ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2008
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
86
Ferrari S. p. A.
ва
Pierangelo Ferrari
иши
, WIPO, D2001-
1004
1
).
Daniel J. Quirk, Inc.
ва
Michael J. Maccini
ишида
(NAF, FA94964)
2
ҳакам
шундай
деб
кўрсатган
:
«
Жавобгар
Форумга
ёки
унинг
ҳакамларига
“
юқорида
баён
этилган
фактларнинг
тўғрилигига
ишонч
ҳосил
қилиш
учун
домен
номларига
мурожаат
этиш
ва
сайтларни
текшириш
”
ни
таклиф
қилган
бўлса
-
да
,
бундай
қилиш
ўринли
бўлмас
эди
.
Зеро
ишда
мавжуд
материаллар
асосида
қарор
қабул
қилиш
умумий
эътироф
этилган
юридик
амалиёт
ҳисобланади
.
Суд
амалдори
(
айни
ҳолда
–
маъмурий
ҳакам
)
мустақил
тергов
ўтказиши
мумкин
эмас
».
Низоларни
кўришда
ҳакамлар
ва
Сиёсат
домен
номлари
ва
товар
белгиларининг
айнийлиги
ва
ўхшашлиги
масалаларига
алоҳида
эътибор
берадилар
.
Халқаро
амалиёт
доменга
бўлган
ҳуқуққа
доир
низони
бу
домендан
фойдаланилиши
ёки
фойдаланилмаслигидан
қатъи
назар
кўриб
чиқиш
йўлидан
боради
.
Республикамизнинг
тегишли
қонун
ҳужжатларига
домен
номларига
бўлган
ҳуқуқларнинг
эгаларига
бузилган
ҳуқуқларни
ҳимоя
қилиш
бўйича
муайян
ҳуқуқлар
берувчи
ҳуқуқий
норма
киритилиши
лозим
.
Ҳуқуқ
эгаси
аввало
домен
номини
рўйхатдан
ўтказишни
бу
домендан
фойдаланилиши
ёки
фойдаланилмаслигидан
қатъи
назар
бекор
қилишни
талаб
қилиш
ҳуқуқига
эга
бўлиши
даркор
.
Резюме
В
вводной
части
статьи
автор
характеризует
возникающие
споры
по
поводу
доменных
имен
.
В
основной
части
рассматриваются
способы
защиты
доменных
имен
и
прав
на
доменное
имя
.
В
заключении
автор
приходит
к
выводу
,
что
на
основе
положительного
зарубежного
опыта
следует
создать
в
Республике
Узбекистан
систему
защиты
прав
на
доменное
имя
.
Abstract
In the introductory part of the article the author
characterizes arising disputes in occasion of domain
names.
In the basic part ways of protection of domain
names and the rights to a domain name are considered.
In the conclusion the author comes to opinion, that
on the basis of positive foreign experience it is necessary
to create system of protection of the rights to a domain
name in the Republic of Uzbekistan.
1
Қаранг
:
http://arbiter.wipo.int/domains/decisions/html/2001/d2001-
1004.html
2
Қаранг
: http://arbforum.com/domains/decisions/94964.htm
Ж
.
Ў
.
Муҳаммадиев
ТДЮИ
доценти
,
Х
.
Р
.
Мухамедходжаева
ТДЮИ
аспиранти
ЎЗБЕКИСТОН
РЕСПУБЛИКАСИНИНГ
ИЖРО
ҲОКИМИЯТИ
ОРГАНЛАРИДА
АҲБОРОТ
ҲАВФСИЗЛИГИ
МАСАЛАЛАРИ
Ахборот
жабҳасидаги
миллий
манфаатлар
хавфсизлигига
таҳдидларга
қаршилик
кўрсатишда
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
органларининг
иштироки
аввало
уларнинг
ваколати
билан
белгиланади
.
Юридик
адабиётларда
ваколат
деганда
ташкилотлар
,
органлар
ва
мансабдор
шахслар
,
шунингдек
тижорат
ташкилотларида
бошқарув
функцияларини
бажарувчи
шахсларнинг
норматив
ҳужжатлар
билан
белгиланган
ҳуқуқлари
ва
мажбуриятлари
мажмуи
тушунилади
3
.
Оммавий
ҳуқуқда
ваколат
деганда
тегишли
субъектнинг
муайян
шароитда
қонунда
ёки
бошқа
ҳуқуқий
ҳужжатда
назарда
тутилган
усулда
иш
кўриш
ҳуқуқий
ва
айни
вақтда
мажбурияти
сифатида
талқин
қилинади
4
.
