ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
5
MAXSUS MAQSADLARDA ISHLATILADIGAN KOSMETIKA MAHSULOTLARI
Abdullayeva Lazokat Qodir qizi
TKTI S1B-19 guruh talabasi
Hamroqulov Mahmud G ‘ofurjonovich
TKTI dotsenti, PhD.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10620191
Annotatsiya. Ushbu maqolada tibbiy kosmetika, kosmetika, dermokosmetika, faol
kosmetika hamda boshqa shu kabi mahsulotlarning qiyosiy tavsiflari asosida ularning
klassifikatsiyasi yoritib berilgan. Ularning qo‘llanilish sohalari va ta’sir doirasi tahlil qilingan.
Kalit so‘zlar: kosmetik mahsulot, tibbiy kosmetik mahsulot, kosmetsevtika, parfyumeriya,
teri, nojo‘ya ta’sir.
COSMETIC PRODUCTS FOR SPECIAL PURPOSES
Abstract. This article describes the classification of medical cosmetics, cosmetics,
dermocosmetics, active cosmetics and other similar products based on their comparative
descriptions. Their fields of application and scope of influence are analyzed.
Key words: cosmetic product, medical cosmetic product, cosmeceuticals, perfumery, skin,
side effects.
КОСМЕТИЧЕСКАЯ ПРОДУКЦИЯ СПЕЦИАЛЬНОГО НАЗНАЧЕНИЯ
Аннотация. В статье описана классификация лечебной косметики, косметических
средств, дермокосметики, активной косметики и других подобных продуктов на основе их
сравнительного описания. Анализируются их области применения и сфера влияния.
Ключевые слова: косметический продукт, лечебно-косметический продукт,
космецевтика, парфюмерия, кожа, побочные эффекты.
Hozirgi vaqtda kosmetika mahsulotlar xavfsizligi bo‘yicha tadqiqotlar eng ko‘p
o‘rganilgan va sinovlar o‘tkazilgan. Ayniqsa, kosmetika mahsulotlar iste’molchilar salomatligi
uchun potentsial xavfli bo‘lib, ular tarkibida tabiiy, kimyoviy, biologik faol moddalarning ko‘p
komponentli kompozitsiyalari mavjud va ular inson tanasining turli tashqi joylariga qo‘llanilishi
uchun mo‘ljallangan, shuning uchun ularning xavfsizligi bo‘yicha tadqiqotlarga, shu jumladan
O‘zbekistonda ham katta e’tibor berilmoqda.
1
Kosmetika mahsulotlaridan insonlar gigiyenik va estetik maqsadlarda kundalik vosita
sifatida foydalanmoqda, Respublikamiz miqyosida ham kosmetika mahsulotlari ishlab
chiqaruvchi korxonalar mavjud bo‘lishiga qaramay, kosmetika mahsulotlarining importi yildan-
yilga ortib bormoqda. Respublikamizga import va undan eksport qilingan, shuningdek ishlab
chiqarilgan kosmetika mahsulotlarining so‘nggi uch yil ichidagi hajmi 1- rasmda keltirilgan.
Ushbu mavzuning dolzarbligi kosmetika dorixonalar assortimentida mustahkam joy
olganligi bilan bog‘liq va bu ajablanarli emas. Uzoq vaqt davomida farmatsevtlar dorixonalarda
nafaqat dori-darmonlarni, balki dorixonalarda tayyorlangan balzamlarni, aromatik yog'larni va
boshqa mahsulotlarni ham sotdilar. Hozirgi vaqtda dorixonalar turli xil kosmetika muammolarini
hal qilish uchun turli xil narx toifalarida turli ishlab chiqaruvchilarning kosmetika mahsulotlarini,
xususan, kosmetika deb ataladigan keng assortimentni taklif qilishadi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
6
1-rasm O‘zbekiston Respublikasida kosmetika mahsulotlarining eksport-importi va ishlab
chiqarilishi to‘g‘risida ma’lumot
2
Ho‘sh unda “
kosmetik mahsulot
” nima? Ushbu atamaning aniq ta'rifi GOST 51391-99
“Parfyumeriya va kosmetika mahsulotlari. Iste’molchi uchun ma’lumot. Umumiy talablar”
standartida berilgan. Parfyumeriya-kosmetika mahsulotlari – bevosita inson tashqi qoplamasiga
(teri, tuk qoplamasi, tirnoqlar, lablar va tashqi jinsiy organlar) yoki tishlar va og‘iz bo‘shlig‘ining
shilliq pardasiga, ularni tozalash, tashqi ko‘rinishini o‘zgartirish, tanaga yoqimli hid berish va/yoki
hidini yaxshilash, va/yoki himoya qilish, va/yoki yaxshi holatda saqlash, va/yoki ularni parvarish
qilish maqsadida surtish uchun mo‘ljallangan modda yoki moddalar aralashmasi. Ushbu ta’rif
Evropa Ittifoqi mamlakatlari qonunchiligiga to'liq mos keladi (Kosmetik Direktiv 76/768/EEC).
