ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1071
USMONIYLAR DAVLATINI BUYUK QILGAN G’OYA
(QIZIL OLMA II)
Umidjon Xayrullayev
Osiyo Xalqaro Universiteti tarix fani o’qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10694367
Annotatsiya.
Ushbu maqolada
Usmoniylar davlatini buyuk qilgan g’oya haqidagi
ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so’zlar:
“Qizil olma”, To’pqopi, O’g’uzlar, Xazar xoqon, Alparslon, Onadulu, Sulton
Salim, Fotih Sulton, Otranto, Qoziaskar, Vena, Manzikert.
THE IDEA THAT MADE THE OTTOMAN STATE GREAT
(RED APPLE II)
Abstract.
This article contains information about the idea that made the Ottoman state
great.
Keywords:
"Red apple", Topqopi, Oguzlar, Khazar Khagan, Alparslan, Onadulu, Sultan
Salim, Fatih Sultan, Otranto, Qaziaskar, Vienna, Manzikert.
ИДЕЯ, КОТОРАЯ СДЕЛАЛА ОСМАНСКОЕ ГОСУДАРСТВО ВЕЛИКИМ
(КРАСНОЕ ЯБЛОКО II)
Аннотация.
В данной статье содержится информация об идее, сделавшей
Османское государство великим.
Ключевые слова:
«Красное яблоко», Топкопи, Огузлар, Хазарский каган, Алпарслан,
Онадулу, Султан Салим, Фатих Султан, Отранто, Казиаскар, Вена, Манцикерт.
Tarixda olti asrdan ko’proq vaqt davomida hukmronlik qilgan Usmoniy turklar davlatida
butun dunyoni islom bayrog’i ostida birlashtirib yagona turkiy davlat qurish g’oyasi ilgari surilgan.
Bu g’oyaning nomi “Qizil olma” dir. Hattoki usmoniylar mashhur To’pqopi saroyidan
topilgan bir albomda usmoniy hukmdorlar tasvirlangan bo’lib sultonlarni ba’zilari qo’llarida biror
bir olma bilan tasvirlangan
1
. Usmoniy turklar davlati zaiflashganida Qizil olma g‘oyasi unutildi
va XX asr boshlaridan turkchilik oqimi va milliy mafkurasiga aylanib qaytadan shakllandi
2
.
Qizil olma motivi turklar orasida juda qadimgi e'tiqod va urf-odatlarga asoslangan.
Yenisey bitiklarida aytilishicha, oʻgʻuzlar Enasoy boʻyida yashagan oʻgʻuzlar, Har doim
bu yerdan g'arbga olib borgan kuch Qizil olma edi. O’g’uzlar Xazar xoqonining o‘tovida
hokimiyatning ramzi bo’lgan oltin to’pni qo’lga kiritish maqsad qilindi
3
. Saljuqiylar hukmdori
Alparslon Qizil olmasi Onadulu bo’lgan. Shuning uchun ham Manzikert jangiga kirgan. Ertug'rul
G'oziy va Murod I Hudavendig'orning qizil olmalari Alparslonnikidan farq qilmasdi, faqat g'arbga
qarab uzoqlashardi
4
.
Fotih Sulton Mehmet Otrantoni bosib olgach, Italiyaning ichki qismlarini zabt etishni o’z
oldiga maqsad qilib qo’yadi.
Ushbu maqsadga erishish uchun italyan va yunon tillarini biladigan
1
Orhan Şaik Gökyay. Kızılelma.:Istanbul-2002. S. 560
2
Fatih Özdemir. KIZIL ELMA’YI ARAYAN ÜÇ YAZAR: ÖMER SEYFETTIN, ZIYA GÖKALP, RAGIP ŞEVKI
YEŞIM:. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/5 Fall
2008. S 505
3
Orhan Şaik Gökyay, “Kızılelma”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 25, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 2002, s.560.
4
Nevzat Kösoğlu, “Kızılelma”, Türkler, Ed. Hasan Celâl Güzel, 2. Cilt, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s.857.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1072
Umar ismli kishini Italiyaning ichki qismiga josuslik qilish maqsadida yuborgan. Bir qancha
adabiyot va manbalarda
“Qizil olma” ning josular orasidagi parol ekanligini keltiriladi
5
. Fotih
sulton zaharlanganidan so’ng tez orada vafot etadi va “Qizil olma” yang fath hududiga ko’chadi.
Yovuz Sulton Salim esa eng qisqa fursatda eng keng qamrovli istilolarni amalga oshirib,
xalifalikni qabul qilib, qizil olmaga erishdi. Kunlarning birida sulton Sulaymon qonuniy harbiy
yurish oldidan qarorgohida o’tirgan vaqtda tashqaridan yanicharlarning “Qizil olmaga” degan
hayqiriqlari eshitildi. Shu vaqtda sulton Sulaymon “Qizil olma” qayerdaligi xayoliga keldi, va
ming martalab nomini eshitgan bu mamlakat qayerdaligi haqida fikr yuritdi va atrofidagi Mehmet
Poshsho, Ayoz Poshsho, Iskandar Poshsholardan so’radi lekin tayinli javob ololmadi.
