ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
57
С
.
Ниёзова
,
ТДЮУ
Ҳуқуқий
тадқиқотлар
маркази
катта
илмий
ходим
-
изланувчиси
,
ю
.
ф
.
н
.,
доцент
.
ШАХСГА
ҚАРШИ
ЗЎРЛИК
ИШЛАТИБ
СОДИР
ЭТИЛАДИГАН
ЖИНОЯТЛАР
ВИКТИМЛИГИНИНГ
ИНДИВИДУАЛ
ОЛДИНИ
ОЛИШ
ЧОРАЛАРИ
Аннотация
:
мазкур
мақолада
шахсга
қарши
зўрлик
ишлатиб
содир
этиладиган
жиноятлар
виктимлигининг
индивидуал
олдини
олиш
чоралари
таҳлил
этилган
.
Шунингдек
,
ушбу
масалага
доир
олимларнинг
фикрлари
баён
этилиб
,
тегишли
таклиф
ва
тавсиялар
берилган
.
Калит
сўзлар
:
шахсга
қарши
жиноятлар
,
зўрлик
,
жиноят
,
виктимлик
,
индивидуал
,
вояга
етмаганлар
,
жабрланувчи
,
олдини
олиш
,
профилактика
.
Аннотация
:
в
данной
статье
проанализированы
индивидуальные
меры
по
предупреждению
виктимно
-
сти
насильственных
преступлений
против
личности
.
Также
приведены
мнения
ученых
по
данному
вопросу
,
даны
соответствующие
предложения
и
рекомендации
.
Ключевые
слова
:
преступления
против
личности
,
насилие
,
преступление
,
виктимность
,
индивидуальный
,
несовершеннолетний
,
потерпевший
,
предпреждение
,
профилактика
.
Annotation:
in this article analyzed the individual
measures to prevent the victimization of violent crime
against the person. It also includes the opinions of scien-
tists on the issue, given appropriate suggestions and rec-
ommendations.
Key words
: crimes against the person, violence,
crime, victimization, individual, minor victim, prevention,
prevention.
Бизга
маълумки
,
жабрланувчилар
шахсини
виктимологик
ўрганишнинг
бош
мақсади
огоҳлантириш
чора
-
тадбирларини
ишлаб
чиқишдан
иборатдир
.
Бу
чора
-
тадбирлар
мажбурий
ва
тавсиявий
хусусиятга
эга
бўлиши
мумкин
.
Мазкур
чора
-
тадбирлар
гуруҳларининг
ҳар
бири
умумий
,
группавий
(
махсус
)
ва
индивидуал
(
хусусий
)
даражаларда
намоён
бўлиши
мумкин
.
Индивидуал
ва
группавий
даражалардаги
мажбурий
чора
-
тадбирлар
жиноят
содир
этишга
туртки
берувчи
хулқ
-
атворли
шахсларга
нисбатан
зарур
ҳолларда
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
шаклларда
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
органларининг
назорат
фаолиятини
таъминлаш
учун
қўлланилиши
мумкин
.
Тавсия
кўринишидаги
чора
-
тадбирлар
зарур
ҳолларда
:
1)
шахсларнинг
муайян
гуруҳларига
касбий
фаолиятда
ва
кундалик
ҳаёт
фаолиятида
шахсий
хавфсизликни
таъминлашга
объектив
тарзда
қодир
бўлган
баъзи
бир
ахлоқ
қоидаларини
тушунтириш
;
2)
шахсий
мол
-
мулкни
ўғрилар
,
талончилар
ёки
фирибгарлардан
асраш
қоидаларини
тушунтириш
;
3)
жиноятчи
билан
тўқнашган
ҳолларда
оқилона
ҳаракатларни
,
шу
жумладан
,
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
органларига
мурожаат
қилиш
тартибини
тушунтириш
учун
қўлланилиши
мумкин
.
