741
KUCHLI TA’SIR ETUVCHI ZAHARLI MODDALAR AVARIYALARIDA
KIMYOVIY HOLATNI BAHOLASH.
Muradov Sirojiddin
Siddiqova Madinabonu
Karimov Bahodir
Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti
“Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi”
kafedrasi stajyor-o‘qituvchisi
Qarshi, O‘zbekistan.
https://doi.org/10.5281/zenodo.11403954
Annotatsiya.
Ushbu maqolada, kimyoviy holatni baholash, taxlil qilish usllari hamda
sano’at obektlarida REM, (KTZM)ni aniqlash, kimyoviy holatni baholashda havoning turg’unlik
darajasi belgilari haqida muallifning nazariy, ummumlashtiruvchi fikrlari keltirilgan. Maqola
mehnat muhoazasi va texnika xavfsizligi yunalishlari talablari, mehnat muhofazasi va xavfsizlik
mutaxassislari hamda keng izlanuvchilar uchun muljallangan.
Kalit so‘zlar va iboralar
: “Kimyoviy holat, kimyoviy holatni baholash, xavfsizlik, KTZM,
izotermiya, konveksiya, sanoat korxonalari, agressiv moddalar”.
ASSESSMENT OF THE CHEMICAL SITUATION IN ACCIDENTS OF STRONG
TOXIC SUBSTANCES.
Abstract.
In this article, the author's theoretical and general opinions about the methods
of chemical state assessment, analysis, determination of REM, (KTZM) in industrial facilities,
signs of air stagnation level in chemical state assessment are presented. The article is intended for
the requirements of labor protection and technical safety directions, labor protection and safety
specialists, and general readers.
Key words and phrases:
"Chemical state, assessment of chemical state, safety, KTZM,
isotherm, convection, industrial enterprises, aggressive substances."
ОЦЕНКА ХИМИЧЕСКОЙ СИТУАЦИИ ПРИ АВАРИЯХ С СИЛЬНО
ТОКСИЧНЫМИ ВЕЩЕСТВАМИ.
Аннотация.
В статье изложены теоретические и общие взгляды автора об оценке
химического состояния, методах анализа, определении РЗМ (КТЗМ) на промышленных
объектах, признаках уровня застоя воздуха при оценке химического состояния. Статья
предназначена для требований направлений охраны труда и технической безопасности,
742
специалистов по охране труда и технике безопасности, а также широкого круга
читателей.
Ключевые слова и фразы:
«Химическое состояние, оценка химического состояния,
безопасность, КТЗМ, изотерма, конвекция, промышленные предприятия, агрессивные
вещества».
Kirish.
Kimyoviy holat deb- dushman tomonidan kimyoviy qurollar ishlatilganda, yoki
kimyoviy obyektlarda halokat yuz berganda atrof-muhitga kuchli ta’sir etuvchi zaharli moddalar
(KTZM) tarqalganligi natijasida hosil bo‘lgan sharoitga aytiladi.
Kimyoviy holatni baholash deganda – kuchli ta’sir etuvchi zaharli moddalarni odamlarga,
hayvonlarga, suv va boshqa obyektlarga ta’sir etish darajasini aniqlash hamda kimyoviy hujum
yoki ishlab chiqarish tarmoqlaridagi falokat oqibatlarini tugatish uchun eng maqbul uslubni
tanlash tushuniladi.
Tadqiqot
metodlari.
Tadqiqot jarayonida ilmiy va o‘quv-uslubiy adabiyotlar tahlili,
pedagogik-tarixiy kuzatuv, umumlashtirish, metodlaridan foydalanildi.
Tadqiqot natijalari va muhokamalar.
KTZM ishlatiladigan obyektlardagi avariyada
kimyoviy holatni baholash, fuqarolarni zaharlanish o’choqlarida bo’lishlari mumkin bo’lgan
holda, ularni himoyalanishini tashkil etish maqsadida o’tkaziladi.
Kimyoviy holatni baxolashda bashorat usuli bo‘yicha zaxarlangan xavoning tarqalishi
uchun qulay b‘lgan sharoitda (inversiya, shamol tezligi 1m|s. da) ob’ektdagi barcha KTZM
zaxiralarining tashqariga chiqib ketishi (tukilish) okibatlarini o‘rganish orkali aniqlanadi.
KTZM saqlanadigan zaxirasining falokatini baxolash, xaqiqatda sodir bo‘lgan vaziyatda
utkaziladi. Bunda zaxarli moddalarning aniq miqdori va ob xavo sharoitlari xisobga olinadi.
SHunga xam axamiyat berish lozimki, qaynash xarorati 20°S dan past bo‘lgan zaxarli
moddalarni (masalan, fozgen, vodorod ftorid va shunga uxshashlar) to‘kilishi bilan juda oz vaqt
mobaynida bug‘lanib ketadi va bug‘langan zaxarli modda miqdori, uning tukilgan suyuk
miqdoriga teng b‘ladi. Agar qaynash harorati 20°S dan yuqori bo‘lgan (uglerod (IV) sulfid, sinil
kislotasi va boshqalar) va qaynamaydigan zaxarli suyukliklar (ammiak, xlor, oleum va xokazolar)
usha ob’ekt hududi bo‘ylab tarqaladi va xavoning yer ustki qatlamini zaharlaydi
KTZM bo‘lgan joylardagi kimyoviy xolatni baxolashda, kimyoviy zaxarlangan hudud
o‘lchamini, kimyoviy shikastlanish uchog‘ini, zaxarli havoning hududga yetib kelish va
shikastlash vaqtini xamda kimyoviy shikastlanish uchoqlarida fuqarolarni talafotlanish extimollari
ko‘zda tutiladi.
