809
“
BINO VA INSHOOTLARNI XAVFSIZLIGI” FANINING ASOSIY MAZMUNI
Muradov Sirojiddin
Karimov Bohodir
Madinabonu Asatilla
Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti
“Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi”
kafedrasi o‘qituvchilari
Qarshi, O‘zbekistan
https://doi.org/10.5281/zenodo.11404011
Annotatsiya.
Ushbu maqolada, bino va inshootlar xavfsizligi, mamuriy binolarning
tuzilishi va ularga qo‘yilgan xavfsizlik talablari haqida mualliflarning nazariy,
ummumlashtiruvchi fikrlari keltirilgan. Maqola mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi
yunalishlari talablari, mehnat muhofazasi va xavfsizlik mutaxassislari hamda keng izlanuvchilar
uchun muljallangan.
Kalit so’zlar.
Kapital qurilish, material-texnik baza, qurilish konstruksiyalari, bino va
sun'iy inshootlar, samarali foydalanish, turarjoy binolari, jamoat, sanoat va qishloq xo'jalik
binolari, ko'priklar, katta hajmliimoratlar, quvurlar.
MAIN CONTENTS OF THE SCIENCE "SAFETY OF BUILDINGS AND
CONSTRUCTIONS".
Abstract.
In this article, the authors' theoretical and general opinions about the security of
buildings and structures, the structure of administrative buildings and the security requirements
imposed on them are presented. The article is intended for the requirements of labor protection
and technical safety directions, labor protection and safety specialists, and general readers.
Key words:
Capital construction, material and technical base, construction structures,
buildings and artificial structures, efficient use, residential buildings, public, industrial and
agricultural buildings, bridges, large-scale buildings, pipelines.
ОСНОВНОЕ СОДЕРЖАНИЕ НАУКИ «БЕЗОПАСНОСТЬ ЗДАНИЙ И
СООРУЖЕНИЙ».
Аннотация.
В статье представлены теоретические и общие взгляды авторов о
безопасности зданий и сооружений, устройстве административных зданий и требованиях
безопасности, предъявляемых к ним. Статья предназначена для требований направлений
810
охраны труда и технической безопасности, специалистов по охране труда и технике
безопасности, а также широкого круга читателей.
Ключевые слова:
Капитальное строительство, материально-техническая база,
строительные конструкции, здания и искусственные сооружения, эффективное
использование, жилые дома, общественные, промышленные и сельскохозяйственные
здания, мосты, крупногабаритные сооружения, трубопроводы.
Kirish.
Kapital qurilish Respublikamiz xalq xo’jaligida muhim ahamiyatga ega. Har
qanday davlatning material-texnik bazasini yaratish kapital qurilishsiz tassavur qilib bo’lmaydi.
Qurilish konstruksiyalari - har qanday bino va sun'iy inshootlarni qurish, turarjoy binolari,
jamoat, sanoat va qishloq xo'jalik binolari, ko'priklar, katta hajmli imoratlar, quvurlar va
inshootlarning asosi hisoblanadi. Bino va inshootni qurish uchun sarflangan xarajatlarning asosiy
qismi konstruksiyalarga to'g'ri keladi.
Hozirgi kunda amalga oshirilayotgan katta hajmdagi kapital qurilislar, qurilish
konstruksiyalaridan samarali foydalanish rivojining juda tez jadallashuviga turtki bo'ldi -
konstruksiyalarning turlari va ulardan tayyorlanadigan xomashyolar to'xtovsiz takomillashib
bormoqda. Shu boisdan ularni hisoblash, loyihalash va tiklash usullari ham takomillashtirilmoqda.
Qurilish konstruksiyalarini hisoblashdan maqsad qurilishning samaradorligini oshirish,
uning konstruktiv sxemalarini ixchamlashtirish va konstruksiyalarni tiplashtirish asosida, iloji
boricha ko'proq tayyorligini oshirish bo'lsa, ikkinchisi - bu imoratlami raqobatbardosh, yuqori
sifatli, shinam va vazifaviy qulay bo'lishini ta'minlashdir. Shu tufayli mexanizatsiyalashtirilgan va
avtomatlashtirilgan texnologik arayonlarni qo'llash bilan bir qatorda qurilish maydonchalarida
bajariladigan ishlarga keng imkoniyatlar ochib berildi. Qurilish konstruksiyalari ularda
qo’llanadigan materiallariga ko’ra metalli (odatda po’latdan), g’isht-toshli, betonli va temirbetonli,
yog’och yoki plastmassali konstruksiyalarga bo’linadi.
XVI-XVII asrlarda bino va inshootlarni qurishda dastlab bog’lovchi unsur sifatida
foydalanildi, keyinchalik XVIII asrdan boshlab metallni qurilish konstruksiyasi sifatida
qo’llaniladi. Birinchi cho’yan ko’prik XVIII asrda (Angliyada 1779 yili va 1784 yili Rossiyada)
quriladi.
XIX asrda muayyan shakldagi metall buyumlarning ishlab chiqarilishi qurilishda
ishlatiladigan unsurlarini oqilona kesimlarini hosil qilinishiga sabab bo’ldi. Po’lat
konstruksiyalarining unsurlarini yig’ishda payvandlashni qo’llanilishi konstruksiyalarni ishlab
811
chiqarishda mehnat sarfini ancha kamayishiga va qurilishda keng miqyosda qo’llanilishiga olib
keldi.
XIX asrning o’rtalarida yangi material - temirbeton paydo bo’ldi, unda beton va metallning
maqbul mutanosiblikda ishlatiladi. O’sha davrda konstruksiyalarni hisobi paydo bo’ldi va
rivojlantirildi. Konstruksiyalarni hisoblashning ilmiy usullari doimo rivojlantirilib kelinmoqda.
Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 31-iyul, 603-son qarori bilan tasdiqlangan “O’zbekiston
Respublikasi Qurilish vazirligi to’g’risida”gi NIZOM da quriulish vazirligi o’z vakolati doirasida
quyidagilarni amalga oshiradi:
-binolar, inshootlar va ularning alohida yelementlariga bo’lgan xavfsizlik talablarini,
shuningdek, bino va inshootlarning yenergiya samaradorligini oshirish bo’yicha chora-tadbirlarni
ishlab chiqadi;
-shaharsozlik faoliyatida mahsulotlar, ishlar va xizmatlar xavfsizligiga qo’yiladigan
majburiy talablarga taalluqli texnik jihatdan tartibga solish sohasida ishlar bajarilishini
ta’minlaydi;
-arxitektura, loyihalash va qurilish sohasida malakali kadrlarni tayyorlashga tizimli asosda
ko’maklashishni ta’minlaydi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Oʻzbekiston Respublikasi qurilish sohasini
modernizasiyalash, jadal va innovasion rivojlantirishning 2020—2025-yillarga moʻljallangan
strategiyasi toʻgʻrisida”gi farmoyish loyihasida ko’rsatilganidek, Oʻzbekistonda qurilish sohasini
modernizasiyalash, jadal va innovasion rivojlantirishning asosiy yoʻnalishlari sifatida quyidagilar
belgilangan:
-oʻqitishning zamonaviy va innovasion usullari qoʻllanishini hisobga olgan holda qurilish
yoʻnalishidagi kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishni tashkil qilish
tizimini takomillashtirish;
-
qurilish obektlarida qurilish-montaj ishlarini bajarishda mehnat muhofazasi va xavfsizlik
texnikasiga boʻlgan talablarni kuchaytirish kabi dolzarb masalalar qo’yilgan.
“Loyiha-qidiruv hamda qurilish-pudrat tashkilotlarining faoliyati samaradorligini oshirish,
ular o’rtasida sog’lom raqobat muhitini shakllantirish maqsadida reyting tizimi yo’lga
qo’yilayapti. Bu bilan loyihalovchi va quruvchining ishi bino foydalanishga topshirilib, barcha
yutuq hamda kamchiliklarlar yuzaga chiqqach yemas, balki qurilish-montaj jarayonida baholab
boriladi. Bu to’g’risida 2020 yil 9 noyabrda Vazirlar Mahkamasining
699-sonli
“Loyiha-qidiruv
va qurilish-pudrat tashkilotlari reytingini hisoblash va yuritish tartibini joriy yetish chora tadbirlari
to’g’risida” gi qarori qabul qilindi. Ushbu me’yoriy hujjat asosida Loyiha-qidiruv va qurilish-
812
pudrat tashkilotlari reytingini hisoblash va yuritish tartibi to’g’risida nizom ham tasdiqlandi.”
Yendi qurilishlarning yelectron bazasi tuzilib tashkilotlarning reytingi ochiq va oshkoro tarzda
baholanib boriladi.
Ushbu ma’ruza matnlari Respublikamizda qurilish sohasidagi islohotlarni amalga oshirish
uchun
“
Bino, inshootlarni qurish va ishlash xavfsizligi
”
fanidan 5860100-“Hayotiy faoliyat
xavfsizligi” ta’lim yo’nalishi bo’yicha malakali bakalavrlar tayyorlash uchun mo’ljallangan
muhim manba bo’lib xizmat qiladi.
Qurilish-montaj ishlarini xavfsiz olib borish uchun montaj ishlari mutaxassislari bino va
inshootlarni asosiy hajmiy-rejaviy va konstruksiyaviy yechimlarini, ularda qo’llaniladigan metall
va temirbeton materiallarining fizik va mexanik xususiyatlarini bilishi, konstruksiyalarning
unsurlarini hisobiy sxemalarini va ularning zo’riqish holatini montaj jarayonida va ulardan
foydalanish davrida aniq tassovur eta bilishlari hamda, uncha murakkab bo’lmagan
konstruksiyalarning unsurlarni hisoblay olishlari kerak.
Oxirgi o’n yilliklarda sanoatning taraqqiy etishi davomida Respublikamizda qurilish
konstrusiyalari miqyosida texnikaviy o’sish kuzatildi. Sanoat bazasining kundan-kunga
rivojlanishi, materiallar va ashyolarning mustahkamlik xususiyati ortmoqda, yangi zamonaviy
kщrinishdagi konstruksiyalar chiqarilmoqda (sendvich panellar, KNAUF materiallari, turli xil
suvoq qorishmalar va qoplamalar va h.k.), ularning zavod sharoitda tayyorlanishi oshmoqda.
Temirbeton va fazoviy-strukturaviy konstruksiyalar keng miqyosda qo’llanilmoqda.
Fanining maqsadi qurilish konstruktsiyalarini hisoblash va konstruktsiyalash bo’yicha
malaka hosil qilish, meyyoriy hujjatlardan va boshqa texnik adabiyotlardan foydalanish. Bino va
inshoatlar loyihalanishida har xil konstruktsiyalarni qollash va konstrktiv echimlami,
konstruksiyalar tizimi asoslari bilan qurollantirish, konstruksiyalami qo’llashda mantiqiy fikrlash,
tasawur etish qobiliyatlarini rivojlantirish, bino va inshoatlarni avariya holatlami oldindan
belgilash va ulami bartaraf qilish chora-tadbirlariga tayyorgarlik ishlarini bajarish mahoratiga ega
bo’lish.
