga uylandi va fors absolyutizmini qabul
qildi
2
.
M.a. 327 yilda Makedoniya armiyasi Hindistonga yo‘l oldi. Mashaqqatli safar va O‘rta
Osiyo qabilalarining ko‘rsatgan qattiq qarshiliklari armiyaning ahvolini og‘irlashtirib yuborgan
edi. Unda Spitamen boshchiligida O‘rta Osiyoliklar Palitomet daryosi buyida Aleksandr qo‘shinini
kichik bir bo‘limini pistrmaga tushurib yakson qilgan edi. Natijada armiyaning ichida oppozitsiya
guruhi shakllanib, u Iskandarning bosqinchilik rejalariga qarshilik ko‘rsata boshladi. Bu armiyaga
yomon ta’sir ko‘rsatdi va intizomga putur etkazdi. Shunga qaramay Hindistonga qilingan
yurishning birinchi davri Makedoniya armiyasiga oz bo‘lsada muvaffaqiyat keltirdi. Birinchi
navbatda bu hol Hindiston podsholari Taksil va Porning o‘zaro dushmanliklari bilan bog‘liq
bo‘ldi. Makedoniya armiyasi Qobuldan hind daryosiga ikkita kolonnada harakatlandi. Baqtriyadan
chiqqandan keyin 16 sutka o‘tgach Makedoniya armiyasi hind daryosining o‘ng qirg‘og‘ida
jamlandi. Iskandarga ittifoqchi bo‘lib olgan Taksilning ko‘magida Makedoniya armiyasi hind
daryosidan o‘tdi, uning safiga 5 ming Hindistonlik jangchi qo‘shildi. Hindiston podshosi Por
qarshilik ko‘rsatishga hozirlik ko‘ra boshladi. U Gidasp daryosi bo‘yiga qudratli armiyani, 30
ming atrofida piyodalarni, 3–4 ming chavandozni, 300 ta jangovar arava va 200 ta fillarni to‘pladi.
Makedoniya armiyasi o‘zining ittifoqchilari bilan birga 30 ming kishiga ega bo‘lib, ulardan 6 ming
og‘ir piyodalarni va 5 ming otliqlarni tashkil etdi. Jang natijasida, Hind daryosi bo‘ylab kemalarda
to‘qqiz oy suzib, uning quyilish joyiga kelgan va safi ozayib ketgan Iskandar armiyasi ikki qismga
bo‘lindi: birinchisi dengizdan Dajlaning quyilish joyi tomon suzib ketdi, ikkinchisini esa
Iskandarning o‘zi Gedroziya (Janubiy Pokistonning hududi) cho‘li orqali boshlab ketdi, bu
yerlarda armiyaning bir qismi qirilib ketdi. M.a. 325 yilda, Makedoniya armiyasining
qolganqutganlari, bosib olingan hududlarning poytaxti hisoblangan Vavilonga qaytib keldi
3
.
Xulosa qilib aytganda, Aleksandr tarixdagi eng taniqli harbiy rahbarlardan biri edi. U o‘n
bir yillik hukmronligi davrida Kichik Osiyo, Misr, Fors va boshqa mamlakatlarni zabt etib, qudratli
imperiya yaratdi. U Hindistonga yetib bordi, ammo u yerdan qaytishga majbur bo‘ldi. Chunki ,
uning armiyasi katta muammolarga duch keldi. Buyuk Aleksandr hukmronligi davrida Yunoniston
1
Rajabov. R. Qadimgi dunyo tarixi.-T.: “Fan va texnologiya”, 2009. 78-b.
2
Крушкол. Ю. С. Кадимги дунё тарихи. –T.: “Укитувчи”, 1975. 24-б.
3
S.Mamajonov. Harbiy tarix, darslik. Toshkent 2021. 56-b.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
675
va Sharq madaniy merosining birlashishi keyingi 300 yil davomida dunyoqarashni shakllantirgan
"ellinizm davri" ni shakllantirdi. Aleksandr Makedonskiy Bobilda 33 yoshida vafot etdi. Aleksandr
III Makedoniya imperatori edi va o‘n bir yil ichida ulkan hududni bosib oldi. Bu bugungi me'yorlar
bo‘yicha taxminan quyidagi zamonaviy mamlakatlarga to‘g‘ri keladi: Gretsiya, Turkiya, Suriya,
Livan, Isroil, Iordaniya, Misr, Iroq, Eron, Afg‘oniston va Pokiston. U tarixdagi eng taniqli
sarkardalar va davlat arboblaridan biri edi. Vafotidan keyin unga "Buyuk" taxallusi berilgan.
Buyuk Aleksandr strategik mahorat va mutlaq kuch uchun o‘zgarmas iroda bilan ajralib turadigan
buyuk tarixiy shaxs edi.Mahoratli qo‘mondon o‘z hayotini fathga bag‘ishladi, askarlariga jasorat
va g‘ayrat namunasini taqdim etdi. U izdoshlari va muxoliflariga nisbatan shafqatsiz bo‘lganidek,
atrofidagi sodir insonlar uchun saxovatli bo‘lishi mumkin edi.
REFERENCES
1.
Rajabov. R. Qadimgi dunyo tarixi.-T.: “Fan va texnologiya”, 2009. 78-b.
2.
S.Mamajonov. Harbiy tarix, darslik. Toshkent 2021. 56-b.
3.
Крушкол. Ю. С. Кадимги дунё тарихи. –T.: “Укитувчи”, 1975. 24-б.
4.
https://ru.m.wikipedia.org
5.
Alexandermosaik.de