743
Shunga ham ahamiyat berish lozimki, qaynash harorati 20
o
S dan past bo’lgan zaharli
moddalarni (masalan, fozgen, vodorod ftorid va shunga o’xshashlar) to’kilishi bilan juda oz vaqt
mobaynida bug’lanib ketadi va bug’langan zaharli modda miqdori, uning to’kilgan suyuq
miqdoriga teng bo’ladi. Agar qaynash harorati 20
o
S dan yuqori bo’lgan (uglyerod (IV) sul’fid,
sinil kislotasi va boshqalar) va qaynamaydigan zaharli suyuqliklar (ammiak, xlor, oleum va h.k.)
o’sha obyekt hududi bo’ylab tarqaladi va havoning yer ustki qatlamini zaharlaydi.
KTZM bo’lgan joylardagi kimyoviy holatni baholashda, kimyoviy zaharlangan hududni
o’lchami, kimyoviy shikastlanish o’chog’i, zaharli havoni hududga etib kelish vaqti, shikastlash
vaqti hamda kimyoviy shikastlanish o’choqlarida fuqarolarni talofatlanish ehtimollari ko’zda
tutiladi.
Ochiq joyda KTZM bilan zaharlangan havoning tarqalish chuqurligi (KTZM idishi
himoyalanmagan, Shamol tezligi 1m/s, izotermiya)*
1-jadval
KTZM nomi
Idishdagi KTZM miqdori (obyektda), (Tona)
5
10
25
50
75
100
Xlor, fozgen
4,6
7
11,5
16
19
21
Ammiak
0,7
0,9
1,3
1,9
2,4
3
Oltingugurt (II) oksid
0,8
0,9
1,4
2
2,5
3,5
Vodorod sulfid
1,1
1,5
2,5
4
5
8,8
* Izoh: inversiyada havo qatlamining tarqalish chuqurligi taxminan 5 barobar katta,
konveksiyada esa izotermiyaga nisbatan 5 marta kichik bo’ladi.
Havoning vertikal turg’unlik darajasini shamol tezligiga bog’liqligi (holatlar uchun
to’g’rilovchi koeffitsient).
2-jadval
Havoning
vertikal
turg‘unlik
darajasi
Shamol tezligi, m/s
1
2
3
4
5
6
Inversiya
1
0,6
0,45
0,38
-
-
Izotermiya
1
0,71
0,55
0,5
0,45
0,41
Konveksiya
1
0,7
0,62
0,55
-
-
Ba’zi KTZM larning parchalanish vaqti (Shamol tezligi – 1m/s)*
744
3-jadval
KTZM nomi
Saqlanish turi
Himoyalanmagan
Himoyalangan
Xlor
1,3
22
Fozgen
1,4
23
Ammiak
1,2
20
Oltingugurt (IV) oksid
1,3
20
Vodorod sulfid
1
19
*Izoh. SHamol tezligi 1 m/s.dan yuqori bo’lganda quyidagi to’g’rilovchi koeffitsientlardan
foydalaniladi:
4-jadval
Shamol tezligi m/s
1
2
3
4
5
6
To’g’rilovchi koeffitsient
1
0,7
0,55
0,43
0,37
0,32
Ilova : Shamol tezligi 1m/s dan yuqori bo‘lganda quyidagi to‘g‘rilovchi koeffitsientlar olinadi:
KTZM ta’siridagi shikastlanish chog’ida fuqarolarning talofotlanish soni, foiz *
Odamlarning joylashgan sharoiti fuqarolarning gazniqob bilan ta’minlanganligi,
foiz
5-jadval
Odamlarning
joylashgan Sharoiti
Fuqarolarning gazniqob bilan ta’minlanganligi, foiz
0
20
30
40
50
60
70
80
90
Ochiq joyda
90-100
75
65
58
50
40
35
25
18
InShootlarda, oddiy
boshpanada
50
40
35
30
27
22
18
14
9
*Izoh: shikastlanish chog’ida odamlarning taxminiy talafotlanish darajasi (foiz): yengil
darajada shikastlanish-25; O’rtacha va og’ir darajada-40; O’lim bilan yakunlanadigan holatda-35.
6-jadval
745
Shamol
tezligi
Inversiya
Izotermiya
Konveksiya
R<10km
R>10km
R<10km
R>10km
R<10km
R>10km
1m/s
2
2.2
1.5
2
1.5
1.8
2m/s
4
4.7
3
4
3
3.5
3m/s
6
7
4.5
6
4.5
5
4m/s
-
-
6
8
-
-
5m/s
-
-
7.5
10
-
-
6m/s
-
-
9
12
-
-
Ilova : Zaxarli xavoning urtacha tezligi.
Xulosa.
Kuchli ta'sir etuvchi zaharli moddalar bilan ishlaydigan sanoat tarmoqlarida
nafaqat avariya oqibatidan fuqarolarga qavf-xatar keltirishi mumkin, balki shu tarmoqlardan
chiqindi maqsulotlar xam (atmosferaga yoki suv qavzalariga chiqarib yuborilishi) atrof muqitni va
tabiatni ifloslantirishi oqibatida insonlar qayotiga jiddiy xavf soladi. Bu borada ayniqsa,
metallurgiya, kimyo, biotexnologiya, rezina-texnika, neftni qayta ishlovchi va boshqa sanoat
tarmoqlarining salbiy ta'siri juda kattadir. Respublikamizdagi ayrim sanoati rivojlangan ayrim
shaharlarda, jumladan, Samarqand, Farqona, Andijon, Qo’qon, Angren, Olmaliq, Chirchiq,
Navoiy va boshqa shaxarlarda havoning ifloslanish darajasi me'yoridan 1,5-2 marta xatto ayrim
joylarda 3-6 marta ortiq.
