ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
16
BOSHLANG’ICH SINFLARDA ONA TILI VA O’QISH SAVODXONLIGI HAMDA
TABIIY FANLAR INTEGRATSIYASI
Kuchkorova Nurjahon
Shahrisabz Davlat Pedagogika Instituti
Pedagogika fakulteti Ta`lim-tarbiya nazariyasi va
metodikasi
nurjahonkuchkorova@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.10909610
Annotatsiya.
Ushbu maqolada boshlang’ich sinflarda integratsion ta’limni yo’lga
qo’yishning ayrim talab va shartlariga asoslangan holda 2-sinf ona tili va o’qish savodxonligi va
tabiiy fanlar darsligi o’zaro integratsiyalashtirilgan. Shuningdek, bu turdagi dars loyihasiga doir
mashg’ulot strukturasi ham tavsiflangan.
Kalit so’zlar:
Ta’lim, ona tili va o’qish savodxonligi, tabiiy fan, fanlararo aloqadorlik.
MOTHER LANGUAGE AND READING LITERACY AND SCIENCE INTEGRATION
IN THE PRIMARY GRADES
Abstract.
In this article, the 2nd grade mother tongue and reading literacy and science
textbooks are mutually integrated, based on some requirements and conditions for establishing
integrated education in elementary grades. Also described is the training structure for this type of
lesson projest.
Key words:
Education, mother language and reading literacy, natural science,
interdisciplinary communication.
РОДНОЙ ЯЗЫК, ГРАМОТНОСТЬ ЧТЕНИЯ И ИНТЕГРАЦИЯ НАУКИ В
НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ
Абстрактный.
В данной статъе учебнике по родному языку¸читению и
естествознанию для 2-го класса взаимо инегрированы, исходя из некотоых требований и
условий построенного образования в начальны классах. Также описана структура
обучения для этого типа урока.
Ключеые слова:
образование, язик и читательская грамотность, естествознание
KIRISH.
Maktab-
ta’lim
va
tarbiyaning
asosiy
poydevoridir.Yurtboshimiz
SH.M.Mirziyoyev
ta’kidlaganlaridek,
‘’Yangi
O’zbekiston
ostonasi
maktabdan
boshlanadi’’.Bugungi kunda ta’lim sohasiga qaratilayotgan e’tibor o’zining ijobiy samarasini
bermoqda.Bunga yaqqol misol 2019-yil 26-noyabrda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining
’’Zamonaviy maktab’’larni tashkil etish chora tadbirlari to’g’risida’’gi qarori qabul
qilindi.Qarorga muvofiq 2030-yilgacha maktablarning 50%ini zamonaviy maktablarga aylantirish
ustuvor vazifalardan biri etib belgilandi.
Davlatimiz rahbari yurtimiz uchun yetuk kadrlarni tayyorlashning asosiy bo’g’ini bo’lgan
boshlang’ich ta’limni tubdan isloh qilish va e’tibor qaratilishi lozimligini aytib o’tdilar. Bundan
ko’zlangan maqsad O’zbekiston ta’lim tizimini xalqaro standartlarga javob beradigan va
rivojlangan mamlaktlar ta’lim tizimi bilan raqobatlasha oladigan darajaga yetqazishdir. Bugungi
davr jadal suratlada o’sibib, har bir soha izchillik bilan rivojlanib bormoqda.Ma’lumki, fan va
ta’lim doimo birgalikda rivojlanadi. Bugungi kunda boshlang’ich maktab ta’limimni integratsiya
qilish haqida juda ko’p yangiliklar yaratilmoqda.Bundan maqsad o’quvchilarga tabiat va kundalik
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
17
hayotdagi barcha narsalarning o’zaro bog’liqligini ko’rsatib berishdir.Shunday ekan,ta’lim
integratsiyasi hozirgi zamon talabiga javob bera oladimi, uni qay tartibda tashkil etish kerak kabi
savollar dolzarbligicha qolmoqda.Hozirgi kunda O’zbekiston Respublikasini 2017-1021-yillarda
rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasida uzluksiz ta’lim
tizimini yanada takomillashtirish yo’lini davom ettirish, sifatli ta’lim xizmatlari imkoniyatlarini
oshirish , mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga mos, yuqori malakali kadrlar tayyorlash
bo’yicha ta’lim sohasida keng qamrovli ishlar amalga oshirilmoqda.Ana shu islohotlarning
muvaffaqiyati mamlakatimizning dunyodagi rivojlangan, zamonaviy davlatlar qatorida munosib
o’rin egallashi ilm-fan va ta’lim-tarbiya sohasining rivoji,bu borada bizning dunyo miqyosida
raqobatdosh bo’la olishimiz bilan uzviy bog’liq, desak hech hech qanday mubolag’a bo’lmaydi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA TADQIQOT METODOLOGIYASI
(RESEARCH METODOLOGIY /LITERATURE REVIEW)
Integratsiya-bu fanlarning differensial jarayon davomida yaqinlashuvi va bog’liqligidir.
