АХБОРОТ
ТЕХНОЛОГИЯЛАР
ҲУҚУҚИ
♦
INFORMATION TECHNOLOGIES LAW
♦
ПРАВО
ИНФОРМАЦИОННЫХ
ТЕХНОЛОГИЙ
2007
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
94
ТДЮИ
"
ДАВЛАТ
ВА
ҲУҚУҚ
НАЗАРИЯСИ
"
КАФЕДРАСИ
ДОЦЕНТИ
М
.
А
.
АХМЕДШАЕВАНИНГ
"
ҲОКИМИЯТ
ТИЗИМИДА
ИЖРО
ҲОКИМИЯТИ
"
МАВЗУСИДАГИ
МОНОГРАФИЯСИГА
(
Тошкент
. 2007 /
Мас
.
муҳ
.
Проф
.
З
.
М
.
Исломов
.
ТДЮИ
нашри
. 114
б
)
ТАҚРИЗ
Ижро
ҳокимияти
яхлит
давлат
ҳокимиятининг
мустақил
тармоғи
бўлиб
,
унинг
асосий
вазифаси
қонунларнинг
ижросини
таъминлаш
ҳисобланади
.
Иж
-
ро
ҳокимияти
бошқа
ҳокимият
тармоқларидан
ўзининг
тизими
,
тузилмаси
,
кадрлари
ва
бошқа
ҳокимият
ре
-
сурслари
салоҳияти
билан
жиддий
фарқ
қилади
.
Дав
-
лат
бошқаруви
ижро
ҳокимияти
таркибига
кирувчи
ор
-
ганлар
фаолияти
орқали
намоён
бўлади
.
Шу
боис
иж
-
ро
ҳокимиятининг
ҳокимият
тизимда
тутган
чинакам
ўрни
ва
аҳамияти
юқоридаги
ҳолатлар
таъсирида
шаклланади
.
Ижро
ҳокимияти
ўз
ичига
асосий
давлат
бошқаруви
органларини
олгани
боис
,
фуқароларнинг
кундалик
ҳаёти
ва
эҳтиёжига
оид
масала
ва
муаммолар
аксари
ҳолларда
айнан
шу
органлар
фаолиятига
,
уларнинг
қонунга
асосланиб
иш
юритишларига
боғлиқ
бўлиб
қолади
.
Шу
муносабат
билан
ижро
ҳокимияти
органла
-
ри
фаолиятида
қонунийликка
риоя
этилиши
алоҳида
долзарблик
касб
этади
.
Бунга
эришиш
учун
ижро
ҳоки
-
мияти
фаолияти
устидан
давлат
ва
жамоатчилик
на
-
зоратини
кучайтириш
зарурати
биринчи
ўринга
чиқади
.
Ҳокимиятлар
тақсимланиши
тизимидаги
"
бир
-
бирини
тийиб
,
мувозанатда
ушлаб
туриш
"
механизми
-
нинг
моҳияти
ҳам
ҳокимият
тармоқларининг
ўз
ваколат
доирасида
амал
қилиши
,
бошқасининг
"
ҳудудига
"
дахл
қилмаслигини
таъминлашга
қаратилганлигидадир
.
Шу
муносабат
билан
мамлакатимиз
илмий
юридик
адабиётида
ижро
ҳокимиятининг
ҳокимият
тизимида
тут
-
ган
ўрнининг
назарий
-
ҳуқуқий
масалаларига
бағишланган
монографиянинг
чоп
этилганлиги
ижобий
ҳодисадир
.
Зеро
,
муаллиф
ўринли
таъкидлаганидек
, "
давлат
ҳокимиятининг
қонун
чиқарувчи
ва
суд
ҳокимияти
тар
-
моқларига
оид
тадқиқотлар
,
монографиялар
,
илмий
изланишлар
кенг
кўламда
амалга
оширилаётгани
ҳол
-
да
,
ижро
ҳокимиятига
доир
комплекс
ҳарактердаги
илмий
изланишларнинг
камлигини
кузатиш
мумкин
"
1
.
Таъкидлаш
ўринлики
,
бундай
фикрни
бошқа
1
Ахмедшаева
М
.
А
.
Ҳокимият
тизимида
ижро
ҳокимияти
.
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2007. 7-
б
.
тадқиқотчи
олимлар
ҳам
таъкидлашган
.
Масалан
,
профессор
З
.
М
.
Исломов
таъкидлаб
ёзадики
,
"...
фуқаролик
жамияти
асослари
шакллантирилаётган
ва
ҳуқуқий
давлат
барпо
этилаётган
ҳозирги
пайтда
давлатнинг
моҳиятини
ҳамда
давлат
ҳокимиятининг
,
унинг
ҳар
бир
тармоғининг
,
қолаверса
юридик
адаби
-
ётларда
кам
тадқиқ
этилган
ижро
этувчи
ҳокимият
-
нинг
моҳиятини
тушуниб
олиш
ғоят
долзарб
маса
-
лалардан
саналади
"(
ажратиш
бизники
-
проф
.