REFERENCES
1.
Dilshoda S. About Modern Graphic Reconstruction Wall Painting Of The Throne-Room
Of Afrasiab.
2.
Sultanova D., Dusanova S., Dusanov Z. Architecture of the Republiс of Uzbekistan during
the Year of Independence //Young Scientist USA, Vol. 5. – 2016. – С. 79.
3.
Алмабаев Ы. А. и др. МОРФОЛОГИЧЕСКИЕ ИЗМЕНЕНИЯ МОЗГА НА ФОНЕ
ПРИМЕНЕНИЯ
НООТРОПНЫХ
СРЕДСТВ
ПРИ
ПУЛЬМОНЭКТОМИИ
//Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. – 2016. –
№. 10-3. – С. 374-377.
4.
Султанова Д. «ХОРЕЗМИЙСКОЕ ОЗЕРО» В ТВОРЧЕСТВЕ САМАРКАНДСКОГО
ЖИВОПИСЦА НАМОЗА СУЛТАНОВА //ТАБИИЙ ФАНЛАР. – С. 40.
5.
Султанова Д. «ХОРЕЗМИЙСКОЕ ОЗЕРО» В ТВОРЧЕСТВЕ САМАРКАНДСКОГО
ЖИВОПИСЦА НАМОЗА СУЛТАНОВА //ТАБИИЙ ФАНЛАР. – С. 40.
746
6.
Sultanova D., Sobirov M. Harmonization of the Artistic Means in the Architectural
Buildings Devoted to Astronautics in the Modern Architecture of Uzbekistan //Young
Scientist USA, Vol. 5. – 2016. – С. 86.
7.
Sultanova D., Sobirov M. Harmonization of the Artistic Means in the Architectural
Buildings Devoted to Astronautics in the Modern Architecture of Uzbekistan //Young
Scientist USA. – 2016. – С. 86-87.
8.
Султанова Д. Н., Дусанова С. З. Анализ художественной подготовки по рисунку в
архитектурно-строительных высших образовательных учреждениях Узбекистана
//Материалы международного научного форума обучающихся" Молодежь в науке и
творчестве". – 2017. – С. 95-97.
9.
Султанова Д. Н., Дусанова С. З. Анализ художественной подготовки по рисунку в
архитектурно-строительных высших образовательных учреждениях Узбекистана
//Председатель редакционного совета: БВ Илькевич, ректор ГГУ, доктор
педагогических наук, профессор, Почетный. – 2018. – С. 95.
10.
СУЛТАНОВА Д. Н., Кодиров Э. ФЛОРА И ФИТОДИЗАЙН ЗИМНИХ САДОВ
МИРА //МОЛОДЕЖЬ И СИСТЕМНАЯ МОДЕРНИЗАЦИЯ СТРАНЫ. – 2017. – С.
314-316.
11.
Султанова Д. Н., Султанов А. Н. Культурное значение" Моны Лизы" для
современных поклонников //Евразийское Научное Объединение. – 2019. – №. 1-7. –
С. 401-403.
12.
Жураев Х. О. и др. Молодой ученый. – 2022.
13.
Султанова Д. Н., Юлдашева Б. Р. ДЕКОРЫ МОСКОВСКОГО МЕТРО ГЛАЗАМИ
АРХИТЕКТОРОВ И ДИЗАЙНЕРОВ //Архитектура и архитектурная среда: вопросы
исторического и современного развития. – 2021. – С. 442-445.
14.
Султанова Д. Н., Сиддикова Г. Х. ИСКУССТВО КАК ПСИХОЛОГИЧЕСКОЕ
ВОСПИТАНИЕ РЕБЁНКА //Архитектура и архитектурная среда: вопросы
исторического и современного развития. – 2021. – С. 437-441.
15.
Zadubenko D. V. et al. REVIEW OF THE INFLUENCE OF ELECTROMAGNETIC
RADIATIONS OF DIFFERENT RANGE ON THE PHYSIOLOGICAL PROCESSES OF
HUMAN AND ANIMAL SPERMATOZOA //Reproductive Medicine. – 2021. – №. 1
(46). – С. 42-54.
16.
Султанова Д. Н. Домостроительные комбинаты в архитектуре Узбекистана //Дизайн
и архитектура: синтез теории и практики. – 2022. – С. 317-321.
747
17.
Султанова Д. Н. ДОМОСТРОИТЕЛЬНЫЕ КОМБИНАТЫ В АРХИТЕКТУРЕ
УЗБЕКИСТАНА.
18.
Султанова Д. Н. Художественная реставрация резного деревянного панно
найденного в Кофиркале //Дизайн и архитектура: синтез теории и практики. – 2022.
– С. 321-326.
19.
Султанова
Д.
Н.
ХУДОЖЕСТВЕННАЯ
РЕСТАВРАЦИЯ
РЕЗНОГО
ДЕРЕВЯННОГО ПАННО НАЙДЕННОГО В КОФИРКАЛЕ. – 2022.
20.
Жураев Х. О. и др. Юный Учёный 2022 9.
21.
Жураев Х. О. и др. Юный Учёный 2022 9.
22.
Султанова Д. Н. РАЗВИТИЕ АРХИТЕКТУРЫ УЗБЕКИСТАНА В ПЕРИОД 1980-Х
ГОДОВ //Архитектура и архитектурная среда: вопросы исторического и
современного развития. – 2022. – С. 269-276.