So‘nggi paytlarda “kosmetsevtika” (dorivor kosmetika, dermokosmetika, faol kosmetika,
farmatsevtik kosmetika), deb nomlangan va kosmetika va tibbiyot o‘rtasida oraliq o‘rin egallagan
mahsulotlarning yangi klassi faol muhokama qilinmoqda. Kosmetsevtika vositalarga ma’lum
konsentratsiyalarda dorivor bo‘lmagan biologik faol moddalarni o‘z ichiga olgan mahsulotlar
kiradi. Shu bilan birga, kosmetika vositalari funktsional, o‘lchanadigan terapevtik va profilaktik
xususiyatlarga ega.
Tibbiy va kosmetika mahsulotlarining qiyosiy tavsiflari 1-jadvalda keltirilgan.
3
1-jadval
Dorivor va kosmetika mahsulotlarining qiyosiy tavsiflari
Taqqoslash
parametrlari
Tibbiy
Kosmetsevtika
Kosmetika
Qo‘llanilish maqsadi
Kasallikning oldini
olish yoki davolash
uchun ishlatiladi
Faol ta’sir qilish
orqali tashqi
ko'rinishni bezash va
Tashqi ko'rinishini
bezash va yaxshilash
uchun xizmat qiladi
2020 yil
2021 yil
2022 yil 10 oy uchun
eksport
1122,3
1081,6
8662,2
import
19700,4
27923,6
19535,1
ishlab chiqarish
20137,6
19544,3
14808,5
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
to
n
n
a
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
7
yaxshilash uchun
xizmat qiladi
Ta’sir doirasi
Teri osti qatlamlarga
ta'sir qilishi mumkin
Teri osti qatlamlarga
ta'sir qilishi mumkin
Bazal membranadan
chuqurroq kirmaydi
va terining tuzilishi
va funktsiyalariga
ta'sir qilmasligi kerak
Antibiotiklar va
gormonlar tarkibi
Ruxsat berilgan
Fitoestrogenlarni
cheklangan miqdorda
qo'llash
Taqiqlangan
Nojo‘ya ta'sirlar
Ba’zi toksik ta'sirga
ega bo‘lishi va tanaga
salbiy ta’sir
ko‘rsatishi mumkin
Noxush oqibatlarning
xavfi
minimallashtiriladi
Noxush oqibatlarning
xavfi
minimallashtiriladi
Tibbiy kosmetika, kosmetika, dermokosmetika, faol kosmetika – bu atamalarning barchasi
u yoki bu darajada tuzatuvchi va tiklovchi ta'sirga ega bo'lgan kosmetik mahsulotlarga nisbatan
qo'llaniladi, ammo ularning umumiy xususiyatlariga ko'ra dori vositalari emas. Kosmetik
mahsulotlar - bu ilmiy, tibbiy va farmatsevtik ma’lumotlardan foydalangan holda ishlab chiqilgan
kosmetik mahsulotlar, shuning uchun mahsulotning barcha tarkibiy qismlaridan foydalanish ilmiy
asoslangan. Mamlakatimizda “tibbiy kosmetika” tushunchasi eng keng tarqalgan. Bugungi kunda
bu atamaning aniq talqini yo‘q bo‘lib va bu butunlay boshqa narsalarni anglatadi.
