ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
20
Айрим
соҳаларнинг
ўз
идоравий
меъёрий
ҳужжатлари
бор
.
Давлат
хизматчисининг
ҳуқуқий
мақомидан
тортиб
ижтимоий
ҳимоясигача
алоҳида
меъёрий
ҳужжатда
акс
эттириш
лозим
.
Бу
ҳолат
соҳага
тегишли
нормаларни
яхлитлаштиришдан
ташқари
вужудга
келиши
мумкин
бўлган
коллизияларнинг
ҳам
олдини
олади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Матвеев
С
.
Задачи
и
функции
социальной
за
-
щиты
государственных
служащих
.
Общество
и
право
.
–
М
., 2009.
№
4(26). –
С
.257-261.
2.
Зенков
М
.
Ю
.
Зарубежный
опыт
управления
:
Государственная
служба
:
Учебное
пособие
. –
Н
.:
НГАУ
,
2004. –
С
.130.
3.
Оболонский
А
.
В
.
Государственная
служба
во
Франции
//
Государство
и
право
. –
М
., 2000.
№
11.
–
С
.60-64.
4. http://protoday.uz/uz/archives/256563.
5. http://www.lex.uz/docs/4494849.
6. http://lex.uz/docs/142859.
7. http://www.lex.uz/docs/3610935.
8. http://lex.uz/docs/1191841.
9. http://lex.uz/docs/831781.
10. http://lex.uz/docs/4040285
В
.
Давлятов
ТДЮУ
мустақил
изланувчиси
АДВОКАТУРА
ИНСТИТУТИНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА
ЮРИДИК
МАСЛАҲАТХОНАНИНГ
ҲУҚУҚИЙ
МАҚОМИ
Аннотация
:
мақолада
адвокатура
институтини
такомиллаштириш
,
юридик
маслаҳатхонанинг
бугунги
кундаги
ҳолати
,
хорижий
мамлакатлар
тажрибаси
,
мазкур
соҳадаги
муаммолар
ва
уларни
ҳал
этиш
бўйича
аниқ
таклифлар
ёритилган
.
Таянч
сўзлар
:
адвокатура
институтини
такомиллаштириш
,
юридикмаслаҳатхонанинг
ҳуқуқий
мақоми
,
тўғридан
-
тўғри
амал
қилувчи
қонун
,
ҳуқуқий
база
,
адвокат
,
хорижий
мамлакатлар
тажрибаси
.
Аннотация
:
в
статье
освещаются
вопросысовершенствования
института
адвокатуры
,
сегодняшнее
состояние
юридической
консультации
,
зарубежный
опыт
,
существующие
проблемы
в
данной
области
и
пути
их
решения
.
Ключевые
слова
:
совершенствование
института
адвокатуры
,
правовой
статус
юридической
консульта
-
ции
,
закон
прямого
действия
,
правовая
база
,
адвокат
,
опыт
зарубежных
стран
.
Annotation
: the article highlights the issues of improv-
ing the institution of advocacy, the current state of legal
advice, foreign experience, existing problems in this area
and ways to solve them.
Key words:
improving the institution of advocacy, the
legal status of juridical consultation, the law of direct ac-
tion, the legal framework, a lawyer, the experience of for-
eign countries.
Сўнгги
уч
йил
мобайнида
мамлакатимизнинг
барча
соҳаларида
амалга
оширилаётган
туб
ислоҳотлар
адвокатура
институтини
ҳам
замон
билан
ҳамоҳанг
тарзда
ривожлантириш
,
унинг
ҳуқуқий
базасини
такомиллаштиришни
тақозо
этмоқда
.
Чунки
адвокатура
тизими
фуқаролик
жамиятининг
узвий
қисми
сифатида
мамлакатимизда
олиб
борилаётган
ислоҳотлардан
,
хусусан
суд
-
ҳуқуқ
тизимида
рўй
бераётган
ижобий
ўзгаришлардан
бевосита
манфаатдордир
[4; 239-
б
].
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2018
йил
31
майдаги
“
Адвокатура
институти
самарадорлигини
тубдан
ошириш
ва
адвокатларнинг
мустақиллигини
кенгайтириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
ПФ
–5441-
сон
Фармони
адвокатура
институтини
такомиллаштиришда
янги
даврни
бошлаб
берди
десак
,
айни
ҳақиқатдир
.