23.
Sultanova D. N., Xasanova X. B. Tarixiy muzeylar interyerida tasviriy va badiiy
vositalarning qo’llanilishi, Me’morchilik va qurilish muammolari, 3 son. SamDAQU.-
Sam., 2022. – B-66-69.
24.
Султанова Д. Н. Принципы синтеза настенной живописи в архитектуре Узбекистана
(пути формирования и развития). – 2004.
25.
Sultanova D. N. the Emergence and relationship of monumental painting in the traditional
architecture of Central Asia //Young scientist. – 2018. – №. 12. – С. 59.
26.
Султанова Д. Н. Взаимогармонизации изобразительных и художественных средств
в архитектуре Узбекистана. – 2021.
27.
Султонова Д. Н. Ўзбекистон меъморчилигида маҳобатли рангтасвирни
уйғунлаштириш тамойиллари/номзодлик диссертацияси. – 2004.
28.
Sultanova D. N., Dusanov Z. Z. Самарқанд-рассомлар шаҳри //Молодой ученый. –
2020. – №. 12. – С. 324-332.
29.
Sultanova D. Artistic Means of Agitation and Propaganda in Urban and Architectural
Space of Modern Uzbekistan //Young Scientist USA, Vol. 5. – 2016. – С. 88.
30.
Султанова Д. Н. Традиционность художников Жарских в декорировании
многоэтажных домов //Молодой ученый. – 2018. – №. 23. – С. 231-236.
31.
Султанова Д. Н. Возникновение и взаимосвязь монументальной живописи в
традиционной архитектуре Средней Азии //Молодой ученый. – 2013. – №. 12. – С.
710-719.
748
32.
Султанова Д. Н., Бахриддинова З. Ф. КЛАССИФИКАЦИЯ СТОЛОВЫХ И
РЕСТОРАНОВ В АРХИТЕКТУРЕ ТАШКЕНТА //Архитектура и архитектурная
среда: вопросы исторического и современного развития. – 2021. – С. 53-55.
33.
Султанова Д. Н. Гармонизация художественных средств в архитектурных
сооружениях, посвященных космонавтике //Молодой ученый. – 2015. – №. 3. – С.
933-936.
34.
Султанова Д. Н., Эшпулатова М. Р., Дусанов З. З. Формирование профессионального
объемно-пространственного мышления у студентов дизайнеров и архитекторов
Узбекистана //Дизайн-образование XXI век. – 2017. – С. 152-158.
35.
Султанова Д. Н., Эшпулатова М. Р., Дусанов З. З. ФОРМИРОВАНИЕ
ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБЪЕМНО-ПРОСТРАНСТВЕННОГО МЫШЛЕНИЯ У
СТУДЕНТОВ ДИЗАЙНЕРОВ И АРХИТЕКТОРОВ УЗБЕКИСТАНА //ББК 85.127. 6
Д 44 Рецензент: Гончаренко НИ–кандидат искусствоведения, член Союза
художников России, член Общероссийской организации «Ассоциация. – С. 152.
36.
Султанова Д. Н. ЗАРУБЕЖНЫЙ ИСТОРИЧЕСКИЙ ОПЫТ ХУДОЖЕСТВЕННОГО
ОБРАЗОВАНИЯ
АРХИТЕКТОРОВ
И
ДИЗАЙНЕРОВ
//Архитектура
и
архитектурная среда: вопросы исторического и современного развития. – 2021. – С.
50-53.
37.
Султанова Д. Н. Решение художественного образа здания Академического театра
имени Алишера Навои в Ташкенте //Вопросы гуманитарных наук. – 2015. – №. 2. –
С. 130-135.
38.
Namazovna S. D., Makkamovich S. S., Zohirovich D. Z. Aral Oasis as Potential Base for
Development of the Tourism //Indonesian Journal of Law and Economics Review. – 2020.
– Т. 6. – С. 10.21070/ijler. 2020. V6. 491-10.21070/ijler. 2020. V6. 491.
39.
Султанова Д. Н. Применение архитектурного декора и художественной пластики в
средневековой архитектуре Узбекистана и её место в художественной культуре
Средней Азии //Молодой ученый. – 2013. – №. 12. – С. 719-723.
40.
Namazovna S. D. Harmony Of Art In Architecture Of Uzbekistan //The American Journal
of Social Science and Education Innovations. – 2021. – Т. 3. – №. 05. – С. 87-94.
41.
Sultanova D. N. Epigrafical ornaments in architecture of Uzbekistan //International journal
of scientific & technology research. – 2015. – Т. 4. – №. 07. – С. 83-87.
42.
Sultonova D. N., qizi Siddiqova M. A. COLOR SCHEME IN THE FORMATION OF
THE ARTISTIC ENVIRONMENT OF THE INTERIOR OF MODERN EDUCATIONAL
749
CENTERS //Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 14. – С.
109-115.
43.
Qizi S. M. A. et al. O ‘QUV BINOLARI VA O ‘QUV MARKAZLARINI RANG
YECHIMINI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR HAMDA SUN’IY INTELLEKT
ORQALI LOYIHALASH //Raqamli iqtisodiyot (Цифровая экономика). – 2024. – №. 6.
– С. 325-332.
44.
Маматов Ф. М., Шодмонов Г. Д. Обоснование конструктивной схемы
комбинированного агрегата для подготовки почвы к посеву бахчевых //European
research. – 2018. – №. 1 (35). – С. 10-14.
45.
