ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
15
Республикасининг
олий
ҳарбий
таълим
муассасаларига
ўқишга
қабул
қилишда
афзалликлар
бериш
тартиби
”
(43-
модда
)
белгиланиши
кўзда
тутилган
бўлиб
,
ушбу
қонун
қўлланилиши
самарадорлигини
ошириш
мақсадида
мазкур
ҳаволаки
нормалар
қисқа
фурсатларда
реализация
қилиниши
мақсадга
мувофиқ
.
Ш
.
Бердияров
,
ТДЮУ
мустақил
изланувчиси
,
юридик
фанлар
номзоди
,
доцент
ҲУҚУҚНИ
ҚЎЛЛАШ
ҲУЖЖАТЛАРИНИНГ
ЎЗИГА
ХОС
ХУСУСИЯТЛАРИ
ВА
УЛАРНИ
ИШЛАБ
ЧИҚИШДА
ЮРИДИК
ТЕХНИКАНИНГ
АҲАМИЯТИ
Аннотация
:
мақолада
ҳуқуқ
ижодкорлиги
ва
ҳуқуқни
қўллаш
фаолиятининг
ўзига
хос
хусусиятлари
,
ўзаро
алоқадорлиги
ва
қонун
нормаларининг
ҳаётга
татбиқ
этилишидаги
аҳамияти
ёритилган
.
Калит
сўзлар
:
ҳуқуқни
қўллаш
,
ҳуқуқий
фаолият
,
ҳуқуқни
амалга
ошириш
,
ҳуқуқий
хатти
-
ҳаракат
,
ҳуқуқий
амалиёт
,
юридик
техника
.
Аннотация
:
в
статье
раскрываются
особенности
взаимосвязи
нормотворчества
и
правоприменитель
-
ной
деятельности
,
а
также
значимость
приминение
законодательных
норм
.
Ключевые
слова
:
реализация
права
,
правовая
деятельность
,
примененя
права
,
правовое
действие
,
правовая
практика
,
юридическая
техника
.
Annotation:
the article reveals peculiarities and inter-
relation of department rule-making and enforcement activi-
ties, as well as the importance of the application of legisla-
tion on life.
Key words:
realization of law, legal activity, applica-
tion of law, legal action, practice of law, legal technique.
Ҳуқуқни
қўллаш
бу
−
ваколатли
субъектлар
томонидан
қонунда
белгиланган
процессуал
шаклларда
амалга
ошириладиган
ва
индивидуал
шаклда
юридик
қарор
қабул
қилиш
йўли
билан
ҳуқуқий
нормаларнинг
амалга
ошишида
ифодаланадиган
давлат
-
ҳокимияти
фаолиятидир
[5, 77-
бет
.].
Юридик
ишни
ҳал
этиш
ҳуқуқ
ижодкорлиги
ҳужжатларига
нисбатан
бўйсунувчи
мақомга
эга
бўлган
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларида
қайд
этилади
.
Улар
ҳуқуқий
нормаларга
асосланади
ҳамда
норматив
ҳужжатларни
амалга
ошириш
жараёнига
индивидуал
норматив
таъсирини
ўтказиш
мақсадини
кўзлайди
[7,
437-
бет
.].
Ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатлари
турлича
бўлса
-
да
,
уларнинг
ўзига
хос
жиҳатлари
мавжуд
бўлиб
,
бу
жиҳатларни
уларни
бошқа
ҳужжатлардан
ажратиб
турувчи
белги
деб
ҳисоблаш
мумкин
.
Ҳуқуқшунос
олимларнинг
фикрича
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатлари
қуйидаги
ўзига
хос
жиҳатларга
эга
:
давлат
ҳокимиятининг
ваколатли
органлари
номидан
чиқарилади
;
давлат
ҳокимияти
хусусиятига
эга
;
ижро
учун
мажбурий
хусусиятга
эга
бўлади
;
аниқ
ва
айнан
белгиланган
қоидалардан
ташкил
топади
;
бир
марталик
қўллаш
учун
мўлжалланган
бўлади
;
давлатнинг
мажбурлов
кучи
билан
таъминланади
[10,
132-
бет
.].
Ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларининг
юридик
техника
талаблари
асосида
бўлиши
ҳам
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
сингари
зарурий
аҳамиятга
эга
.