Бу
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
соҳасидаги
ваколатни
ваколатли
субъект
зиммасига
қонун
йўли
билан
юклатилган
ахборот
хавфсизлигига
таҳдидларни
бартараф
этиш
ва
бу
таҳдидларнинг
намоён
бўлиши
оқибатларини
енгиллаштиришга
қаратилган
фаолиятни
амалга
ошириш
борасидаги
ҳуқуқлар
ва
мажбуриятлар
ҳажми
деб
таърифлаш
имконини
беради
.
Мураккаб
ҳодиса
бўлган
ваколат
,
Ю
.
А
.
Тихомиров
5
фикрига
кўра
,
ваколатлар
ва
уларга
йўлдош
элементлардан
ташкил
топади
.
Ваколатларнинг
элементларига
қуйидагилар
киради
:
субъект
фаолиятининг
норматив
белгиланган
мақсадлари
;
субъектнинг
ваколатлари
жумласига
киритилган
юридик
белгиланган
соҳалар
ва
таъсир
кўрсатиш
объектлари
;
субъектнинг
ҳокимият
ваколатлари
қонун
билан
кафолатланган
қарорлар
қабул
қилиш
ва
ҳаракатларни
амалга
ошириш
чораси
сифатида
.
Берилган
ҳуқуқлар
ва
юкланган
мажбуриятларни
бажармаганлик
ёки
лозим
даражада
бажармаганлик
учун
жавобгарлик
ваколатнинг
йўлдош
элементи
ҳисобланади
.
Айни
ҳолда
белгиланган
мақсадлар
ваколат
субъектларига
норматив
мўлжал
бериш
усули
ҳисобланади
ва
уларнинг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлашда
иштирок
этиш
борасидаги
барқарор
фаолиятини
ташкил
этиш
имконини
беради
.
Бу
мақсадлар
субъект
фаолиятининг
умумий
йўналишини
ва
у
эришиши
лозим
бўлган
натижани
белгилайди
.
Ваколат
соҳалари
субъект
фаолиятининг
у
қўйилган
мақсадга
эришиш
учун
ўзига
берилган
ҳокимият
ваколатларидан
фойдаланиши
мумкин
ва
лозим
бўлган
муайян
жабҳасидир
.
Ўз
навбатида
,
ҳокимият
ваколатлари
субъектнинг
ўз
ваколати
соҳаларига
3
Юридик
энциклопедия
.
Тошкент
, 2001. 69-
бет
;
Юридическая
энциклопедия
.
М
.:
Изд
.
М
.
Ю
.
Тихомирова
. 2000.
С
. 205–206.
4
Ўша
ерда
. 331-
б
.
5
Тихомиров
Ю
.
Л
.
Теория
компетенции
.
М
.:
Изд
.
М
.
Ю
.
Тихо
-
мирова
. 2001.
С
. 55.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2008
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
87
киритилган
фаолият
жабҳасида
юзага
келган
ижтимоий
муносабатларга
зарурий
таъсир
кўрсатиш
борасидаги
ҳуқуқлари
ва
мажбуриятлари
мажмуидир
.
Давлат
органларининг
ваколати
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
давлат
тизими
фаолиятининг
негизи
ҳисобланади
.
Ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
тадбирларини
амалга
оширишда
Ўзбекистон
Республикаси
субъектлари
ижро
этувчи
ҳокимият
органларининг
иштирок
этиш
шакллари
ва
мазмунини
аниқлашда
қуйидагиларни
ҳисобга
олиш
лозим
.
Ўзбекистон
Республикаси
субъектларининг
ижро
этувчи
ҳокимият
органлари
,
аввало
,
давлат
ижро
этувчи
ҳокимият
органлари
билан
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳукуматининг
Ўзбекистон
Республикаси
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
борасидаги
қарорларини
ижро
этиш
,
шунингдек
бу
соҳадаги
давлат
дастурларини
амалга
ошириш
масалалари
юзасидан
ўзаро
ҳамкорлик
қилади
;
маҳаллий
ўзини
ўзи
бошқариш
органлари
билан
ҳамкорликда
фуқаролар
,
ташкилотлар
ва
жамоат
бирлашмаларини
Ўзбекистон
Республикаси
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
муаммоларини
ечишга
кўмаклашишга
жалб
қилиш
тадбирларини
амалга
оширади
;
давлат
ижро
этувчи
ҳокимият
органларига
Ўзбекистон
Республикаси
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
тизимини
такомиллаштириш
юзасидан
таклифлар
киритади
1
.