Айни
пайтда
,
адвокатура
институтини
тартибга
солувчи
қарийб
100
га
яқин
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
мавжуд
.
Уларнинг
аксарияти
қонуности
ҳужжатларидан
иборатдир
.
Давлатимиз
раҳбари
конституция
қабул
қилинганининг
26
йиллигига
бағишланган
тантанали
маросимдаги
маърузасида
[1]
ва
2019
йил
учун
белгиланган
Давлат
дастурида
[6]
қонун
ижодкорлиги
фаолиятини
сифат
жиҳатидан
янги
босқичга
олиб
чиқиш
,
тўғридан
-
тўғри
амалиётга
қўлланадиган
қонунлар
қабул
қилиш
лозимлигини
таъкидлаган
эдилар
.
Шу
муносабат
билан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
Кенгаши
ва
Олий
Мажлис
Сенати
Кенгашининг
2019
йил
26
мартдаги
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
21
2419-III/K
Қ
-523-III-
сон
Қўшма
қарори
билан
тўғридан
-
тўғри
амал
қилувчи
қонунларда
тизимлаштирилиши
ва
унификация
қилиниши
лозим
бўлган
қонун
ҳужжатларини
қайта
кўриб
чиқиш
бўйича
“
Йўл
харитаси
”
тасдиқланди
.
“
Йўл
харитаси
”
нинг
45-
бандида
2021
йилда
адвокатурага
оид
амалдаги
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
ўзида
акс
эттирган
“
Адвокатура
ва
адвокатлик
фаолияти
тўғрисида
”
ги
Қонун
лойиҳасини
ишлаб
чиқиш
белгиланган
.
Ўйлаймизки
,
мазкур
лойиҳа
нафақат
адвокатура
соҳасидаги
мавжуд
қонун
ва
қонуности
ҳужжатларини
бирлаштириш
,
балки
мамлакатимизда
адвокатура
институтини
такомиллаштиришга
қаратилган
илғор
ғоялар
,
халқаро
стандартларга
тўлиқ
жавоб
берадиган
нормалар
билан
тўлдирилади
.
Зеро
,
ҳуқуқшунос
олимлар
Рустамбаев
М
.
Х
.,
Тўхташева
У
.
А
.
таъкидлаганларидек
: “
Адвокатура
бу
жамиятда
барча
шахсларнинг
,
яъни
фуқаролик
жамиятининг
,
ҳуқуқ
ва
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
эҳтиёжи
натижасида
пайдо
бўлган
жамият
фаолияти
самарасидир
.
Адвокатуранинг
ташкилий
-
ҳуқуқий
асосларини
эса
қонун
чиқарувчи
ҳокимият
орқали
давлат
белгилайди
,
яъни
адвокатура
бу
қонун
устуворлиги
,
мустақиллик
ва
бошқа
демократик
принциплар
асосида
жисмоний
ва
юридик
шахсларга
юридик
ёрдам
кўрсатиш
мақсадида
фаолият
олиб
борадиган
ҳуқуқий
институтидир
” [3; 440–441-
б
].
Таъкидлаш
жоизки
,
илмий
тадқиқот
давомида
жорий
йилнинг
июнь
-
июль
ойларида
мамлакатимизда
адвокатлик
фаолиятини
олиб
бораётган
1 540
нафар
адвокатлар
ўртасида
ўтказилган
аноним
сўровга
кўра
,
“
адвокатура
институтинингбугунги
кундагифаолияти
замон
талабларига
жавоб
берадими
?”
деган
саволга
респондентларнинг
20,7 %
“
жавоб
беради
”,
8,4 %
“
жавоб
бермайди
”,
70,1 %
“
қисман
жавоб
беради
”,
деб
жавоб
қайтаришган
1
.
Адвокатлик
фаолиятини
амалга
оширишда
адвокатуранинг
ташкилий
-
ҳуқуқий
бирликлари
–
адвокатлик
тузилмаларинингўрни
ва
роли
муҳим
аҳамиятга
эга
.“
Адвокатура
тўғрисида
”
ги
Ўзбекистон
Республикаси
Қонуни
талабига
кўра
,
белгиланган
тартибда
лицензия
олган
шахс
адвокатлик
фаолиятини
ўз
адвокатлик
бюросини
очиб
,
якка
тартибда
амалга
оширишга
ёҳуд
бошқа
адвокат
(
шерик
)
лар
билан
адвокатлик
фирмасини
ёки
аъзоликка
асосланган
адвокатлар
ҳайъатини
тузишга
ёхуд
фаолият
кўрсатаётган
шундай
адвокатлик
тузилмаларидан
бирига
киришга
ёки
юридик
маслаҳатхонада
ишлаган
ҳолда
адвокатлик
фаолиятини
амалга
оширишга
ҳақлидир
.
