ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
77
NA’MATAK (ROSA CANINA) O‘SIMLIGINIG AHAMIYATI
D.G‘.Sodiqova
DTPI o‘qituvchisi
Rahimova Dilshoda
Biologiya ta’lim yo‘nalishi 4-bosqich talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10933650
Annotatsiya. Hozirgi vaqtgacha ko‘pgina olimlar tomonidan respublikamiz sharoitida
manzarali va dorivor o‘simliklarni ko‘paytirish muammolari bo‘yicha anchagina tadqiqotlar
amalga oshirildi va ularning bioekologik xususiyatlari o‘rganilib, O‘zbekiston florasi yanada
boyitib kelinmoqda. Rosaceae oilasi o'zining chiroyli va xushbo'y gullari bilan mashhur, shuning
uchun uning vakillari obodonlashtirishda dekorativ bezaklar sifatida keng qo'llaniladi.Ushbu
maqolada na’matak (Rosa canina) o`simligining morfologiyasi va ahamiyati haqida ma’lumot
berilgan.
Kalit so’zlar: Rosaceae oilasi, na’matak, Rosa canina, karotin, pektin, vitamin C.
THE IMPORTANCE OF THE ROSA CANINA PLANT
Abstract. Until now, many scientists have carried out many studies on the problems of
breeding ornamental and medicinal plants in the conditions of our republic, and their
bioecological characteristics have been studied, and the flora of Uzbekistan is becoming more
enriched. The Rosaceae family is famous for its beautiful and fragrant flowers, so its
representatives are widely used as decorative ornaments in landscaping. This article provides
information about the morphology and importance of the rose (Rosa canina) plant.
Key words: Rosaceae family, namatak, Rosa canina, carotene, pectin, vitamin C.
ВАЖНОСТЬ РАСТЕНИЯ ROSA CANINA
Аннотация. К настоящему времени многими учеными проведено множество
исследований по проблемам селекции декоративных и лекарственных растений в условиях
нашей республики, изучены их биоэкологические особенности, все больше обогащается
флора Узбекистана. Семейство Розовые славится своими красивыми и ароматными
цветами, поэтому его представители широко используются в качестве декоративных
украшений в ландшафтном дизайне. В данной статье представлена информация о
морфологии и значении растения роза (Rosa canina).
Ключевые слова: семейство Розоцветные, наматак, Rosa canina, каротин, пектин,
витамин С.
O‘zbekiston tabiati o‘zining betakror go‘zalliklari, quyoshi, havosi, tuprog‘i va suvi bilan
alohida ajralib turadi. O‘simliklar olami juda xilma-xil bo‘lib, 4500 ga yaqin o‘simlik turlari
o‘sadi. Manzaralilik baxsh etuvchi turlarga boy turkumlardan bu ra’no turkumi hisoblanadi.
Ra’noguldoshlar oilasi 100 turkumni o’z ichiga olib 3000-3350ga yaqin turga ega bo’lib,
O’zbekistonda 11 turkum, 96 turi uchraydi.
Na’matak –Rosa
turkumi 1-3 m balandlikdagi tikanli butalardan tashkil topgan. Barglari
toq, patsimon, murakkab, yonbargchali. Gullari aktinomorf, 2 jinsli, yirik, oq pushti, sariq rangli,
gulqo’rg’oni murakkab. Gulkosacha va gultojibarglari 5 tadan, changchi va urug’chilari ko’p.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
78
Mevasi soxta meva. Turkum 120 ga yaqin turni birlashtiradi. Shulardan O’zbekistonda 13
turi tabiiy holda o’sadi va bir nechta turlari manzarali o’simlik sifatida ekiladi [1],[2].Na’mataklar
ichida itburun na’matak (
R. canina
) O’zbekistonda keng tarqalgan(1-rasm).
1-
Itburun na’matagi (Rosa canina)
Mevasi (gipantiya)dan dorivor xomashyo sifatida, urug’idan o’stirilgan ko’chatlaridan
atirgullarni payvand qilish uchun payvandtag sifatida foydalaniladi. Na’mataklar atirgullarning
kelib chiqishidagi asosiy manba hisoblanadi [3],[4].
Na’matak mevasi tarkibida 4-6 %, ba’zan 18% gacha vitamin C, 0,3 mg %vitamin B
, K
1
,
12-18 mg % karotin, 18 % qandlar, 4-5% oshlovchi moddalar, 2 % atrofida limon va olma
kislotalari, 3,7 % pektin va boshqa moddalar bo’ladi. Na’matak urug’ida moy, ildizi va bargida
esa oshlovchi moddalar bo’ladi. Na’matak o’simligining mevasi tarkibida bir necha xil vitaminlar
aralashmasi bor, shu sababli preparatlari avitaminoz kasalliklarini davolashda va oldini olishda
ishlatiladi.
Bundan tashqari, na’matak mevasi konditer sanoatida mahsulotlarni vitaminlashtirish
uchun qo’llaniladi. Na’matak turlarining mevasidan karotolin preparati va na’matak moyi
tayyorlanadi. Karotolin mevaning yumshoq etli qismining moyli ekstrakti bo’lib, tropik yaralar,
ekzema (gush), eritrodermitning ba’zi turlari va yaralangan shilliq pardalarni davolash uchun
surtiladi yoki dokaga shimdirilib, shikastlangan joyga qo’yiladi.
Na’matak moyi maxsus usul bilan mevadan tayyorlanadi. Moyni tropik
yaralar, dermatozlar, sassiq dimog’, yarali kolit, yotoq va boshqa yara, yorilishlarni davolash
uchun ularga surtiladi yoki dokaga shimdirilib, qo’yiladi.
REFERENCES
1.
Тахтаджян А.Л. Систематика и филогения цветковых растений. – М.- Л.: Наука,
1966. – 611 с.
2.
Тухтаев Б.Е. Интродукция лекарственных растений на засоленных землях
Узбекистана: Автореф. дис. … докт. биол. наук. – Ташкент, 2009. – 38 с.
3.
L.H. Yoziyev, Sh.A. Samatova. Manzarali o‘simliklar / Darslik / Qarshi: ―"Sharq"
nashriyoti, 2023. – 335 b.
4.
Қаландаров М.М. Манзарали боғдорчилик. Тошкент: Сано-стандарт, 2014. – 232 б.
