ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
86
укрепления
безопасности
и
стабильности
в
регионе
.
Материалы
научно
-
практической
конференции
29
апреля
2011
г
. –
Ташкент
.
Изд
.:
ТГЮИ
. 2011.
6.
Си
Цзиньпин
:
Китай
придает
большое
значение
роли
ШОС
в
региональной
безопасности
и
развитии
//
Агенство
Синьхуа
.
29.08.2014.
http://russian.people.com.cn/n/2014/0829/c31521-
8775960.html
7.
Чжао
Цзюнь
.
Проблемы
безопасности
в
Цен
-
тральной
Азии
и
возможности
наращивания
сотрудни
-
чества
Китая
,
России
и
Индии
в
сфере
безопасности
//
Проблемы
Дальнего
Востока
. –
М
., 2011. –
№
1.
Д
.
Ш
.
Умарханова
Жаҳон
иқтисодиёти
ва
дипломатия
университети
катта
илмий
ходим
-
изланувчиси
,
юридик
фанлар
номзоди
ДАВЛАТЛАРНИНГ
ЖИНОЯТ
ИШЛАРИ
БЎЙИЧА
ХАЛҚАРО
ҲАМКОРЛИК
ҚИЛИШИНИ
ҲУҚУҚИЙ
ТАРТИБГА
СОЛИШ
БЎЙИЧА
ХАЛҚАРО
ВА
МИЛЛИЙ
ҲУҚУҚ
НОРМАЛАРИНИНГ
ЎЗАРО
АЛОҚАСИ
Бугунги
кунда
кўпчилик
ҳуқуқшунос
олимлар
ва
амалиёт
ходимлари
томонидан
жиноят
ишлари
бўйича
халқаро
ҳамкорлик
қилиш
институти
халқаро
ҳуқуқнинг
тўла
шаклланган
институти
сифатида
эътироф
этила
-
ди
.
Мазкур
институт
минг
йиллик
ривожланиш
босқичларини
босиб
ўтиб
ўзининг
мустаҳкам
норма
ва
принциплари
тизимига
эга
бўлиб
,
шаклан
яхлит
,
маз
-
мунан
тугал
халқаро
ҳуқуқ
институти
сифатида
жаҳон
ҳамжамиятининг
халқаро
жиноятчиликка
қарши
кура
-
шининг
муҳим
ва
ҳаққоний
таъсир
кучига
эга
бўлган
воситаси
сифатида
ўзининг
муносиб
ўрнини
эгаллади
.
Жиноят
ишлари
бўйича
халқаро
ҳамкорлик
қилиш
институтининг
шаклланганлиги
ҳамда
замонавий
халқаро
ҳуқуқнинг
зарур
институти
эканлигига
шак
-
шубҳа
йўқ
.
Бу
амалиётда
ўз
тасдиғини
топган
ҳамда
юридик
адабиётларда
бир
овоздан
тан
олинган
.
Бугун
-
ги
кунда
БМТ
доирасида
ушбу
тадқиқот
юзасидан
на
-
мунавий
юридик
ҳужжатлар
ишлаб
чиқиш
орқали
уни
тизимлаштиришга
қаратилган
ишлар
амалга
оширила
-
ётганлигини
таъкидлаш
ўринли
.
Бундай
фаолият
маҳсули
сифатида
БМТнинг
“
Ушлаб
бериш
тўғрисидаги
”
ҳамда
“
Жиноий
одил
судлов
соҳасидаги
ўзаро
ёрдам
тўғрисидаги
”
намунавий
шартномалари
ишлаб
чиқилди
.
Шубҳасиз
,
жиноят
ишлари
бўйича
халқаро
ҳамкорлик
қилиш
институтининг
янада
ривож
-
ланиши
ҳамда
бу
соҳадаги
муносабатларни
ҳуқуқий
жиҳатдан
тартибга
солиш
,
мукамаллаштириш
бораси
-
да
халқаро
ва
минтақавий
миқёсда
олиб
борилаётган
ишлар
муҳим
ўрин
тутмоқда
.