Х
.
О
.)
2
.
Фикримизча
мазкур
монография
илмий
юридик
адаби
-
ётдаги
мавжуд
бўшлиқни
муайян
даражада
тўлди
-
ришга
қаратилганлиги
билан
ҳам
эътиборга
лойиқдир
.
Монографияда
мантиқий
боғлиқлик
ва
мазмуний
узвийлик
асосида
дастлаб
ҳокимиятлар
тақсимланиши
назариясининг
шаклланиши
ва
унинг
ҳозирги
замон
мамлакатлари
давлатчилигида
тутган
ўрни
ва
аҳамия
-
ти
масаласи
энг
охирги
илмий
фикр
ва
қарашлар
асо
-
сида
таҳлил
этилган
.
Шу
ўринда
ҳокимиятлар
тақсимланиши
назарияси
ва
амалиёти
ҳақида
кўп
фикрлар
айтилганлигини
,
би
-
роқ
шунга
қарамасдан
бу
масала
юриспруденциянинг
муаммоли
масалаларидан
бири
бўлиб
қолаётганлиги
-
ни
эслаш
ўринли
.
Бу
борадаги
қарашлар
кўпинча
бири
-
бирини
инкор
этиш
даражасига
ҳам
етиб
боради
.
Бои
-
си
,
бу
назария
ва
унинг
амалиёти
ҳар
бир
давлатда
чинакам
демократия
,
сиёсий
ҳокимият
,
унинг
легитим
-
лилиги
масалалари
билан
узвий
боғлиқдир
.
Дарҳақиқат
муаллиф
таъкидлаганидек
,
ҳокимият
-
лар
бўлиниши
назарияси
бош
қоидаларининг
узил
-
кесил
ҳаётга
тадбиқ
этилиши
ҳар
бир
жамиятда
ҳуқуқий
давлат
ва
фуқаролик
жамиятининг
шакллани
-
ши
даражасига
боғлиқ
.
Муаллиф
ижро
ҳокимияти
ва
унинг
тизимини
наза
-
рий
-
ҳуқуқий
жиҳатдан
таҳлил
этиш
баробарида
,
маз
-
кур
ҳокимият
тармоғи
тизимига
кирувчи
органлар
дои
-
раси
ҳақида
амалдаги
қонунчиликда
тегишли
норма
-
лар
камлигини
таъкидлайди
.
Ҳақиқатан
ҳам
,
амалдаги
қонунчиликда
,
хусу
-
сан
Асосий
Қонунимизда
қонун
чиқарувчи
ҳамда
суд
ҳокимиятининг
тизимига
кирувчи
органлар
ва
уларнинг
ваколатлари
анча
батафсил
мустаҳкамлангани
билан
бир
вақтда
бундай
фикрни
ижро
ҳокимиятига
нисбатан
айтиш
қийин
.
2
Исломов
З
.
М
.
Давлат
ва
ҳуқуқ
назарияси
.
Тошкент
:
Адолат
,
2007. 369–370-
бетлар
.
АХБОРОТ
ТЕХНОЛОГИЯЛАР
ҲУҚУҚИ
♦
INFORMATION TECHNOLOGIES LAW
♦
ПРАВО
ИНФОРМАЦИОННЫХ
ТЕХНОЛОГИЙ
2007
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
95
Ижро
ҳокимиятининг
ҳокимият
тизимида
тутган
чи
-
накам
ўрнини
аниқлаш
унинг
бошқа
ҳокимият
тармоқ
-
лари
билан
ўзаро
муносабати
,
уларнинг
бир
-
бирини
зарур
ҳолларда
"
жиловлаб
"
туриши
механизми
таҳли
-
ли
орқалигина
мумкин
бўлади
.
Бугунги
кунда
муҳим
сиёсий
,
давлат
–
ҳуқуқий
аҳа
-
миятга
молик
бўлган
вазифа
қонун
чиқарувчи
ҳокими
-
ятнинг
нуфузини
кўтариш
ҳисобланади
.
Шу
йўлдаги
ишлардан
муҳими
қонун
чиқарувчи
ҳокимиятнинг
ижро
ҳокимияти
фаолияти
устидан
назоратини
кучайтириш
масаласидир
.
Зеро
,
қонун
чиқарувчи
ҳокимият
на
-
фақат
қонунлар
қабул
қилиш
,
балки
қонунларнинг
иж
-
росини
ҳам
таъминлашга
масъулдир
.
Давлат
раҳбари
И
.
А
.
Каримов
таъкидлаганларидек
,
Сенат
"
қабул
қили
-
наётган
қонун
ва
юридик
нормаларни
амалда
тадбиқ
этишда
мана
шу
жараённи
жиловлаб
,
қўлга
олиб
қат
-
тиқ
назорат
ўтказишда
бош
-
қош
бўлишини
ҳаётнинг
ўзи
тақозо
этмоқда
"
1
.