Виктимликнинг
олдини
олиш
муаммоларини
муваффақиятли
ҳал
қилиш
учун
қонунчилик
базаси
,
чунончи
:
жиноятчиликнинг
,
ҳуқуқбузарликларнинг
олдини
олиш
тўғрисида
,
жиноятдан
жабрланганларни
ҳимоя
қилиш
тўғрисида
,
етказилган
зарарни
қоплаш
тартиби
ва
шартлари
тўғрисида
қонунлар
қабул
қилиш
,
Жиноят
кодекси
,
Фуқаролик
кодекси
,
Фуқаролик
процессуал
ва
Маъмурий
кодексларга
тегишли
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
зарур
.
Бундан
ташқари
,
вояга
етмаган
,
ўсмир
ёшларнинг
жиноят
жабрланувчисига
айланиб
қолишнинг
олдини
олиш
юзасидан
бир
қанча
чораларни
кўриш
лозим
.
Жумладан
,
биринчидан
,
носоғлом
оилаларни
аниқлаш
ва
уларни
рўйхатга
олиш
,
улар
устидан
доимий
назорат
ўрнатиш
;
Иккинчидан
,
ҳомийлик
ва
васийлик
органларининг
тўлиқсиз
оилаларни
назорат
қилишини
белгилаб
қўйиш
;
Учинчидан
,
оила
муносабатларига
ўз
таъсирини
ўтказадиган
криминоген
манбаларни
аниқлаш
ва
бартараф
қилиш
;
Тўртинчидан
,
оила
ҳаётини
рағбатлантириш
,
оиланинг
моддий
ва
яшаш
муаммоларини
ҳал
қилишда
,
оила
аъзоларини
ишга
жойлаштиришда
ёрдам
бериш
;
Бешинчидан
,
болалар
қаровсизлигини
олдини
олиш
,
бунда
болалар
тарбиясига
алоҳида
аҳамият
бериш
;
Олтинчидан
,
оиладаги
руҳий
муносабатларни
яхшилашга
қаратилган
чора
-
тадбирларни
амалга
ошириш
;
Еттинчидан
,
оилани
ишдан
ташқари
бўш
вақтини
яхшилашга
қаратилган
чора
-
тадбирларни
ишлаб
чиқишдан
иборатдир
.
Бундан
ташқари
мактабларда
ўсмир
ёшлар
ва
вояга
етмаганларга
алоҳида
эътиборни
қаратиш
,
улар
билан
турли
гуруҳий
баҳс
-
мунозаралар
ўтказиш
,
уйинлар
ва
викториналар
ташкил
қилиш
лозимдир
.
Чунки
,
мактаб
тарбия
чоғида
йўл
қўйган
камчиликларни
аниқлаш
ва
тузатиш
бўйича
асосий
субъект
ҳисобланади
.
Мактабда
ўтказилаётган
турли
тадбирлар
орқали
болаларнинг
характери
ўрганилади
ва
тарбия
топади
.
Мактабларда
турли
тажовузлардан
ҳимояланишни
ўргатувчи
фанни
ўқитишни
йўлга
қўйиш
ва
уни
тегишли
мутахассислар
томонидан
олиб
борилишини
таъминлаш
лозимдир
.
Вояга
етмаганлар
ва
ўсмирларнинг
жамиятда
тутган
урни
уларнинг
оиладаги
тарбияси
,
ундаги
муҳитга
боғлиқдир
.
Ота
-
онанинг
наъмунавий
хулқи
,
жамиятга
,
болаларга
бўлган
муносабати
,
оиладаги
аҳволи
кўп
жиҳатдан
фарзандларининг
қандай
бўлиб
ўсишини
белгилайди
.
Бундан
ташқари
,
вояга
етмаганлар
учун
махсус
адлия
органлари
-
ювенал
судлар
,
ихтисослашган
адвокатура
,
тергов
аппаратларининг
мустақил
кичик
тизимларини
ташкил
этиш
лозимдир
.
Бунинг
учун
барча
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
органлари
ходимларини
малакали
тайёрлаш
ва
уларнинг
ишини
ихтисослаштириш
чораларини
кўриш
лозим
.