Шунингдек
,
давлатларнинг
жиноят
ишлари
бўйича
халқаро
ҳамкорлик
қилишга
оид
амалдаги
икки
томонлама
шартномалар
кўп
жиҳатдан
эскиргани
ва
халқаро
жиноят
ҳуқуқидаги
сўнгги
янгиликларни
қамраб
олмаслиги
боис
Жиноятчиликнинг
олдини
олиш
ва
унга
қарши
кураш
қўмитасига
юридик
ҳужжатлар
намунасини
ишлаб
чиқиш
бўйича
кодификациявий
ишлар
олиб
бориш
вазифаси
топширилган
.
Шу
маънода
“
Ушлаб
бериш
тўғрисидаги
”
намунавий
шартнома
жиноятчиликнинг
олдини
олиш
ҳамда
жиноий
одил
судлов
соҳасида
халқаро
ҳамкорликни
йўлга
қўймоқчи
бўлган
давлатлар
учун
ҳуқуқий
ёрдам
кўрсатувчи
ҳаққоний
омил
бўлиши
кўзда
тутилган
эди
. “
Ушлаб
бериш
тўғрисидаги
”
намунавий
шартномани
амалдаги
икки
томонлама
шартномаларни
қайта
кўриб
чиқиш
учун
асос
сифатида
тақдим
этар
экан
,
БМТ
замонавий
ҳуқуқшунослик
нуқтаи
назаридан
тўғри
бўлган
–
жиноят
ишлари
бўйича
халқаро
ҳамкорликка
оид
муносабатларни
тартибга
солувчи
халқаро
шартномалар
муштараклигини
таъминлаш
мақсадини
кўзлади
. “
Ушлаб
бериш
тўғрисидаги
”
намунавий
шартнома
асосида
жиноятчиликка
қарши
кураш
бўйича
халқаро
ҳамкорликни
кенгайтириш
ўз
навбатида
халқаро
ҳамжамиятнинг
халқаро
жиноятчиликка
қарши
кураши
самарадорлигини
оширишга
хизмат
қилди
.
Халқаро
майдонда
1998
йил
Халқаро
жиноят
суди
Рим
статутининг
қабул
қилиниши
ҳамда
унда
17
моддадан
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
87
иборат
(86-102-
моддалар
) “
Халқаро
ҳамкорлик
ва
суд
ёрдами
”
номли
тўққизинчи
қисмнинг
киритилиши
ҳам
жиноят
одил
судлови
соҳасидаги
халқаро
ҳамкорликни
ташкиллаштиришга
муносиб
ҳисса
қўшди
.
Жиноят
ишлари
бўйича
халқаро
ҳамкорлик
институтининг
аҳамиятини
шунингдек
,
бугунги
кунда
жаҳонда
бу
борада
жуда
кўплаб
халқаро
ва
минтақавий
шартномалар
тузилганлиги
билан
ҳам
белгилаш
мумкин
.
Ҳозирда
ушбу
соҳага
оид
шартномалар
давлатлараро
дўстона
муносабатларни
қўллаб
-
қувватлашга
қаратилган
одатий
нормаларга
айланиб
қолди
.
Жиноят
ишлари
бўйича
халқаро
ҳамкорликка
оид
минтақавий
тизимлар
амалда
деярли
дунёнинг
барча
–
Европа
,
Америка
,
Африка
,
Осиё
сингари
қитъаларида
ўз
ўрнини
топган
.
Жиноят
ишлари
бўйича
давлатлар
ҳамкорлигининг
халқаро
нормаларининг
ҳар
томонлама
таҳлили
ушбу
институтни
тўлиқ
шаклланган
ҳамда
замонамизнинг
муҳим
ҳуқуқий
ҳодисаси
сифатида
таърифлаш
имконини
беради
.
Жиноятчиликнинг
олдини
олиш
ва
жиноят
ишлари
бўйича
одил
судлови
масалаларини
ҳал
этишда
муҳим
аҳамиятга
эга
бўлиш
баробарида
жиноят
ишлари
бўйича
халқаро
ҳамкорлик
муҳим
халқаро
-
ҳуқуқий
аҳамият
ҳам
касб
этади
.