Бундай
ҳужжатлар
ҳам
жамият
ҳаётида
сезиларли
даражада
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Чунки
,
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларнинг
талаблари
кўп
ҳолатларда
улар
орқали
жамият
ҳаётига
татбиқ
этилади
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
16
Ҳуқуқшуносликка
оид
адабиётларда
эътироф
этилишича
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатлари
қуйидаги
талабларга
жавоб
бериши
лозим
:
а
)
мазкур
ҳужжатлар
қайси
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
асосида
қабул
қилинган
бўлса
,
уларга
аниқ
мос
келиши
;
б
)
ҳуқуқни
қўлловчи
орган
ёки
мансабдор
шахснинг
ваколати
доирасида
қабул
қилиниши
;
в
)
чуқур
ва
ҳар
томонлама
асослантирилган
бўлиши
;
г
)
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларига
расмий
тус
берувчи
барча
зарур
реквизитларга
(
ҳужжатнинг
номи
,
қабул
қилиниш
жойи
ва
вақти
,
мазкур
ҳужжатни
қабул
қилган
орган
номи
,
тегишли
муҳр
,
имзонинг
мавжудлиги
ва
ҳоказо
)
эга
бўлиши
[8, 321-
бет
.].
Бизнингча
,
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларига
қўйиладиган
умумий
талаблар
янада
кенгроқ
бўлиб
,
қуйидагилардан
иборат
:
юқори
турувчи
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларга
мос
бўлиши
;
ҳуқуқни
қўлловчи
орган
ёки
мансабдор
шахснинг
ваколати
доирасида
қабул
қилиниши
;
ҳар
томонлама
асослантирилган
бўлиши
;
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларига
расмий
тус
берувчи
барча
зарур
реквизитларга
(
ҳужжатнинг
номи
,
қабул
қилиниш
жойи
ва
вақти
,
мазкур
ҳужжатни
қабул
қилган
орган
номи
,
тегишли
муҳр
,
имзонинг
мавжудлиги
ва
ҳоказо
)
эга
бўлиши
;
юридик
тил
қоидаларига
амал
қилинганлиги
;
коррупциявий
омиллардан
ҳоли
бўлиши
;
инсон
ҳуқуқларини
камситишга
олиб
келадиган
қоидаларнинг
бўлмаслиги
ва
бошқалар
.
Ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларининг
ифода
этилиши
шаклига
кўра
:
расмий
,
тавсия
характеридаги
ва
кўрсатма
(
резолюция
)
ҳужжатлари
каби
турлари
мавжуд
[8, 321-
бет
.].
Ҳар
бир
субъектнинг
ҳуқуқни
қўллаш
билан
боғлиқ
қабул
қиладиган
ҳужжатлари
ўз
хусусиятига
эга
.
Масалан
,
ички
ишлар
органларида
қабул
қилинадиган
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларининг
юридик
аҳамияти
шундаки
,
улар
юридик
ҳаракатлар
,
ҳодисалар
,
ҳолатларни
расмий
тасдиқлаш
воситаси
ва
уларнинг
юридик
далили
ҳисобланади
.
Ички
ишлар
ходими
маъмурий
ҳуқуқбузарлик
тўғрисида
тузган
баённома
ножўя
ҳаракат
ҳолатлари
,
ҳуқуқбузарнинг
шахси
ҳақида
далилий
аҳамиятга
эга
бўлган
ахборотни
қайд
этади
.
Фуқарога
қурол
сотиб
олиш
учун
берилган
рухсатнома
ушбу
шахсда
тегишли
ҳуқуқ
мавжудлигининг
расмий
тасдиғи
ҳисобланади
ва
ҳ
.
к
[9, 282-
бет
.].
Ҳуқуқни
қўллаш
фаолияти
давлат
органлари
ва
хўжалик
бошқарув
органларида
сўровномалар
,
илтимосномалар
,
талабномалар
ёки
таклифларни
қамраб
олади
.
Бундай
ҳужжатларнинг
асосийлари
:
маълумотномалар
,
шарҳлар
,
хизмат
хатлари
,
тушунтириш
хатлари
,
далолатномалар
,
хулосалар
,
ҳисоботлар
,
баённомалар
,
стенограммалар
,
телеграммалар
ва
телетайпограммалар
,
телефонограммалар
ҳисобланади
.