Xulosa
. Fanning vazifasi Respublikamizda va xorijda bunyod etilayotgan, yangi qurilish
yo’nalishlari bilan tanishtirish, qurilish materiallari xozirgi zamon talablariga javob berishi uchun
davlatimizda standartlash, sertifikatlash va metrologiya asoslari, ishlabchiqarish sohasidagi fan va
texnika yutuqlari, bino, inshoatlarni xavfsiz ekspluatasiya sharoitlarini ta’minlash haqida
tasawurga ega bo‘lishi, binolami qurish va barpo etishda loyihasidan foydalana olishi, arxitektura-
qurilish jarayonida atrof-muhitni muhofazalash ko’nikma va malakalarini hosil qilishdir.
813
Metall konstruksiyalari materialning yuqori darajada mustahkamligi evaziga kam xussiy
massasiga ega. Ularni maxsus zavodlarda tayyorlanishi va qurilish maydonida montaj qilinishi
uncha katta mehnat xarajatlarini talab qilmaydi. Ammo ularning zanglashga moyilligi foydalanish
davrida esa, davriy ravishda bo’yash ishlariga ko’p xarajatlarni talab etadi.
REFERENCES
1.
Dilshoda S. About Modern Graphic Reconstruction Wall Painting Of The Throne-Room
Of Afrasiab.
2.
Sultanova D., Dusanova S., Dusanov Z. Architecture of the Republiс of Uzbekistan during
the Year of Independence //Young Scientist USA, Vol. 5. – 2016. – С. 79.
3.
Алмабаев Ы. А. и др. МОРФОЛОГИЧЕСКИЕ ИЗМЕНЕНИЯ МОЗГА НА ФОНЕ
ПРИМЕНЕНИЯ
НООТРОПНЫХ
СРЕДСТВ
ПРИ
ПУЛЬМОНЭКТОМИИ
//Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. – 2016. –
№. 10-3. – С. 374-377.
4.
Султанова Д. «ХОРЕЗМИЙСКОЕ ОЗЕРО» В ТВОРЧЕСТВЕ САМАРКАНДСКОГО
ЖИВОПИСЦА НАМОЗА СУЛТАНОВА //ТАБИИЙ ФАНЛАР. – С. 40.
5.
Султанова Д. «ХОРЕЗМИЙСКОЕ ОЗЕРО» В ТВОРЧЕСТВЕ САМАРКАНДСКОГО
ЖИВОПИСЦА НАМОЗА СУЛТАНОВА //ТАБИИЙ ФАНЛАР. – С. 40.
6.
Sultanova D., Sobirov M. Harmonization of the Artistic Means in the Architectural
Buildings Devoted to Astronautics in the Modern Architecture of Uzbekistan //Young
Scientist USA, Vol. 5. – 2016. – С. 86.
7.
Sultanova D., Sobirov M. Harmonization of the Artistic Means in the Architectural
Buildings Devoted to Astronautics in the Modern Architecture of Uzbekistan //Young
Scientist USA. – 2016. – С. 86-87.
8.
Султанова Д. Н., Дусанова С. З. Анализ художественной подготовки по рисунку в
архитектурно-строительных высших образовательных учреждениях Узбекистана
//Материалы международного научного форума обучающихся" Молодежь в науке и
творчестве". – 2017. – С. 95-97.
9.
Султанова Д. Н., Дусанова С. З. Анализ художественной подготовки по рисунку в
архитектурно-строительных высших образовательных учреждениях Узбекистана
//Председатель редакционного совета: БВ Илькевич, ректор ГГУ, доктор
педагогических наук, профессор, Почетный. – 2018. – С. 95.
814
10.
СУЛТАНОВА Д. Н., Кодиров Э. ФЛОРА И ФИТОДИЗАЙН ЗИМНИХ САДОВ
МИРА //МОЛОДЕЖЬ И СИСТЕМНАЯ МОДЕРНИЗАЦИЯ СТРАНЫ. – 2017. – С.
314-316.
11.
Султанова Д. Н., Султанов А. Н. Культурное значение" Моны Лизы" для
современных поклонников //Евразийское Научное Объединение. – 2019. – №. 1-7. –
С. 401-403.
12.
Жураев Х. О. и др. Молодой ученый. – 2022.
13.
Султанова Д. Н., Юлдашева Б. Р. ДЕКОРЫ МОСКОВСКОГО МЕТРО ГЛАЗАМИ
АРХИТЕКТОРОВ И ДИЗАЙНЕРОВ //Архитектура и архитектурная среда: вопросы
исторического и современного развития. – 2021. – С. 442-445.
14.
Султанова Д. Н., Сиддикова Г. Х. ИСКУССТВО КАК ПСИХОЛОГИЧЕСКОЕ
ВОСПИТАНИЕ РЕБЁНКА //Архитектура и архитектурная среда: вопросы
исторического и современного развития. – 2021. – С. 437-441.
15.
Zadubenko D. V. et al. REVIEW OF THE INFLUENCE OF ELECTROMAGNETIC
RADIATIONS OF DIFFERENT RANGE ON THE PHYSIOLOGICAL PROCESSES OF
HUMAN AND ANIMAL SPERMATOZOA //Reproductive Medicine. – 2021. – №. 1
(46). – С. 42-54.
16.
Султанова Д. Н. Домостроительные комбинаты в архитектуре Узбекистана //Дизайн
и архитектура: синтез теории и практики. – 2022. – С. 317-321.
17.
Султанова Д. Н. ДОМОСТРОИТЕЛЬНЫЕ КОМБИНАТЫ В АРХИТЕКТУРЕ
УЗБЕКИСТАНА.
18.
Султанова Д. Н. Художественная реставрация резного деревянного панно
найденного в Кофиркале //Дизайн и архитектура: синтез теории и практики. – 2022.