У
қуйидагиларда
ифодаланади
: 1)
халқаро
жиноят
ҳуқуқининг
яхлитлиги
нуқтаи
назаридан
; 2)
бугунги
кунда
бутун
дунёда
амал
қилаётган
халқаро
жиноят
адлия
механизмидаги
ўрни
нуқтаи
назаридан
1
.
Ўзбекистон
Республикасида
жиноят
ишлари
бўйича
давлатлар
ҳамкорлигининг
халқаро
нормалари
ҳақида
сўз
борганда
,
авваламбор
,
давлатлараро
икки
(
Ўзбекистон
ва
Қозоғистон
,
Қирғизистон
,
Тожикистон
,
Туркманистон
,
Болгария
,
Чехия
,
Туркия
ўртасида
тузилган
икки
томонлама
шартномалар
)
ва
кўп
томонлама
(
масалан
, 1993
йил
22
январдаги
Минск
Конвенцияси
, 2002
йил
7
октябрдаги
Кишинёв
Конвенцияси
)
шартномалар
эканлигини
эътироф
этиш
ўринли
.
Президентимиз
И
.
А
.
Каримов
томонидан
таъкидлаганларидек
,
“
Биз
саъй
-
ҳаракатларимизни
бирлаштириб
,
энг
асосий
қоида
ҳозирги
замон
жамият
тараққиётининг
бебаҳо
бойлиги
,
ҳатто
минтақада
барқарорликни
ўрнатишнинг
муҳим
шарти
сифатида
инсон
ҳуқуқлари
ва
эркинликларига
ҳурмат
ва
эҳтиромни
мустаҳкамлашимиз
керак
.
Биз
сиёсий
ва
иқтисодий
ислоҳотларни
олға
силжитишимиз
,
наркобизнес
ва
терроризмга
минтақавий
ва
жаҳон
ҳамкорлиги
жараёнлари
ривожига
халақит
берадиган
барча
иллатларга
қарши
курашишимиз
керак
”
2
.
Халқаро
ҳуқуқ
ҳамиша
миллий
қонунчилик
билан
узвий
алоқада
шаклланиб
ва
амал
қилиб
келади
.
Халқаро
ва
миллий
ҳуқуқ
нормалари
ўртасидаги
нисбат
халқаро
ҳуқуқнинг
барча
институтларига
мос
равишда
амалга
ошириладиган
ҳаракатлар
сифатида
ҳал
қилинмоқда
.
Тарихий
тараққиётга
назар
солинса
,
давлатларнинг
ички
ҳаётига
халқаро
ҳуқуқнинг
таъсири
чуқурлашиб
бориб
,
халқаро
муносабатларнинг
мавқеи
ўсди
уларнинг
ички
миллий
қонунчиликка
таъсири
кучаймоқда
.
Давлатнинг
ички
ҳуқуқи
ва
халқаро
ҳуқуқ
мустақил
ҳуқуқий
тизимлар
бўлиб
,
уларнинг
ҳар
бири
ўз
доирасида
ҳаракат
қилишга
йўналтирилган
.
Шунинг
1
Васильев
Ю
.
Г
.
Институт
выдачи
преступников
(
экстрадиции
)
в
современном
международном
праве
.
Автореф
.
дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
., 2003. –
С
. 13.
2
Каримов
И
.
А
.
Бунёдкорлик
йўлидан
.
Том
4. –
Т
.:
Ўзбекистон
,1996. –
Б
. 35.
учун
улар
ўртасида
ҳуқуқий
жиҳатдан
бирор
-
бир
юридик
тобелик
йўқ
.
Халқаро
ва
миллий
ҳуқуқ
ўртасидаги
муносабатлар
ҳозирга
қадар
жуда
кўпчилик
тадқиқотчилар
диққат
эътибори
марказида
бўлиб
келган
i3
.
Миллий
қонунчилик
нормалари
давлатнинг
ваколатли
органлари
томонидан
яратилади
.