Ushbu jarayon fanlar orasidagi aloqani yangi va yuqori sifatda bir-biriga bog’lashga xizmat qiladi.
Olimlarning fikricha, integratsiya didktik prinsplar qatoriga kiradi va ular orasida yetakchi o’rinni
egallaydi. Ta’lim sistemasiga integratsiyani kiritish maktab va jamoatchilik o’rtasida turgan ta’lim
va tarbiyaga oid vazifalarni hal etishda asosiy vosita hisoblanadi. Integratsiyalshtirilgan darslar
bolalar dunyoqarashida bir butunlikni, voqealar uzviyligini soddaroq anglashga o’rgatadi.
Integratsiya jarayoni asoslari uzoq o’tmishdagi xalq pedagogikasi va ilmiy pedagogikaga
asoslangan.Didaktik olim Yan Amon Komenskiy fikricha:Bir-biri bilan bog’liq bo’lgan hamma
narsa ,huddi shundek o’rganilishi kerak’’.Fanlararo bog’liqlikni keyinchalik juda ko’p olimlar turli
yo’sinda talqin etishdi.D.Lookning takidlashicha:’’Ta’lim mazmunining aniqlanishida bir fan
boshqa fanlar elementlari va faktlari bilan to’ldirilishi kerak’’.Pestalossi esa bu haqida bir fanning
boshqa fandan uzoqlashuvi xavfli ekanligini ta’kidlaydi. Bolgariyalik olimlar tabiiy-ilmiy
bilimlarni o’z ichiga olgan geografiya, geologiya, fizika, kimyo, kristallografiya, tuproqshunoslik,
poletalogiya va shunga o’xshash fanlarni o’z ichiga oluvchi ‘’Yerni o’rganish’’ fanini kiritgan.
Chehoslavakiya ham bu borda ortda qolmadi, ular ham shunday umumlashtiruvchi ‘’Fuqarolar
tarbiyasi’’ deb nomlanuvchi fan katta sinflar uchun dars sifatida kiritilgan.
Malamlakat kelajagi, barcha sohalar va loyihalar muvaffaqiyati bilimli insonlarga bog’liq.
Shu bois oxirgi to’rt yilda ta’lim sifatini oshirish, o’qituvchilar mavqeini yuksaltirish bo’yicha
ko’p ishlar qilindi. O’zbekistonning 2022-2026-yill
TAHLIL VA NATIJALAR (ANALYSIS AND RASULTS)
Boshlang’ich ta’limda integratsiyani amalga oshiruvchi asosiy vazifani o’qituvchi amalga
oshiradi.U o’quvchilaga hisob-kitobni,yozishni,nutqiy ko’nikmalarni va tabiat haqidagi
boshlang’ich tushunchalarni o’rgatadi.Boshlang’ich ta’limda inegratsiyani bir-biriga yaqin fanlar
bilan amalga oshirish ijobiy natija beradi.Masalan, 2-sinf ona tili va o’qish savodxonligi
darsligidagi ‘’So’z va gap’’ va tabiiy fanlar darsligidagi ‘’Jonli va jonsiz organizmlar’’ mavzuni
o’zaro integratsiya qilishimiz mumkin. Dars boshlangach o’qituvchi o’quvchilarga ‘’So’z va gap’’
mavzusi haqida ma’lumot bergach, darsni tabiiy fanlar bilan integratsiyalash jarayoniga o’tadi.