– С. 321-326.
19.
Султанова
Д.
Н.
ХУДОЖЕСТВЕННАЯ
РЕСТАВРАЦИЯ
РЕЗНОГО
ДЕРЕВЯННОГО ПАННО НАЙДЕННОГО В КОФИРКАЛЕ. – 2022.
20.
Жураев Х. О. и др. Юный Учёный 2022 9.
21.
Жураев Х. О. и др. Юный Учёный 2022 9.
22.
Султанова Д. Н. РАЗВИТИЕ АРХИТЕКТУРЫ УЗБЕКИСТАНА В ПЕРИОД 1980-Х
ГОДОВ //Архитектура и архитектурная среда: вопросы исторического и
современного развития. – 2022. – С. 269-276.
815
23.
Sultanova D. N., Xasanova X. B. Tarixiy muzeylar interyerida tasviriy va badiiy
vositalarning qo’llanilishi, Me’morchilik va qurilish muammolari, 3 son. SamDAQU.-
Sam., 2022. – B-66-69.
24.
Султанова Д. Н. Принципы синтеза настенной живописи в архитектуре Узбекистана
(пути формирования и развития). – 2004.
25.
Sultanova D. N. the Emergence and relationship of monumental painting in the traditional
architecture of Central Asia //Young scientist. – 2018. – №. 12. – С. 59.
26.
Султанова Д. Н. Взаимогармонизации изобразительных и художественных средств
в архитектуре Узбекистана. – 2021.
27.
Султонова Д. Н. Ўзбекистон меъморчилигида маҳобатли рангтасвирни
уйғунлаштириш тамойиллари/номзодлик диссертацияси. – 2004.
28.
Sultanova D. N., Dusanov Z. Z. Самарқанд-рассомлар шаҳри //Молодой ученый. –
2020. – №. 12. – С. 324-332.
29.
Sultanova D. Artistic Means of Agitation and Propaganda in Urban and Architectural
Space of Modern Uzbekistan //Young Scientist USA, Vol. 5. – 2016. – С. 88.
30.
Султанова Д. Н. Традиционность художников Жарских в декорировании
многоэтажных домов //Молодой ученый. – 2018. – №. 23. – С. 231-236.
31.
Султанова Д. Н. Возникновение и взаимосвязь монументальной живописи в
традиционной архитектуре Средней Азии //Молодой ученый. – 2013. – №. 12. – С.
710-719.
32.
Султанова Д. Н., Бахриддинова З. Ф. КЛАССИФИКАЦИЯ СТОЛОВЫХ И
РЕСТОРАНОВ В АРХИТЕКТУРЕ ТАШКЕНТА //Архитектура и архитектурная
среда: вопросы исторического и современного развития. – 2021. – С. 53-55.
33.
Султанова Д. Н. Гармонизация художественных средств в архитектурных
сооружениях, посвященных космонавтике //Молодой ученый. – 2015. – №. 3. – С.
933-936.
34.
Султанова Д. Н., Эшпулатова М. Р., Дусанов З. З. Формирование профессионального
объемно-пространственного мышления у студентов дизайнеров и архитекторов
Узбекистана //Дизайн-образование XXI век. – 2017. – С. 152-158.
35.
Султанова Д. Н., Эшпулатова М. Р., Дусанов З. З. ФОРМИРОВАНИЕ
ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБЪЕМНО-ПРОСТРАНСТВЕННОГО МЫШЛЕНИЯ У
СТУДЕНТОВ ДИЗАЙНЕРОВ И АРХИТЕКТОРОВ УЗБЕКИСТАНА //ББК 85.127. 6
816
Д 44 Рецензент: Гончаренко НИ–кандидат искусствоведения, член Союза
художников России, член Общероссийской организации «Ассоциация. – С. 152.
36.
Султанова Д. Н. ЗАРУБЕЖНЫЙ ИСТОРИЧЕСКИЙ ОПЫТ ХУДОЖЕСТВЕННОГО
ОБРАЗОВАНИЯ
АРХИТЕКТОРОВ
И
ДИЗАЙНЕРОВ
//Архитектура
и
архитектурная среда: вопросы исторического и современного развития. – 2021. – С.
50-53.
37.
Султанова Д. Н. Решение художественного образа здания Академического театра
имени Алишера Навои в Ташкенте //Вопросы гуманитарных наук. – 2015. – №. 2. –
С. 130-135.
38.
Namazovna S. D., Makkamovich S. S., Zohirovich D. Z. Aral Oasis as Potential Base for
Development of the Tourism //Indonesian Journal of Law and Economics Review. – 2020.
– Т. 6. – С. 10.21070/ijler. 2020. V6. 491-10.21070/ijler. 2020. V6. 491.
39.
Султанова Д. Н. Применение архитектурного декора и художественной пластики в
средневековой архитектуре Узбекистана и её место в художественной культуре
Средней Азии //Молодой ученый. – 2013. – №. 12. – С. 719-723.
40.
Namazovna S. D. Harmony Of Art In Architecture Of Uzbekistan //The American Journal
of Social Science and Education Innovations. – 2021. – Т. 3. – №. 05. – С. 87-94.
41.
Sultanova D. N. Epigrafical ornaments in architecture of Uzbekistan //International journal
of scientific & technology research. – 2015. – Т. 4. – №. 07. – С. 83-87.
42.
Sultonova D. N., qizi Siddiqova M. A. COLOR SCHEME IN THE FORMATION OF
THE ARTISTIC ENVIRONMENT OF THE INTERIOR OF MODERN EDUCATIONAL
CENTERS //Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 14. – С.
109-115.
43.