Халқаро
ҳуқуқ
эса
ягона
ҳокимият
тизимига
эга
эмаслиги
,
суве
-
рен
давлатлар
устидан
турувчи
якка
бошқарувнинг
мавжуд
эмаслигидан
келиб
чиқиб
,
нормалари
,
субъ
-
ектлари
,
барча
давлатлар
ёки
халқаро
ҳуқуқнинг
бошқа
субъектлари
билан
биргаликдаги
иродаси
бўлган
битимлар
орқали
яратилади
.
Ички
миллий
қонунчилик
сингари
халқаро
ҳуқуқ
ҳам
халқаро
ҳуқуқий
нормаларга
риоя
қилишни
таъминлаш
учун
давлат
томонидан
мажбур
қилиш
усулининг
қўлланилишини
кўзда
тутади
.
Халқаро
ташкилотларнинг
давлатлар
ҳамкорлигини
йўлга
қўйишдаги
ролининг
кучайиши
,
улар
қабул
қилган
қарорлар
билан
бу
ташкилотларда
қатнашувчи
мамлакатларнинг
ички
ҳуқуқи
ўртасида
ўзаро
таъсирнинг
чуқурлашувига
олиб
келади
.
Ташкилотларнинг
қарорлари
ички
ҳуқуқни
ривожлантиришга
жиддий
таъсир
кўрсатмоқда
.
Ўз
навбатида
,
ички
ҳуқуқ
халқаро
ташкилотлар
қарорларини
амалга
оширишнинг
тобора
муҳим
воситасига
айланмоқда
.
Халқаро
ҳуқуқ
нормаси
миллий
-
ҳуқуқий
тизимда
тан
олингач
(
ратификация
қилингач
),
ушбу
давлат
учун
юридик
кучга
эга
бўлади
.
Давлат
суверен
ҳокимият
эгаси
сифатида
ўз
органлари
орқали
халқаро
ҳуқуқ
нормасига
юридик
куч
беради
.
Ушбу
жараён
конституциявий
ёки
бошқа
давлат
қонунчилик
ҳужжатларига
асосан
амалга
оширилади
4
.
3
Раджабов
С
.
А
.
Проблемы
обеспечения
мира
,
безопасности
и
борьбы
с
преступностью
:
соотношение
международного
права
,
международных
институтов
и
национального
законодательства
//
Московский
журнал
международного
права
.
–
2006.
–
№
1;
Шамсон
Р
.
Т
.
Соотношение
международного
и
внутригосударственного
(
национального
)
права
(
Теоретические
аспекты
)
Дис
. ...
д
-
ра
юрид
.
наук
. –
М
.,
2003;
Гинзбурге
Дж
.
Американская
юриспруденция
о
взаимодействии
международного
и
внутреннего
права
//
Государство
и
право
. – 1994. –
№
11;
Гинзбурге
Дж
.
Соотношение
международного
и
внутреннего
права
в
СССР
и
в
России
//
Государство
и
право
. – 1994. –
№
3;
Миронов
Н
.
В
.
Международное
право
нормы
и
их
юридическая
сила
. –
М
.,
1980;
Абдулаев
М
.
И
.
Примат
международного
права
над
внутригосударственным
//
Правоведение
. – 1992. –
№
4;
Тихомиров
Ю
.
А
.
Публичное
право
.
Учебник
. –
М
.:
БЕК
, 1995.
–
С
. 306-312;
Ануфриева
Л
.
П
.
Соотношение
международного
публичного
и
международного
частного
права
//
Журнал
российского
права
. – 2001. –
№
6;
Мюллерсон
Р
.
А
.
Соотношение
международного
и
национального
права
. –
М
.,
1982;
Храбсков
В
.
Г
.
Проблемы
соотношения
международного
публичного
и
международного
частного
права
//
Ежегодник
международного
права
. – 1977;
Буткевич
В
.
Г
.
Соотношение
внутригосударственного
и
международного
права
. –
Киев
:
Выша
школа
, 1981; Mullerson R.A. Public and Private
International Law // Coexistence. Martinus Nijhoff Publischers,
Dordrecht. Netherlands, 1987. – P. 77-84;
Восканов
С
.
Г
.
Историко
-
правовой
аспект
проблемы
соотношения
международного
и
национального
права
//
Московской
журнал
международного
права
. – 2006. –
№
1;
Лукашук
И
.