Виктимологик
профилактиканинг
алоҳида
хусусияти
,
юқорида
кўрсатилганидек
,
у
ўзининг
мустақил
огоҳлантирув
таъсир
этиш
объектига
эгадир
.
Бундай
объектларга
реал
(
иккиламчи
огохлантирув
виктимизация
жиҳатидан
)
ва
ундан
юқори
даражада
-
зўрлик
жиноятларининг
потенциал
жабрланувчилари
бўлиб
ҳисобланади
.
Виктимологиянинг
умумий
профилактикасини
тўлдириб
турувчи
индивудуал
виктимологик
профилактиканинг
огоҳлантирув
чоралари
умумий
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
58
тизими
алоҳида
муҳим
ўрин
эгаллайди
ва
унинг
объекти
икки
томонлама
шаклланади
:
1)
алоҳида
виктимлик
контингентининг
–
профилактика
объекти
(
яъни
шахснинг
ўзига
хос
ҳулқ
-
атвори
ва
шахсий
хусусияти
,
зўрлик
жиноятларининг
қурбонларига
айланиш
эҳтимоли
кўпроқлиги
)
ва
айрим
фуқаролар
ёки
алоҳида
табақалар
–
типологик
метод
асосида
,
эҳтимолий
виктим
прогноз
таърифи
асосида
аниқланади
.
2)
бу
шахсларга
нейтрализациянинг
қарама
-
қарши
таъсир
этиши
турли
хил
босқичларда
ва
турли
хил
шаклларда
(
ўқиши
,
тарбия
олишида
,
назоратда
,
шахсий
хавфсизлигини
таъминлашда
),
чеклилик
мақсадини
яхшилаши
ёки
алоҳида
фуқароларнинг
виктимлигини
йуқотилишида
намоён
бўлади
[1, 112-
бет
].
Кўриниб
турганидек
,
индивидуал
виктимологик
профилактиканинг
объекти
сифатида
икки
кўриниши
тахмин
қилинади
.
Биринчи
кўринишида
фақатгина
реал
ва
потенциал
жабраланувчилар
ҳақида
тўхталса
,
иккинчи
кўринишида
эса
нафақат
жабрланувчилар
,
балки
уларнинг
атрофидаги
шароити
,
ижтимоий
алоқалари
ва
микромуҳити
ҳақида
ҳам
сўз
юритилади
.
Индивудуал
виктимологик
профилактиканинг
имкониятлари
ва
истиқболлари
шунга
асосланадики
,
жиноятдан
(
реал
ва
потенциал
)
жабрланганларнинг
аниқ
ифодаловчи
иқрори
,
жами
шахснинг
эга
бўлган
шахсий
ва
хулқий
характеристикасининг
шартлиги
юқори
виктимлигини
келтириб
чиқаради
.
Виктимологик
фикрларнинг
асосларига
,
яъни
индивидуал
профилактиканинг
муҳим
мазмунини
ташкил
этувчи
,
умумэътироф
этилган
ҳолатлар
бўлиб
қуйидагилар
ҳисобланади
:
а
)
жабрланувчининг
хулқи
жиноий
хатти
-
ҳаракатга
муҳим
таъсир
кўрсатади
.
У
уни
енгиллаштириши
ва
ҳатто
шунга
ундаши
ҳам
мумкин
.
Жиноий
мақсадни
амалга
оширишда
қайси
йўл
орқали
амалга
оширилганлиги
,
шахснинг
характери
ва
жиноий
оқибатларнинг
оғирлиги
ҳам
таъсир
кўрсатади
.