Бундан
ташқари
,
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
соҳасида
улар
мустақил
фаолиятнинг
анча
катта
сегментига
,
шу
жумладан
норматив
ҳуқуқий
тартибга
солиш
ва
бошқариш
ваколатларига
эга
бўлади
.
Бу
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясида
мустаҳкамланган
давлат
ва
Ўзбекистон
Республикаси
субъектларининг
ваколат
доирасини
ажратиш
ҳақидаги
қоида
билан
белгиланади
.
Хусусан
,
Ўзбекситон
Республикасининг
Конституциясига
мувофиқ
Ўзбекистон
Республикаси
субъектлари
давлат
ҳокимияти
ваколатларига
тўлиқ
эга
бўлувчи
фаолият
соҳалари
қаторига
нодавлат
ахборот
ва
алоқа
киради
.
«
Нодавлат
алоқа
»
тушунчасининг
мазмунини
қонун
ҳужжатларида
мустаҳкамланган
ва
«
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудида
электр
алоқа
ва
почта
алоқасини
амалга
оширувчи
ва
таъминловчи
барча
ташкилотлар
ва
давлат
органлари
»
деб
талқин
қилинувчи
«
давлат
алоқаси
»
тушунчасининг
мазмунидан
2
келиб
чиқиб
аниқлаш
мумкин
.
Бу
таърифдан
кўриниб
турганидек
,
бутун
алоқа
амалда
давлатга
қарашли
бўлиб
,
мазкур
соҳада
Ўзбекистон
Республикаси
субъектларининг
ваколати
деярли
мавжуд
эмас
.
Ўзбекистон
Республикаси
субъектларининг
ваколат
доирасига
кирувчи
ахборот
ҳақида
эса
бундай
деб
бўлмайди
.
Ахборотни
«
давлат
ахбороти
»
га
киритиш
мезонлари
қонун
ҳужжатларида
белгиланмаган
бўлса
-
да
,
мавжуд
норматив
база
бу
масала
юзасидан
айрим
тахминлар
қилиш
имконини
беради
.
1
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборот
эркинлиги
принциплари
ва
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
Қонуни
.
12.12.2002
й
.,
№
439 – II.
2
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Алоқа
тўғрисида
”
ги
Қонуни
.
13.01.1992
йил
. N 512-XII.
Бизнинг
назаримизда
,
тегишли
конституциявий
нормада
аввало
хабарлар
тарзидаги
ахборот
назарда
тутилади
.
Унинг
каттагина
қисми
«
ахборот
ресурслари
»
тушунчасига
3
киритилган
.
«
Ахборот
ресурслари
»
мулкдорини
4
аниқлашнинг
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
мезонларини
ҳисобга
олиб
,
давлат
ахбороти
деганда
давлат
бюджети
маблағлари
ҳисобига
яратилган
ахборот
ресурсларини
тушуниш
лозим
бўлса
керак
.
Тегишли
равишда
,
давлат
ахборот
ресурслари
қаторига
давлат
бюджети
маблағлари
ҳисобидан
ишлаб
чиқилган
ахборот
тизимлари
киритилган
5
.
Бу
ҳолда
Ўзбекистон
Республикаси
субъектларининг
бюджет
маблағлари
ҳисобига
яратилган
ахборот
ва
ахборот
тизимлари
ҳам
уларнинг
ваколат
доирасига
киритилиши
лозим
.
Бундан
ташқари
,
ахборот
ресурслари
ва
тизимларини
ҳимоя
қилиш
уларнинг
мулкдори
ваколатлари
доирасига
киритилиши
лозимлигини
ҳисобга
олиб
6
,
Ўзбекистон
Республикаси
субъектлари
Ахборот
хавфсизлиги
бўйича
ахборот
хавфсизлигини
таъминлашга
киритилган
баъзи
бир
вазифаларни
ҳал
қилиши
лозим
.
Айни
вақтда
«
хавфсизлик
»
Ўзбекистон
Республикасининг
ваколат
доирасига
киритилган
7
.