И
.
Нормы
международного
права
в
правовой
системе
России
. –
М
.:
Спарк
, 1997.
4
Аберкулов
У
.
Теоретические
аспекты
способов
согласования
норм
международного
и
национального
права
//
Вестник
ТГЮИ
. – 2009. –
№
4. –
С
. 109.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
88
Б
.
Л
.
Зимненко
қайд
этганидек
, “
ҳавола
этишнинг
моҳияти
шунда
намоён
бўладики
,
қонунда
миллий
ҳуқуқ
субъектлари
ўртасида
юзага
келган
ёки
келадиган
муносабатлар
халқаро
ҳуқуқ
нормалари
билан
ҳам
тартибга
солиши
кўрсатилади
ва
шу
орқали
миллий
ва
халқаро
ҳуқуқ
нормалари
мувофиқлашади
”
1
.
Халқаро
ҳуқуқий
тизим
миллий
ҳуқуқ
учун
халқаро
муносабатларда
йўналтирувчи
вазифани
бажаради
.
Халқаро
ҳуқуқ
нормаларини
яратар
экан
,
давлат
шу
орқали
турли
муносабатлар
соҳасида
умумтан
олинган
стандартларни
ўрнатади
.
Шу
муносабат
билан
Г
.
И
.
Тункин
қуйидагиларни
эътироф
этади
: “
халқаро
ҳуқуқ
нормалари
давлатлараро
тизимларнинг
негизи
бўлиб
,
унинг
барқарор
амал
қилиши
,
яъни
тизимни
мувозанатда
сақлаб
туриши
учун
зарурдир
”
2
.
Ҳақиқатдан
ҳам
халқаро
ҳуқуқ
ва
миллий
қонунчиликнинг
ўзаро
самарали
алоқасини
таъминламай
туриб
давлатлараро
муносабатларда
асосий
вазифалар
ҳал
этилиши
мумкин
эмас
.
Икки
ҳуқуқий
тизим
ўртасидаги
алоқадорлик
бир
нарсани
–
уларнинг
бир
-
бирига
икки
томонлама
ва
ўзаро
таъсир
этишини
англатади
3
.
Шуни
алоҳида
таъкидлаш
лозимки
,
халқаро
ва
миллий
жиноят
ҳуқуқи
ўзаро
таъсир
қилиб
келмоқда
.
Халқаро
жиноят
ҳуқуқининг
миллий
ҳуқуққа
таъсири
шунда
намоён
бўладики
,
халқаро
жиноят
ҳуқуқида
назарда
тутилган
қилмишлар
асосида
миллий
жиноят
ҳуқуқи
тўлдирилиб
борилади
.
Жумладан
,
муайян
қилмишнинг
халқаро
-
ҳуқуқий
ҳужжатларда
жиноят
сифатида
эътироф
этилиши
,
миллий
жиноят
ҳуқуқида
ҳам
мазкур
қилмишнинг
жиноят
сифатда
баҳоланишига
ўзига
хос
ҳуқуқий
замин
яратади
.
Жумладан
, 1957
йилги
ушлаб
бериш
(
топшириш
)
тўғрисидаги
Европа
Конвенция
дунёнинг
кўпгина
давлатларнинг
ўзаро
икки
томонлама
шартномалари
ва
миллий
қонунчиликларининг
ривожлантириб
,
жиноят
қонунчилик
тизимида
ўз
аҳамиятини
топиб
бормоқда
.
Ўз
навбатида
миллий
жиноят
ҳуқуқи
ҳам
халқаро
жиноят
ҳуқуқи
мазмунига
таъсир
кўрсатиб
боради
.
Жумладан
,
мазкур
масалаларни
чуқур
тадқиқ
қилган
В
.
И
.
Степаненконинг
таъкидлашича
,
миллий
жиноят
ҳуқуқининг
халқаро
жиноят
ҳуқуқига
бўлган
таъсири
жиноят
таркибининг
белгиларини
аниқлаш
,
жазоларни
белгилаш
ва
уларнинг
миқдорини
аниқлаб
олишда
,
жиноий
юрисдикция
чегаларини
аниқлашда
имконият
беради
4
.