Murtozevich M. F., Halilovich M. S., Dustmurodovich S. G. Dump ripper for soil
protection from water erosion //European science review. – 2018. – №. 7-8. – С. 245-246.
46.
Мирзаев Б. С., Мардонов Ш. Х., Шодмонов Г. Д. О качестве рыхления почвы
рыхлителем с рабочими органами наклонного типа //European research. – 2018. – №.
1 (35). – С. 15-18.
47.
Mamatov F. M., Mardonov S. H., Shodmonov G. D. DUMP RIPPER FOR SOIL
PROTECTION FROM WATER EROSION //European Science Review. – 2018. – №. 7-
8. – С. 245-246.
48.
Чуянов Д. Ш. и др. ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ ЭКИШ УЧУН ТУПРОҚНИ
ТАЙЁРЛАЙДИГАН КОМБИНАЦИЯЛАШГАН АГРЕГАТ КОРПУСЛАРИНИНГ
ПАРАМЕТРЛАРИ //Инновацион технологиялар. – 2021. – №. Спецвыпуск 1. – С.
146-150.
49.
Шодмонов Ғ. Д., ўғли Хидиров М. Қ. АВТОТРАНСПОРТ ЧИҚИНДИ ГАЗЛАРИ
ЗАРАРЛИЛИГИНИ
КАМАЙТИРИШНИНГ
ЗАМОНАВИЙ
УСУЛЛАРИ
//INTERNATIONAL CONFERENCES. – 2022. – Т. 1. – №. 18. – С. 140-147.
50.
Чуянов Д. и др. КОМБИНАЦИЯЛАШГАН АГРЕГАТ ЮМШАТКИЧЛАРИНИНГ
ЎЗАРО ЖОЙЛАШИШИНИ АСОСЛАШ //Innovatsion texnologiyalar. – 2022. – Т. 1. –
№. 4. – С. 61-63.
51.
Shodmonov G., Xidirov M., Boymurodov S. AVTOMOBILLARNING ELEKTR VA
ELEKTRON JIHOZLARINI DIAGNOSTIKALASH //Академические исследования в
современной науке. – 2022. – Т. 1. – №. 20. – С. 57-61.
52.
Chuyanov D. et al. Parameters of slitter for embedding manure in soil for melon crops
//E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 401. – С. 04048.
750
53.
Чуянов Д. Ш., Шодмонов Г. Д. ОПРЕДЕЛЕНИЕ ОПТИМАЛЬНЫХ ПАРАМЕТРОВ
СТАЛКИВАТЕЛЯ НАВОЗА //Вестник науки и образования. – 2023. – №. 12 (143)-2.
– С. 5-9.
54.
Чуянов Д. Ш., Шодмонов Г. Д. ОБОСНОВАНИЕ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ
ЩЕЛЕВАТЕЛЯ ДЛЯ ЗАДЕЛКИ НАВОЗА //Educational Research in Universal
Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 14. – С. 1017-1023.
55.
Dostmurodovich G. S. ECONOMIC ANALYSIS OF FUNDS IN THE FIELD OF LABOR
PROTECTION //INTERNATIONAL JOURNAL OF EUROPEAN RESEARCH
OUTPUT. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 57-61.
56.
Dostmurodovich G. S. LABOR PROTECTION WHEN WORKING AT HEIGHTS
//International journal of advanced research in education, technology and management. –
2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 31-38.
57.
Shodmonov G. “FAVQULODDA VAZIYATLAR VA FUQARO MUHOFAZASI”
FANING MAQSAD VA VAZIFALARI //Interpretation and researches. – 2024.
58.
Чуянов Д. Ш. и др. Полиз экинлари етиштиришда тупроққа ишлов бериш ва
экишнинг янги усули //Инновацион технологиялар. – 2021. – №. Спецвыпуск 2. – С.
53-56.
59.
Чуянов Д. Ш. и др. ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ ЕТИШТИРИШ УЧУН ЭНЕРГИЯ-
РЕСУРСТЕЖАМКОР ТЕХНОЛОГИЯ ВА МАШИНА //Инновацион технологиялар.
– 2020. – №. Спецвыпуск. – С. 78-82.
60.
Маматов Ф. М., Чуянов Д. Ш., Шодмонов ҒД Э. М. И. Далаларни полиз экинлари
экиш учун тайёрлайдиган комбинациялашган агрегатнинг параметрларини асослаш
//Innovatsion texnologiyalar.–Қарши. – 2018. – №. 4. – С. 44-48.
61.
Mirzaev B. et al. Parameters of the soil-holding part of the slurry spreader //E3S Web of
Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 383. – С. 04016.
62.
Chuyanov D. S., Mamatov F. M., Shodmonov G. D. Main parameters of manure sealer
//E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 401. – С. 04031.
63.
Shodmonov G. D., Xidirov MQ Avtotransport chiqindi gazlari zararliligini
kamaytirishning zamonaviy usullari //International conference on innovative development
of education. – 2022. – Т. 18. – С. 140-147.
64.
Mamatov F., Karimov A., Shodmonov G. Study on the parameters of bars of the potato
digger ploughshare //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 434. – С.
03012.
751
65.
Chuyanov D., Shodmonov G. Energy-saving technology and machinery for growing
melons //International Journal of Innovations in Engineering Research and Technology. –
2020. – №. 1. – С. 1-7.
66.
Shodmonov G. D. et al. MEHNAT MUHOFAZASI FANINING RIVOJLANISH TARIXI
VA BOSHQA FANLAR BILAN O ‘ZARO BOG ‘LIQLIGI //GOLDEN BRAIN. – 2024.