Qizi S. M. A. et al. O ‘QUV BINOLARI VA O ‘QUV MARKAZLARINI RANG
YECHIMINI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR HAMDA SUN’IY INTELLEKT
ORQALI LOYIHALASH //Raqamli iqtisodiyot (Цифровая экономика). – 2024. – №. 6.
– С. 325-332.
44.
Маматов Ф. М., Шодмонов Г. Д. Обоснование конструктивной схемы
комбинированного агрегата для подготовки почвы к посеву бахчевых //European
research. – 2018. – №. 1 (35). – С. 10-14.
45.
Murtozevich M. F., Halilovich M. S., Dustmurodovich S. G. Dump ripper for soil
protection from water erosion //European science review. – 2018. – №. 7-8. – С. 245-246.
817
46.
Мирзаев Б. С., Мардонов Ш. Х., Шодмонов Г. Д. О качестве рыхления почвы
рыхлителем с рабочими органами наклонного типа //European research. – 2018. – №.
1 (35). – С. 15-18.
47.
Mamatov F. M., Mardonov S. H., Shodmonov G. D. DUMP RIPPER FOR SOIL
PROTECTION FROM WATER EROSION //European Science Review. – 2018. – №. 7-
8. – С. 245-246.
48.
Чуянов Д. Ш. и др. ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ ЭКИШ УЧУН ТУПРОҚНИ
ТАЙЁРЛАЙДИГАН КОМБИНАЦИЯЛАШГАН АГРЕГАТ КОРПУСЛАРИНИНГ
ПАРАМЕТРЛАРИ //Инновацион технологиялар. – 2021. – №. Спецвыпуск 1. – С.
146-150.
49.
Шодмонов Ғ. Д., ўғли Хидиров М. Қ. АВТОТРАНСПОРТ ЧИҚИНДИ ГАЗЛАРИ
ЗАРАРЛИЛИГИНИ
КАМАЙТИРИШНИНГ
ЗАМОНАВИЙ
УСУЛЛАРИ
//INTERNATIONAL CONFERENCES. – 2022. – Т. 1. – №. 18. – С. 140-147.
50.
Чуянов Д. и др. КОМБИНАЦИЯЛАШГАН АГРЕГАТ ЮМШАТКИЧЛАРИНИНГ
ЎЗАРО ЖОЙЛАШИШИНИ АСОСЛАШ //Innovatsion texnologiyalar. – 2022. – Т. 1. –
№. 4. – С. 61-63.
51.
Shodmonov G., Xidirov M., Boymurodov S. AVTOMOBILLARNING ELEKTR VA
ELEKTRON JIHOZLARINI DIAGNOSTIKALASH //Академические исследования в
современной науке. – 2022. – Т. 1. – №. 20. – С. 57-61.
52.
Chuyanov D. et al. Parameters of slitter for embedding manure in soil for melon crops
//E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 401. – С. 04048.
53.
Чуянов Д. Ш., Шодмонов Г. Д. ОПРЕДЕЛЕНИЕ ОПТИМАЛЬНЫХ ПАРАМЕТРОВ
СТАЛКИВАТЕЛЯ НАВОЗА //Вестник науки и образования. – 2023. – №. 12 (143)-2.
– С. 5-9.
54.
Чуянов Д. Ш., Шодмонов Г. Д. ОБОСНОВАНИЕ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ
ЩЕЛЕВАТЕЛЯ ДЛЯ ЗАДЕЛКИ НАВОЗА //Educational Research in Universal
Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 14. – С. 1017-1023.
55.
Dostmurodovich G. S. ECONOMIC ANALYSIS OF FUNDS IN THE FIELD OF LABOR
PROTECTION //INTERNATIONAL JOURNAL OF EUROPEAN RESEARCH
OUTPUT. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 57-61.
56.
Dostmurodovich G. S. LABOR PROTECTION WHEN WORKING AT HEIGHTS
//International journal of advanced research in education, technology and management. –
2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 31-38.
818
57.
Shodmonov G. “FAVQULODDA VAZIYATLAR VA FUQARO MUHOFAZASI”
FANING MAQSAD VA VAZIFALARI //Interpretation and researches. – 2024.
58.
Чуянов Д. Ш. и др. Полиз экинлари етиштиришда тупроққа ишлов бериш ва
экишнинг янги усули //Инновацион технологиялар. – 2021. – №. Спецвыпуск 2. – С.
53-56.
59.
Чуянов Д. Ш. и др. ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ ЕТИШТИРИШ УЧУН ЭНЕРГИЯ-
РЕСУРСТЕЖАМКОР ТЕХНОЛОГИЯ ВА МАШИНА //Инновацион технологиялар.
– 2020. – №. Спецвыпуск. – С. 78-82.
60.
Маматов Ф. М., Чуянов Д. Ш., Шодмонов ҒД Э. М. И. Далаларни полиз экинлари
экиш учун тайёрлайдиган комбинациялашган агрегатнинг параметрларини асослаш
//Innovatsion texnologiyalar.–Қарши. – 2018. – №. 4. – С. 44-48.
61.
Mirzaev B. et al. Parameters of the soil-holding part of the slurry spreader //E3S Web of
Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 383. – С. 04016.
62.
Chuyanov D. S., Mamatov F. M., Shodmonov G. D. Main parameters of manure sealer
//E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 401. – С. 04031.
63.
Shodmonov G. D., Xidirov MQ Avtotransport chiqindi gazlari zararliligini
kamaytirishning zamonaviy usullari //International conference on innovative development
of education. – 2022. – Т. 18. – С. 140-147.
64.
Mamatov F., Karimov A., Shodmonov G. Study on the parameters of bars of the potato
digger ploughshare //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 434. – С.
03012.
65.