Адвокатура
жамоат
ташкилоти
сифатида
ҳам
ўзига
хос
хусусиятларга
эга
.
К
.
Яневский
ёзганидек
, «…
жамоат
ташкилотлари
дейилганда
бирор
бир
ижтимоий
гуруҳ
томонидан
тузиладиган
ва
шу
ижтимоий
гуруҳга
кирувчи
фуқароларнинг
манфаатларини
ҳимоя
қилувчи
ташкилотлар
тушунилади
.
Масалан
,
сиёсий
партиялар
шу
партия
тарафдорларининг
,
касаба
уюшмалари
ишчи
-
ходимларнинг
манфаатлари
учун
хизмат
қилади
.
Адвокатура
эса
ўз
аъзоларининг
эмас
,
балки
бутун
жамият
миқёсида
барча
фуқароларнинг
ҳуқуқлари
ҳимоясини
таъминлашга
хизмат
қилади
» [7;
15-
с
].
1
Муаллифнинг
(
В
.
Д
.)
Ўзбекистон
Республикаси
Адвокатлар
палатаси
билан
ҳамкорликда
ўтказган
социологик
тадқиқот
ҳисоботи
.
“
Адвокатура
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
4-
моддасига
асосан
адвокатлар
ҳайъати
,
адвокатлик
фирмаси
,
адвокатлик
бюроси
ва
юридик
маслаҳатхона
адвокатлик
тузилмасидир
. 2019
йил
1
январь
ҳолатига
кўра
,
мамлакатимизда
1 660
та
адвокатлик
тузилмалари
мавжуд
бўлиб
,
улардан
71
та
адвокатлар
ҳайъатлари
,
435
та
адвокатлик
фирмалари
,
1 154
та
адвокатлик
бюролари
фаолият
кўрсатмоқда
.
Уларда
3 946
нафар
адвокат
ўз
фаолиятини
амалга
оширмоқда
[5].
Маълумки
,
юридик
маслаҳатхона
адвокатлик
фаолиятини
амалга
ошириш
учун
Ўзбекистон
Республикаси
Адвокатлар
палатасининг
ҳудудий
бошқармаси
томонидан
ташкил
этиладиган
ва
юридик
шахс
мақомига
эга
бўлмаган
адвокатлик
тузилмасидир
.
Юридик
маслаҳатхона
тегишли
ҳудудда
юридик
ёрдамга
бўлган
эҳтиёжларни
қаноатлантириш
учун
адвокатлик
тузилмаларининг
сони
етарли
бўлмаган
ҳолларда
Адвокатлар
палатасининг
ҳудудий
бошқармаси
томонидан
ташкил
этилади
.
Демак
,
мазкур
адвокатлик
тузилмаси
адвокатлар
томонидан
ташкил
этилмайдиган
адвокатлик
тузилмасининг
ягона
шаклидир
.
Бироқ
ҳозирда
адвокатлик
тузилмасининг
ушбу
шакли
мамлакатимизда
фаолияти
ташкил
этилмаган
.
Бунинг
сабаби
,
бизнинг
назаримизда
,
тегишли
ҳудудда
юридик
ёрдамга
бўлган
эҳтиёжларни
қаноатлантириш
учун
адвокатлик
тузилмаларининг
сони
етарли
бўлиш
ёки
бўлмаслик
ҳолатларининг
аниқ
мезонлар
асосида
белгиланмаганлиги
билан
боғлиқдир
.
Хорижий
мамлакатлар
тажрибаси
таҳлили
шуни
кўрсатмоқдаки
,
аксарият
давлатлар
қонунчилигида
юридик
маслаҳатхонани
ташкил
этиш
мезонлари
қатъий
белгилаб
қўйилган
.
Хусусан
,
Россия
Федерациясида
юридик
маслаҳатхона
бир
маъмурий
-
ҳудудий
бирликда
адвокатларнинг
сони
ҳар
бир
федерал
судьяга
камида
икки
нафардан
кам
бўлган
[2]
ҳолатларда
ташкил
этилади
.
