ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
85
XRIZANTEMA (CHRYSANTHEMUM CORONARIUM L.) O`SIMLIGINING
AHAMIYATI.
D.G‘.Sodiqova
DTPI o‘qituvchisi
To‘rayeva Nargiza Ravshanjonovna
Biologiya ta’lim yo’nalishi 4-bosqich talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10934672
Annotatsiya. Bizga ma’lumki, dorivor o‘simliklardan xalq tabobatida har xil damlamalar
va malhamlar tayyorlab foydalanib kelingan.Ushbu maqolada Xrizantema o‘simligining
xususiyatlari, ahamiyati va tabobatda ishlatilishi haqida ma’lumotlar berilgan.
Kalit so‘zlar: Chrysanthemum coronarium L., urug‘ pallalilar sinfi, xalq tabobati, to‘pgul.
IMPORTANCE OF CHRYSANTHEMUM (CHRYSANTHEMUM
CORONARIUM L.) PLANT.
Abstract. We know that various tinctures and ointments have been prepared and used from
medicinal plants in folk medicine. This article provides information about the properties,
importance and use of the chrysanthemum plant in medicine.
Key words: Chrysanthemum coronarium L., class of legume, folk medicine, flower.
ЗНАЧЕНИЕ РАСТЕНИЯ ХРИЗАНТЕМЫ (CHRYSANTHEMUM
CORONARIUM L.).
Аннотация. Мы знаем, что из лекарственных растений в народной медицине
готовили и использовали различные настойки и мази.В данной статье представлена
информация о свойствах, значении и использовании растения Хризантема в медицине.
Ключевые слова: Хризантема коронарная L., класс бобовых, народная медицина,
цветок.
Manzarali o‘simliklardan unumli foydalanish, ularni ko‘paytirish, shaharlar va boshqa
aholi yashaydigan manzillarni manzarali o‘simliklar bilan boyitish dolzarb vazifalardan biri
hisoblanadi. Dorivor va manzarali o‘simliklar inson salomatligini tiklash bilan bir qatorda,
insonlarga yaxshi kayfiyat va ko‘tarinki ruh bag‘ishlab, atrof muhit havosini tozalashda katta
ahamiyatga ega.
Shunday o‘simliklar qatoriga kiruvchi Chrysanthemum coronarium L. kelgusida
mamlakatimiz xalq xo‘jaligida, jumladan, gulchilikda muhim ahamiyatga ega bo‘lishi aniq.
Xrizantema sistematik holatiga ko‘ra: yopiq urug‘li o‘simliklar bo‘limi, ikki urug‘
pallalilar sinfi, qoqio‘tdoshlar oilasi, xrizantema turkumi va Chrysanthemum coronarium turi
xisoblanadi[1].
Xrizantemaning bir yillik va ko‘p yillik hayotiy shakllari mavjud. Xrizantema o‘simligi yer
sharining shimoliy zonalarida Osiyo, Yevropa va Afrikada keng tarqalgan. Turkumning nomi
ikkita grek so‘zidan olingan bo‘lib, «chrysos» oltin va «anthemis» gul ma'nosinida kelib, to‘pgul
sariq rangli ekanligini anglatadi.
Xrizantema tupining balandligi 50 sm dan 150 smgacha yetadi. Poyada barglari ketma-ket
joylashib uzunligi 8-10 sm ga yetadi. Barglari oddiy, yaxlit, turli kattalikdagi barg yaprog‘iga ega
bo‘ladi. Barglari tuk bilan qoplangan va ba'zilari tukchalar bo‘lmaydi, och yashil rangli.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
86
Gullari kichkina savatchada joylashadi. Ba'zi vakillarida gullari yirik, naysimon sariq
rangli gullari savatning markazida va tilsimon gullari esa bir qator bo‘lib savatning chetida
joylashadi. Mevasi pista xisoblanadi.
Xrizantemani madaniylashtirish ko‘p ming yilliklarga borib taqaladi. Xitoyda eramizdan
olidingi 551 yilarda o‘stirish va maydnini kengaytish boshlangan. Keyinchalik Yaponiyaga olib
kelinadi, Yevropaga esa 17 asrda va Rossiyaga 19 asrda keltiriladi[2].
Xrizantemaning bir qancha turlari manzarali o‘simlik sifatida Xitoy, Xindiston, Koreya va
Osiyoning ko‘plab davlatarida o‘stiriladi.
Xrizantema gulining rasmi Yaponiyaning puliga tushirilgan va davlat ordenida xam
xrizantema tasvirlangan. Yaponiya imperatorining muxrida xam 1899 yildan boshlab sariq rangli
16 bargchali gul tasviridan foydalanilgan [4]. Xrizantemaning ba'zi turlari xushbo‘y xidga ega
bo‘ladi.
Xrizantemaning ko‘pgina turlari bog‘dorchiikda manzarali o‘simlik sifatida parvarish
qilinadi. Xitoy, Koreya, va Osiyo davlatlarida manazarali va uning poyasi, bargi, gullari oziq-
ovqat, shuningdek xalq tabobatida keng miqyosida ishlatiladi [3].
Xrizantama turkumi 150 ortiq turni o‘z ichiga oladi. Xrizantamaning to‘pgullari 2 xil yirik
va mayda ko‘rinishda bo‘ladi.
Ko‘pgina damlama va qaynatmalar tayyorlash uchun xrizantemaning xushbo‘y va
xushta'm xususiyatlari asqotadi. Shuning uchun xrizantemadan ko‘pgina liker va achchiq
damlamalar tayyorlash keng yo‘lga qo‘yilgan.
Xrizantema choyi. Immun tizimini davolashda muxim o‘rin tutadi. Xrizantema choyini
tayyorlash uchun choy qoshiqga qirqib maydalangan barglari qaynatilgan bir stakan suvga shakar
yoki asal bilan birga solinadi. Bunday usulda tayyoralangan choy kuniga 2 marta yarim stakan
istemol qilinadi. Bu choy buyrak shamolashini davolashda yaxshi samara beradi.
REFERENCES
1.
Васильев А.Е., Воронин Н.С., Еленевский А.Г., Серебрякова Т.И. Ботаника:
морфология и анатомия растений.– М.: Просвещение, 1988.– 480 с.
2.
Е.В., Малеева О.Ф. Мировые русурсы полезных растений. – Л.: Наука, 1969. – 427 с.
3.
Хожиматов Қ. Ўзбекистоннинг хушбўй ва хуштаъм ўсимликлари. – Тошкент: Фан,
1992. – 82 б.
4.
Хожиматов Қ.Х., Хожиматов О.Қ. Ўсимлик ва табобат // Ботаника, экология,
ўсимликлар муҳофазаси: Халқаро илмий-амалий конференция материаллари. –
Андижон, 2007. – Б. 179-181.