Ахборот
хавфсизлигини
таъминлашга
татбиқан
бу
ҳол
шуни
англатадики
,
ахборот
жабҳасидаги
давлат
хавфсизлигига
таҳдидларга
қаршилик
кўрсатишнинг
барча
масалалари
Ўзбекистон
Республикасининг
ваколат
дориасига
киради
.
Шуни
ҳисобга
олиб
Ўзбекистон
Республикаси
субъектлари
ўзининг
бу
соҳадаги
фаолиятини
мустақил
,
бироқ
ўз
ваколати
доирасида
иш
кўрувчи
давлат
ижро
этувчи
ҳокимият
органларининг
умумий
услубий
раҳбарлиги
остида
амалга
ошириши
лозим
,
деган
хулосага
келиш
мумкин
.
Шу
сабабли
Ўзбекистон
Республикаси
субъектлари
давлат
ҳокимияти
органларининг
ваколатлари
икки
элементдан
ташкил
топади
.
Бу
ваколатларнинг
биринчи
элементи
Ўзбекистон
Республикаси
субъектлари
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
муаммоларини
ҳал
қилишда
иштирок
этиши
билан
8
,
иккинчи
элемент
эса
–
Ўзбекистон
Республикаси
субъектларининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
муаммоларини
давлат
ижро
этувчи
ҳокимият
органлари
билан
ҳамкорликда
ҳал
қилиш
билан
боғлиқ
.
Айни
ҳолда
Ўзбекистон
Республикаси
субъектларининг
ахборот
хавфсизлиги
деганда
Ўзбекистон
Республикаси
субъектларининг
ахборот
жабҳасидаги
миллий
манфаатларнинг
ҳимояланганлик
ҳолати
тушунилади
.
Бу
ҳолат
Ўзбекистон
Республикаси
давлат
ҳокимияти
тизимининг
бирлиги
асосида
,
шунингдек
Ўзбекистон
Республикаси
давлат
ҳокимияти
органлари
ва
Ўзбекистон
Республикаси
субъектларининг
давлат
ҳокимияти
органлари
ўртасида
ваколатларни
тақсимлаш
йўли
билан
таъминланади
.
3
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборотлаштириш
тўғрисида
”
ги
Қонуни
. N560-II. 3 –
модда
.
4
Ўша
ерда
. 9 –
модда
.
5
Ўша
ерда
. 10 -
модда
.
6
Ўша
ерда
. 19, 20 -
моддалар
.
7
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
. 125, 126 -
моддалар
.
8
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборот
эркинлиги
принциплари
ва
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
Қонуни
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2008
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
88
Ўзбекистон
Республикаси
субъектларининг
ахборот
жабҳаси
Ўзбекистон
Республикаси
субъектлари
ахбороти
,
миллий
ахборот
инфратузилмаси
,
Ўзбекистон
Республикаси
субъекти
ҳудудида
ахборот
фаолиятини
амалга
оширувчи
субъектлар
ва
бунда
юзага
келувчи
муносабатларни
тартибга
солиш
тизимининг
мажмуидан
ташкил
топади
.
Шундай
қилиб
,
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминловчи
асосий
органлар
белгиланган
ваколатлар
доирасида
баҳамжиҳат
иш
олиб
борувчи
давлат
ижро
этувчи
ҳокимият
органлари
ва
Ўзбекистон
Республикаси
субъектларининг
ижро
этувчи
ҳокимият
органлари
ҳисобланади
.
Резюме
В
вводной
части
статьи
авторы
характеризуют
роль
органов
исполнительной
власти
в
информацион
-
ной
сфере
.
В
основной
части
статьи
рассматриваются
во
-
просы
информационной
безопасности
органов
испол
-
нительной
власти
Республики
Узбекистан
.
В
заключении
авторы
приходят
к
выводу
,
что
следует
развивать
защиту
информационной
безопас
-
ности
органов
исполнительной
власти
.
Abstract
In the introductory part of the article authors charac-
terize a role of enforcement authorities in information
sphere.
In the basic part of the article questions of informa-
tion safety of enforcement authorities of the Republic of
Uzbekistan are considered.
In the conclusion authors come to opinion, that it is
necessary to develop protection of information safety of
enforcement authorities.
А
.