– Т. 2. – №. 3. – С. 149-153.
67.
Chuyanov D. et al. Traction resistance of the combined machine plough //E3S Web of
Conferences. – EDP Sciences, 2021. – Т. 264. – С. 04036.
68.
Мamatov F. et al. Potato digger with a digging workpart of the" Paraplaw" type //E3S Web
of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 365. – С. 04021.
69.
Murtozevich M. F. et al. New technology and combined machine for preparing soil for
sowing gourds //European science review. – 2018. – №. 1-2. – С. 234-236.
70.
Chuyanov D. et al. Soil preparation machine parameters for the cultivation of
cucurbitaceous crops //IOP Conference Series: Materials Science and Engineering. – IOP
Publishing, 2020. – Т. 883. – №. 1. – С. 012122.
71.
Mirzaev B. et al. Combined machine for preparing soil for cropping of melons and gourds
//IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. – IOP Publishing, 2019. – Т.
403. – №. 1. – С. 012158.
72.
ESHEV S. et al. EVALUATION OF THE INFLUENCE OF THE PHYSICAL
PROPERTIES OF BOUND SOILS ON THE WASHING PROCESS.
73.
Эшев С., Мурадов Н. К., Маматов Н. З. ИМИТАЦИОННОЕ МОДЕЛИРОВАНИЕ
ПРОЦЕССА ПЕРЕНОСА ГОМОГЕННОЙ СМЕСИ В ГИДРОМОРФНЫХ СРЕДАХ,
ОБУСЛОВЛЕННОГО ИЗМЕНЕНИЕМ УРОВНЯ ПОДЗЕМНЫХ ВОД //КОНТРОЛЬ
ПРОЦЕССОВ ИЗМЕНЕНИЯ ДАВЛЕНИЯ ПОЧВЕННОЙ ВЛАГИ ДЛЯ
КОРРЕКТИРОВКИ РЕЖИМОВ ОРОШЕНИЯ И СНИЖЕНИЯ ПОТЕРЬ УРОЖАЕВ.
74.
Sobir E. et al. EVALUATION OF THE INFLUENCE OF THE PHYSICAL
PROPERTIES OF BOUND SOILS ON THE WASHING PROCESS //Universum:
технические науки. – 2022. – №. 9-5 (102). – С. 18-22.
75.
Маматов Н. З., Рахимов О. Д. ИННОВАЦИОН ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАР
ТАСНИФИ //INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND TEACHING.
– 2022. – Т. 1. – №. 3. – С. 258-262.
752
76.
Eshev S. et al. SHO ‘RLANGAN BOG ‘LANGAN GRUNT NAMLIGINING
YUVILISHGA QARSHILIK QILISH TA’SIRINI BAHOLASH //Innovatsion
texnologiyalar. – 2023. – Т. 51. – №. 03. – С. 70-76.
77.
Mamatov N. PHYSICAL MODELING OF THE WASHING PROCESS OF CHANNELS
WITH LOW BINDING SOILS WITH SALINITY //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 1232-1238.
78.
Маматов Н. З. ИСТОЧНИКИ АЛЬТЕРНАТИВНОЙ ЭНЕРГИИ НА ОСНОВЕ
ОРГАНИКИ //Multidisciplinary and Multidimensional Journal. – 2024. – Т. 3. – №. 2. –
С. 24-28.
79.
Mamatov N. Z. INNOVATIVE SOLUTIONS TO PROTECT WORKERS FROM
DANGEROUS GAS AND TOXIC SUBSTANCES IN HAZARDOUS INDUSTRY
ENTERPRISES //International journal of advanced research in education, technology and
management. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 73-77.
80.
Маматов Н. З. К РАСЧЕТУ НЕРАЗМЫВАЮЩИХ СКОРОСТЕЙ ВОДНОГО
ПОТОКА ЗЕМЛЯНЫХ КАНАЛОВ В УСЛОВИЯХ СВЯЗНОГО ГРУНТА
//INTERNATIONAL JOURNAL OF EUROPEAN RESEARCH OUTPUT. – 2024. – Т.
3. – №. 2. – С. 64-69.
81.
Маматов Н. З. ЗАЩИТА НАСЕЛЕНИЯ В МЕСТАХ ПРОВЕДЕНИЯ МАССОВЫХ
МЕРОПРИЯТИЙ //INTERNATIONAL JOURNAL OF EUROPEAN RESEARCH
OUTPUT. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 70-79.
82.
Маматов Н., Мурадуллаев Ф. ЯНГИ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ТАЛАБАЛАР
МУСТАҚИЛ ИШИНИ БАЖАРИШДГИ МУМММОЛАР //Interpretation and
researches. – 2024.
83.
Бердиев Ш. Ж., Маматов Н. З. Метод борьбы с просадками грунтов в южных
регионах Узбекистана //Инновационное развитие. – 2017. – №. 2. – С. 82-84.
84.
Эшев С. С. и др. БОҒЛАНГАН ГРУНТЛАРДАГИ БИРИКИШ КУЧИНИНГ ЎЗАН
ЮВИЛИШИГА ТАЪСИРИНИ БАҲОЛАШ //Инновацион технологиялар. – 2022. –
Т. 3. – №. 3 (47). – С. 76-82.
85.
Мирзаев О. А., Маматов Н. З. Температурный расчет питающего цилиндра с
упругим элементом пневмомеханических прядильных машин //Science and
Education. – 2023. – Т. 4. – №. 12. – С. 294-304.
753
86.