Chuyanov D., Shodmonov G. Energy-saving technology and machinery for growing
melons //International Journal of Innovations in Engineering Research and Technology. –
2020. – №. 1. – С. 1-7.
66.
Shodmonov G. D. et al. MEHNAT MUHOFAZASI FANINING RIVOJLANISH TARIXI
VA BOSHQA FANLAR BILAN O ‘ZARO BOG ‘LIQLIGI //GOLDEN BRAIN. – 2024.
– Т. 2. – №. 3. – С. 149-153.
67.
Chuyanov D. et al. Traction resistance of the combined machine plough //E3S Web of
Conferences. – EDP Sciences, 2021. – Т. 264. – С. 04036.
68.
Мamatov F. et al. Potato digger with a digging workpart of the" Paraplaw" type //E3S Web
of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 365. – С. 04021.
69.
Murtozevich M. F. et al. New technology and combined machine for preparing soil for
sowing gourds //European science review. – 2018. – №. 1-2. – С. 234-236.
819
70.
Chuyanov D. et al. Soil preparation machine parameters for the cultivation of
cucurbitaceous crops //IOP Conference Series: Materials Science and Engineering. – IOP
Publishing, 2020. – Т. 883. – №. 1. – С. 012122.
71.
Mirzaev B. et al. Combined machine for preparing soil for cropping of melons and gourds
//IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. – IOP Publishing, 2019. – Т.
403. – №. 1. – С. 012158.
72.
ESHEV S. et al. EVALUATION OF THE INFLUENCE OF THE PHYSICAL
PROPERTIES OF BOUND SOILS ON THE WASHING PROCESS.
73.
Эшев С., Мурадов Н. К., Маматов Н. З. ИМИТАЦИОННОЕ МОДЕЛИРОВАНИЕ
ПРОЦЕССА ПЕРЕНОСА ГОМОГЕННОЙ СМЕСИ В ГИДРОМОРФНЫХ СРЕДАХ,
ОБУСЛОВЛЕННОГО ИЗМЕНЕНИЕМ УРОВНЯ ПОДЗЕМНЫХ ВОД //КОНТРОЛЬ
ПРОЦЕССОВ ИЗМЕНЕНИЯ ДАВЛЕНИЯ ПОЧВЕННОЙ ВЛАГИ ДЛЯ
КОРРЕКТИРОВКИ РЕЖИМОВ ОРОШЕНИЯ И СНИЖЕНИЯ ПОТЕРЬ УРОЖАЕВ.
74.
Sobir E. et al. EVALUATION OF THE INFLUENCE OF THE PHYSICAL
PROPERTIES OF BOUND SOILS ON THE WASHING PROCESS //Universum:
технические науки. – 2022. – №. 9-5 (102). – С. 18-22.
75.
Маматов Н. З., Рахимов О. Д. ИННОВАЦИОН ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАР
ТАСНИФИ //INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND TEACHING.
– 2022. – Т. 1. – №. 3. – С. 258-262.
76.
Eshev S. et al. SHO ‘RLANGAN BOG ‘LANGAN GRUNT NAMLIGINING
YUVILISHGA QARSHILIK QILISH TA’SIRINI BAHOLASH //Innovatsion
texnologiyalar. – 2023. – Т. 51. – №. 03. – С. 70-76.
77.
Mamatov N. PHYSICAL MODELING OF THE WASHING PROCESS OF CHANNELS
WITH LOW BINDING SOILS WITH SALINITY //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 1232-1238.
78.
Маматов Н. З. ИСТОЧНИКИ АЛЬТЕРНАТИВНОЙ ЭНЕРГИИ НА ОСНОВЕ
ОРГАНИКИ //Multidisciplinary and Multidimensional Journal. – 2024. – Т. 3. – №. 2. –
С. 24-28.
79.
Mamatov N. Z. INNOVATIVE SOLUTIONS TO PROTECT WORKERS FROM
DANGEROUS GAS AND TOXIC SUBSTANCES IN HAZARDOUS INDUSTRY
ENTERPRISES //International journal of advanced research in education, technology and
management. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 73-77.
820
80.
Маматов Н. З. К РАСЧЕТУ НЕРАЗМЫВАЮЩИХ СКОРОСТЕЙ ВОДНОГО
ПОТОКА ЗЕМЛЯНЫХ КАНАЛОВ В УСЛОВИЯХ СВЯЗНОГО ГРУНТА
//INTERNATIONAL JOURNAL OF EUROPEAN RESEARCH OUTPUT. – 2024. – Т.
3. – №. 2. – С. 64-69.
81.
Маматов Н. З. ЗАЩИТА НАСЕЛЕНИЯ В МЕСТАХ ПРОВЕДЕНИЯ МАССОВЫХ
МЕРОПРИЯТИЙ //INTERNATIONAL JOURNAL OF EUROPEAN RESEARCH
OUTPUT. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 70-79.
82.
Маматов Н., Мурадуллаев Ф. ЯНГИ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ТАЛАБАЛАР
МУСТАҚИЛ ИШИНИ БАЖАРИШДГИ МУМММОЛАР //Interpretation and
researches. – 2024.
83.
Бердиев Ш. Ж., Маматов Н. З. Метод борьбы с просадками грунтов в южных
регионах Узбекистана //Инновационное развитие. – 2017. – №. 2. – С. 82-84.
84.
Эшев С. С. и др. БОҒЛАНГАН ГРУНТЛАРДАГИ БИРИКИШ КУЧИНИНГ ЎЗАН
ЮВИЛИШИГА ТАЪСИРИНИ БАҲОЛАШ //Инновацион технологиялар. – 2022. –
Т. 3. – №. 3 (47). – С. 76-82.
85.