Ва
,
аксинча
,
тўғри
йўл
танлай
била
олиш
орқали
хатарли
вазиятларда
жиноий
тажовузни
қайтариши
ёки
бўлмаса
жиноий
оқибатни
камайтиришга
ташаббускорлик
қилишида
намоён
бўлади
;
б
)
шахснинг
эҳтимолий
ўзгаришининг
юз
бериши
виктимлик
ҳолати
билан
белгиланади
,
бунда
аниқ
шахснинг
жами
шахсий
хусусиятларига
,
ижтимоий
ролига
ҳамда
вазиятнинг
турига
қараб
(
бунда
виктимологиянинг
азалдан
шахсий
,
шаклига
қараб
ва
вазиятга
қараб
туркумланиши
маълумдир
)
боғлиқ
бўлади
;
в
)
виктимлик
-
шахснинг
жами
ижтимоий
-
психологик
хусусиятлари
,
унинг
ижтимоий
ва
ҳуқуқий
мавқеидан
,
шаклий
функция
ва
бу
факторларни
мужассамлаб
турувчи
андивидумнинг
ва
аниқ
категория
шахсларнинг
муҳофазаланганлигига
боғлиқдир
;
г
)
виктимлик
-
тартибга
солувчи
ва
тузатувчи
категориядир
;
у
заиф
киши
ва
алоҳида
типологик
потенциал
жабрланувчилар
гуруҳининг
хулқий
характерига
,
жамият
виктимлик
ва
жиноятчилик
даражасини
камайтиришга
олиб
келади
.
Бундай
жараён
умумий
виктимизациянинг
жамиятда
макродаражасини
камайтиришига
ижобий
таъсир
кўрсатади
.
Виктимологик
профилактиканинг
бир
йўналиши
виктимология
фанининг
яхлитлиги
ва
виктимологик
прогнозлашнинг
базаси
бўлиб
ҳисоблансада
,
жабрланувчилар
бир
хиллик
массасини
ташкил
этмайди
.
У
ёки
бу
ижтимоий
-
психологик
хусусиятларнинг
жами
ҳар
хил
типологик
гуруҳларнинг
ўзига
хослиги
билан
ажралиб
туради
.
Кўпинча
бу
характеристикалар
жуда
жиддий
равишда
қарамликка
эгалиги
,
содир
этилган
жиноятнинг
характери
,
далиллар
келтириш
ва
жиноий
вазиятларда
жабрланувчиларнинг
хулқий
характери
ва
бошқа
факторларга
эгадир
.
Ривман
Д
.
В
.
қуйидаги
умумий
дастлабки
жабраланувчиларнинг
(
хулқий
характерига
қараб
)
турларини
кўрсатиб
ўтади
:
-
агрессив
типи
(
жабрланувчининг
атайлаб
шунга
мажбурлаб
тўқнашув
чиқаришида
намоён
бўлади
);
-
актив
типи
(
бунда
жабрланувчилар
ҳуқуқбузарни
тўқнашув
орқали
эмас
,
балки
ўзига
шикаст
етказиш
,
ахлоқсиз
ёки
бошқа
жиноятга
оид
бўлмаган
ҳаракатлар
орқали
намоён
бўлади
);
-
ташаббускорлик
типи
(
жабрланувчиларнинг
хулқи
ижобий
характерга
эга
,
лекин
ўзлари
учун
хавфли
ҳисобланади
);
-
пассив
типи
(
жабрланувчилар
оддий
сабабларга
кўра
жиноятчига
қарама
-
қаршиликлар
кўрсатмайди
);
-
танқидий
тип
(
оқибатини
ўйламайдиган
,
вазиятни
баҳолай
олмайдиган
жабрланувчилар
киради
);
-
нейтрал
тип
(
ҳеч
қандай
жиноий
ҳаракатни
келтириб
чиқармаган
ва
йўл
қўймаган
хулқига
эга
бўлган
жабрланувчилар
киради
) [2, 25-
бет
].
Айнан
ана
шу
типлар
жабрланувчилар
хулқининг
белгилари
,
классификацияли
гуруҳларнинг
шаклланишига
асос
бўлиб
хизмат
қилади
.