Шунингдек
,
суд
ва
ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
органларда
жиноий
-
процессуал
,
фуқаролик
-
процессуал
,
ҳўжалик
-
процессуал
,
маъмурий
-
процессуал
ва
тезкор
хизмат
фаолиятини
амалга
оширишда
фойдаланиладиган
процессуал
ҳужжатлар
орқали
ҳам
ўзига
хос
ҳуқуқни
қўллаш
амалга
ошади
.
Демак
,
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатлари
ижтимоий
муносабатларга
ҳуқуқий
таъсир
этиш
шаклига
кўра
иккига
бўлинади
:
ижро
этувчи
ва
ҳуқуқни
муҳофаза
этувчи
.
Ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатлари
турлича
бўлганлиги
боис
уларни
юридик
техник
жиҳатдан
расмийлаштириш
қоидалари
ҳам
турли
манбаларда
берилган
.
Масалан
,
суд
ҳужжатларини
расмийлаштириш
билан
боғлиқ
қоидалар
жиноят
процессуал
кодексида
,
маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
кодексда
ва
бошқа
ҳужжатларда
белгиланган
.
Ижро
ҳокимияти
органларининг
ҳужжатларини
расмийлаштиришнинг
юридик
-
техник
қоидалари
,
турли
йўриқномалар
,
қоидалар
ва
низомларда
белгиланган
.
Шунингдек
,
айрим
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатлари
унинг
ижодкори
томонидан
эркин
тарзда
тузилади
яъни
унинг
шакли
ва
намунаси
бирон
бир
ҳужжатда
белгиланмаган
бўлиши
ҳам
мумкин
.
Бунга
мисол
сифатида
турли
дастурлар
,
режалар
ва
бошқаларни
келтириш
мумкин
.
Бундай
ҳужжатлар
юридик
хизматлар
ва
адлия
ор
-
ганлари
томонидан
ҳуқуқий
экспертизадан
ўтказил
-
майди
ва
бунинг
имконияти
ҳам
мавжуд
эмас
.
Шундай
бўлса
-
да
,
адлия
органлари
бугунги
кунда
ҳуқуқни
қўллаш
фаолияти
билан
боғлиқ
ягона
давлат
сиёсати
-
ни
белгилашга
ҳақли
.
Бу
ҳақда
Ўзбекистон
Республикасининг
Биринчи
Президенти
Ислом
Каримов
“
Мамлакатимизда
демо
-
кратик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
концепцияси
”
да
“
Адлия
органларининг
ҳуқуқни
қўллаш
амалиётида
ягона
давлат
сиёсатини
ўтказишдаги
ролини
кучайти
-
риш
учун
уларга
зарур
бўлган
тегишли
ваколатларнинг
берилиши
мамлакатимизнинг
ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
ва
назорат
органлари
тизимида
ўзаро
тийиб
туриш
ва
манфаатлар
мувозанатининг
самарали
ме
-
ханизмини
яратиш
имконини
беради
.
Бу
эса
ушбу
ор
-
ганлар
фаолиятида
қонунийлик
ва
қонун
устуворлиги
-
ни
таъминлашга
хизмат
қилади
” [1, 56-
бет
]
−
деб
таъкидлаб
ўтади
.
Юқоридагилардан
келиб
чиқиб
,
Ўзбекистон
Рес
-
публикаси
Олий
Мажлиси
Сенатининг
2011
йил
6
де
-
кабрдаги
қарорида
адлия
органларининг
норма
ижод
-
корлиги
ва
ҳуқуқни
қўллаш
амалиёти
соҳасида
ягона
давлат
сиёсатини
изчил
рўёбга
чиқариш
борасидаги
фаолиятининг
самарадорлигини
ошириш
,
давлат
ор
-
ганларининг
мазкур
соҳада
йўл
қўйилаётган
қонун
бу
-
зилиши
ҳолатларини
тизимли
асосда
таҳлил
этиб
бо
-
риш
вазифаси
белгиланди
[2, 388-
модда
].