Tabiiy fanlar darsligidan jonli va jonsiz organizmlarga mos bo’lgan rasmli kartochkalar
o’quchilarga ko’rsatiladi va o’quvchilar ikkita guruhga bo’linadi. O’qituvchi esa ularga tezkorlik
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
18
bilan rasmga tegishli bo’lgan bir-birini takrorlamaydigan gap tuzishni topshiriq qilib beradi.Bu
ikkala fanning integratsiyalashuvi o’quvchilarda nutqiy ko’nikmalarni rivojlantirib, fikrlash
doirasining oshishiga,o’z bilimi va kuchiga bo’lgan ishonch hissini ortishiga yordam beradi. Dars
ijodiy, erkin bo’lishi bilan o’quvchilada yana darsga qiziqish uyg’otadi.
Bugungi kunda rivojlangan mamlakatlarning 70%i ta’lim tizimida integrativ darslik hamda
o’quv dasturlaridan foydalanmoqda. Masalan, Buyuk Briyaniya ta’lim tizimida asosan integrativ
fanlar joriy qilingan. Korea va Shvetsariyada esa integratsiyalshgan fanlar yoki o’quv predmetlari,
Avstraliyada integratsiyalshtirilgan fanlar, Yaponiya, Shimoliy Irlandiya va Germaniyada ham
integrativ fanlar mujassamlashtirilgan holda o’qitiladi. O’zbekistonda bu sohada ham juda ko’p
yangiliklar kiritilmoqda.
MUHOKAMA VA XULOSA (DISCUSSIN AND REFERENCE)
Ona tili va tabiiy fanlar inegratsiyalashuvi o’quvchilarda dunyoning zamonaviy tabiiy-
ilmiy ko’rishiga, mantiqiy fikrlashiga yordam beradi.O’quvchilar topshiriqlarni bajarish
jarayonida ularning aqliy faoliyati jalb etiladi,o’quvchilarda o’ziga bo’lgan ishonch hissi
ortadi.Shu kabi tashkil etilgan darslarda vaqtdan unumli foydalaniladi.Natijada esa, ta’lim
samaradorligi ortadi.Ta’limning zamonaviy pedagogik texnologiyalaridan foydalanib o’tilgan
darslarda o’quvchilarning bilish faoliyati individual tarzda tashkil etiladi.
Darslarni inegratsion shaklda tashkil etish nafaqat darsning maroqli va mazmunli o’tishini,
o’quvchilar dunyoqarashining har tomomnlama rivojlanishini kafolatlaydi. Pedagogning
kreativligi va ijodkorligi o’z-o’zidan rivojlanib qolmaydi. Uning ijodkorlik qobilyati ma’lum vaqt
ichida izchil o’qib-o’rganish, o’z ustida ishlash, kasbiy faoliyatiga ijodiy yondashish, yangi-yangi
g’oyalarni yaratishga faollik ko’rsatish, ilg’or pedagogik yutuq va tajribalarni mustaqil o’rganish
hamkasblar bilan pedagogik yutuqlar hususida fikr almashish orqali shakllantiriladi. Qolaversa,
kreativ faoliyat salohiyat negizida har bir mutaxassisning
Shaxsiy qobilyatlari, tabiiy va ijtimoy quvvati yaxlit holda namoyon bo’ladi.
REFERENCES
1.
’’O’zbekiston
Respublikasini
yanada
rivojlantirish
bo’yicha
harakatlar
strategiyasi’’2017.02.07.
2.
2020 ”Yangi O’zbekiston’’ va “Pravda stovka” gazetalari tahririyati DUK.
3.
https://lex.uz/acts/-3107036
4.
K.Qosimova va b.’’Ona tili o’qitish metodikasi’’,Toshkent,’’Nosir’’ nashriyoti.2009.B.205-
209.
5.
Suyarov K va boshqalar. Tabiiy fanlar:2-sinf uchun darslik. Toshken:Respublika ta’lim
markazi ,2021-y.
6.
Ona tili va o’qish savodxonligi 2-sinf.Toshkent-2022-y.