Бироқ
виктимологик
профилактиканинг
шахсий
объектига
таъсир
этишига
эга
бўлиши
,
умуман
,
анъанавий
криминологик
профилактиканинг
доирасида
бу
объектларнинг
бир
қисмини
киритмаслик
мумкин
эмас
.
Амалиёт
шуни
кўрсатадики
,
криминологик
профилактиканинг
доирасига
,
виктимологик
профилактиканинг
нисбатан
объектларнинг
кўпроқ
қисми
,
яъни
,
ҳуқуқбузарлар
ва
ҳатто
рецидивистларни
киритса
ҳам
бўлади
.
Бу
ерда
виктимологик
ва
анъанавий
криминологик
индивидуал
профилактика
ўзаро
кесишиб
,
бир
-
бирларини
тактик
ва
ташкилий
жиҳатдан
тўлдириб
туради
.
Индивидуал
виктимологик
профилактика
негатив
характердаги
шахслар
билан
муносабатга
киришар
экан
,
бунда
ҳуқуққа
зид
ҳаракатларни
четлаб
ўтади
.
Потенциал
жабрланувчилар
муносабатга
киришганда
,
ўзига
хос
умумийликка
эга
бўлади
.
Унинг
мақсади
,
хавфсизлик
чораларини
таъминлаш
жараёнида
,
потенциал
жабрланувчиларнинг
жиноятчиларга
қарама
қаршилик
кўрсатишда
фаол
элементга
айланишга
ёрдам
беради
.
Шуни
ҳам
эътиборга
олиш
керакки
,
индивидуал
виктимологик
профилактиканиниг
охирги
мақсадларидан
бири
,
бу
аҳолининг
потенциал
жабрланувчилар
хулқининг
характерига
қарамасдан
,
уларнинг
хатти
-
ҳаракатлари
хавфли
вазиятларда
салбий
оқибатларни
нейтрализация
ёки
эҳтимолий
юз
беришини
камайтирилишига
ижобий
таъсир
кўрсатишидир
.
Объектларни
шакли
ва
методларини
ҳисобга
олган
ҳолда
,
криминологик
профилактикадан
фарқли
ўлароқ
,
индивидуал
виктимологик
профилактика
талабларни
таъминлашда
ва
тавсияларни
беришда
бир
мунча
анъанавий
шаклидан
фарқ
қилади
.
Виктимлашув
шахс
учун
жабрланувчи
ролининг
унинг
ижтимоий
-
маданий
хусусиятлари
,
махсус
(
кўпинча
девиант
)
муҳит
билан
муносабатлари
,
муайян
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
59
касбий
вазифаларни
бажариш
муносабати
ва
ниҳоят
,
шахсий
фазилатлар
ҳамда
феъл
-
атвор
ва
ўзини
тутиш
хусусиятлари
ҳисобига
шаклланиш
жараёнининг
вужудга
келиши
тушунилади
.
Жамият
омилларнинг
айни
шу
гуруҳларига
таъсир
кўрсатиш
орқали
уларни
пасайтириб
,
шу
тариқа
жиноятчиликка
таъсир
ўтказиши
мумкин
.
Шу
маънода
Р
.
Т
.
Нуртаев
жиноятчиликка
таъсир
ўтказишнинг
виктимологик
чоралари
аввало
,
жабрланувчи
–
баъзан
ҳуқуқбузарни
ҳам
,
унга
ўзининг
меъёрдан
оғувчи
хулқ
-
атвори
билан
таъсир
кўрсатувчи
жиноятдан
жабрланувчини
ҳам
ўзида
бирлаштирувчи
одам
ижтимоий
-
ҳуқуқий
мақомининг
хусусиятларини
ҳисобга
олган
ҳолда
ишлаб
чиқилиши
лозим
[3, 57-
бет
.],
деб
таъкидлайди
.
Абдурасулова
Қ
.
