YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
64
BOSHLANGʻICH TAʼLIMDA TARBIYA FANINING MAQSADI VA VAZIFALAR
Kakabayeva Gurbanjemal
NDPI
Boshlangʻich taʼlim fakultetining 1-kurs talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15576308
Annotatsiya:
Asosan ushbu maqolada ayniqsa boshlangʻich sinflarga tarbiya fanining
maqsadi hamda vazifalarini oʻrganish bilan bir qatorda shaxs tarbiyasi hamda pedagogik
tarbiya haqida ham alohida to'xtalib oʻtiladi.
Kalit soʻzlar:
tarbiya, fanning maqsadi va vazifasi, odob - axloq qoidalari, shaxs tarbiyasi,
pedagogiki qarashlar.
Binobarin, ta'lim tarbiya tizimini va shu asosda ongni oʻzgartirmasdan turib ma'naviyatni
rivojlantirib bo'lmaydi...
.., "xalqimizning ertangi kuni qanday bo'lishi farzandlarimizning bugun qanday ta'lim va
tarbiya olishiga bog'liq" deb bizning birinchi prezidentimiz I.Karimov bejisga aytmaganlar.
Chunki ta'lim bilan tarbiya chambarchas bog'liq hisoblanadi. Yaʼni ularni bir deb olsakda
maqsadga muvofiq bo'ladi.
Tarbiya shaxsda muayyan jismoniy ruhiy, axloqiy, ma'naviy sifatlarini shakllantirishga
qaratilgan amaliy pedagogik jarayondir Tarbiya insonning insonligini ta'minlaydigan eng
qadimgi va abadiy qadriyatlardan biridir. Shu sababli ham yosh avlodga ilm bilan bir qatorda
tarbiya ham berish lozimdir. Bilim bilan tarbiya bir qatorda olib borilishi kerakdir. Buning
uchun bizga prezidentimiz bir qancha shart-sharoitlar yaratib bergan bizga yaratib bergin
imkoniyatlardan keng unumli foydalanishimiz kerakdir.
O'zbekiston Respublikasi prezidenti Sh. M. Mirzayev 2020 - yil 29 - dekabrdagi
murojaatnomasida "Biz o'z oldimizga mamlakatimizda uchinchi Renessans paydorini barpo
etildi. Bunda yuqori maqsadini qo'ygan ekanmiz, buning uchun yangi Xorazmlar, Beruniylar,
Ibn Sinolar, Ulug'beklar, Navoiylar va Boburlarni tarbiyalab beradigan muhit va sharoitlarini
yaratishimiz kerak. Bunday avvalo ta'lim tarbiyani rivojlantirish tarzini qaror toptirish ilmdan
innovatsiyalarni taraqqiy ettirish milliy g'oyamizning asosiy usullari bo'lib xizmat qilishi lozim"
deydi. Ushbu maqsad yo'lida yoshlarimizni o'z oldiga katta marralarni qo'yib ularga erishishlari
uchun keng imkoniyatlar yaratish va har tomonlama toʻgʻri tarbiya berish barchamiz uchun eng
ustuvor vazifa bo'lishi zarur deb aytilgan. Buning uchun asosan yosh avlodlarga to'g'ri tarbiya
berish nazarda tutiladi. Asosan boshlanish sinf o'quvchilarga to'g'ri tarbiyalash ularga ilm bilim
berish bilan bir qatorda tarbiyani ham to'g'ri berish odob- ahloq qoidalariga to'g'ri o'rgatish
kerakdir. Sababi tarbiya bor joyda o'sish rivojlanishi bilim ham albatta bo'ladi.