Нуридуллаев
ТДЮИ
аспиранти
ЭКОЛОГИК
ЭКСПЕРТИЗАНИНГ
АСОСИЙ
ҲУҚУҚИЙ
ПРИНЦИПЛАРИ
Давлат
ва
жамият
ҳаётининг
барча
жабҳаларида
туб
ислоҳотлар
амалга
оширилаётган
,
ижтимоий
-
сиёсий
институтларни
қайта
қуриб
мазмунан
ўзгариб
бораётган
,
давлат
,
жамоат
ва
тижорат
тузилмалари
изчиллик
билан
ислоҳ
этилаётган
ҳозирги
шароитда
республика
ва
маҳаллий
миқёсдаги
мураккаб
экологик
муаммоларни
ҳал
этишда
экологик
экспертизанинг
ижтимоий
аҳамияти
янада
ошиб
бормоқда
.
Экологик
экспертиза
хусусида
сўз
борганда
,
унинг
принциплари
ҳақида
алоҳида
тўхталиб
ўтишимиз
лозим
.
Зеро
,
ҳуқуқий
институт
сифатида
экологик
экспертиза
экологик
экспертиза
тўғрисидаги
қонунчиликда
ўз
аксини
топган
ва
ушбу
соҳадаги
муносабатларни
ҳуқуқий
тартибга
солувчи
нормаларнинг
мазмунини
ифодаловчи
ҳамда
экологик
экспертизани
амалга
ошириш
усулларини
белгилаб
берувчи
ўзига
хос
раҳбарий
тамойилларга
амал
қилади
.
Таъкидлаш
ўринлики
,
экологик
экспертиза
принциплари
М
.
М
.
Бринчук
1
томонидан
атрофлича
тадқиқ
этилган
.
Экологик
экспертизанинг
асосий
принциплари
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Экологик
экспертиза
тўғрисида
”
ги
қонуннинг
5-
моддасида
белгиланган
бўлиб
,
қонуннинг
мазкур
нормаси
мазмунидан
келиб
чиқиб
,
экологик
экспертизанинг
қуйидаги
асосий
принципларини
ажратиб
кўрсатиш
мумкин
:
1)
Қонунийлик
тамойили
.
Давлат
ёки
жамоат
экспертизаси
ўтказилишидан
қатъи
назар
,
экологик
экспертиза
эксперти
ўз
фаолиятида
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатларига
тўла
ва
оғишмай
риоя
этиши
,
қонунда
белгиланган
ваколатлари
доирасидан
четга
чиқмаслиги
ҳамда
фаолияти
юридик
ва
жисмоний
шахслар
манфаатларга
зарар
етказишга
йўналтирилмаган
бўлиши
лозим
2
.
2)
Холислик
.
Экологик
экспертиза
эксперти
ўз
фаолиятида
ваколат
доирасида
атроф
табиий
муҳит
ҳолати
ҳамда
корхона
,
муассаса
,
ташкилот
фаолиятининг
унга
таъсири
тўғрисидаги
маълумотларни
баҳолашда
беғаразлик
ва
холисоналик
билан
ёндашиши
зарур
.
Экологик
экспертиза
эксперти
,
амалдаги
экологик
қонунчилик
нормалари
талабларини
инобатга
олган
ҳолда
,
ўз
хулосасида
муайян
лойиҳани
амалга
ошириш
мумкин
ёки
мумкин
эмаслигини
кўрсатиб
ўтиши
лозим
.
Экспертиза
натижалари
тўғри
,
одилона
бўлиши
учун
биологик
,
кимёвий
,
физикавий
,
технологик
,
демографик
,
агро
-
экологик
,
иқтисодий
ва
бошқа
жабҳалардаги
билимларни
жамлаган
ҳолда
кенг
қамровли
ижодий
меҳнат
маҳсули
бўлиши
ва
текширилаётган
объектга
нисбатан
реал
,
объектив
баҳо
берилиши
керак
3
.
1
Комментарий
к
Федеральному
закону
“
Об
экологической
экспертизе
” (6-12-
моддалар
) /
Под
ред
.
М
.
М
.
Бринчука
.
М
.:
БЕК
, 1999.
С
.8.
2
Экология
ҳуқуқи
:
Дарслик
/
Муаллифлар
таркиби
:
Усмонов
М
.
Б
.,
Рустамбоев
М
.
Х
.,
Холмўминов
Ж
.
Т
.
ва
бошқ
. /
Маъсул
муҳаррир
:
М
.
Б
.
Усмонов
.
Тошкент
:
Адабиёт
жамғармаси
,
2001. 87-
б
.
3
Ekologiya huquqi: Darslik. / Mas’ul muharrir: M.B. Usmonov.
Toshkent: TDYI nashriyoti, 2006. 118-b.