Мирзаев О. А., Маматов Н. З. Температурный расчет питающего цилиндра с
упругим элементом пневмомеханических прядильных машин //Science and
Education. – 2023. – Т. 4. – №. 12. – С. 294-304.
86.
Мирзаев О. А., Маматов Н. З. КОЛЕБАНИЯ СОСТАВНОГО ПИТАЮЩЕГО
ЦИЛИНДРА С СОПРОТИВЛЕНИЕМ ПРИ КРУЧЕНИИ //Educational Research in
Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 14. – С. 120-124.
87.
Sobir E. et al. EVALUATION OF THE INFLUENCE OF THE PHYSICAL
PROPERTIES OF BOUND SOILS ON THE WASHING PROCESS //Universum:
технические науки. – 2022. – №. 9-5 (102). – С. 18-22.
88.
Eshev S. S. et al. Evaluating the effect of cohesive strength on self-leaching in bonded soils
//International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. –
2022. – Т. 9. – №. 8. – С. 19636-19641.
89.
Эшев С. С., Маматов Н. З., Бобомуродов Ф. Ф. ШЎРЛАНГАН КАМ БОҒЛАНГАН
ГРУНТЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХУСУСИЯТЛАРИНИ ТАДҚИҚОТ ЭТИШ
//ME’MORCHILIK va QURILISH MUAMMOLARI. – 2023. – Т. 2.
90.
Эшев С. С., Маматов Н. З., Эркинов С. Т. Мукимов. ДБ ШЎРЛАНГАН КАМ
БОҒЛАНГАН ГРУНТЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХУСУСИЯТЛАРИНИ
821
ТАДҚИҚОТ ЭТИШ //International Journal of Education, Social Science & Humanities.
Finland Academic Research Science Publishers ISSN. – С. 2945-4492.
91.
Эшев С. С. и др. Неразмывающие скорости земляных каналов в связных грунтах
//Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. – 2022. – Т. 2.
– №. 5. – С. 375-384.
92.
Khazratov A. N. et al. Influence of cohesion strength in cohesive soils onchannel bed
erosion //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 410. – С. 05018.
93.
Mirzayev O. A., Urakov N. A., Mamatov N. Z. Proced vibrations of a composite chevron-
type feed cylindr with torsional resistance //JMEA journal of modern educational
achievements. – 2023. – Т. 11.
94.
Eshev S. et al. Critical flow velocities in cohesive saline soils //E3S Web of Conferences.
– EDP Sciences, 2021. – Т. 264. – С. 03071.
95.
Otabek M. et al. Dynamics And Stability Of A Composite Feed Cylinder In The Feeding
Area Of Rotor Spinning Machines //Journal of Pharmaceutical Negative Results. – 2023.
– С. 1152-1157.
96.
Eshev S. et al. Calculation of its dynamically stable cross-section in the steady motion of
the channel flow //AIP Conference Proceedings. – AIP Publishing LLC, 2023. – Т. 2612.
– №. 1. – С. 050007.
97.
Eshev S. et al. Non-eroding speed of water flow of channels running in cohesive soils //IOP
Conference Series: Materials Science and Engineering. – IOP Publishing, 2021. – Т. 1030.
– №. 1. – С. 012131.
98.
Eshev S. et al. The beginning of the movement of bottom sediments in an unsteady flow
//E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2021. – Т. 263. – С. 02042.
99.
Dustkobilovich R. O., Laylo А. Types of modern lectures in higher education, technology
of their design and organization //Проблемы современной науки и образования. – 2020.
– №. 12-1 (157). – С. 41-46.
100.
Рахимов О. Д., Манзаров Ю. Х., Ашурова Л. Ўзбекистон олий таълим тизимида
дастлабки форсайт тадқиқотлар //Современное образование (Узбекистан). – 2021. –
№. 4 (101). – С. 16-22.
101.
Rakhimov O. D., Kh M. Y., Ashurova L. Initial foresight studies in the higher education
system of Uzbekistan //Modern education (Uzbekistan).–2021. – 2021. – Т. 4. – №. 101. –
С. 16-22.
822
102.
Рахимов О. Д., Эшмухамедов Л. М., Ашурова Л. МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМНИ
РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ:
Рахимов Октябр Дусткабилович, Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти
“Экология ва меҳнат муҳофазаси” кафедраси профессори Эшмухамедов Латиф
Маҳмаюсуфович, Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти “Экология ва меҳнат
муҳофазаси” кафедраси ассистенти Ашурова Лайло, Қарши муҳандислик-
иқтисодиёт институти “Экология ва меҳнат муҳофазаси” кафедраси ассистенти
//Образование
и инновационные исследования международный научно-
методический журнал. – 2022. – №. 6.
103.
Rakhimov O. et al. Methodology for using forsight technology in training future ecologists
in Uzbekistan //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 462. – С. 03048.
104.
Rakhimov О., Аshurova L., Artikbekova F. Hydraulic transport in small livestock farms
//E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2021. – Т. 274. – С. 03003.
105.
Rakhimov O. D., Ashurova L. THE MAIN FACTORS AND CRITERIA OF QUALITY
EDUCATION //GOLDEN BRAIN. – 2023. – Т. 1. – №. 31. – С. 163-169.
106.
Ashurova L. METHODOLOGY OF USING TELECOMMUNICATION STUDY
PROJECTS IN INDEPENDENT EDUCATION //Educational Research in Universal
Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 17. – С. 135-140.
107.
Ashurova L. ON THE TECHNOLOGY FOR THE DEVELOPMENT OF SCIENTIFIC
AND CREATIVE ACTIVITY IN STUDENTS //Innovative Development in Educational
Activities. – 2023. – Т. 2. – №. 23. – С. 294-298.
108.