Tarbiya jarayonida tarbiyalanuvchining ongi shakllana va rivojlanadi. Ijtimoiy hayot
uchun zarur bo'lgan ijtimoiy aloqalarni tashkil etishga xizmat qiladigan huquqiy odatlar hosil
bo'ladi. Yoshlarni asosan vatanparvar insonparvar ruhda tarbiyalash maqsadida Vazirlar
Mahkamasi qarori bilan umumiy ta'lim muassasalarida Odobnoma, Vatan tuyg'usi, milliy
istiqlol g'oyasi va ma'naviyat asoslar hamda dunyo dinlar tarixlarni birlashtirgan holda yagona
tarbiya fani dan 9 sinflarda 2022-2021 o'quv yilidan 10-11-sinflar esa 2021-2013 yil o'quv
yilidan boshlab fanlarga ajratilgan umuman musobaqalar doirasida bosqichma-bosqich
amaliyotga joriy etilmoqda tarbiya ma'lum bir muddat ichida o'rganib bo'linadigan jarayon
emas. Shuning uchun bu jarayon bolalarni maktabga kelishi bilan boshlanadi keyinchalik ham
bu jarayon keyin ham davom etadi. Boshlang'ich sinflarda tarbiya fanining fazifalari
quyidagilardan iborat:
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
65
- O'quvchilar jamoasining tarbiyalanganlik darajasini o'rganib unga tarbiyaviy gʻoyalari
ko'rsatish mahoratiga ega bo'lish:
- Tarbiyaviy ish va tadbirlar uchun zarur organi metodlarni tanlab ko'zlangan maqsadga
erishish chora-tadbirlari ko'ra bilish:
- Ilg'or tajribalarni tahlil qilish va o'z faoliyatda ijodiy foydalanish;
- Tarbiyaviy ishlarni o'quvchilar ruhiyatga qanchalik javobi ta'sir etganini kuzatib
bo`linadi rivojlantirish va takomillashtirish:
- Tarbiyaviy ishlar samaradorligini oshirishda o'z bilimini doimiy rivojlantirib borishi
lozim...
Tarbiyalash jarayonida asosan odob-ahloq qoidalari ham muhim roʻl o'ynaydi. Tarbiya
fanida asosan shaxsning har tomonlama tarbiyalash odob tomondan axloq tomondan ma'naviy
moddiy tomondan ham tarbiyalash oʻrgatilinadi.
Axloq ijtimoiy shakllardan biri bo'lib muoyyon jamiyatda yashovchi kishilar amal qilish
zarur bo'lgan ma'lum haqiqat qoidalari yig'indisidir.
Odob otamasi jamoat orasida o'zini tutushi boshqalar bilan qanday muomila qilishi bosh
vaqtini qanday tashkil etishi xullas shaxsning yurish turishi hatti harakatlari qanday bo'lishi
lozim. Axloq kishining ichki olam e'tiqod fazilatlar sifati mavjud bo'lsa odob shaxsning ko'zga
tashlanadigan mulozamati xulq-atvori muomala munosabatlari tarzida namoyon bo'ladi.
Asosan tarbiya jarayonida ota-ona axloq fazilatlarni o'quvchilarda yaxshi fazilatlarning yuqori
darajasi shakllanishiga olib keladi. Bularni o'rganish bo'lsa tarbiya jarayoniga bog'liq bo'ladi.
Xulosa oʻrnida shuni aytishim joizki tarbiya fani va uning asosiy maqsadi va vazifalari
asosan yosh avlodlarga to'g'ri tarbiya berish ularni insonparvarlik hamda vatanparvarlik
ruhida tarbiyalashdan iboratdir. Asosan yosh avlodni boshdan ya'ni boshlang'ich sinfdan
tarbiyalash va boshlangʻich sinflarga ham tarbiya fanining kiritilishi buning ochiq oydin misoli
bo'lib hisoblanadi. Boshlang'ich sinf o'quvchilarga tarbiyani to'g'ri berish urgatish odobli
qoidalarini o'rgatish ularning ertangi kuniga ham ta'sir koʻrsatadi. Chunki o'quvchilarga
boshdan berilgan bilim ya'ni boshdan olingan bilim toshga oʻyilgan naqsh kabidir deb behudaga
aytishmaganlar. Darhaqiqat tarbiyani to'g'ri berish ham olish ham shunday hisoblanadi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
I.Karimov " Yuksak maʼnaviyat yengilmas kuch" Toshkent - 2010.
2.
B. Abdullayev, M. Tursunova, M. Xaydarova " Boshlangʻich taʼlimda tarbiya fani " Toshkent
- 2022.
3.
M. Hamdamova "Maʼnaviyat asoslari" Toshkent - 2008.
4.
Arxiv.uz
5.
Oefen.uz