Беларусия
Республикасида
ҳудудий
адвокатлар
ҳайъати
томонидан
ташкил
этилиб
,
унинг
асосий
вазифаси
жиноят
ишларида
адвокат
иштирокини
таъминлашдир
.
Шунингдек
,
Россияда
юридик
маслаҳатхонанинг
ҳуқуқий
табиати
нодавлат
нотижорат
ташкилот
шаклида
бўлиб
,
мамлакатимиз
қонунчилигидан
фарқли
равишда
алоҳида
юридик
шахс
ҳисобланади
.
Россияда
Юридик
маслаҳатхонанинг
ҳуқуқий
мақоми
“
Нодавлат
нотижорат
ташкилотлари
тўғрисида
”
ги
,
“
Россия
Федерациясида
адвокатлик
фаолияти
ва
адвокатура
тўғрисида
”
ги
Қонунлар
ҳамда
Фуқаролик
кодекси
билан
тартибга
солинади
.
Юридик
маслаҳатхона
маҳаллий
ижро
ҳокимияти
органларининг
тақдимномаси
асосида
ҳудудуий
адвокатлар
палатасининг
кенгашида
кўриб
чиқилади
.
Бунда
юридик
маслаҳатхона
ташкил
этилиши
кўзда
тутилаётган
туман
,
ундаги
судьялар
сони
,
зарур
бўлган
адвокатлар
сони
ва
юридик
маслаҳатхонани
моддий
-
техник
таъминлаш
масалалари
назарда
тутилади
.
Шуни
алоҳида
таъкидлаш
зарурки
,
бугунги
кунда
мамлакатимизда
юридик
маслаҳатхонага
бўлган
заруратни
аниқлаш
мезонлари
ишлаб
чиқилмаган
.
Шу
сабабли
,
хорижий
мамлакатлар
тажрибасидан
келиб
чиқиб
,
ҳар
бир
туман
ва
шаҳардаги
жиноят
,
маъмурий
ва
фуқаролик
,
иқтисодий
суд
ишларидаги
иш
ҳажмларини
аниқлаш
,
улар
асосида
ҳар
бир
судьяга
тўғри
келадиган
иш
ҳажми
асосида
уларнинг
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
22
юкламасини
белгилаш
,
бу
асосида
эса
,
ҳудудлардаги
адвокатларнинг
сонини
белгилаш
лозим
.
Мазкур
таклифларни
ҳаётга
татбиқ
этиш
мамлакатимизда
адвокатура
институтини
янада
такомиллаштиришга
,
жисмоний
ва
юридик
шахсларнинг
малакали
юридик
ёрдам
олиш
имкониятини
янада
оширишга
хизмат
қилади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Мирзиёев
Ш
.
Билимли
авлод
–
буюк
келажакнинг
,
тадбиркор
халқ
–
фаровон
ҳаётнинг
,
дўстона
ҳамкорлик
эса
тараққиётнинг
кафолатидир
.
Қаранг
//
Халқ
сўзи
// 2018
йил
8
декабрь
,
№
253 (7211)
2. “
Россия
Федерациясида
адвокатлик
фаолияти
ва
адвокатура
тўғрисида
”
ги
2002
йил
31
майдаги
63-
сон
Федерал
қонун
.
Федеральный
закон
от
31.05.2002
N 63-
ФЗ
(
ред
.
от
29.07.2017) "
Об
адвокатской
деятель
-
ности
и
адвокатуре
в
Российской
Федерации
”
3.
Рустамбаев
М
.
Х
.,
Тухташева
У
.
А
.
Ўзбекистон
Республикасида
суд
ҳокимияти
ва
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳоти
.
–
Т
.:
ТДЮИ
нашриёти
, 2009, –
Б
.440-441.
4.
Саломов
Б
.
Инсон
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилишда
адвокатуранинг
роли
. //
Инсон
ҳуқуқларини
суд
ва
суддан
ташқарида
ҳимоя
қилиш
муаммолари
мавзусидаги
илмий
-
амалий
анжуман
материаллари
. –
Т
.:
ТДЮИ
нашриёти
, 2005. – 239 -
бет
.
5.
Ўзбекистон
Республикаси
Адвокатлар
палатасининг
маълумоти
.