Бугунги
кунда
Адлия
вазирлигининг
буйруғи
билан
тасдиқланган
“
Давлат
ва
хўжалик
бошқаруви
органлари
,
маҳал
-
лий
давлат
ҳокимияти
органлари
томонидан
Ўзбеки
-
стон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасига
киритила
-
диган
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
лойиҳаларини
тай
-
ёрлаш
,
юридик
-
техник
жиҳатдан
расмийлаштириш
ва
ҳуқуқий
экспертизадан
ўтказиш
тартиби
тўғрисида
услубий
кўрсатмалар
” , “
Идоравий
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
тайёрлаш
ва
қабул
қилиш
қоидалари
”,
“
Маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органлари
томонидан
қабул
қилинадиган
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
лойиҳаларини
тайёрлаш
,
юридик
-
техник
расмий
-
лаштириш
ва
ҳуқуқий
экспертизадан
ўтказиш
тартиби
тўғрисидаги
йўриқнома
”
лар
сингари
,
адлия
органлари
-
нинг
ҳуқуқни
қўллаш
амалиёти
соҳасида
ягона
давлат
сиёсатини
изчил
рўёбга
чиқариш
борасидаги
фаолия
-
тининг
самарадорлигини
ошириш
,
давлат
органлари
-
нинг
мазкур
соҳада
йўл
қўйилаётган
қонун
бузилиши
ҳолатларини
тизимли
асосда
таҳлил
этиб
бориш
ва
-
зифасидан
келиб
чиққан
ҳолда
ҳуқуқни
қўллаш
ҳуж
-
жатларини
расмийлаштиришнинг
энг
умумий
талабла
-
ри
акс
эттирилган
махсус
қоидалар
ишлаб
чиқилганда
мақсадга
мувофиқ
бўлар
эди
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
17
Бу
ҳуқуқни
қўлловчи
субъектларнинг
фаолиятида
қонунийлик
ва
қонун
устуворлигини
таъминлашда
,
ҳуқуқни
қўллашнинг
ягона
давлат
сиёсатини
амалга
оширишда
аҳамиятли
бўлиб
,
ҳуқуқни
қўлловчи
субъ
-
ектлар
учун
ҳам
услубий
ҳам
ҳуқуқий
асос
бўлиб
хиз
-
мат
қилади
.
Бугунги
кунда
ҳуқуқни
қўллаш
амалиётида
мавжуд
муаммолардан
бири
ҳам
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатлари
-
да
бир
хилликнинг
йўқлиги
ҳисобланади
.
Масалан
,
биргина
баённома
расмийлаштириш
масаласини
ола
-
диган
бўлсак
,
турли
ташкилотларнинг
баъзан
бир
таш
-
килот
ёки
бўлимнинг
ичида
ҳам
уларни
ифодалашда
турлича
ёндашув
кузатилади
яъни
айримларида
баён
-
номалар
биринчи
шахс
номидан
ифодаланса
,
бошқа
-
ларида
учинчи
шахс
номидан
ифодаланади
.
Ҳаттоки
баъзан
бир
баённоманинг
ичида
турли
шахс
номидан
жумлалар
ифодаланади
.
Шу
боис
,
бундай
ҳужжатларни
ишлаб
чиқишнинг
умумий
юридик
-
техник
қоидалари
ишлаб
чиқилиши
ва
муайян
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
орқали
юридик
тус
берилиши
мақсадга
мувофиқ
.
Масалан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Адвокатлар
палатасининг
2010
йил
28
сентябрдаги
1
кҳ
-
сон
буйруғи
билан
Ўзбекистон
Республикаси
Адвокатлар
палатаси
,
унинг
ҳудудий
бошқармалари
,
адвокатлик
бюролари
,
адвокатлик
фирмалари
,
адвокатлар
коллегиялари
ва
юридик
маслаҳатхоналарда
ҳужжатларни
тайёрлаш
қоидалари
,
усуллари
ва
жараёнларини
,
улар
билан
ишлаш
тартибини
белгилаш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикаси
Адвокатлар
палатаси
,
унинг
ҳудудий
бошқармалари
ва
адвокатлик
тузилмаларида
ягона
иш
юритиш
тартиби
тўғрисидаги
намунавий
йўриқнома
тасдиқланган
.
Унда
ҳужжатларни
расмийлаштириш
билан
боғлиқ
қуйидаги
қоидалар
белгиланган
:
−
ҳар
бир
ҳужжатда
(
хатлардан
ташқари
)
унинг
тури
(
қарор
,
фармойиш
,
буйруқ
,
баённома
,
маълумотнома
ва
шу
кабилар
)
кўрсатилиши
керак
;
−
аксарият
ҳужжатлар
учун
ҳужжат
мазмунини
акс
эттирувчи
қисқа
ва
аниқ
сарлавҳа
бўлиши
шарт
.