Бугунги
кунда
халқаро
жиноят
ҳуқуқи
доирасида
халқаро
характердаги
жиноятлар
назарияси
ва
амалиёти
шаклланиб
,
мазкур
жиноий
қилмишлар
бир
неча
ёки
барча
давлатларнинг
манфаатлари
ва
ҳолатларига
дахлдор
бўлиб
,
бунинг
натижасида
халқаро
ижтимоий
хавф
туғдиради
.
Шунинг
учун
бундай
ҳоллар
давлатлар
ўртасидаги
шартнома
бўйича
халқаро
характердаги
жиноятлар
1
Зимненко
Б
.
Л
.
Согласование
норм
внутригосударственного
и
международного
права
в
правовой
системе
России
\\
Московский
журнал
международного
права
. – 2000. –
№
4. –
С
. 98.
2
Иқтибос
қуйидаги
манбадан
олинди
:
Колосов
Ю
.
М
,
Кузнецов
В
.
И
.
Международное
право
.
–
М
.:
Международные
отношения
, 1999. –
С
.11.
3
Аберкулов
У
.
Процесс
согласования
норм
международного
и
национального
права
//
Вестник
ТГЮИ
. – 2009. –
№
3. –
С
.
135.
4
Степаненко
В
.
И
.
Международно
-
правовые
аспекты
заклю
-
чения
под
стражу
с
целью
выдачи
иностранному
государству
//
Советское
государство
и
право
. 1991.
№
11.
деб
тан
олинади
ҳамда
уларга
кўп
томонлама
Конвенцияларда
тегишли
халқаро
ҳуқуқий
баҳо
берилади
.
Авваламбор
,
миллий
қонунчиликда
халқаро
-
ҳуқуқий
нормаларнинг
миллий
қонунчилик
ҳужжатларида
мустаҳкамланган
қоидалардан
устунлиги
эътироф
этилган
(
яъни
,
халқаро
ҳуқуқий
норма
ва
миллий
ҳуқуқий
норма
ўртасида
зиддият
юзага
келганда
,
халқаро
ҳуқуқий
норма
қўлланилиши
кўплаб
қонунларда
тўғридан
-
тўғри
қайд
этилган
).
Кўплаб
муносабатларда
ушбу
қоида
самарали
амал
қилиб
ҳам
келмоқда
.
Бироқ
,
жиноят
ишлар
бўйича
халқаро
ҳамкорлик
қилишни
тартибга
солиш
бўйича
халқаро
ва
миллий
ҳуқуқ
нормаларининг
ўзаро
алоқаси
масаласида
алоҳида
таъкидлашимиз
лозимки
,
ушбу
муносабатларда
миллий
қонунчиликда
белгиланган
тўсиқларнинг
(
жумладан
,
давлат
суверенитети
,
жамиятда
қарор
топган
тартиб
-
интизом
ва
ҳ
.
к
.
ларга
қарши
бўлса
ва
б
.
қ
.)
мавжуд
бўлиши
тўлиқ
бажармаслигига
асос
бўлиши
мумкин
.
Яъни
,
ушбу
муносабатларда
миллий
қонунчилик
нормаларининг
таъсири
кўпроқ
.
Жиноят
содир
қилган
шахсларни
экстрадиция
қилишни
тартибга
солиш
бўйича
халқаро
ҳуқуқ
ва
миллий
қонунчилик
нормалари
алоқасининг
ўзига
хос
хусусиятларидан
бири
ҳам
айнан
шунда
намоён
бўлади
.
Шу
ўринда
яна
бир
масалага
эътибор
қаратиш
лозим
:
айрим
ҳолларда
жиноят
ишлари
бўйича
давлатларнинг
халқаро
ҳамкорлигига
оид
халқаро
шартномалари
ва
давлатнинг
мазкур
соҳа
юзасидан
амалга
ошириши
лозим
бўлган
ҳаракатлари
тартибини
кўзда
тутувчи
қонунлари
ўртасида
номутаносиблик
келиб
чиқади
.
