ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1062
MOYCHECHAK (MATRICARIA) O’SIMLIGINING AHAMIYATI
D.G‘.Sodiqova
DTPI o‘qituvchisi
Qurbonova Shodiyona
Biologiya ta’lim yo‘nalishi 4-bosqich talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.11065501
Annotatsiya
. BMoychechak
(romashka)
tabiat dorixonasidagi eng foydali va samarali
o‘simliklardan biri. Bu o‘simlik bosh, miya, tish, quloq, ko‘z og‘riqlarini va boshqa xastaliklarni
davolashda keng qo‘llaniladi. Asosan mikroblarga qarshi kurashish xususiyatiga ega bo‘lib,
ichakda bijg‘ish jarayonini kamaytiradi, allergik reaksiyalarni susaytiradi, safro ajralishini
me’yorlashtiradi.
Kalit so‘zlar:
Dorivor o‘simliklar, moychechak, gultojbarglar, plantatsiya.
THE IMPORTANCE OF THE CHAMOMILE (MATRICARIA) PLANT
Abstract.
Chamomile is one of the most useful and effective plants in nature's pharmacy.
This plant is widely used in the treatment of headache, brain, tooth, ear, eye pain and other
diseases. Basically, it has the ability to fight against microbes, reduces inflammation in the
intestines, reduces allergic reactions, and normalizes the secretion of bile.
Key words:
Medicinal plants, chamomile, marigolds, plantation.
ЗНАЧЕНИЕ РАСТЕНИЯ РОМАШКИ (MATRICARIA)
Аннотация.
Ромашка – одно из самых полезных и эффективных растений в
природной аптеке. Это растение широко применяется при лечении головной, мозговой,
зубной, ушной, глазной боли и других заболеваний. По сути, он обладает способностью
бороться с микробами, уменьшает воспаление в кишечнике, снижает аллергические
реакции, нормализует выделение желчи.
Ключевые слова:
Лекарственные растения, ромашка, бархатцы, плантация.
Mamlakatimizda so‘nggi yillarda dorivor va ziravor o‘simliklarni rivojlantirishga, xususan
tabiiy boyliklardan samarali va unumli foydalanishga katta ahamiyat berilmoqda. Jumladan,
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 10-apreldagi “Yovvoyi holda o‘suvchi dorivor
o‘simliklarni muxofaza qilish, madaniy holda yetishtirish, qayta ishlash va mavjud resurslardan
oqilona foydalanish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-4670-son qarori sohani tubdan
rivojlanishining huquqiy asoslarini yaratib berdi. Ushbu qarordagi vazifalarni amalga oshirish
natijasida dorivor o‘simliklarni nafaqat tabiatda yovvoyi holda terib olish, balki madaniy holda
plantatsiya usulida ko‘paytirish va qayta ishlashni tashkil etish bilan shug‘ullanuvchi fermerlar va
tadbirkorlar soni ham sezilarli darajada ortib bormoqda.
O‘tgan davr mobaynida 9 ta dorivor o‘simliklar yetishtirish klasterlari tashkil etilib, ular
tomonidan moychechak, kovrak, limono‘t, qalampir yalpiz, qizilmiya, zaʼfaron va boshqa dorivor
o‘simliklar yetishtirilmoqda. Ularning faoliyati natijasida o‘tgan 2021-yilda 4 ta xorijiy davlatga
1,7 mln AQSH dollar qiymatidagi dorivor o‘simliklar xom ashyosi va qayta ishlangan mahsulotlari
eksport qilindi.
Dorivorlik xususiyatiga ega bo‘lgan o‘simliklardan biri moychechak hisoblanadi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1063
Moychechak sug‘oriladigan tuproqda manzarali o‘simlik sifatida parvarish qilinadi. Bir tup
o‘simlikda 6-8 savatda 120-140 dona gul shakllanadi. O‘simlik tanasi yer bag‘irlab o‘sadi (1-
rasm). O‘simlik miqyosida turli uzunlikdagi barglar o‘chraydi. Bu barglarning uzunligi 0,3 sm dan
3,5 sm gacha yetadi. Barglari va turi rangdagi gullari manzaralilik xususiyatini ko‘chaytiradi.
Generativ novdaning uchki qismida bir dona to‘pgul shakllanadi[1].
1-rasm. Moychechak (
Matricaria) o‘simligi
G‘unchalarning to‘liq yetilgan holga bo‘lgunicha 10-15 kun muddat talab etiladi.
G‘unchalarning uzunligi ham yetilish muddatlariga mos tarzda 0,2 sm dan 2 sm gacha
yetadi. o‘simligining jamoasida qizil va sariq rangli gultojibarglari o‘chraydi. Ko‘pincha oq rangli
gullari bo‘ladi. Moychechak gullari savatchada joylashadi. Changchi gullari cheksiz.
Gultojibargining chetlari ajralgan bo‘lib, ularning soni 5 donani tashkil etadi (rasm).
Urug‘chi gullari ikkita mevachi bargning qo‘shilishidan xosil bo‘lgan bitta
urug‘chidir[3],[4].
Dorivorlik xususiyati:
Moychechak gulining gul savatchalari tarkibida efir moylari, flavon
glikozidlar, kumarinlar, karotin, S vitamini, oqsil oshlovchi, achchiq va shilliq moddalar bor. Ibn
Sino ta’riflaganidek, moychechak qizdiruvchi va xiltni etiltiruvchi xususiyatga ega.
Tiqilmalarning va tomirlarning og‘izlarini ochadi, terlatadi. Erituvchi va suyultiruvchi
ta’sirga ega. Me’dadagi issiqdan bo‘lgan shishni va qotib qolgan qonni eritadi, sovuqdan bo‘lgan
shishlarni yo‘qotadi. Oqma yaralarda foyda qilib, qovjiragan yaralarni ko‘chiradi, tuzalishi qiyin
yaralarni tozalaydi. Mushak va asab jarohatlarida davo bo‘lib, yangi uzilgan guli hidlansa,
uxlatadi. Peshob, savdo va balg‘amni so‘radi, bavosirni davolaydi, qovuq og‘rig‘iga, taloq
qattiqligiga shifo bo‘ladi. Shuningdek ko‘z og‘rig‘ida, ko‘z nuri xiralashganida, toshmalarda,
qichimada foyda qiladi. Xalq tabobatida moychechak gullaridan tayorlangan dorivor vositalar
(qaynatma, damlama, malham, sharbat, yog‘) miya, bosh, tish, quloq, ko‘z, og‘riqlarini, oshqozon-
ichak, asab, o‘pka, jigar, buyrak, shamollash va boshqa kasalliklarni davolashda keng qo‘llaniladi.
REFERENCES
1.
Тахтаджян А.Л. Систематика и филогения цветковых растений. – М.- Л.: Наука, 1966.
– 611 с.
2.
Тухтаев Б.Е. Интродукция лекарственных растений на засоленных землях
Узбекистана: Автореф. дис. … докт. биол. наук. – Ташкент, 2009. – 38 с.
3.
L.H. Yoziyev, Sh.A. Samatova. Manzarali o‘simliklar / Darslik / Qarshi: ―"Sharq"
nashriyoti, 2023. – 335 b.
4.
Қаландаров М.М. Манзарали боғдорчилик. Тошкент: Сано-стандарт, 2014. – 232 б.