Р
. “
Индивидуал
ва
группавий
(
махсус
)
даражалардаги
мажбурий
чора
тадбирлар
жиноят
содир
этишга
туртки
берувчи
хулқ
-
атворли
шахсларга
нисбатан
зарур
ҳолларда
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
шаклларда
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
органларининг
назорат
фаолиятини
таъминлаш
учун
қўлланиши
мумкин
[4, 97-
бет
.],
деб
ўз
фикрини
билдириб
ўтади
.
Виктимлашувнинг
умумий
,
махсус
ва
индивидуал
олдини
олишга
қаратилган
тадбирларнинг
ўзига
хос
жиҳати
шундан
иборатки
,
улар
зўрлик
ишлатиб
содир
этиладиган
оғир
тажовузкор
жиноятлар
содир
этилишининг
сабабларига
таъсир
кўрсатишдан
кўра
,
кўпроқ
уларни
белгиловчи
мотивларга
таъсир
этувчи
ёки
уларнинг
содир
этилишига
имконият
яратувчи
шароитларни
бартараф
этиш
мақсадини
кўзлайди
.
Бу
жиҳатдан
зарур
ва
истиқболи
порлоқ
йўналишлар
,
бизнингча
,
қуйидагилардир
:
-
ташкилий
ва
тушунтириш
хусусиятига
эга
бўлган
чораларни
кўриш
ҳисобига
виктимоген
вазиятларни
мумкин
қадар
камайтириш
,
уларнинг
олдини
олиш
ва
тўхтатиш
орқали
жамиятнинг
барча
қатламларини
виктимоген
жиҳатдан
тайёрлаш
;
-
хизмат
вазифалари
жиноий
тажовузга
йўлиқиш
хавфи
билан
боғлиқ
бўлган
ходимларнинг
ҳимояланганлик
даражасини
ошириш
;
-
шахслараро
ва
группавий
муносабатларга
туза
-
тишлар
киритиш
;
-
зўрлик
ишлатиб
содир
этиладиган
оғир
жиноят
-
лардан
жабрланганларни
реабилитация
ва
ҳимоя
қилиш
.
Кўриб
турганимиздек
,
таклиф
қилинаётган
тадбир
-
ларнинг
умумий
мақсади
(
эҳтиётсиз
,
енгилтак
,
ҳуқуқбу
-
зарликларга
туртки
берувчи
ва
ҳ
.
к
.)
хулқ
-
атвори
уларга
нисбатан
зўрлик
ишлатиб
жиноят
содир
этилиши
эҳтимолини
оширувчи
шахсларга
,
шунингдек
турмуш
тарзи
зиддиятлар
чиқишига
имконият
яратувчи
ва
жи
-
ноий
мотивацияга
таъсир
кўрсатувчи
ижтимой
муҳит
ёки
вазиятни
вужудга
келишига
кўмаклашувчи
киши
-
ларга
таъсир
ўтказишдан
иборатдир
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Алауханов
Е
,
Каирова
Н
.
Преступное
насилие
в
отношении
женщин
:
Учебное
пособие
. –
Алма
-
Ата
,
2008. –
С
. 112.
2.
Ривман
Д
.
В
.
Криминальная
виктимология
: -
СПб
.:
Питер
, 2002. –
С
. 25.
3.
Нуртаев
Р
.
Т
.
Борьба
с
неосторожными
видами
преступлений
. –
Алма
-
Ата
:
Наука
, 1990. -
С
. 57.
4.
Абдурасулова
Қ
.
Р
.
Криминология
:
Дарслик
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2008. –
Б
. 97.
М
.
Қ
.
Ўразалиев
,
ТДЮУ
“
Жиноят
ҳуқуқи
ва
криминология
”
кафедраси
катта
илмий
ходим
изланувчиси
ФОҲИШАЛИКНИНГ
ТАРҚАЛИШ
САБАБЛАРИ
ВА
УНГА
ИМКОН
БЕРГАН
ШАРТ
-
ШАРОИТЛАР
Аннотация
:
мақолада
фоҳишаликнинг
мавжудлиги
сабабларини
тушунтирадиган
бир
қанча
ёндашувлар
,
фоҳишалик
вужудга
келишининг
асосий
сабаблари
таҳлил
килинган
.