Халқаро
ҳуқуқ
ва
давлат
ички
қонунчилиги
нормалари
коллизияси
одатда
бир
-
бирини
инкор
этиш
ёки
бирор
нормани
янада
аниқлаштирилиши
,
тўлдирилиши
билан
боғлиқ
бўлади
.
Аксарият
мамлакатларда
мазкур
масаласини
ҳал
этиш
вазифаси
зиммасига
юкланган
органлар
ушбу
ҳолатда
қонунчилик
ҳужжати
нормасини
қўллаш
лозимми
ёки
ушбу
давлат
билан
имзоланган
шартнома
нормаларими
деган
саволларга
дуч
келадилар
.
Ушбу
масалани
ҳал
этар
экан
,
одатда
,
давлат
ўз
ички
қонунчилик
нормаларида
кўзда
тутилган
қоидалардан
келиб
чиқиб
ҳаракат
қилади
.
Шунингдек
,
миллий
қонунчиликда
халқаро
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
миллий
ҳуқуқ
тизимига
татбиқ
этиш
ҳам
мустаҳкамланган
.
“
Халқаро
-
ҳуқуқий
нормаларни
миллий
-
ҳуқуқий
тизимда
қўллаш
институтининг
мақсади
, -
деб
ёзади
И
.
Н
.
Барциц
, -
давлат
ўз
зиммасига
олган
мажбуриятларни
амалга
ошириш
учун
зарур
ҳуқуқий
шарт
-
шароитлар
яратиши
лозимлиги
билан
изоҳланади
.
Шундай
қилиб
,
халқаро
майдондаги
мажбуриятларини
қай
тартибда
амалга
ошириш
давлатнинг
суверен
қарорига
боғлиқ
бўлади
”
5
.
Жиноят
ишлари
бўйича
халқаро
ҳамкорлик
қилишни
тартибга
солиш
бўйича
халқаро
ва
миллий
ҳуқуқ
нормалари
ўзаро
алоқасининг
бир
-
бири
билан
чамбарчас
боғлиқ
бўлган
икки
жиҳати
бор
.
Бу
,
авваламбор
,
давлат
ҳуқуқий
нормалари
иерархиясида
халқаро
-
ҳуқуқий
ва
давлат
ички
ҳуқуқи
нормаларининг
ўзаро
алоқаси
ҳамда
халқаро
ҳуқуқ
нормаларини
миллий
ҳуқуқ
тизимига
татбиқ
этиш
механизми
масаласидир
.
5
Барциц
И
.
Н
.
Правовое
пространство
России
:
вопросы
кон
-
ституционной
теории
и
практики
. –
М
., 2000. –
С
. 202.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
89
Барча
жабҳалар
,
шу
жумладан
жиноятчиликка
қарши
кураш
соҳасига
тааллуқли
халқаро
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
,
резолюция
ва
стандартлар
ушбу
келишувлар
иштирокчиси
бўлган
давлат
учун
маълум
мажбуриятлар
келтириб
чиқаради
.
Давлатлар
келишуви
натижасида
юзага
келган
халқаро
нормаларнинг
ўзига
хослиги
давлат
томонидан
уларни
ўз
ички
ҳуқуқ
тизимида
қўллаш
учун
маълум
чора
-
тадбирлар
амалга
оширишни
талаб
қилади
.
Шундай
қилиб
,
халқаро
ҳуқуқ
нормалари
давлат
ичида
фақатгина
унга
миллий
қонунчилик
ҳужжати
билан
юридик
куч
берилгандан
кейин
амал
қила
олади
.
Халқаро
норманинг
юридик
кучга
эга
бўлиши
мувофиқлаштириш
(
мослаштириш
)
орқали
амалга
оширилади
.
Хулоса
қилиб
айтадиган
бўлсак
,
жиноят
ишлари
бўйича
халқаро
ҳамкорлик
қилишни
тартибга
солиш
бўйича
халқаро
ва
миллий
ҳуқуқ
нормалари
ўзаро
чамбарчас
ва
узвий
алоқадорликда
бўлиб
,
бир
-
бирини
тўлдириб
,
аниқлаштириб
ва
муайянлаштириб
туради
.