Маса
-
лан
:
буйруқ
(
нима
тўғрисида
?) “
корхона
ташкил
этиш
тўғрисида
”;
баённомаси
(
ниманинг
?) “
илмий
кенгаш
мажлисининг
»;
−
А
5 (148x210)
ўлчамдаги
ҳужжатларда
ва
теле
-
граммаларда
матнга
сарлавҳа
қўйилмаслиги
мумкин
;
−
ҳужжат
мазмуни
имкони
борича
лўнда
,
кисқа
иборалар
билан
,
қийин
бўлмаган
сўз
тузилишида
баён
этилади
;
−
қисқартиришлар
давлат
органлари
,
жамоат
таш
-
килотлари
ва
муассасалар
номларини
ёзиш
бўйича
маълумотномага
мувофиқ
қўлланилади
.
Агар
матнда
фамилиялар
,
географик
номлар
ёки
айрим
маъмурий
-
ҳудудий
бирликлар
санаб
ўтилса
,
улар
алфавит
тар
-
тибида
жойлаштирилади
;
−
ҳужжатлар
матнларини
икки
қисмга
ажратиш
тав
-
сия
этилади
:
биринчи
қисмда
ҳужжат
тузишнинг
асо
-
слари
ёки
сабаблари
кўрсатилади
,
иккинчисида
−
қарорлар
,
фармойишлар
,
таклифлар
,
фикрлар
,
хуло
-
салар
,
илтимослар
баён
этилади
ва
бошқалар
.
Бу
каби
тажрибани
бошқа
давлат
идораларида
ҳам
кузатиш
мумкин
.
Масалан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Адлия
вазирининг
2010
йил
22
декабрь
, 308-
мҳ
-
сон
буйруғи
билан
Давлат
нотариал
идораларида
нотари
-
ал
иш
юритиш
қоидалари
тасдиқланган
[3, 503-
модда
].
Бу
каби
қоидалар
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларини
бир
хиллаштиришда
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Ҳужжатларни
унификациялаш
,
яъни
уларнинг
шаклларини
бир
турга
келтириш
барча
ҳуқуқни
қўллаш
субъектлари
учун
мажбурий
стандарт
шаклларини
жорий
этиш
орқали
кенгроқ
амалга
оширилиши
мумкин
.
2008
йилда
мамлакатимизда
давлат
ташкилотлари
,
муассаса
ва
корхоналарида
ўзбек
тилида
иш
юритиш
ҳамда
ўзбек
ҳужжатчилиги
асосларини
тартибга
солиш
мақсадида
Вазирлар
Маҳкамаси
ҳузуридаги
Стандартлаштириш
,
метрология
ва
сертификатлаштириш
агентлиги
томонидан
–
“
Ўзбекистон
давлат
стандарти
”
ишлаб
чиқилди
.
Бунда
ҳужжатларни
унификациялаштириш
тизими
,
ташкилий
-
фармойиш
ҳужжатлар
тизими
,
ҳужжатларни
расмийлаштиришга
бўлган
талаблар
умумлаштирилган
[11, 43-
бет
].
Шунингдек
,
Вазирлар
Маҳкамасининг
2012
йил
5
апрелдаги
“
Ўзбекистон
Республикасида
архив
ишини
такомиллаштириш
тўғрисида
”
ги
қарорида
мамлакатимизда
архив
иши
ва
иш
юритиш
соҳасини
такомиллаштириш
билан
боғлиқ
қоидалар
келтирилган
[4, 168-
модда
].
Ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларининг
турлари
жуда
кўплиги
уларга
қўйилаётган
талабларнинг
ҳам
турличалигини
ҳисобга
олган
ҳолда
,
шунингдек
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатлари
билан
турли
ҳуқуқшунос
бўлмаган
шахслар
(
ҳисобчилар
,
шифокорлар
,
ўқитувчилар
ва
бошқалар
)
ҳам
шуғулланишини
инобатга
олиб
,
бундай
ҳужжатларни
тузишнинг
техник
қоидалари
қўшимча
машғулотлар
,
махсус
курслар
ва
семинарлар
орқали
етказилиши
мақсадга
мувофиқ
.