Ва
мақолада
ёшларни
жинсий
бизнесга
жалб
этишнинг
омиллари
ҳақида
сўз
боради
.
Калит
сўзлар
:
фоҳишалик
,
фоҳишалик
сабаблари
,
фоҳишалик
билан
шуғулланиш
,
фоҳишаликни
вужудга
келиши
,
фоҳишаликнинг
ўсиши
,
фоҳишалик
даражаси
Аннотация
:
в
статье
проанализированы
подходы
касательно
причин
существования
проституции
,
ос
-
новные
причины
ее
возникновения
.
кроме
того
,
в
ста
-
тье
идет
речь
о
факторах
вовлечения
молодежи
в
биз
-
нес
сексуальной
эксплуатации
.
Ключевые
слова
:
проституция
,
причины
прости
-
туции
,
занятие
проституцией
,
возникновение
прости
-
туции
,
рост
проституции
,
уровень
проституции
.
А
bstract:
in
the article had searched the questions of
the causes of being the prostitution, the main causes of its
genesis as well as the factors of the involvement juveniles
into the sexual exploitation business.
Key words
: the prostitution, the causes of prostitution,
the prostitution activity, the genesis of prostitution, growth
of prostitution, the level of prostitution.
Жамиятда
фоҳишаликнинг
мавжудлиги
сабабларини
тушунтирадиган
бир
нечта
асосий
концепциялар
мавжуд
:
жиноят
-
социологик
;
ижтимоий
-
психологик
;
ижтимоий
-
биологик
;
антропологик
;
иқтисодий
[1].
Фоҳишаликнинг
сабабларини
тушунтиришга
нисбатан
социологик
ёндашув
фоҳишаликнинг
тарқалишини
қашшоқлик
ва
кўп
сонли
аҳоли
яшайдиган
катта
шаҳарларнинг
ривожланиши
билан
боғлайди
.
Йирик
мегаполисларда
фоҳишаликни
қашшоқлик
ҳамда
аёллар
тирикчилик
учун
маблағларни
бошқа
йўллар
билан
олишда
жиддий
қийинчиликларга
дуч
келишлари
билан
боғлайди
.
Аммо
,
бунда
фоҳишалик
фақат
шаҳарларда
ривожланади
,
аҳолининг
турмуш
даражаси
шаҳардагидан
анча
паст
бўлган
қишлоқларда
эса
фоҳишалик
деярли
мавжуд
эмас
.
Бундан
ташқари
,
шаҳарда
қандай
йўл
билан
бўлмасин
“
яхши
ҳаёт
”
кечиришга
даъват
этувчи
омиллар
кўп
,
шу
туфайли
ҳам
фоҳишалик
билан
кундалик
ҳаёт
учун
маблағларни
ишлаб
топишга
ҳаракат
қилувчилар
билан
бир
қаторда
,
у
ёки
бу
даражада
ўзига
тўқ
кун
кечиришга
интилувчилар
ҳам
шуғуллана
бошлайдилар
.
Қишлоқда
оммавий
ҳодиса
сифатидаги
фоҳишаликнинг
мавжуд
эмаслиги
ижтимоий
анонимлик
кучли
бўлган
шаҳардан
фарқли
ўлароқ
,
бу
ерда
ижтимоий
назорат
юқори
даражада
сақланиб
қолгани
билан
ҳам
изоҳланади
.
Статистик
маълумотларга
кўра
,
ЖКнинг
131-
моддасида
назарда
тутилган
жиноятнинг
90
фоизи
шаҳар
жойларда
, 10
фоизи
қишлоқ
жойларда
содир
этилганлиги
[2]
фикримизнинг
ҳаққонийлигини
тасдиқлайди
.
Фоҳишаликнинг
сабабларини
тушунтиришга
нисбатан
антропологик
ёндашув
фоҳишалик
билан