Ўзбекистонда
мазкур
соҳага
оид
муносабатларни
тар
-
тибга
солувчи
алоҳида
қонун
ҳужжати
ишлаб
чиқиш
ва
қабул
қилиш
зарурияти
мавжуд
бўлиб
,
ушбу
соҳадаги
миллий
қонунчилик
ҳужжатларини
шу
йўсинда
тако
-
миллаштириш
халқаро
жиноятчиликка
қарши
кураш
борасидаги
икки
ва
кўп
томонлама
шартномаларни
мамлакатимизда
қўллаш
самарадорлигини
оширади
ва
шубҳасиз
бу
борадаги
амалиётни
яхшилашга
хиз
-
мат
қилади
.
Аннотация
:
мазкур
мақолада
халқаро
ҳуқуқ
нормалари
билан
миллий
ҳуқуқ
нормаларининг
бир
бирига
боғлиқ
жиҳатлари
кенг
ёритилган
.
Айниқса
,
жиноят
ишлари
бўйича
халқаро
ҳамкорлик
қилиш
соҳасидаги
нормаларини
давлатларнинг
миллий
қонунчилигига
тадбиқ
этиш
масалалалари
муаллиф
томонидан
таҳлил
қилинган
.
Бундан
ташқари
,
мазкур
соҳани
тартибга
солиш
механизмини
такомиллаштиришга
боғлиқ
бўлган
қатор
таклиф
ва
тавсиялар
келтириб
ўтилган
.
Калит
сўзлар
:
халқаро
жиноят
ҳуқуқи
,
халқаро
ҳамкорлик
,
жиноятчиликка
қарши
кураш
,
экстрадиция
Аннотация
:
в
данной
статье
широко
раскрыва
-
ется
взаимосвязь
между
нормами
национального
и
международного
права
.
В
частности
,
автором
про
-
анализированы
вопросы
применения
в
националь
-
ном
законодательстве
норм
,
связанных
с
междуна
-
родным
сотрудничеством
по
уголовном
делам
.
Вме
-
сте
с
тем
,
в
статье
приводятся
несколько
предложе
-
ний
и
рекомендаций
по
совершенствованию
меха
-
низма
в
данной
сфере
.
Ключевые
слова
:
международное
уголовное
право
,
международное
сотрудничество
,
экстрадиция
,
борьба
против
преступности
.
Annotation:
In this article, widely disclosed the rela-
tionship between norms of national and international law.
In particular, the author analyzes the issues of application
national laws relating to international cooperation in crimi-
nal cases. However, in the article there are some sugges-
tions and recommendations on improving the mechanism
in this area.
Key words:
international criminal law, international
cooperation, extradition, fight against crime.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Васильев
Ю
.
Г
.
Институт
выдачи
преступников
(
экстрадиции
)
в
современном
международном
праве
.
Автореф
.
дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
., 2003. –
С
. 13.
2.
Восканов
С
.
Г
.
Историко
-
правовой
аспект
проблемы
соотношения
международного
и
национального
права
//
Московской
журнал
международного
права
. – 2006. –
№
1;
3.
Зимненко
Б
.
Л
.
Согласование
норм
внутригосударственного
и
международного
права
и
в
правовой
системе
России
\\
Московский
журнал
международного
права
. – 2000. –
№
4. –
С
. 98.
4.
Каримов
И
.
А
.
Бунёдкорлик
йўлидан
.
Том
4. –
Т
.:
Ўзбекистон
, 1996. –
Б
. 35.
5. Mullerson R.A. Public and Private International Law
// Coexistence. Martinus Nijhoff Publischers, Dordrecht.
Netherlands, 1987. – P. 77-84;
6.
Раджабов
С
.
А
.
Проблемы
обеспечения
мира
,
безопасности
и
борьбы
с
преступностью
:
соотношение
международного
права
,
международных
институтов
и
национального
законодательства
//
Московской
журнал
международного
права
. – 2006. –
№
1.
7.
Шамсон
Р
.
Т
.
Соотношение
международного
и
внутригосударственного
(
национального
)
права
(
Теоретические
аспекты
)
Дис
. ...
д
-
ра
юрид
.
наук
. –
М
.,
2003.