Rakhimov O. D., Sh F. S., Ashurova L. Foresight as a technology for forecasting the
development of the use of digital technologies in the higher education sector of Uzbekistan
//The phenomenon of market economy: from the origins to the present day. Development
institutions and information technologies in innovative solutions. – 2022. – С. 167-175.
109.
Husanovich S. B., Ravshanovich B. Z., Laylo А. ANALYSIS OF DEVELOPMENTAL
EDUCATION MODELS //Проблемы науки. – 2020. – №. 11 (59). – С. 86-90.
110.
Рахимов О. Д., Файзиева Ш. Ш., Ашурова Л. Форсайт как технология
прогнозирования развития применения цифровых технологий в секторе высшего
образования Узбекистана //Феномен рыночного хозяйства: от истоков до наших
дней. Институты развития и информационные технологии в инновационных
решениях. – 2022. – С. 167-175.
823
111.
Shomurotov B. H., Boyirov Z. R., Ashurova L. ANALYSIS OF DEVELOPMENTAL
EDUCATION MODELS //Проблемы науки. – 2020. – №. 11. – С. 86-90.
112.
Ashurova L., Uralov M. BINO VA INSHOOTLAR XAVFSIZLIGI //FANINI O
‘QITISHNING BA’ZI JIHATLARI//Interpretation and researches.–2024.
113.
Ashurova L., Uralov M. «BINO VA INSHOOTLAR XAVFSIZLIGI» FANINI O
‘QITISHNING BA’ZI JIHATLARI //Interpretation and researches. – 2024.
114.
Ashurova L. ZILZILA, KELIB CHIQISH SABABLARI VA OQIBATLARI //GOLDEN
BRAIN. – 2024. – Т. 2. – №. 1. – С. 423-431.
115.
Ashurova L. FIRES IN TECHNOSPHERE AND PRINCIPLES OF PROTECTION
AGAINST THEM //Innovative Development in Educational Activities. – 2023. – Т. 2. –
№. 20. – С. 81-86.
116.
Laylo A. ISHLAB CHQARISH XONALARI HAVOSINI OPTIMALLASHTIRISH
UCHUN KONDITSIONER USKUNASINING ISHINI QIYOSIY TAHLIL QILISH VA
UNI MODELLASHTIRISH //Sanoatda raqamli texnologiyalar/Цифровые технологии в
промышленности. – 2023. – Т. 1. – №. 1. – С. 184-192.
117.
АSHUROVA L. ПРОБЛЕМЫ СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ
//ПРОБЛЕМЫ СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ Учредители: Олимп. –
С. 41-46.
118.
Muradov S. et al. EMERGENCY EPIDEMIOLOGICAL, EPIZOOTIC AND
EPIPHYTOTIC SITUATIONS. PARTICULARLY DANGEROUS INFECTIONS THAT
CAUSE CONTAGIOUS AND COMMON DISEASES //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 52-89.
119.
Muradov S. et al. STANDARDS OF SAFETY REQUIREMENTS FOR PRESSURE
CABINETS, APPARATUS AND GAS EQUIPMENT //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 159-180.
120.
Muradov S. et al. MOVEMENT OF CHICTONIC PLATES, ORIGIN OF
EARTHQUAKES //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 401-415.
121.
Muradov S. et al. STUDY OF THE HISTORICAL STAGES OF THE SCIENCE OF
LABOR PROTECTION //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 350-
365.
122.
Muradov S. et al. CHECKING KNOWLEDGE OF LABOR PROTECTION //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 386-400.
824
123.
Muradov S. et al. MAIN CONTENT AND COMPONENT PARTS OF THE SCIENCE"
SAFETY OF CONSTRUCTION OF BUILDINGS AND CONSTRUCTIONS" //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 335-349.
124.
Muradov S. et al. ANALYSIS OF SECURITY CATEGORY AND RULES FOR
CARRIERS //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 366-385.
125.
Muradov S. et al. ANALYSIS OF SECURITY CATEGORY AND RULES FOR
CARRIERS //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 366-385.
126.
Muradov S. et al. ANALYSIS OF SECURITY CATEGORY AND RULES FOR
CARRIERS //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 366-385.
127.
Muradov S. et al. ADMINISTRATIVE BUILDINGS AND THEIR REQUIREMENTS
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 257-280.
128.
Muradov S. et al. EMERGENCY EPIDEMIOLOGICAL, EPIZOOTIC AND
EPIPHYTOTIC SITUATIONS. PARTICULARLY DANGEROUS INFECTIONS THAT
CAUSE INFECTIOUS AND COMMON DISEASES //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 281-318.
129.
Qizi S. M. A. et al. O ‘QUV BINOLARI VA O ‘QUV MARKAZLARINI RANG
YECHIMINI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR HAMDA SUN’IY INTELLEKT
ORQALI LOYIHALASH //Raqamli iqtisodiyot (Цифровая экономика). – 2024. – №. 6.
– С. 325-332.
130.
Muradov S. et al. CAUSES OF NATURAL EMERGENCIES //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 92-130.
131.
Muradov S. et al. ANALYSIS OF SAFETY REQUIREMENTS OF EQUIPMENT
WORKING UNDER HIGH PRESSURE //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3.
– №. 5. – С. 131-167.
132.
Muradov S. et al. CAUSES OF NATURAL EMERGENCIES //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 92-130.
133.
Muradov S. et al. CONTENT AND ESSENCE OF THE LAW AND LEGAL
DOCUMENTS ON THE PROTECTION OF THE POPULATION AND TERRITORIES
FROM EMERGENCIES //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 168-
204.
134.
Muradov S. et al. STABILITY CALCULATION OF LOAD LIFT VEHICLES //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 205