Монографияда
ижро
ҳокимиятининг
қонун
чиқарув
-
чи
ва
суд
ҳокимияти
билан
ўзаро
муносабати
ташки
-
лий
-
ҳуқуқий
механизми
анча
батафсил
таҳлил
этилган
.
Ижро
ҳокимияти
органларининг
жамиятни
демократ
-
лаштириш
ва
модернизациялаш
шароитидаги
вазифа
-
лари
назарий
жиҳатлари
ҳам
монографияда
таҳлил
этилган
.
Монографиянинг
бош
масаласи
–
ижро
ҳоки
-
миятининг
жамиятда
барқарорлик
ва
тартибот
,
ижти
-
моий
мувозанатни
таъминлашда
тутган
алоҳида
ўрни
ва
шунга
боғлиқ
ҳолда
мазкур
ҳокимият
тармоғининг
масъулияти
масаласидир
.
Ижро
ҳокимияти
органлари
фао
k
иятининг
самарадорлигини
оширишда
унинг
ҳуқуқий
асосларини
мустаҳкамлашҳамда
ижро
ҳоки
-
мияти
мансабдор
шахслари
ва
кадрларининг
масъул
-
лигини
ошириш
масаласи
аҳамиятлидир
.
Шунга
кўра
муаллифнинг
"
Давлат
хизмати
"
тўғрисидаги
қонун
қа
-
бул
қилиш
зарурлиги
ҳақидаги
фикрлариги
қўшилмас
-
ликнинг
иложи
йўқ
.
Бундай
қонуннинг
қабул
қилиниши
ижро
ҳокимияти
тизимидаги
давлат
хизматчиларининг
масъулияти
ҳуқуқий
асосларини
кучайтирган
бўлар
эди
.
Зотан
ижро
ҳокимияти
тизимида
давлат
хизмат
-
чиларининг
энг
катта
қисми
фаолият
олиб
боради
.
Давлат
ходимига
,
унинг
виждонан
ўз
вазфаларини
адо
этишига
бугунги
кунда
кўп
ижобий
ишлар
ва
бошлан
-
1
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимиз
тараққиётининг
қонуний
асосларини
мустаҳкамлаш
фаолиятимиз
мезони
бўлиши
даркор
//
Халқ
сўзи
.2006
йил
25
февраль
.
маларнинг
тақдири
боғлиқ
.
Юртбошимиз
айтганлари
-
дек
,
ҳозирги
кунда
ислоҳотлар
тақдирини
,
энг
аввало
,
давлат
ва
ҳукумат
идораларида
масъул
лавозимда
ўтирган
одамлар
ҳал
қилишини
,
бинобарин
,
улар
шу
масалага
бевосита
жавобгар
эканини
барчамиз
чуқур
англаб
олишимиз
зарур
2
.
Монографияни
умуман
ижобий
баҳолаган
ҳолда
,
ун
-
да
айрим
камчликлар
борлигини
ҳам
таъкидлаш
зарур
.
Масалан
,
монографияда
ижро
ҳокимияти
фаолияти
юзасидан
қонун
чиқарувчи
ва
суд
ҳокимиятининг
назо
-
рати
механизми
таҳлил
этилган
.
Бироқ
ижро
ҳокимияти
фаолияти
юзасидан
жамоатчилик
назорати
масалалари
монографияда
тадқиқ
этилмаган
,
гарчи
муаллиф
бун
-
дай
назоратнинг
зарурлиги
–
ижро
ҳокимиятининг
жа
-
миятда
барқарорлик
ва
тартибот
ўрнатишнинг
асосий
шартидир
,
деган
фикрни
илгари
сурган
.
Бундан
ташқари
,
ижро
ҳокимияти
ҳақида
комплекс
тарзда
фикр
юритилганда
,
жумладан
,
ижро
ҳокимияти
кадрлари
масъуллигини
кучайтириш
муаммоларига
тўхталинганда
,
албатта
,
бизнингча
коррупция
ва
унга
қарши
кураш
масалаларига
ҳам
эътибор
қаратиш
ло
-
зим
.
Монографияда
айрим
жойларда
фикрлар
ифодаси
таҳрирга
муҳтож
кўринади
Бироқ
бу
камчиликлар
монографиянинг
умумий
ижобий
баҳосига
таъсир
этмайди
.
М
.
А
.
Ахмедшаеванинг
мазкур
монографияси
на
-
фақат
давлатшунослар
,
балки
талабалар
,
магистрант
-
лар
,
аспирантлар
ҳамда
давлат
бошқаруви
ходимлари
учун
ҳам
фойдали
бўлиши
мумкин
.
Х
.
Т
.
ОДИЛҚОРИЕВ
Юридик
фанлар
доктори
,
профессор
2
Каримов
И
.
А
.
Янги
ҳаётни
эскича
қараш
ва
ёндашувлар
билан
қуриб
бўлмайди
/
Халқ
сўзи
. 2005
йил
17
февраль
.