Шу
билан
бирга
,
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларининг
самарадорлигини
таъминлашнинг
моддий
,
ижтимоий
-
иқтисодий
,
сиёсий
,
ғоявий
,
ташкилий
ва
юридик
воситалари
мавжудлигини
ҳам
қайд
этиш
жоиз
.
Бунда
ахлоқийлик
ва
ишчанлик
фазилатлари
,
ирода
ва
эътиқод
ҳолати
,
муайян
ваколатли
функцияларни
бажаришга
касбий
яроқлилик
каби
ижодий
фаолиятнинг
индивидуал
имкониятларига
алоҳида
эътибор
бериш
керак
бўлади
.
Айнан
шулар
ҳуқуқни
қўллаш
ижодкорлигининг
бетакрор
индивидуал
муҳитини
яратади
[9, 817-
модда
].
Хулоса
сифатида
таъкидлаш
мумкинки
,
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларининг
доираси
жуда
кенглиги
боис
,
ушбу
масалада
алоҳида
илмий
тадқиқот
мавзулари
шакллантирилиши
ва
шу
доирада
изланишлар
олиб
борилиши
мақсадга
мувофиқ
.
Ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларининг
юридик
техника
талаблари
асосида
ишлаб
чиқилиши
,
қонунийликни
таъминлаш
ҳамда
ҳуқуқни
қўллаш
амалиётининг
самарали
бўлишида
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
концепцияси
.
–
Т
.:
Ўзбекистон
, 2010. – 56
б
.
2.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
пала
-
таларининг
Ахборотномаси
, 2011
й
., 12-
сон
, 388-
модда
.
3.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўп
-
лами
, 2010
й
., 51-
сон
, 503-
модда
; 2011
й
., 40-
сон
, 434-
модда
; 2015
й
., 6-
сон
, 72-
модда
.
4.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўп
-
лами
, 2012
йил
, 15-
сон
, 168-
модда
; 44-
сон
, 507-
модда
;
2015
й
., 13-
сон
, 155-
модда
; 15-
сон
, 181-
модда
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
18
5.
Ахмедшаева
М
.
А
.
Ижро
этувчи
ҳокимиятнинг
ҳуқуқни
қўллаш
фаолияти
устидан
жамоатчилик
назоратининг
зарурлиги
//
Қонунчилик
ва
ҳуқуқни
қўллашнинг
долзарб
муаммолари
:
Республика
илмий
-
амалий
конференцияси
материаллари
. –
Тошкент
:
Ўзбекистон
Республикаси
ИИВ
Академияси
, 2013. –
Б
.177.
6.
Исломов
З
.
М
.
Давлат
ва
ҳуқуқ
назарияси
.
−
Т
.:
Адолат
, 2007. –
Б
.817.
7.
Кашанина
Т
.
В
.
Юридическая
техника
.
Учебник
.
−
2-
е
изд
.,
пересмотр
.
−
М
.:
Норма
:
ИНФРА
-
М
, 2011. –
С
.437.
8.
Общая
теория
государства
и
права
.
Академический
курс
в
2-
х
томах
.
Под
ред
.
проф
.
М
.
Н
.
Марченко
.
Том
2.
Теория
права
.
−
М
., 2000. –
С
.
320-321.
9.
Пулатов
Ю
.
С
.,
Исмаилов
И
.
У
.,
Қурбонов
А
.
Ички
ишлар
органларида
бошқарув
асослари
:
Ўзбекистон
Республикаси
Ички
ишлар
вазирлиги
олий
таълим
муассасалари
учун
дарслик
.
–
Т
.:
Ўзбекистон
Республикаси
ИИВ
Академияси
. –
Т
. 2004. –
Б
. 282.
10.
Сабуров
Н
.,
Сайдуллаев
Ш
.
Давлат
ва
ҳуқуқ
назарияси
. –
Т
.
ТДЮИ
, 2011.
−
Б
.132.
11.
Хамидова
М
.
Давлат
тилида
иш
юритиш
,
унинг
ҳуқуқий
-
меъёрий
асослари
. / Huquq va burch. 2013
йил
4-
сон
. –
Б
.43.
Н
.
П
.