6.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2019
йил
17
январдаги
“2017-2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегиясини
“
Фаол
инвестициялар
ва
ижтимоий
ривожланиш
йили
”
да
амалга
оширишга
оид
Давлат
дастури
тўғрисида
”
ПФ
–
5635-
сон
Фармони
7.
Яневский
К
.
Адвокат
и
адвокатура
в
России
. –
М
.:
Юрид
.
лит
., 1992. -
С
. 15.
Б
.
Қосимов
,
ТДЮУ
ўқитувчиси
ЎЗБЕКИСТОНДА
СУД
ҲОКИМИЯТИ
МУСТАҚИЛЛИГИНИНГ
КОНСТИТУЦЯВИЙ
КАФОЛАТЛАРИ
Аннотация
:
мазкур
мақолада
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясида
назарда
тутилган
суд
ҳокимияти
мустақиллиги
кафолатининг
ўзига
хос
хусусиятлари
таҳлил
этилган
.
Шунингдек
,
суд
ҳокимиятининг
назарий
жиҳатларига
алоҳида
эътибор
қаратилган
.
Суд
ҳокимияти
мустақиллигини
янгича
асосда
таснифлаш
таклиф
этилган
.
Калит
сўзлар
:
суд
ҳокимияти
,
судлар
,
судья
,
суд
ҳокимиятининг
мустақиллиги
.
Аннотация
:
в
статье
проанализированы
особенности
гарантий
независимости
судебной
вла
-
сти
,
предусмотренные
Конституции
Республики
Узбе
-
кистан
.
Также
,
особое
внимание
уделено
теоретиче
-
ским
основам
независимости
судебной
власти
.
Пред
-
лагается
новая
классификация
независимости
судебной
власти
.
Ключевые
слова
:
судебная
власть
,
суды
,
судья
,
независимость
судебной
власти
.
Annotation:
the article analyzes the peculiarities of
ensuring judicial independence by the Constitution of the
Republic of Uzbekistan. In addition, theoretical aspects of
judicial independence are scrutinized. It is suggested to
classify judicial independence based on a new approach.
Keywords:
judicial authority, courts, judge, judicial in-
dependence.
Ҳар
бир
демократик
давлатда
инсон
ва
фуқароларнинг
бузилган
ҳуқуқларининг
қайта
тикланиши
ва
давлатнинг
бузилган
қонунлари
ҳимояси
суд
ҳокимиятининг
мустақиллиги
бўлмиш
қатъий
принципга
таянган
одил
судлов
ёрдамида
амалга
оширилиши
талаб
этилади
.
Агар
суд
ҳокимияти
том
маънода
мустақил
бўлса
,
одил
судловнинг
рўёбга
чиқишига
шу
даражада
имкон
туғилади
.
Суд
ҳокимиятининг
мустақиллиги
аслида
фақатгина
конституциявий
ҳуқуқ
соҳасининг
нормалари
ва
конституциявий
ҳуқуқ
фани
доирасида
ўз
ечимини
топадиган
масала
эмас
.
Ривожланган
демократик
давлатларда
суд
ҳокимиятининг
мустақиллиги
масаласи
нафақат
турли
ҳуқуқшунослик
фанлари
,
шунингдек
,
сиёсатшунослик
,
иқтисодиёт
ва
социология
ҳамда
бошқа
шу
каби
ижтимоий
фанларнинг
ҳам
доимий
диққат
марказида
бўлиб
келмоқда
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2017
йил
7
февралдаги
“
Ўзбекистон
Республикасини
янада
ривожлантириш
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
тўғрисида
”
ги
Фармонида
судьяларга
ғайриқонуний
тарзда
таъсир
ўтказишга
йўл
қўймаслик
бўйича
таъсирчан
чоралар
кўриш
,
суднинг
мустақиллиги
тамойилини
ҳар
томонлама
тадбиқ
этиш
,
қонун
устуворлигини
таъминлаш
ва
суд
-
ҳуқуқ
тизимини
янада
ислоҳ
қилишнинг
устувор
йўналиши
сифатида
белгиланди
.
Конституциявий
ҳуқуқ
фанида
суд
ҳокимияти
мустақиллигини
таъминлашда
суд
ҳокимиятининг
ташкилий
-
ҳуқуқий
асосларини
ўрнатиш
ва
такомиллаштириш
,
бунда
энг
аввало
,
суд
ҳокимияти
тармоғининг
бошқа
ҳокимият
тармоқларидан
,