Qoziaskarlar “Qizil olma”ning xalq tomonidan to’qib chiqarilgan bir afsona ekanligini bu
haqda na shariatda na ilmda biror asos yo’qligini iddao qildilar. Shundan so’ng sulton Sulaymon
uch askarni huzuriga chaqirtirdi va ulardan “Qizil olma” qayerdaligini so’radi. Uchala askar ham
“Qizil olma” podshohimiz bizni zafarga boshlaydigan yer uning qayerdaligini faqat
podshohimizning o’zi biladi deb javob berishadi. Sultonning Qizil olmasi Vengriya va Vena edi
6
.
Har bir usmonli hukmdorining o’z “Qizil olma”si bo’lib bu g’oya bir hukmdordan
ikkinchisiga meros bo’lib o’tavergan.
REFERENCES
1.
Fatih Özdemir. KIZIL ELMA’YI ARAYAN ÜÇ YAZAR: ÖMER SEYFETTIN, ZIYA
GÖKALP, RAGIP ŞEVKI YEŞIM:. International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic Volume 3/5 Fall 2008.
2.
Orhan Şaik Gökyay. Kızılelma.:Istanbul-2002
3.
Orhan Şaik Gökyay, “Kızılelma”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 25, Türkiye Diyanet Vakfı,
İstanbul, 2002
4.
Ragıp Şevki Yeşim, Kızılelma, Türkiye Yayınevi, Istanbul 1971.
5.
Бобохусенов, А. (2024). ИСТОРИЧЕСКАЯ ГЕОГРАФИЯ БУХАРСКОГО ОАЗИСА.
СОВРЕМЕННАЯ
НАУКА
И
ИССЛЕДОВАНИЯ,
3(2),
634–640.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10667247
6.
Бобохусенов, А., и Ганиев, Х. (2024). ПРОБЛЕМЫ ПРОИСХОЖДЕНИЯ САКСКОЙ
АРХЕОЛОГИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ. СОВРЕМЕННАЯ
НАУКА И ИССЛЕДОВАНИЯ, 3(2), 641–645.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10667306
7.
Akmal B. (2024). THE GREAT WALL OF THE EARLY MIDDLE AGES - KANPIRAK
WALL.
Modern
Science
and
Research,
3(1),
694–698.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/28381
8.
Bobohusenov Akmal. (2023). BUXORO VOHSINING ANTIK DAVRI SHISHA
BUYUMLARI.
TADQIQOTLAR
,
25
(2),
208–211.
Retrieved
from
http://tadqiqotlar.uz/index.php/new/article/view/307
9.
Bobohusenov Akmal Ashurovich. (2023). THE MATERIAL CULTURE OF THE
TOMBS OF THE ANCIENT AND EARLY MEDIEVAL PERIOD.
International Journal
5
Ragıp Şevki Yeşim, Kızılelma, Türkiye Yayınevi, Istanbul 1971. S 22
6
Ragıp Şevki Yeşim, Kızılelma, Türkiye Yayınevi, Istanbul 1971. S 36
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1073
Of
History
And
Political
Sciences
,
3
(11),
24–29.
https://doi.org/10.37547/ijhps/Volume03Issue11-06
10.
Shokir
o’g’li,
S.
U.
(2023).
MAHALLANING
JAMIYAT
IJTIMOIY
TARAQQIYOTIDAGI O’RNI. Научный Фокус, 1(6), 369-371.
11.
Sadullayev,
U.
(2024).
THE
NEIGHBORHOOD
IS
THE
CRADLE
OF
VALUES.
Modern
Science
and
Research
,
3
(1),
607–613.
Retrieved
fromhttps://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/28343
12.
Sadullayev, U. (2023). ABOUT THE EMERGENCE OF THE CONCEPT OF
NEIGHBORHOOD.
Modern Science and Research
,
2
(12), 722-727.
13.
Sadullayev Umidjon Shokir O’g’li. (2023). THE IMPORTANCE OF THE MAHALLA
SYSTEM’S REFORMATIONS IN NEW UZBEKISTAN. International Journal Of
History
And
Political
Sciences,
3(10),
25–30.
https://doi.org/10.37547/ijhps/Volume03Issue10-05
14.
Sadullayev Umidjon Shokir o’g’li. (2023). The History of the Creation and Formation of
the Neighborhood. American Journal of Language, Literacy and Learning in STEM
Education
(2993-2769),
1(10),
480–485.
Retrieved
from
https://grnjournal.us/index.php/STEM/article/view/2142