Ba’zi mutaxassislar nafaqat dorixonalarda, balki supermarketlarda ham sotiladigan 4 ta
mahsulot guruhini — yuzni parvarish qilish, tanani parvarish qilish, soch va bosh terisini parvarish
qilish va og‘iz bo‘shlig‘i va tishlarni parvarish qilish vositalarini
tibbiy kosmetika
, deb
tasniflashadi.
Ikkinchidan, dorixonada sotiladigan barcha kosmetik vositalarni shunday nomlashadi.
Uchinchidan, tibbiy kosmetikani kosmetik mahsulotlarning dorixona assortimentining bir qismi,
deb bilishadi. Ular dorixonada taqdim etilgan kosmetika mahsulotlarini ommaviy bozorga
bo‘lishadi, ularning harakati terining individual xususiyatlarini hisobga olmagan holda sog‘lom
terining barqaror holatini saqlashga qaratilgan (bunday kosmetikani tanlash maxsus bilimlarni
talab qilmaydi, shuning uchun uni istalgan joyda sotish mumkin), tibbiy (faol), faqat dorixonalar
orqali tarqatiladi va yuqori texnologiyadan foydalangan holda ishlab chiqarilgan va birinchi
navbatda tashqi ko‘rinishdagi estetik nuqsonlarni (ajinlar, teri osilib qolishi, xira rang tortishi)
bartaraf etishga qaratilgan (premium class va lux class).
To‘rtinchidan – dorixonalarda sotiladigan kosmetika va farmatsevtik kosmetika
(dermatologik) o‘rtasidagi farqni ta’kidlab, ikkinchisi ikki turga bo‘linadi - estetik va dorivor.
Estetik kosmetika - har qanday yosh va jinsdagi terini parvarish qilish uchun mo'ljallangan,
suvsizlanish, atoniya, ajinlar va boshqalar muammolari bilan profilaktika ta'siriga ega.
Terapevtik – dermatologik muammolarni (atopik dermatit, psoraiz kasalligi va boshqalar)
kuchaymasdan tuzatadi va dori-darmonlar bilan parallel ravishda qo‘llanilishi mumkin.
4
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
8
Kosmetika dorixonalar assortimentida mustahkam o‘rin egalladi. Har uchinchi mijoz
dorixonaga tashrif buyurganida dori-darmon bilan birga parfyumeriya va kosmetika
mahsulotlarini ham sotib oladi.
Hozirgi vaqtda dorixonalar assortimentida kosmetika ulushi 10-15% ni tashkil qiladi, yillik
o‘sish sur’ati taxminan 20% ni tashkil qiladi. Agar bu tendentsiya davom etsa, unda bir yil ichida
dorixonalarda mahsulot assortimentining to‘rtdan bir qismi kosmetik mahsulotlardan iborat
bo‘ladi.
Shunday qilib, kosmetika oddiygina odamning ko‘rinishini o‘zgartiradi, yanada jozibali
ko‘rinish hosil qiladi, lekin u terining tuzilishi va funktsiyasiga va umuman tanaga ta’sir qilmasligi
kerak. Kosmetik vositalar allaqachon terining yoki boshqa to‘qimalarning tashqi ko‘rinishiga va
tuzilishiga / funktsiyasiga ta’sir qiluvchi dorilar sifatida ko‘rib chiqilishi kerak. Tibbiy
kosmetikaning harakati yuqori faol moddalardan foydalanishga asoslangan bo‘lib, ular ma’lum
konsentratsiyalarda terapevtik ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
REFERENCES
1
Свекольникова Ольга Юрьевна. Оценка качества и экспертиза косметических товаров:
диссертация ... кандидата технических наук: 05.19.08.- Москва, 2002.- 213 с.
2
Ziyodova L.B. Kosmetika mahsulotlarini tashqi iqtisodiy faoliyatda sinflash va sertifikatlash
// PhD dissertatsiyas i avtoreferati, T.: - 2023 y.
3
Дорофеева В.В. Нормативное регулирование обращения косметических товаров //
Ремедиум. Журнал о российском рынке лекарств и медицинской технике, 2006 г. 6-10
стр.
4
Широкова Ирина Косметика особого назначения // Ремедиум. Журнал о российском
рынке лекарств и медицинской технике, 2011 г. 24-28 стр.