Мирзаев О. А., Маматов Н. З. КОЛЕБАНИЯ СОСТАВНОГО ПИТАЮЩЕГО
ЦИЛИНДРА С СОПРОТИВЛЕНИЕМ ПРИ КРУЧЕНИИ //Educational Research in
Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 14. – С. 120-124.
87.
Sobir E. et al. EVALUATION OF THE INFLUENCE OF THE PHYSICAL
PROPERTIES OF BOUND SOILS ON THE WASHING PROCESS //Universum:
технические науки. – 2022. – №. 9-5 (102). – С. 18-22.
88.
Eshev S. S. et al. Evaluating the effect of cohesive strength on self-leaching in bonded soils
//International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. –
2022. – Т. 9. – №. 8. – С. 19636-19641.
89.
Эшев С. С., Маматов Н. З., Бобомуродов Ф. Ф. ШЎРЛАНГАН КАМ БОҒЛАНГАН
ГРУНТЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХУСУСИЯТЛАРИНИ ТАДҚИҚОТ ЭТИШ
//ME’MORCHILIK va QURILISH MUAMMOLARI. – 2023. – Т. 2.
90.
Эшев С. С., Маматов Н. З., Эркинов С. Т. Мукимов. ДБ ШЎРЛАНГАН КАМ
БОҒЛАНГАН ГРУНТЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХУСУСИЯТЛАРИНИ
ТАДҚИҚОТ ЭТИШ //International Journal of Education, Social Science & Humanities.
Finland Academic Research Science Publishers ISSN. – С. 2945-4492.
91.
Эшев С. С. и др. Неразмывающие скорости земляных каналов в связных грунтах
//Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. – 2022. – Т. 2.
– №. 5. – С. 375-384.
92.
Khazratov A. N. et al. Influence of cohesion strength in cohesive soils onchannel bed
erosion //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 410. – С. 05018.
93.
Mirzayev O. A., Urakov N. A., Mamatov N. Z. Proced vibrations of a composite chevron-
type feed cylindr with torsional resistance //JMEA journal of modern educational
achievements. – 2023. – Т. 11.
94.
Eshev S. et al. Critical flow velocities in cohesive saline soils //E3S Web of Conferences.
– EDP Sciences, 2021. – Т. 264. – С. 03071.
95.
Otabek M. et al. Dynamics And Stability Of A Composite Feed Cylinder In The Feeding
Area Of Rotor Spinning Machines //Journal of Pharmaceutical Negative Results. – 2023.
– С. 1152-1157.
96.
Eshev S. et al. Calculation of its dynamically stable cross-section in the steady motion of
the channel flow //AIP Conference Proceedings. – AIP Publishing LLC, 2023. – Т. 2612.
– №. 1. – С. 050007.
754
97.
Eshev S. et al. Non-eroding speed of water flow of channels running in cohesive soils //IOP
Conference Series: Materials Science and Engineering. – IOP Publishing, 2021. – Т. 1030.
– №. 1. – С. 012131.
98.
Eshev S. et al. The beginning of the movement of bottom sediments in an unsteady flow
//E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2021. – Т. 263. – С. 02042.
99.
Dustkobilovich R. O., Laylo А. Types of modern lectures in higher education, technology
of their design and organization //Проблемы современной науки и образования. – 2020.
– №. 12-1 (157). – С. 41-46.
100.
Рахимов О. Д., Манзаров Ю. Х., Ашурова Л. Ўзбекистон олий таълим тизимида
дастлабки форсайт тадқиқотлар //Современное образование (Узбекистан). – 2021. –
№. 4 (101). – С. 16-22.
101.
Rakhimov O. D., Kh M. Y., Ashurova L. Initial foresight studies in the higher education
system of Uzbekistan //Modern education (Uzbekistan).–2021. – 2021. – Т. 4. – №. 101. –
С. 16-22.
102.
Рахимов О. Д., Эшмухамедов Л. М., Ашурова Л. МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМНИ
РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ:
Рахимов Октябр Дусткабилович, Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти
“Экология ва меҳнат муҳофазаси” кафедраси профессори Эшмухамедов Латиф
Маҳмаюсуфович, Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти “Экология ва меҳнат
муҳофазаси” кафедраси ассистенти Ашурова Лайло, Қарши муҳандислик-
иқтисодиёт институти “Экология ва меҳнат муҳофазаси” кафедраси ассистенти
//Образование
и инновационные исследования международный научно-
методический журнал. – 2022. – №. 6.
103.
Rakhimov O. et al. Methodology for using forsight technology in training future ecologists
in Uzbekistan //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 462. – С. 03048.
104.
Rakhimov О., Аshurova L., Artikbekova F. Hydraulic transport in small livestock farms
//E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2021. – Т. 274. – С. 03003.
105.
Rakhimov O. D., Ashurova L. THE MAIN FACTORS AND CRITERIA OF QUALITY
EDUCATION //GOLDEN BRAIN. – 2023. – Т. 1. – №. 31. – С. 163-169.
106.
Ashurova L. METHODOLOGY OF USING TELECOMMUNICATION STUDY
PROJECTS IN INDEPENDENT EDUCATION //Educational Research in Universal
Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 17. – С. 135-140.
755
107.
Ashurova L. ON THE TECHNOLOGY FOR THE DEVELOPMENT OF SCIENTIFIC
AND CREATIVE ACTIVITY IN STUDENTS //Innovative Development in Educational
Activities. – 2023. – Т. 2. – №. 23. – С. 294-298.
108.