Азизов
,
Ўзбекистон
Республикаси
ИИВ
Академияси
Давлат
ва
ҳуқуқ
назарияси
ва
тарихи
кафедраси
бошлиғи
,
юридик
фанлар
номзоди
,
доцент
ЎЗБЕКИСТОНДА
ФУҚАРОЛИК
ЖАМИЯТИ
ТЎҒРИСИДАГИ
ҒОЯЛАРНИНГ
ТАРАҚҚИЁТИ
Аннотация
:
мақолада
Ўрта
Осиёда
фуқаролик
жамияти
тўғрисидаги
ғояларнинг
шаклланиши
ва
тараққиёти
,
мутафаккирларнинг
жамиятда
илм
-
маърифатни
ривожлантириш
,
инсон
камолотига
эришиш
,
адолатпарварлик
,
қонунийлик
,
инсонпарварлик
тўғрисидаги
фикрлари
таҳлил
этилган
.
Калит
сўзлар
:
фуқаролик
жамияти
,
мутафаккирларнинг
фуқаролик
жамияти
тўғрисидаги
қарашлари
,
комил
инсонни
тарбиялаш
масалалари
.
Аннотация
:
в
статье
анализируется
формирова
-
ние
и
развитие
в
Средней
Азии
идей
о
гражданском
обществе
,
учения
мыслителей
о
развитии
в
обществе
просвещения
,
воспитании
гармонично
развитой
личности
,
справедливости
,
законности
,
гуманности
.
Ключевые
слова
:
гражданское
общество
,
взгляды
мыслителей
,
вопросы
воспитания
,
гармонично
разви
-
тый
человек
.
Annotation
: in article are analyzed the formation and
development of ideas of the civil society in Central Asia,
doctrine of the thinkers about development of education in
society, education of harmoniously developed personality,
justice, legislation, humanity.
Key words:
civil society, the views of thinkers about
civil society, issues of upbringing harmoniously developed
person.
Ўзбекистонда
инсон
энг
олий
қадрият
саналадиган
фуқаролик
жамиятини
шакллантириш
пировард
мақсад
қилиб
қўйилиб
,
собитқадамлик
билан
иқтисо
-
дий
,
сиёсий
,
ҳуқуқий
ва
маданий
соҳада
кенг
қамровли
ислоҳотлар
амалга
оширмоқда
.
Шу
сабабли
фуқаро
-
лик
жамияти
асосларига
мурожаат
этиш
ўта
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Ўзбекистон
Республикасининг
биринчи
президенти
И
.
А
.
Каримов
таъкидлаганидек
,
«
барчамиз
яхши
биламизки
,
фуқаролик
жамияти
асо
-
сларини
барпо
этишнинг
энг
муҳим
таркибий
қисми
маънавият
ва
маърифат
соҳасида
,
шахсни
мунтазам
камол
топтириш
борасида
узлуксиз
иш
олиб
боришдан
иборат
»[1, 33-
бет
].
Фуқаролик
жамияти
тўғрисидаги
ғоя
ва
таълимот
-
лар
нисбатан
яқин
муддатда
вужудга
келган
бўлса
-
да
,
ушбу
ҳодиса
ва
уни
ташкил
этган
таркибий
унсурлар
инсониятга
азалдан
маълум
бўлган
.
Ўзбекистонда
ша
-
клланган
ижтимоий
-
сиёсий
таълимотларда
инсонни
эъзозлаш
,
уни
борлиқ
ва
бутун
жонзотнинг
гултожи
деб
билиш
,
чуқур
инсонийлик
,
яхшилик
,
саховатпеша
-
лик
,
умум
ва
шахс
манфаатини
уйғунлаштириш
,
эзгу
-
лик
,
адолатпарварлик
,
комил
инсонни
тарбиялаш
ма
-
салаларига
алоҳида
эътибор
қаратилган
.
Ўрта
Осиёда
инсонлар
кўчиб
келиб
истиқомат
қилишни
бошлагандан
буён
ижтимоий
ҳаёт
пок
турмуш
тарзига
асосланган
.
Улар
«
ўртасидаги
муносабатлар
эзгулик
,
яхшилик
,
тинч
-
тотув
яшаш
,
фаровонликка
ин
-
тилиш
,
яқинларга
кўмак
бериш
,
ўзини
-
ўзи
бошқариш
негизида
барпо
этилган
.
Ушбу
қоидалар
фақат
ғоя
,
таълимот
шаклида
мавжуд
бўлмасдан
,
қадимги
аж
-