Rakhimov O. D., Sh F. S., Ashurova L. Foresight as a technology for forecasting the
development of the use of digital technologies in the higher education sector of Uzbekistan
//The phenomenon of market economy: from the origins to the present day. Development
institutions and information technologies in innovative solutions. – 2022. – С. 167-175.
109.
Husanovich S. B., Ravshanovich B. Z., Laylo А. ANALYSIS OF DEVELOPMENTAL
EDUCATION MODELS //Проблемы науки. – 2020. – №. 11 (59). – С. 86-90.
110.
Рахимов О. Д., Файзиева Ш. Ш., Ашурова Л. Форсайт как технология
прогнозирования развития применения цифровых технологий в секторе высшего
образования Узбекистана //Феномен рыночного хозяйства: от истоков до наших
дней. Институты развития и информационные технологии в инновационных
решениях. – 2022. – С. 167-175.
111.
Shomurotov B. H., Boyirov Z. R., Ashurova L. ANALYSIS OF DEVELOPMENTAL
EDUCATION MODELS //Проблемы науки. – 2020. – №. 11. – С. 86-90.
112.
Ashurova L., Uralov M. BINO VA INSHOOTLAR XAVFSIZLIGI //FANINI O
‘QITISHNING BA’ZI JIHATLARI//Interpretation and researches.–2024.
113.
Ashurova L., Uralov M. «BINO VA INSHOOTLAR XAVFSIZLIGI» FANINI O
‘QITISHNING BA’ZI JIHATLARI //Interpretation and researches. – 2024.
114.
Ashurova L. ZILZILA, KELIB CHIQISH SABABLARI VA OQIBATLARI //GOLDEN
BRAIN. – 2024. – Т. 2. – №. 1. – С. 423-431.
115.
Ashurova L. FIRES IN TECHNOSPHERE AND PRINCIPLES OF PROTECTION
AGAINST THEM //Innovative Development in Educational Activities. – 2023. – Т. 2. –
№. 20. – С. 81-86.
116.
Laylo A. ISHLAB CHQARISH XONALARI HAVOSINI OPTIMALLASHTIRISH
UCHUN KONDITSIONER USKUNASINING ISHINI QIYOSIY TAHLIL QILISH VA
UNI MODELLASHTIRISH //Sanoatda raqamli texnologiyalar/Цифровые технологии в
промышленности. – 2023. – Т. 1. – №. 1. – С. 184-192.
117.
АSHUROVA L. ПРОБЛЕМЫ СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ
//ПРОБЛЕМЫ СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ Учредители: Олимп. –
С. 41-46.
756
118.
Muradov S. et al. EMERGENCY EPIDEMIOLOGICAL, EPIZOOTIC AND
EPIPHYTOTIC SITUATIONS. PARTICULARLY DANGEROUS INFECTIONS THAT
CAUSE CONTAGIOUS AND COMMON DISEASES //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 52-89.
119.
Muradov S. et al. STANDARDS OF SAFETY REQUIREMENTS FOR PRESSURE
CABINETS, APPARATUS AND GAS EQUIPMENT //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 159-180.
120.
Muradov S. et al. MOVEMENT OF CHICTONIC PLATES, ORIGIN OF
EARTHQUAKES //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 401-415.
121.
Muradov S. et al. STUDY OF THE HISTORICAL STAGES OF THE SCIENCE OF
LABOR PROTECTION //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 350-
365.
122.
Muradov S. et al. CHECKING KNOWLEDGE OF LABOR PROTECTION //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 386-400.
123.
Muradov S. et al. MAIN CONTENT AND COMPONENT PARTS OF THE SCIENCE"
SAFETY OF CONSTRUCTION OF BUILDINGS AND CONSTRUCTIONS" //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 335-349.
124.
Muradov S. et al. ANALYSIS OF SECURITY CATEGORY AND RULES FOR
CARRIERS //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 366-385.
125.
Muradov S. et al. ANALYSIS OF SECURITY CATEGORY AND RULES FOR
CARRIERS //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 366-385.
126.
Muradov S. et al. ANALYSIS OF SECURITY CATEGORY AND RULES FOR
CARRIERS //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 366-385.
127.
Muradov S. et al. ADMINISTRATIVE BUILDINGS AND THEIR REQUIREMENTS
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 257-280.
128.
Muradov S. et al. EMERGENCY EPIDEMIOLOGICAL, EPIZOOTIC AND
EPIPHYTOTIC SITUATIONS. PARTICULARLY DANGEROUS INFECTIONS THAT
CAUSE INFECTIOUS AND COMMON DISEASES //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 281-318.
129.
Qizi S. M. A. et al. O ‘QUV BINOLARI VA O ‘QUV MARKAZLARINI RANG
YECHIMINI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR HAMDA SUN’IY INTELLEKT
ORQALI LOYIHALASH //Raqamli iqtisodiyot (Цифровая экономика). – 2024. – №. 6.
– С. 325-332.
757
130.
Muradov S. et al. CAUSES OF NATURAL EMERGENCIES //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 92-130.
131.
Muradov S. et al. ANALYSIS OF SAFETY REQUIREMENTS OF EQUIPMENT
WORKING UNDER HIGH PRESSURE //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3.
– №. 5. – С. 131-167.
132.
Muradov S. et al. CAUSES OF NATURAL EMERGENCIES //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 92-130.
133.
Muradov S. et al. CONTENT AND ESSENCE OF THE LAW AND LEGAL
DOCUMENTS ON THE PROTECTION OF THE POPULATION AND TERRITORIES
FROM EMERGENCIES //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 168-
204.
134.
Muradov S. et al. STABILITY CALCULATION OF LOAD LIFT VEHICLES //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 205
